Afdeling Gouda Senioren Pensioenakkoord; stand van zaken 27 Mei 2011

Transcriptie

1 Afdeling Gouda Senioren Pensioenakkoord; stand van zaken 27 Mei 2011 Rob Barnhoorn Beleidsadviseur ABVAKABO FNV nl Expertgroep

2 Pensioenakkoord juni Waarom was dat nodig? Onderdelen: 1- AOW 2- Aanvullend pensioen 3- Ouderenparticipatie 2. Stand van zaken 3. Knelpunten

3 Pensioenakkoord Waarom was dat nodig? Problemen met de dekkingsgraad: - 1. Stijgende levensverwachting - Vergrijzing - 2. Crisis / sterk schommelende financiële markten - 3. De rentestand

4 Commissie Goudswaard (jan. 2010): Maximum aan pensioenpremies is bereikt Pensioen dreigt onbetaalbaar te worden CPB: premies stijgen (autonoom) verder: met 35 á 50% de komende 15 jaar Continue stijgende levensverwachting, en structureel lage (lange) rente en tegenvallende rendementen door crisis Onzekerheid (nominaal) pensioen neemt toe, CONCLUSIE: óf ambitie omlaag, óf pensioen minder zeker! Bij niets doen, pensioenen niet houdbaar Daarom pensioenakkoord: Voorstellen voor verruiming toekomstbestendigheid B.v. meer voorwaardelijkheden inbouwen

5 STRUCTUUR, 3 pijlers waaruit uw pensioen kan zijn opgebouwd Privé aanvulling Aanvullend pensioen via arbeid Individuele voorzieningen voor ouderdom Bijvoorbeeld: Koopsompolis / verzekering Waardeopbouw afhankelijk van polisvoorwaarden Collectieve voorzieningen voor ouderdom Bijvoorbeeld: PfZW, ABP, PWRI, TNT, KPN, etc. Waardeopbouw per dienstjaar + voorwaardelijke indexatie (40 jaar à 2,05% middelloon is 82% middelloon) AOW Basisvoorziening overheid voor ouderdom Waardeopbouw vanaf leeftijd 15 jaar voor alle ingezetenen Uitkering wordt jaarlijks aangepast aan prijsontwikkeling (50 jaar à 2% per jaar is 100% AOW)

6 1. AOW: KABINET Betaalbaarheid AOW is een probleem/vergrijzing AOW: omslag financiering De actieve werknemers betalen de AOW van de gepensioneerden Stijging aantal gepensioneerden hogere premielasten actieven Maximering AOW-premie, rest uit belastingafdracht (fiscalisering Kostenbesparing nodig AOW leeftijd moet omhoog Geen alternatieven om de bekostiging van de AOW veilig te stellen De politiek bepaalt middels een politieke keuze

7 1. AOW: ALS DE POLITIEK AAN ZET IS DAN Snellere verhoging AOW leeftijd (en aanvullend pensioen) Starre AOW Niets extra voor onderkant/zware beroepen

8 1. AOW: pensioenakkoord Koppeling AOW aan verdiende lonen Prognose minimaal 0,3 en maximaal 1,0% per jaar hoger dan loonindex door het meenemen van de incidentele lonen De AOW gaat er dus al direct op vooruit Mensen met enkel AOW (en klein pensioen) hebben hier in belangrijke mate voordeel van Geleidelijke aftopping van de AOW tegemoetkoming en ouderenkortingen Wel aandacht koopkrachteffecten Automatische ontslag niet eerder dan AOW leeftijd

9 1. AOW: pensioenakkoord AOW inzet vakcentrales grotendeels gerealiseerd Aanpassing aan de stijgende levensverwachting Levensverwachting stijgt ongeveer 1 maand per jaar AOW leeftijd hieraan koppelen 2020: 66 jaar 2025: waarschijnlijk 67 jaar, vaststelling in 2015 Iedereen heeft het recht om op 65 uit te treden Vervroegen of uitstellen 6,5% verlaging of verhoging Besluit vaststelling AOW leeftijd 10 jaar voorafgaand Besluit van een mogelijke aanpassing elke 5 jaar Uitkering als gevolg van WW, WIA, en bijstand blijft tot aan de AOW leeftijd (van respectievelijk 66 en 67 jaar)

10 2. Aanvullend pensioen: Bedreigingen toekomstbestendigheid Gaat niet over kredietcrisis (conjunctureel), maar over pensioensysteem (structureel): A. Vergrijzing 1. Afname risicodraagvlak, premie-instrument bot bij rijpende fondsen (premie stuur versus verplichtingen) 2. toenemende levensverwachting, Stijgende kosten B. Systeemrisico: volatiliteit van de dekkingsgraden door mismatch beleggingen en verplichtingen B.1 sterke fluctuaties in beleggings-rendementen, B.2 idem rente, momenteel laag lagere te verwachten rendementen Spagaat garantie nominale verplichting versus reële ambities

11 A. Wat wordt verstaan onder vergrijzing 1. Een toename van het aantal post actieve personen t.o.v. het aantal actieve werknemers toename van het aantal 65-plussers t.o.v. het aantal 65-minners 2. De stijging van de levensverwachting, we leven langer dan verwacht, het lang leven risico

12 A. 1 Gevolgen vergrijzing:aanvullend pensioen Aanvullend pensioen: kapitaaldekking Deelnemers sparen voor de eigen pensioenuitkering Stijging aantal gepensioneerden geen directe premieconsequenties Maar wel gevolgen voor sturing van de financiële positie pensioenfonds: premie instrument bot: 1%-dekkingsgraad = circa 7% premie sturing m.n. via voorwaardelijke indexatie

13 A. 1 Het risicodraagvlak versmalt,voorspelde omvang t.o.v. loonsom voorspelde omvang pensioenrechten ten opzichte van de loonsom, in lopende prijzen

14 A 1. BOT PREMIE INSTRUMENT (b.v. ABP) Bezittingen ABP Ultimo 2009: 200 miljard Ultimo 2009: 1% dekkingsgraad 2 miljard euro Premie inkomsten 2009: 7,8 miljard euro (20% premie) 2 miljard van 7,8 miljard is 25,6% Om 2 miljard extra binnen te halen moet de premie dus met 25,6% omhoog = 5,12% punt stijging Van 20% naar 25,12% voor 1 jaar lang 15% dekkingsgraad is dan dus (15 maal 5,12% =) 76,8% stijging voor 1 jaar (van 20 naar 96,8) of Voor 5 jaar van 20 naar ruim 35 procent

15 A.2. Levensverwachting Langer leven: mooi en kostbaar! Want pensioen moet langer uitgekeerd worden Langer dan vroeger gedacht werd

16 A.2. Versnelde stijging levensverwachting na 65 jaar +2,2 jaar +2,7 jaar

17 A.2. Wat is het effect van de stijgende levensverwachting? Neem het voorbeeld van beleggen Maar we nemen nu 1950 met pensioen en 2005 met pensioen 1950: gemiddeld 15.5 jaar genieten van pensioen 2005: gemiddeld 19.5 jaar genieten van pensioen Neem de rest constant (voor het gemak) 4 jaar extra ambitie bij gekomen: 4 x euro = euro extra pensioen Wat moet er dus gebeuren: Meer rendement (het beeld is juist minder rendement) Hogere rente (het beeld is juist lagere rente) Meer premie betalen (het beeld is dat dit juist gebeurd) (of langer doorwerken, zodat je langer pensioen op kunt bouwen en ambitie in jaren pensioen gelijk blijft)

18 A.2 STIJGING LEVENSVERWACHTING (ABP) Bezittingen ABP Ultimo 2009: 200 miljard Verwerking kost ABP 11 miljard euro Dekkingsgraad: 5,5% daling 28,16% punt stijging voor 1 jaar 5,6% punt stijging voor 5 jaar Voor 5 jaar van 20 naar ruim 25 procent

19 B. rente en de dekkingsgraad De dekkingsgraad geeft de verhouding aan tussen de bezittingen en de verplichtingen van een pensioenfonds. Bezittingen x 100% = x% (dekkingsgraad) Verplichtingen Een dekkingsgraad > 130% is gezond. Een dekkingsgraad < 105% is ongezond. Beeld was: een thermometer die de financiële gezondheid van het pensioenfonds aangeeft bij een vaste rente van 4% Beeld is: bij markt of swaprente vanaf 2006, een van dag tot dag fors wisselende graadmeter; wat zegt de dagkoers van vandaag over de situatie over 20/30/40 jaar?

20 B 2. RENTE OVER DE JAREN nominale rente reële rente (ex post)

21 B 2. RENTE OVER DE AFGELOPEN TIJD

22 B 2. EFFECT VAN EEN RENTEDALING OP VERPLICHTINGEN? 3,55% ,9% vermogen 15 jaar verplichting Voorbeeld: Over 15 jaar een pensioenverplichting van Bij rente 3,55% nu een vermogen nodig van Bij rente 4,9 % nu een vermogen nodig van Verschil (+/- 16%)

23 B. Systeemrisico beleggen Pensioen is lange termijn Risico s worden gespreid, beleggingsmix Beleggen is meer rendement, 25 jaar geleden Belegd waarde nu: Gespaard waarde nu: 308 Als alleen was gespaard : pensioen nu 40% lager of premie was 70% hoger geweest Beleggen moet, maar ook risico

24 Waarom beleggen? Voorbeeld: Inkomen: euro Opbouwpercentage: 2% Franchise Opbouwjaren: 40 jaar Uitkering na 40 jaar opbouw Pensioengrondslag: minus = euro Opbouw per jaar: 2% van = 400 euro 400 euro maal 40 jaar = euro Totale pensioenambitie: maal 19 jaar = euro Premie betaald: 20% pensioengrondslag = 4000 euro maal 40 jaar = euro Extra pensioenaangroei nodig: euro

25 B. Beleggen is noodzakelijk

26 Beleggen moet indexatie Pensioenfondsen moeten beleggen om ook in de toekomst te kunnen indexeren Pensioenfondsen moeten risico s blijven nemen met beleggen om de kostprijs (premie) van pensioen aanvaardbaar te houden

27 Pensioen(recht) o Pensioen(toezegging) zonder indexatie o Indexatie hard nodig om waarde te behouden o Tabel laat uitkomst van 3 % loon- of prijsindex zien Jaar Nominale waarde in Werkelijke waarde bij 3 % inflatie in Geïndexeerde waarde in 3% indexatie

28 Spanningsveld pensioenfondsen Risico nemen bij beleggen blijft nodig om goed pensioen te houden! Het beleggingsbeleid van pensioenfondsen worstelt met de korte termijn eisen van de nominale toezegging en de lange termijn ambitie om te kunnen indexeren.

29 Schokbestendigheid moet beter Pensioenfondsen hebben betere schokdempers nodig, daar moeten wij aan werken. Te slappe schokdempers veilig beleggen Gevolg geen indexatie

30 Schokbestendigheid - Oplossingrichting Deelnemers moeten beter begrijpen dat er samenhang is in de keuzes die wij moeten maken. Een simpele oplossing is er niet Mensen moeten een nieuw systeem begrijpen, het moet zo dicht mogelijk bij het huidige systeem blijven Pensioenfondsen moeten met hun deelnemers in gesprek over deze risico s en hun mogelijke gevolgen Wanneer er een positieve of negatieve schok voordoet, de lusten of lasten in 10 jaar verdelen over deelnemers

31 Stand van zaken, Pensioenfondsen schokbestendiger; nieuw pensioencontract Zachte rechten d.w.z. meer voorwaardelijkheden Rechten en aanspraken mee ademen met de dekkingsgraad Rechten en aanspraken ademen mee met de lange termijn structurele financiële mogelijkheden

32 FNV INZET TOEKOMST PENSIOENCONTRACT randvoorwaarden Pensioen moet Solidair (tussen en binnen generaties), Collectief, kapitaalgedekt en buffers Verplicht Doorsneepremie (niet jong tegenover oud, maar verdeling over ieders eigen leven) Trendmatig rente beleid

33 Pensioenakkoord Stijging levensverwachting Heeft ook gevolgen voor bestaande rechten van gepensioneerden en slapers Dit zal vooral gaan via beperking indexatie Pensioenfondsen moeten schokbestendiger worden Nader overleg in technische commissie STAR Arbeidsparticipatie ouderen SMART plan

34 Oplossing stijgende kosten levensverwachting. Premiestabilisatie Pensioenrekenleeftijd stijgt met AOW leeftijd Levensverwachting stijgt door: - Aanpassing sterftetafel (AG); - Doordat jongere generatie (geboren rond 1990) oudere generatie (geboren rond 1950 nu met pensioen) vervangt Ontwikkeling levensverwachting per sector bekijken Eventueel correctie op pensioenrekenleeftijd door: - Aanpassing pensioenopbouw - Aanpassing indexatie 1 jaar langer leven = ½ jaar langer werken. Dus toch langer met pensioen 13A

35 GEVOLGEN AANVULLEND PENSIOEN LEVENSVERWACHTING NU 20 JAAR STIJGT MET 2 JAAR euro euro OF 3 OF 3 OF

36 GEVOLGEN AANVULLEND PENSIOEN Extra opbouw Extra opbouw Extra Rente

37 Stand van zaken, Pensioenfondsen moeten schokbestendiger worden, pensioencontract Overleg in de STAR is nog steeds aan de gang Analyses en discussie, er is nog steeds geen akkoord!! Complex onderwerp: pensioen, AOW en ouderenparticipatie Verschil van mening werkgevers - vakbonden - kabinet Complex proces, ook wetgeving nodig, kabinet moet ook leveren Zie ook de brief bondsbestuur 2 maart 2011, 7 punten

38 Stand van zaken, kabinet moet leveren, brief bondsbestuur 2 maart, 7 punten 1) Loonindex AOW, 0,5% vast=onvoldoende minimaal 0,7% 2) Fiscale ouderenkorting en AOW tegemoetkoming, verdwijnen, nee afspraak is of bevriezen 3) Actuariële korting bij eerder stoppen ipv 6,5% lijkt nu 6,7% 4) Witteveen kader bezuiniging 700 miljard moet van tafel 5) Levensloop gebruik voor vroeg pensioen moet geheel in stand blijven 6) Positie sociale partners mag niet worden aangetast 7) Ontslag wegens leeftijd (65 jaar) moet verdwijnen

39 Stand van zaken, Pensioenfondsen schokbestendiger, pensioencontract, kabinet moet leveren Huidig probleem is spagaat harde onvoorwaardelijke nominale toezegging en voorwaardelijke reële toezegging (dwz indexatie) SZW en DNB wilde strenger FTK

40 Stand van zaken, kabinet moet leveren Strengere regels, eis nog meer zekerheid, nog hogere buffers, gevolg alleen nominaal pensioen, slecht pensioen, niet inflatiebestendig, ook slecht voor gepensioneerden Generatieconflict want ouderen willen zekerheid, jongeren afdekking inflatie Kans op afstempeling bij veel fondsen blijft desondanks (lage dekkingsgraad: geen indexatie afstempelen Risicoprofiel steeds defensiever beleggen door rijping fonds Swaprente blijft

41 Stand van zaken, nieuw pensioencontract, wat willen wij Hoger risico in ruil voor hopelijk op lange termijn hogere geïndexeerde uitkomst, FTK2, soepeler regels Beleggingsmix kan worden gekozen die past bij specifieke situatie fonds, dus geen casino Financiële schokken spreiden over 10 jaar. Dempt achteruitgang Ook beter voor opgebouwde pensioenaanspraken Swaprente verdwijnt, stabiele rentevoet Wij willen af van beoordeling op een aspect, de lage (swap)rente, Meerdere beoordelingsindicatoren (swap)rente, de gemiddelde (swap)rente, vaste rekenrente van 4% en de kasstroom gemeten over 15/20 jaar. Staan drie van de vijf op rood, dan is er echt een probleem''.

42 Stand van zaken, schokbestendiger, pensioencontract; Brief FNV Bondgenoten 22 maart Bom onder het akkoord?????? Volstrekte voorwaardelijkheid ongewenst Alle rechten onder 1 regime Contract moet zekerheid bieden naarmate dichter bij pensioenleeftijd en voor lage inkomens Expliciet opnemen dat premiestabilisatie alleen geldt voor toenemende levensverwachting Risico s niet eenzijdig bij deelnemers Men wil huidige spelregels iets versoepelen, minder zekerheid maar wel goede kans op indexatie

43 Toelichting FR besluit 13 mei 2011, 12 punten A. Tekst balans tussen nominale zekerheid en koopkracht zekerheid op korte en lange termijn B. Streven naar stabiele discontovoet, keuze aan pensioenfondsen C. Tekst (mede)risico dragen in de premiesfeer door werkgevers in situaties dreigende nominale afstempeling

44 Pensioenakkoord, ter herinnering Waarom een akkoord? Verbetering ten opzichte van de kabinetsplannen Alternatief voor stijgende pensioenpremies Behoud van positie in het pensioensysteem Behoud van onderhandelingsruimte (met betrekking tot verbetering van de regeling) Aandacht voor de lagere inkomens Stoppen op 65 is voor iedereen mogelijk

45 Als geen overeenstemming over uitwerking akkoord: Waarschijnlijk: Geen flexibilisering AOW Geen verdiende lonentoeslag op AOW Inperking Witteveenkader (inperking pensioenopbouw = later met pensioen) Scherper FTK (defensiever beleggingsbeleid = lagere pensioenuitkomst) Positie sociale partners in pensioenfondsen onder vuur Problemen voor pensioenfondsen groter. Oplossen in Pfbesturen. 20

46 Hoe nu verder? Stichting van de Arbeid (StAr) Afspraken maken over nieuw pensioencontract Afspraken over ouderenparticipatie FNV Werkgroep Pensioenregelingen Bespreking afspraken door bonden Abvakabo FNV: Referendum, Bondsraad Politiek Boter bij de vis: AOW en Witteveen kader Wetgeving: pensioenwet, financieel toetsingskader en belastingwetten Abvakabo FNV Aanpassing pensioenregelingen Uitvoeringsorganisaties (PWRI, APG) Aanpassing systemen