Aan burgemeester en wethouders Documentnummer 2016.0.019.058 Portefeuillehouder(s) R. König Zaaknummer 2016-04-00086 Cluster Beleid & Regie Vertrouwelijk Nee Ambtenaar G. van Haaren Datum in college 12 april 2016 Telefoonnummer (026) 377 3740 Datum fataal ONDERWERP: Integrale Kindcentra Voorstel 1. in te stemmen met de visie Integrale Kindcentra zoals verwoord in bijgevoegde raadsbrief; 2. de raadsbrief ter kennisname aanbieden aan de Raad Inleiding Arnhemse besturen primair onderwijs, organisaties voor kinderopvang / peutercentra en welzijnsorganisatie Rijnstad zetten concrete stappen om op meerdere plekken in de stad te komen tot Integrale Kindcentra (IKC's). De gemeente Arnhem heeft het IKC in 2013 als 'stip op de horizon' geplaatst voor de doorontwikkeling van brede scholen en het versterken van de doorgaande lijn voor kinderen in de samenwerking van voorschoolse voorzieningen en het basisonderwijs (nota "Visie op het jonge kind; de praktijk"; feb 2013). De ontwikkelingen lokaal en ook landelijk vragen om een verdere aanscherping van onze rol als gemeente bij het tot stand komen van IKC's in onze stad. De raadsbrief gaat hier op in. Beoogd effect De visie van de gemeente Arnhem bij het tot stand komen van IKC's in de stad en de specifieke rol die de gemeente daarbij wil innemen nader aanscherpen en bestuurlijk verankeren. Betrokken partners in de stad hierover meer duidelijkheid geven. Argumenten 1.1 Er is een groeiend draagvlak in het land voor het tot stand komen van IKC's Brancheorganisaties en landelijke adviesraden (o.a. de Onderwijsraad en de SER) pleiten alle bij de regering voor het opheffen van de versnippering in het huidige stelsel van voorschoolse voorzieningen en het tot stand komen van één basisvoorziening voor kinderen in de leeftijd van 0 tot 12 jaar, om alle kinderen Pagina 1 van 7
Aan de gemeenteraad Datum : 12 april 2016 Documentnummer : 2016.0.019.063/KD Zaaknummer : 2016-04-00086 Contactpersoon : Mw. G. van Haaren Telefoonnummer : (0260 377 3740 Onderwerp : Integrale Kindcentra Geachte voorzitter en leden, Inleiding Arnhemse besturen voor primair onderwijs (De Basis, Delta, Fluvius), organisaties voor kinderopvang / peutercentra (SPA, Skar/Korein, Partou) en welzijnsorganisatie Rijnstad zetten op verschillende locaties in de stad concrete stappen om te komen tot integrale kindcentra, een nog intensievere onderlinge samenwerking dan men in de brede scholen al kent. Dat doen zij, sinds medio 2014, binnen het project 'IKC-ontwerp'. De gemeente Arnhem neemt deel aan de Stuurgroep IKC die het project aanstuurt. In 2013 hebben wij het concept van het integraal kindcentrum (IKC) als 'stip op de horizon' geplaatst voor de doorontwikkeling van brede scholen en het versterken van de samenwerking van voorschoolse voorzieningen en het basisonderwijs, met het oog op een goede en evenwichtige ontwikkeling van kinderen (nota "Visie op het jonge kind in Arnhem; De praktijk" ; feb. 2013). Ter ondersteuning van de ambitie van onze maatschappelijke partners om op meerdere plaatsen in Arnhem integrale kindcentra te realiseren, willen wij met deze brief de gemeentelijke visie op integrale kindcentra - zoals eerder verwoord in de nota "Visie op het jonge kind, de praktijk" - verder aanscherpen en deze visie een stevige bestuurlijke basis geven. Landelijke ontwikkelingen Er is in het land een groeiend draagvlak voor het tot stand komen van IKC's. Brancheorganisaties en landelijke adviesraden dringen er bij de regering op aan om een einde te maken aan de huidige versnippering in het aanbod voor jonge kinderen en (stapsgewijs) te komen tot één basisvoorziening voor de leeftijdsgroep van 0 tot 12 jaar, waarin alle kinderen optimale kansen krijgen voor een goede start. De Regiegroep Kindcentra 2020, een kopgroep van bestuurders uit het primair onderwijs, de kinderopvang / peuterspeelzaalwerk, gemeenten 1 en Het Kinderopvangfonds, formuleert haar visie op de toekomst van voorzieningen voor kinderen van nul tot en met twaalf jaar als volgt: 1 De Kopgroep Wethouders voor Kindcentra, waarin ook Arnhem participeert. Pagina 2 van 7
"Vanuit het belang van een optimale ontwikkeling van kinderen - de burgers van de toekomst - streven partijen naar integrale voorzieningen voor kinderen (en hun ouders) van nul tot en met twaalf jaar: Kindcentra 2020. In dit Kindcentrum wordt gewerkt volgens één pedagogische en educatieve visie. Kinderen worden in staat gesteld om hun talenten optimaal te ontwikkelen; doorlopende ontwikkelingslijnen en dagarrangementen zijn inherent aan deze voorziening. (Uit: "Kindcentra 2020, ontwikkel de toekomst"; okt. 2014) Ook de Onderwijsraad (juli 2015) en de SER (jan. 2016) brachten recentelijk ieder een advies uit, waarin zij de regering oproepen een einde te maken aan de versnippering in het huidige stelsel van voorzieningen voor (jonge) kinderen en te komen tot een 'coherent stelsel' waarin, spelen, vorming, het voorkomen van leerachterstanden en opvang bijeen zijn gebracht. Integrale Kindcentra, wat wil de gemeente Arnhem? De gemeente Arnhem wil haar verantwoordelijkheid nemen bij het stimuleren en realiseren van een integrale aanpak binnen de kinderopvang, de voorschoolse educatie en het onderwijs. Kinderen kunnen zich dan optimaal ontwikkelen en opgroeien tot verantwoordelijke volwassenen die volop meedoen in de samenleving. De evenwichtige ontwikkeling van kinderen - zeker in een tijd als de onze, waarin de samenleving continu en in hoog tempo verandert - is erbij gebaat als hun schoolloopbaan soepel verloopt zonder ingrijpende breukmomenten. Achterstanden van kinderen in het onderwijs ontstaan vaak al op jonge leeftijd. Deze kunnen worden tegengaan als ze vroegtijdig worden opgemerkt en aangepakt door een intensieve samenwerking van voorschoolse voorzieningen, opvang en het onderwijs. Het streefbeeld voor integrale kindcentra is dat alle kinderen van nul tot twaalf jaar en hun ouders (liefst thuisnabij) gebruik kunnen maken van een kwalitatief goed en samenhangend aanbod van voor- en naschoolse opvang, voorschoolse educatie en onderwijs, passend bij de behoeften en wensen van kinderen en hun ouders. Het onderwijs vormt hierbij de kern. Een 'rijke' en krachtige pedagogische omgeving ontstaat als vanuit onderwijs en opvang, de kern van het IKC, ook aansluiting wordt gerealiseerd met het vrije tijdsaanbod en de (preventieve) zorg voor jeugdigen. De belangrijkste kenmerken van het IKC zijn: Het kind centraal. Opvang en onderwijs zijn van hoge kwaliteit en erop gericht de ontwikkeling van kinderen in brede zin te stimuleren en te ondersteunen ( cognitief, fysieke en sociaalemotioneel). Aan kinderen die dat nodig hebben, wordt een intensief voor- en vroegschools ontwikkelingsprogramma (VVE) geboden. Een doorgaande zorg- en ontwikkelingslijn van kinderen in de leeftijd tussen 0 en 12 jaar. Er is sprake van een geleidelijke overgang van de 'voorschoolse' naar de 'schoolse' periode en van het informele en spelend leren van jonge kinderen naar het formele leren in een latere fase. Het kind wordt van jongs af aan in zijn ontwikkeling gevolgd, zodat professionals het kind de ondersteuning en zorg kunnen geven die het nodig heeft. Pagina 3 van 7
Er is een eenduidige pedagogische en onderwijskundige visie, het gedeelde morele kader dat zorgt voor inhoudelijke koersbepaling en voor samenhang en synergie in het aanbod. Professionals vanuit verschillende disciplines, ieder met hun eigen expertise, werken in het IKC op basis van gelijkwaardigheid als één team samen, er is als het ware sprake van één organisatie. Er is sprake van één aansturing en een eenduidige presentatie naar buiten. De leiding van het IKC is eenduidig belegd bij een persoon die (of een kernteam dat) verantwoordelijkheid neemt, knopen doorhakt en de inhoudelijke samenwerking van functionarissen tracht te verstevigen. Zo kunnen continuïteit en borging van kwaliteit beter tot stand komen Ouders zijn betrokken, om de brede talentontwikkeling en het eventueel wegwerken van achterstanden bij kinderen een betere kans van slagen te geven. Maatwerk in de wijk en ontwikkeling 'van onderop' Het aanbod in het IKC moet zijn afgestemd op de wensen en behoeften van ouders en kinderen in de wijk. Sommige peuters of kinderen hebben meer ondersteuning nodig bij het wegwerken van achterstanden, of meer zorg nodig dan andere kinderen, sommige ouders willen meer gebruik maken van opvang dan anderen. In het IKC moet met die uiteenlopende behoeften rekening worden gehouden. Dat vraagt om maatwerk. De uitwerking van het IKC kan in de praktijk van locatie tot locatie verschillen. De gemeente Arnhem stelt zich daarom op het standpunt dat de ontwikkeling van IKC's van onderop tot stand moet komen. Het is de verantwoordelijkheid van partijen op de locaties om invulling te geven aan het IKC in hun wijk; er is niet één blauwdruk. Overigens is het niet op voorhand de bedoeling dat alle (brede) scholen en voorzieningen voor kinderopvang in Arnhem zich door ontwikkelen naar een IKC. Ook 'stand alone' scholen en afzonderlijke kinderopvanglocaties / peutercentra kunnen blijven bestaan. Huisvesting van Integrale Kindcentra De vorming van integrale kindcentra brengt nieuwe organisaties voort, met een brede taakstelling en samengesteld vanuit partijen die eerder afzonderlijk opereerden. Dit heeft ook gevolgen voor de huisvesting. In een ideale situatie werken de partners in een IKC samen in één gebouw, of op een voor kinderen veilige loopafstand tot elkaar. Op veel locaties in Arnhem zijn de fysieke voorwaarden om te komen tot een IKC al aanwezig (in MFC's en daar waar kinderopvang en onderwijs in één gebouw gehuisvest zijn). De gemeente heeft de wettelijke taak te voorzien in voldoende en kwalitatief goede huisvesting voor het onderwijs. Arnhem wil deze taak invulling geven in een gedeelde verantwoordelijkheid met de schoolbesturen. De insteek daarbij is dat IKC's op de eerste plaats vanuit inhoud ontstaan en binnen de (financiële) kaders voor onderwijshuisvesting mogelijk worden gemaakt. Pagina 4 van 7
De kinderopvang is en blijft vooralsnog een private partij, met eigen financiële middelen. De gemeente draagt voor de huisvesting van kinderopvang geen verantwoordelijkheid. In het geval van samenwerking in een IKC zien we als college dan ook geen rol weggelegd voor de gemeente voor het bekostigen van huisvesting voor kinderopvang, wel in het mogelijk maken van huisvesting in of nabij de school waarmee wordt samengewerkt. De randvoorwaarden hiervoor worden verder uitgewerkt in het kader van het Integraal Huisvestingsplan voor primair onderwijs en kindvoorzieningen, waaraan momenteel wordt gewerkt. Betrokkenheid en rol van de gemeente De gemeente is betrokken bij het tot stand komen van IKC's op de eerste plaats vanuit haar verantwoordelijkheid voor onderwijshuisvesting. Van belang is ook de betrokkenheid van de gemeente ten aanzien van het peuterwerk en (het vroegschoolse deel van) de VVE. Verder zijn er raakvlakken met het door de gemeente bekostigde aanbod aan algemene voorzieningen voor jeugd op het gebied van sport en cultuur en (met name de preventieve) voorzieningen binnen het sociale domein. De gemeente wil aan partners binnen de gegeven financiële en ruimtelijke mogelijkheden ruimte geven om te komen tot integrale samenwerking op het terrein van opvang, (voorschoolse) educatie en onderwijs; dit in een bredere context van het aanbod voor jeugdigen op het terrein van welzijn, ondersteuning en zorg, sport en cultuur. Omdat, zoals hiervoor beschreven, IKC's van onderop moeten ontstaan, kent de gemeente een grote verantwoordelijkheid toe aan de uitvoerende partijen in de stad die met elkaar op de afzonderlijke locaties tot de vorming van een IKC willen komen. Naast de hierboven beschreven taken, ziet de gemeente Arnhem voor zichzelf ten aanzien van het tot stand komen van IKC's vooral een stimulerende en faciliterende rol weggelegd, om daarmee partijen in staat te stellen om gezamenlijk het proces van IKC-vorming op de locaties gestalte te geven. Voor eventuele ondersteuning bij dit proces kunnen partijen een beroep doen op het budget ( 151.000) dat de gemeente jaarlijks aan stichting PAS beschikbaar stelt voor de brede school of IKC-ontwikkeling. Hoogachtend het college van burgemeester en wethouders van Arnhem, de secretaris, de burgemeester, Pagina 5 van 7
optimale ontwikkelingskansen te bieden en onderwijsachterstanden vroegtijdig aan te pakken: zogeheten integrale kindcentra. 1.2 Partners in de stad willen op meerdere plekken komen tot een IKC. In het project 'IKC-ontwerp' wordt momenteel op drie pilotlocaties in de stad gewerkt aan het ontwikkelen van een IKC. Ook op andere locaties zijn er initiatieven om van een brede school te komen tot een IKC. 1.3. De ontwikkelingen vragen om een steviger bestuurlijke verankering van de gemeentelijke visie op Integrale Kindcentra en een verdere aanscherping van de rol die de gemeente bij het vormen van IKC's vervult. Visie en rol kunnen samenvattend als volgt worden ingevuld. De gemeente Arnhem wil haar verantwoordelijkheid nemen bij het bevorderen van integrale voorzieningen voor opvang, ontwikkeling en leren, waarin kinderen zich optimaal en in een doorgaande lijn kunnen ontplooien en waarin (potentiële) achterstanden van kinderen vroegtijdig worden gesignaleerd en aangepakt. Belangrijke kenmerken van een IKC zijn: Het kind centraal Een doorgaande zorg- en ontwikkelingslijn Een eenduidige pedagogische en onderwijskundige visie Eén team professionals vanuit meerdere disciplines Eén aansturing, één uitstraling Betrokkenheid van ouders Het aanbod in het IKC moet zijn afgestemd op de wensen en behoeften van kinderen in de wijk (en hun ouders) en vraagt dus om maatwerk in de wijk. Er is niet één blauwdruk. De gemeente vindt dat IKC's van onderop tot stand moeten komen en legt de verantwoordelijkheid primair bij de partijen op de locaties. De gemeente is bij de IKC-vorming betrokken onder meer vanuit haar verantwoordelijkheid voor onderwijshuisvesting. Arnhem pakt deze verantwoordelijkheid op in nauwe samenspraak met de schoolbesturen. De insteek is dat IKC's vanuit de inhoud ontstaan en binnen de (financiële) kaders voor onderwijshuisvesting mogelijk worden gemaakt. De kinderopvang, een belangrijke partij, draagt geheel zelf de financiële verantwoordelijkheid voor huisvesting. Voor ons als gemeente zien we een rol weggelegd om ruimte te zoeken voor huisvesting voor kinderopvang in of nabij de school waarmee wordt samengewerkt. De randvoorwaarden hiervoor worden verder uitgewerkt in het kader van het Integraal Huisvestingsplan voor primair onderwijs en kindvoorzieningen waaraan momenteel wordt gewerkt. Verder zien wij als gemeente voor onszelf vooral een stimulerende en faciliterende rol weggelegd, om zo partijen in staat te stellen om gezamenlijk het proces van IKC-vorming op de locaties gestalte te geven. Voor eventuele financiële ondersteuning bij dit proces kunnen partijen een beroep doen op het budget ( 151.000) dat de gemeente jaarlijks aan stichting PAS beschikbaar stelt voor de brede school of IKContwikkeling. Pagina 6 van 7
Kanttekeningen 1.1 Geen Financiën De gemeente stelt jaarlijks aan Stichting PAS een budget beschikbaar ( 151.000) voor de ontwikkeling van brede scholen en IKC's. Uitvoering De raadsbrief wordt aangeboden aan de Raad. Communicatie De raadsbrief wordt ter kennisname verzonden aan betrokken schoolbesturen en andere maatschappelijke partners. Bijlage Stukken voor college - Raadsbrief Ter inzage stukken voor college n.v.t. Stukken voor gemeenteraad - Raadsbrief Ter inzage stukken voor gemeenteraad n.v.t. Pagina 7 van 7