Gebruikershandleiding bij het gebruik van kijkwijzerapp.nl

Gebruikershandleiding bij het gebruik van kijkwijzerapp.nl Datum: 12 november 2014 Versie: 2.2 Auteurs: Veerle Mulder en Gertjan Sinke

Inhoudsopgave 1. Kijkwijzerapp.nl in het kort... 3 4. Kijkwijzerapp.nl stap voor stap... 7 3. Kijkwijzerapp.nl per pagina... 14 INFORMATIE... 14 MIJN KIJKWIJZERS... 14 Nieuwe kijkwijzer... 15 Deelnemers... 16 Planning... 16 Selectie criteria... 16 MIJN OBSERVATIES... 18 Nieuwe observatie... 18 Deelnemers... 18 RAPPORTAGE... 19 4. Voorbeeld... 20 5. Achtergrondinformatie... 24 Onderwijscoöperatie 121114 2 Handleiding Kijkwijzerapp.nl

1. Kijkwijzerapp.nl in het kort Inleiding Kijkwijzerapp.nl ondersteunt leraren bij het ontwikkelen van een kijkwijzer en het gebruik van deze bij lesobservaties. Een kijkwijzer is een gericht instrument dat houvast kan bieden bij lesobservaties. Op basis van de bevindingen bij de lesobservatie kunnen leraren elkaar feedback geven en een professionele dialoog voeren over hun onderwijspraktijk. Een kijkwijzer kan door het vergroten van de objectiviteit en gerichtheid van de observant bijdragen aan de kwaliteit van de feedback. Naarmate een kijkwijzer nauwkeuriger aansluit bij de setting en het doel van de lesobservatie, zal de observatie beter gerichter zijn en de kwaliteit van de feedback toenemen. Naast een kijkwijzer kan een gespreksleidraad worden samengesteld voor onderwerpen die zich minder goed lenen voor lesobservaties. Bij elkaar in de klas kijken en daarover in gesprek gaan helpt om uw onderwijs en dat van uw collega s te verbeteren; Kijkwijzerapp.nl is hierbij een handig hulpmiddel. Het is een online omgeving waar u: - een kijkwijzer voor een lesobservatie kunt samenstellen om uit te printen of om online in te vullen - een gespreksleidraad kunt samenstellen om uit te printen - collega s kunt uitnodigen om deel te nemen aan een kijkwijzer en gespreksleidraad - collega s kunt uitnodigen om uw les te observeren aan de hand van de samengestelde kijkwijzer - rapportages kunt genereren van één of meerdere kijkwijzers Kijkwijzerapp.nl is een onderdeel van www.kijkbijmijnles.nl, de website van de Onderwijscoöperatie over peer review. Met deze website stimuleert de Onderwijscoöperatie leraren om de professionele dialoog over hun dagelijkse werk een structurele plek te geven in het kader van hun professionele ontwikkeling. Die professionele dialoog krijgt extra diepte als er ook sprake is van onderlinge lesobservaties oftewel collegiale visitatie. Bekwaamheidseisen Met Kijkwijzerapp.nl kunt u kijkwijzers en gespreksleidraden samenstellen gebaseerd op de herijkte bekwaamheidseisen. De bekwaamheidseisen voor leraren worden vastgesteld door de minister van onderwijs. Op dit moment zijn de bekwaamheidseisen zoals vastgesteld in 2006 nog van toepassing. Er is op verzoek van de minister een nieuw voorstel gemaakt voor de bekwaamheidseisen, de zogenaamde herijkte bekwaamheidseisen. Indien de minister dit voorstel overneemt zullen deze van toepassing worden voor alle leraren. In Kijkwijzerapp.nl is vooruitlopend op dit besluit al gebruik gemaakt van deze herijkte bekwaamheidseisen. De gespreksleidraad Een gespreksleidraad omvat enkele door u geselecteerde bekwaamheidseisen. De gespreksleidraad is vooral bedoeld om die bekwaamheidseisen die wel relevant zijn te benoemen voor het onderwerp dat u centraal stelt, maar niet in een enkele lesobservatie kunt waarnemen. Dergelijke bekwaamheidseisen kunnen om die reden niet gebruikt worden voor het samenstellen van een kijkwijzer. Onderwijscoöperatie 121114 3 Handleiding Kijkwijzerapp.nl

De kijkwijzer Ook bij het samenstellen van een kijkwijzer maakt Kijkwijzerapp.nl gebruik van de herijkte bekwaamheidseisen. Deze zijn echter te algemeen van aard om te gebruiken in een lesobservatie. Daarom zijn aan de bekwaamheidseisen die geschikt zijn om te observeren concrete indicatoren en gedragsvoorbeelden gekoppeld. In de daadwerkelijke kijkwijzer treft u alleen de indicatoren en gedragsvoorbeelden aan, de bekwaamheidseisen ziet u dan niet terug. De bekwaamheidseisen dienen alleen als hulpmiddel bij het samenstellen. De indicatoren en gedragsvoorbeelden die gebruikt worden in Kijkwijzerapp.nl zijn ontleend aan de observatieformulieren zoals de Inspectie van het Onderwijs deze bij lesobservaties hanteert. Dialoog en feedback Kijkwijzerapp.nl is bedoeld om de collegiale dialoog tussen leraren te stimuleren. Het voeren van een collegiale dialoog draagt bij aan het bewaken en verhogen van de kwaliteit van het onderwijs. Zo geven leraren gezamenlijk invulling aan de verantwoordelijkheid die hoort bij de professionele ruimte van de leraar. Die dialoog wint aan kracht als er ook een concreet beeld is van elkaars lespraktijk. Bovendien kunnen leraren hun gedragsrepertoire en keuzemogelijkheden uitbreiden op basis van observaties van collega s. Iedere onderwijssituatie is uniek en het gedrag van een leraar komt voort uit een complexe afweging van vele factoren. Wat het juiste gedrag is op welk moment kan niet gevangen worden in protocollen en voorschriften. Een leraar kan wel de kwaliteit van de eigen afweging verhogen door hierover het gesprek aan te gaan met collega s. U treft daarom bij de kijkwijzers geen beoordelingskaders aan (zoals onvoldoende voldoende goed) maar waarnemingskaders (wel gezien/niet gezien). Bij het gebruik van de kijkwijzer geeft de observant aan wat hij of zij waarneemt, om aan de hand daarvan met elkaar een dialoog te voeren. Op een goede manier feedback geven en ontvangen is hierbij belangrijk, handvatten voor het geven en ontvangen van goede feedback zijn te vinden onder het tabblad Informatie. Kijkwijzerapp.nl is ontwikkeld door de Onderwijscoöperatie in samenwerking met de Onderwijsinspectie met als doel het voeren van collegiale dialoog onder leraren te stimuleren en vergemakkelijken. Aan de ontwikkeling van Kijkwijzerapp.nl heeft een veertigtal leraren meegewerkt. Onderwijscoöperatie 121114 4 Handleiding Kijkwijzerapp.nl

2. Begrippenlijst Bekwaamheidseisen: Momenteel zijn de bekwaamheidseisen zoals deze in 2006 bij algemene maatregel van bestuur (AMvB) bij de wet BIO zijn vastgelegd nog steeds de geldende eisen voor leraren. Op verzoek van het ministerie is er een herijking van de bekwaamheidseisen opgesteld door de Onderwijscoöperatie. Kijkwijzerapp.nl is gebaseerd op deze herijkte bekwaamheidseisen, welke dus nog geen formele status hebben. Deelnemer: Een (collega-) leraar die meewerkt aan de samenstelling van een kijkwijzer. Een deelnemer wordt altijd uitgenodigd door de regisseur. De deelnemer kan bij het samenstellen van de kijkwijzer en de gespreksleidraad een voorkeur aangeven, maar geen beslissing nemen. Indicator: Kijkwijzerapp.nl stelt kijkwijzers samen door middel van gedragsvoorbeelden. Deze gedragsvoorbeelden worden geordend aan de hand van indicatoren. De indicatoren komen overeen met de indicatoren die de Onderwijsinspectie hanteert bij lesobservaties. Gedragsvoorbeeld: Een concrete beschrijving van leraargedrag dat waarneembaar is in een lessituatie. Gedragsvoorbeelden zijn enerzijds een concretisering van de bekwaamheidseisen, die richting gevend zijn bij het samenstellen van een kijkwijzer. Anderzijds zijn de gedragsvoorbeelden een concretisering van de indicatoren die in de uiteindelijke kijkwijzer als ordening worden gehanteerd. Gespreksleidraad: Overzicht van bekwaamheidseisen waarvan leraren afspreken deze als gespreksonderwerp te hanteren in een collegiale dialoog naast een lesobservatie. In een gespreksleidraad worden die bekwaamheidseisen opgenomen die wel relevant zijn voor het doel van de observatie maar die niet eenduidig waar te nemen zijn in een lessituatie. Kijkwijzer: Observatie-instrument dat gericht en doelmatig is ontwikkeld om een bepaalde lespraktijk en/of vaardigheid te onderzoeken. Observant: Een (collega-) leraar die meewerkt aan een onderzoek als observator, ofwel degene die de regisseur observeert. Observatie: Gerichte waarneming van een les met behulp van een kijkwijzer. Regisseur: De leraar die een kijkwijzer en/of observatie aanmaakt en deze beheert. De regisseur nodigt andere leraren uit voor het samenstellen van de kijkwijzer en voor de observatie(s). Voorontwerp: Een voorselectie van bekwaamheidseisen en gedragsvoorbeelden bij een veel voorkomend thema. Een voorontwerp vereenvoudigd het maken van een kijkwijzer, maar is niet kant en klaar. Binnen de voorselectie moet nog een definitieve selectie gemaakt worden om tot een hanteerbare kijkwijzer te komen. Onderwijscoöperatie 121114 5 Handleiding Kijkwijzerapp.nl

3. Verklaring van de iconen Helptekst: De vraagtekens bieden hulp over een specifiek onderdeel van Kijkwijzerapp.nl. Deze hulpteksten geven uitleg over wat te doen en kunnen ook tips en waarschuwingen bevatten. Door opnieuw op het vraagteken te klikken of er opnieuw overheen te gaan met de muis verdwijnt de helptekst weer uit beeld. Wijzigen: Dit symbool kan gevonden worden bij Mijn Kijkwijzers en kan gebruikt worden om de titel/naam van de kijkwijzer aan te passen. Opmerkingen: Deze mapjes kunnen worden gebruikt als tekstboxjes. Hier kunnen opmerkingen geplaatst worden door zowel regisseur als een deelnemer. De mapjes kunnen ook worden gebruikt om het doel te omschrijven en toelichtingen te geven. Plaatsen: Door op dit symbooltje te klikken kan ofwel iets worden toegevoegd of een eerder verwijderd onderdeel worden teruggeplaatst. U vindt het symbool bijvoorbeeld bij Selectie Criteria om gedragsvoorbeelden toe te kunnen voegen. Verwijderen: Dit is het algemene symbool voor verwijderen. Door hier op te klikken kunt u kijkwijzers en observaties uit uw overzicht verwijderen. Het icoontje wordt ook gebruikt wanneer u een foutief gedragsvoorbeeld wilt verwijderen of wanneer u per ongeluk iets heeft aangevinkt in het observatieformulier wat niet de bedoeling was. Onderwijscoöperatie 121114 6 Handleiding Kijkwijzerapp.nl

4. Kijkwijzerapp.nl stap voor stap Aan de hand van een eenvoudige situatie beschrijven we stap voor stap hoe Kijkwijzerapp.nl gebruikt kan worden. Deze situatie is als volgt: u vraagt één collega eenmaal een les te observeren en stelt daarvoor in overleg met die ene collega een kijkwijzer op. Vooraf is het van belang het onderwerp te kiezen waar u met elkaar over in gesprek wilt en observaties bij wilt doen. Welk onderdeel van de lespraktijk wilt u onder de loep nemen? Stel uzelf een helder doel. Hoe duidelijker het doel, des te gerichter de observatie en des te effectiever de feedback en het gesprek. 1. Ga naar Mijn Kijkwijzers en klik op Nieuwe Kijkwijzer 2. Geef de kijkwijzer een duidelijk naam en selecteer de sector waarbinnen u werkzaam bent en klik op opslaan. Met het onderste balkje hoeft u voor nu niets mee te doen (verderop in de handleiding wordt de functie van het voorontwerp nader uitgelegd). Onderwijscoöperatie 121114 7 Handleiding Kijkwijzerapp.nl

3. U kunt uw nieuwe kijkwijzer nu terugvinden in uw overzicht. Door op het gele mapje te klikken kunt u de kijkwijzer toelichten. Zodra u een toelichting heeft gegeven verandert de icoon naar een mapje met inhoud. Open de kijkwijzer door op Openen voor de naam van de kijkwijzer te klikken. 4. U kunt nu naar Planning gaan om een (eerste) planning in te vullen. Houd rekening met een ruim tijdsbestek en plan genoeg tijd voor de (verschillende) observaties in. De planning kan altijd achteraf nog aangepast worden (bijvoorbeeld in overleg met uw collega). Vergeet de planning niet op te slaan. 5. De volgende stap is het uitnodigen van uw collega, zodat u samen de kijkwijzer kunt samenstellen. Uitnodigen doet u bij Deelnemers. De eerste keer dat u iemand uitnodigt moet u zelf het e-mailadres invoeren, deze wordt vervolgens onthouden en in uw contactenlijst gezet. Onderwijscoöperatie 121114 8 Handleiding Kijkwijzerapp.nl

6. Kies Selectie Criteria voor het samenstellen van de kijkwijzer. In totaal zijn er vijf groepen bekwaamheidseisen. 7. Per groep vinkt u aan welke bekwaamheidseisen u relevant vindt voor de kijkwijzer en welke interessant zijn voor de gespreksleidraad. (Indien u alleen een kijkwijzer wilt samenstellen kunt u het vinkje bij Toon bekwaamheidseisen voor gespreksleidraad weghalen). Zodra u een bekwaamheidseis hebt aangevinkt worden de bijbehorende gedragsvoorbeelden zichtbaar. Selecteer de gedragsvoorbeelden die u in uw kijkwijzer wilt opnemen. (Alleen de gedragsvoorbeelden komen in de kijkwijzer, de bekwaamheidseisen ziet u daar niet terug.) Loop de vijf groepen door en vink de bekwaamheidseisen en gedragsvoorbeelden aan die u passend vindt. Opslaan is niet nodig u kunt gewoon verder naar een volgende set met bekwaamheidseisen. Onderwijscoöperatie 121114 9 Handleiding Kijkwijzerapp.nl

U hebt nu een kijkwijzer en gespreksleidraad samengesteld. Wilt u (tussendoor) controleren welke selectie u tot nu toe heeft gemaakt klik dan op overzicht van mijn selectie. Wilt u de kijkwijzer of gespreksleidraad meteen gebruiken dan kunt u deze direct downloaden als wordbestand. De kijkwijzer kunt u ook digitaal gebruiken, om dat te doen gaat u naar het tabblad Mijn observaties. Indien u een collega heeft uitgenodigd om mee te werken aan de kijkwijzer dan kan deze ook een selectie maken. Deze selectie wordt in een aparte kolom zichtbaar. Als er verschillen zijn dan kunt u hier het gesprek over voeren. Zo verheldert u vooraf samen de focus die u gaat hanteren bij de observatie. De selectie van meewerkende collega s zijn alleen zichtbaar in de applicatie in de aparte kolommen. In de gespreksleidraad en kijkwijzer die u uitprint of gebruikt bij Mijn Observaties wordt alleen gebruik gemaakt van uw eigen selectie. De kijkwijzer die u heeft samengesteld kunt u gebruiken voor lesobservaties. Onder het tabblad Mijn Observaties kunt deze observaties digitaal verwerken. Onderwijscoöperatie 121114 10 Handleiding Kijkwijzerapp.nl

8. Ga naar Mijn Observaties en klik op Nieuwe Observatie. Denk goed na over de naam voor de observatie, deze kan achteraf niet meer veranderd worden en klik op Opslaan. U vindt de aangemaakte observatie nu terug in uw overzicht, in het gele mapje kunt u het doel van de observatie weergeven. De aangemaakte observatie kan geopend worden door op Openen te klikken. 9. U kunt aangeven van welke waarderingsschaal u gebruik wilt (laten) maken: gezien, n.v.t. en gezien of n.v.t. en gezien +, de + staat voor Veel Gezien en wordt in de kijkwijzer zichtbaar als VG 10. Onder het tabblad Deelnemers kunt u collega s uitnodigen om u te observeren. De eerste keer dat u iemand uitnodigt moet u zelf het e-mailadres invoeren, deze wordt vervolgens onthouden en in uw contactenlijst gezet. Onderwijscoöperatie 121114 11 Handleiding Kijkwijzerapp.nl

11. De kijkwijzer kan digitaal of op papier ingevuld worden. Eventueel kan de kijkwijzer ook door uzelf ingevuld worden, bij wijze van reflectie. De gele mapjes kunnen gebruikt worden om een opmerking te plaatsen per indicator. Onderaan de kijkwijzer is er ruimte om goede punten en eventuele punten voor verbetering te noteren. Eveneens is er plek voor een conclusie. U klikt hiertoe op het betreffende gele mapje. Dezelfde kijkwijzer kan dus door meerdere personen worden ingevuld, uzelf en iedere collega die u heeft uitgenodigd. Om te zien wat u collega s hebben ingevuld gaat u naar Rapportage. Onderwijscoöperatie 121114 12 Handleiding Kijkwijzerapp.nl

12. Onder het tabblad Rapportage kunt u de kijkwijzer(s) kiezen waarvan u een rapportage wilt. Selecteer de observatie(s) en druk op observatie downloaden. U krijgt dan een overzicht van de resultaten. Ook de genoteerde informatie in de gele mapjes wordt opgenomen in de rapportage. Wilt u op een later tijdstip nog een observatie doen met dezelfde kijkwijzer? Maak dan een nieuwe observatie aan met dezelfde kijkwijzer. U kunt bij Rapportage de resultaten in één overzicht zetten door beide observaties aan te vinken en hier een rapportage van te maken. Onderwijscoöperatie 121114 13 Handleiding Kijkwijzerapp.nl

3. Kijkwijzerapp.nl per pagina Samengevat, bij Kijkwijzerapp.nl kunnen leraren: - Onder het tabblad Informatie Een handleiding voor Kijkwijzerapp.nl vinden. Een handleiding voor het geven en ontvangen van feedback en het daarbij horende feedbackkader vinden. - Onder het tabblad Mijn Kijkwijzers Collega s uitnodigen om gezamenlijk een kijkwijzer opstellen. Een onderzoek naar de lespraktijk plannen. Een kijkwijzer voor lesobservaties en/of gespreksleidraad samenstellen. - Onder het tabblad Mijn Observaties Collega s uitnodigen voor een lesobservatie Een kijkwijzer invullen bij een lesobservatie - Onder het tabblad Rapportage Een rapportage over één of meerdere observaties genereren. Hieronder treft u een uitgebreidere toelichting per pagina aan. INFORMATIE Onder dit tabblad treft u de volgende documenten: - deze handleiding - Kijkwijzerapp.nl stap voor stap op 1 A4 - een kader voor het goed geven en ontvangen van feedback - een handleiding bij dit feedbackkader. MIJN KIJKWIJZERS Op deze pagina vindt u een overzicht van alle kijkwijzers waar u bij betrokken bent. Als eerste vindt u de kijkwijzers waar u zelf eigenaar bent, dit zijn de kijkwijzers waar uw naam bij staat (onder het kopje Regisseur ). Onder de afscheidingslijn vindt u de kijkwijzers waar u deelnemer van bent. Als u op Openen klikt, kunt u (als regisseur) deelnemers uitnodigen, een kijkwijzer samenstellen en/of wijzigen en een planning maken. Een deelnemer kan voorkeuren aangeven voor de samenstelling van de kijkwijzer. Een deelnemer kan echter geen definitieve keuzes doorvoeren. Wanneer u op het potloodje klikt (onder Mijn Kijkwijzers ) dan kunt u de naam van de kijkwijzer wijzigen. Klikt u op het kruisje dan verwijdert u de kijkwijzer uit de lijst. Klikt u op het gele mapje dan kunt u een toelichting bij de kijkwijzer plaatsen. Onderwijscoöperatie 121114 14 Handleiding Kijkwijzerapp.nl

Tip: Wanneer u een kijkwijzer uit de lijst verwijdert, dan wordt deze gearchiveerd. U ruimt de lijst met kijkwijzers als het ware op, waarbij uw kijkwijzer wel uit het overzicht wordt gehaald maar niet wordt vernietigd. Op elk gewenst moment kunt u de observatie terughalen door 'Toon verwijderde kijkwijzers' aan te vinken en vervolgens de kijkwijzer weer toe te voegen door op het groene plusteken te klikken. Let op: Als u regisseur bent dan verdwijnen de kijkwijzers ook bij de deelnemers mits er geen observaties aanhangen. Zolang er observaties bestaan gebaseerd op de kijkwijzer (bij uzelf of bij een deelnemer) dan kan deze niet verwijderd worden. Bent u zelf deelnemer van een kijkwijzer dan kunt u deze dus niet als zodanig gebruiken, u kunt alleen uw voorkeuren kenbaar maken. Wilt u de selectie die de eigenaar van de kijkwijzer heeft gebruikt ook gebruiken? Open dan een nieuwe kijkwijzer en selecteer de betreffende kijkwijzer die zult terugvinden tussen de Andere kijkwijzers nadat u heb geklikt onder kies voorontwerp of bestaande kijkwijzer. Nieuwe kijkwijzer U kunt hier uw onderzoek een naam geven. Het is mogelijk om de naam van de kijkwijzer op een later moment als nog te wijzigen. Uiteraard is het verstandig om meteen een herkenbare en onderscheidende naam te geven. Verder kiest u hier de onderwijssector waarin u werkzaam bent. Leraren die les geven aan de bovenbouw van havo of vwo kiezen als sector Voorbereidend hoger onderwijs. Let op: De keuze voor een sector kan achteraf niet meer worden gewijzigd. Daarnaast is het mogelijk om hier een al bestaande kijkwijzer of een voorontwerp te kiezen, die u als basis kunt gebruiken voor een nieuwe kijkwijzer. Uiteraard kunt u ook een geheel nieuwe kijkwijzer ontwerpen. U selecteert dan Nieuwe kijkwijzer zonder voorselectie dit is de standaardoptie voor Kijkwijzerapp.nl. Wilt u een kijkwijzer maken met een zelfde onderwerp als u al eerder hebt gemaakt dan kunt u hier de eerder ontworpen kijkwijzer selecteren. In feite slaat u dan de kijkwijzer onder een andere, nieuwe naam op en kunt u de oude kijkwijzer herzien en aanpassen aan de nieuwe situatie. U kunt ook een kijkwijzer als basis gebruiken waar u alleen deelnemer van bent, dergelijke kijkwijzers treft u in de lijst als Andere kijkwijzer. Verder kunt ook een voorontwerp kiezen. De voorontwerpen kunnen gebruikt worden als basis voor kijkwijzers, bijvoorbeeld bij een veel voorkomend thema zoals instructie. Een voorontwerp vereenvoudigt het maken van een kijkwijzer omdat de voor dit thema relevante bekwaamheidseisen en gedragsvoorbeelden al zijn aangevinkt. Door de voorgeselecteerde bekwaamheidseisen zelf door te lopen en een keuze in gedragsvoorbeelden te maken, ontwerpt u vervolgens een eigen kijkwijzer. In een voorontwerp zitten namelijk meer gedragsvoorbeelden dan wenselijk is bij een observatie. Tip: Het gebruik van een voorontwerp is aan te raden wanneer u voor de eerste keer een kijkwijzer maakt. Kijkwijzerapp.nl omvat meer dan tweehonderd gedragsvoorbeelden die u kunt selecteren voor een kijkwijzer. De eerste keer kan dat nogal overweldigend zijn en in combinatie met het Onderwijscoöperatie 121114 15 Handleiding Kijkwijzerapp.nl

kennismaken met de opzet van de site is dit onoverzichtelijk. Een voorontwerp perkt de keuzemogelijkheden in. De uitgebreidere manier; het zelf doorlopen van de bekwaamheidseisensets wordt wel aangeraden wanneer u al meer gewend bent met Kijkwijzerapp.nl, namelijk voor meer diepgang en een specifiekere kijkwijzer. Deelnemers Hier kunt u collega s uitnodigen om uw kijkwijzer te delen. Dit doet u door het e-mailadres in te voeren en te klikken op verzenden. Kijkwijzerapp.nl stuurt dan een standaard uitnodigingsbericht naar de genodigde. Kijkwijzerapp.nl onthoudt eerder gebruikte e-mailadressen, door op 'Toon lijst mijn deelnemers' te klikken krijgt u een overzicht van deze deelnemers. Ook vindt u hier een optie om een algemeen bericht naar alle deelnemers te sturen. Let op: Via Kijkwijzerapp.nl kunt u geen berichten ontvangen. Het is daarom verstandig alleen berichten met (aanvullende) informatie te versturen en geen vragen te stellen. Het is namelijk niet mogelijk om het bericht, dat vanuit Kijkwijzerapp.nl verzonden is te beantwoorden. Tip: Vraag uw collega( s) in de uitnodigingsmail bij het inloggen meteen zijn of haar naam in te vullen. Planning Op deze pagina kunt u informatie rondom de planning van uw onderzoek invoeren. Deze pagina is vooral relevant als u met de leraren waarmee u de kijkwijzer ontwikkelt ook de observaties uitvoert. De regisseur vult in principe de planning in. Het is altijd mogelijk om de informatie te wijzigen. Vergeet de planning niet op te slaan. Tip: Maak de planning niet te krap. Neem de tijd, zodat u in staat bent om het onderzoek goed voor te bereiden. Neem bij meerdere observatiemomenten voldoende tijd tussen de verschillende momenten om te kunnen ontwikkelen en bouw een moment van reflectie in. Selectie criteria Op deze pagina stelt u als regisseur de kijkwijzer samen en heeft u de optie voor het aanvinken van een gespreksleidraad. Als deelnemer geeft u hier uw voorkeuren voor de selectie van items in de kijkwijzer aan. Mocht u tussentijds een overzicht willen hebben van uw selectie dan kan dat door op de knop Overzicht van mijn selectie te klikken. Als u klaar bent met het samenstellen van uw kijkwijzer en/of gespreksleidraad kunt u deze direct downloaden als tekstbestand. Werkwijze om een kijkwijzer samen te stellen Selecteer in iedere groep (of daar waar het van toepassing) de bekwaamheidseisen die relevant zijn voor de observatie. Zodra u een bekwaamheidseis heeft aangevinkt, worden de gekoppelde indicatoren en de bijpassende gedragsvoorbeelden zichtbaar. Selecteer de gedragsvoorbeelden die u wilt opnemen in de kijkwijzer. Een kijkwijzer wordt samengesteld uit gedragsvoorbeelden. De databank van Kijkwijzerapp.nl omvat meer dan tweehonderd items. Een kijkwijzer is goed hanteerbaar bij tien tot vijftien gedragsvoorbeelden. Het formuleren van een helder doel is daarom een belangrijke eerste stap om tot een goede selectie te komen. De gedragsvoorbeelden zijn gekoppeld aan de bekwaamheidseisen van de leraar zodat u lesobservaties kunt plaatsen in het kader van het onderhouden van uw Onderwijscoöperatie 121114 16 Handleiding Kijkwijzerapp.nl

bekwaamheid. De bekwaamheidseisen zijn ingedeeld in vijf groepen, namelijk: Vakinhoudelijk, Pedagogisch Kennis, Pedagogisch Kunde, Vakdidactisch Kennis en Vakdidactisch Kunde. Omdat er op gedragsniveau overlap is tussen de bekwaamheidseisen treft u sommige gedragsvoorbeelden bij meerdere (groepen) bekwaamheidseisen aan. Zodra u een gedragsvoorbeeld heeft geselecteerd, is dat zichtbaar overal waar deze voorkomt. Selecteer per groep de bekwaamheidseisen die relevant zijn voor het doel dat u zich gesteld heeft. Selecteer bij iedere bekwaamheidseis de gedragsvoorbeelden die u wilt opnemen in uw kijkwijzer. Selecteer streng u kunt bij een observatie op slechts een beperkt aantal items tegelijk letten. Een kijkwijzer met 10 gedragsvoorbeelden is goed hanteerbaar. Indien gewenst kunt u ook zelf gedragsvoorbeelden toevoegen. Per indicator staat een groen plusje weergegeven door hier op te klikken kunt u gedragsvoorbeelden toevoegen. Uw collega kan eveneens aangeven welke bekwaamheidseisen en gedragsvoorbeelden hij/ zij relevant vindt bij uw doel. Deze suggesties zijn ook zichtbaar voor u, zij worden weergegeven als een extra rij naast uw eigen vinkjes. Tip: De applicatie slaat standaard uw keuze(-s) op. U kunt dus zonder problemen op een volgende groep bekwaamheidseisen klikken of naar een andere pagina gaan zonder uw gegevens te verliezen. Door middel van de zoekfunctie kunt u direct zoeken op basis van een zoekterm. Typ een woord in dat u in uw kijkwijzer wilt opnemen en klik op Zoek criteria. U krijgt dan een overzicht van alle bekwaamheidseisen waar het woord voorkomt, in de bekwaamheidseis zelf of in een bijpassend gedragsvoorbeeld. Let op: De zoekmachine zoekt alleen letterlijk. Houdt daarom rekening met verschillende vervoegingen bij het zoeken. Een goede oplossing is bijvoorbeeld om bij het zoeken naar indicatoren/gedragsvoorbeelden over differentiatie te zoeken op different, in plaats van differentiatie of differentiëren. Indien u alleen een kijkwijzer wilt samenstellen en de gespreksleidraad niet nodig acht dan kunt u de selectiekolom voor de gespreksleidraad weghalen door het vinkje achter Toon bekwaamheidseisen voor gespreksleidraad weg te halen. U krijgt dan een overzichtelijker beeld voor het samenstellen van de kijkwijzer. Werkwijze om een gespreksleidraad samen te stellen Selecteer de bekwaamheidseisen die passen bij het doel van uw onderzoek en waarover u een gesprek wilt voeren. Niet alle bekwaamheidseisen zijn waar te nemen in een enkele lesobservatie. Deze bekwaamheidseisen kunt u ook niet selecteren in de kolom kijkwijzer. Wilt u toch aandacht besteden aan enkele van deze bekwaamheidseisen, dan kan dat in een gesprek bij de observatie. Daarvoor kunt u in de eerste kolom een gespreksleidraad met bekwaamheidseisen samenstellen. Onderwijscoöperatie 121114 17 Handleiding Kijkwijzerapp.nl

MIJN OBSERVATIES Op deze pagina vindt u een overzicht van al uw observaties, dus waar u zelf de geobserveerde bent (boven de lijn) en waar u de observant bent (onder de lijn). Hier kunt ook het doel van de observatie vermelden, hiervoor is het gele mapje. Het is belangrijk dat u een specifiek en afgebakend doel voor ogen heeft. Het noteren van het doel kan wellicht helpen bij een duidelijk verwoording hiervan. Klikt u op het kruisje dan verwijdert u de observatie uit uw overzicht. Let op: Wanneer u een observatie uit de lijst verwijdert dan wordt deze gearchiveerd. U ruimt de lijst met observaties als het ware op, waarbij uw observatie uit de lijst verdwijnt maar niet wordt vernietigd. Op elk gewenst moment kunt u de observatie terughalen door 'Toon verwijderde observaties' aan te vinken en vervolgens de observatie weer toe te voegen door op de groene plus te klikken. Let wel, bent u de regisseur (ofwel de geobserveerde leraar), dan verdwijnt de observatie ook uit het overzicht bij de uitgenodigde observanten. Nieuwe observatie U kunt hier een nieuwe observatie aanmaken door op Nieuwe Observatie te klikken. U kiest de gewenste kijkwijzer en geeft de observatie een duidelijke naam. Tip: Omdat een observatie achteraf niet gewijzigd kan worden is het verstandig uw observatie een meteen een goed herkenbare naam te geven. Wanneer u meerdere keren observeert met dezelfde kijkwijzer is het verstandig dit te vermelden. Bijvoorbeeld, Instructie obs. 12-11-13. Zo krijgt u een duidelijk overzicht van de verschillende observaties. Als u op Openen klikt, krijgt u de voor de observatie geselecteerde kijkwijzer in beeld. Boven de kijkwijzer kunt u aangeven welk waarderingskader u wilt gebruiken bij de observatie. Er zijn drie opties: - Gezien, bij deze optie geeft u alleen aan of u de gedragsvoorbeelden heeft gezien (als u iets niet heeft gezien hoeft u ook niets in te vullen). - Nvt & Gezien, hierbij kunt u aangeven of u iets wel of niet heeft gezien of dat het gedragsvoorbeeld niet van toepassing was. - Nvt & Gezien +, een extra mogelijkheid bij deze optie is dat aangegeven kan worden of een bepaald gedragsvoorbeeld veel is gezien. Op deze pagina kunt u de kijkwijzer digitaal invullen of downloaden als tekstbestand en de kijkwijzer dus op papier invullen. Kies de manier van werken die voor u het meest hanteerbaar is, inhoudelijk is er geen verschil tussen de digitale en de papieren versie. Let op: De kijkwijzer dient digitaal ingevuld te worden mocht u een rapportage willen maken. U kunt wel de kijkwijzer eventueel op papier invullen tijdens de observatie en hem vervolgens digitaal invoeren. Deelnemers U kunt hier collega s uitnodigen voor de observatie(s) met de door u geselecteerde kijkwijzer. Dit doet u door het e-mailadres in te voeren en te klikken op Verzenden. Kijkwijzerapp.nl stuurt dan automatisch een uitnodigingsbericht naar de genodigde. Kijkwijzerapp.nl onthoudt eerder gebruikte e-mailadressen. Door op 'Toon lijst mijn Observanten' te klikken krijgt u een overzicht van al eerder uitgenodigde collega s. Ook vindt u hier een optie om een bericht naar de observant(en) te sturen. Let op: Onderwijscoöperatie 121114 18 Handleiding Kijkwijzerapp.nl

Via Kijkwijzerapp.nl kunt u geen berichten ontvangen. Het is daarom verstandig alleen berichten met (aanvullende) informatie te versturen en geen vragen te stellen. Het is namelijk niet mogelijk om het bericht, dat vanuit Kijkwijzerapp.nl verzonden is te beantwoorden. Kijkwijzer Dit is de digitale kijkwijzer die u kunt gebruiken bij een lesobservatie. Door middel van het zetten van vinkjes geeft u aan of u de gedragsvoorbeelden heeft waargenomen in de les. Maakt u gebruik van een kijkwijzer met gradaties dan geeft u door middel van de vinkjes aan in welke mate u de gedragsvoorbeelden heeft gezien. U kunt de gele mapjes gebruiken mocht u een (korte) toelichting of opmerking willen noteren. Onderaan de pagina is de mogelijkheid om de sterke punten en/of de ontwikkelpunten te noteren. Hier kan ook een (algemene) conclusie worden geplaatst. Alle ingevoerde gegevens worden automatisch overgenomen in de rapportage. RAPPORTAGE Op deze pagina kunt u rapportages samenstellen van verschillende observaties. Er kan bijvoorbeeld een rapportage gegenereerd worden van verschillende leraren met een gelijke kijkwijzer, maar een rapportage over verschillende observaties van een zelfde leraar is ook mogelijk. Deze laatste is interessant wanneer u de eigen ontwikkeling wilt volgen. Selecteer de observaties waarvan u een rapportage wilt hebben en klik op Rapportage Downloaden. Onderwijscoöperatie 121114 19 Handleiding Kijkwijzerapp.nl

4. Voorbeeld Hieronder wordt aan de hand van een voorbeeld het gebruik van Kijkwijzerapp.nl geïllustreerd. STAP 1: INITIATIEF NEMEN EN COLLEGA S BETREKKEN Henk van Wiggen vindt dat hij relatief veel tijd kwijt is aan instructie geven. Hij wil zijn onderwijstijd effectiever inzetten. Hij vraagt zich af hoe andere leraren dat aanpakken en wat hij in zijn eigen instructies kan verbeteren. Hij bespreekt de kwestie met zijn leidinggevende en een aantal collega s. Hans blijkt niet de enige te zijn met deze vraag, ook een aantal collega s willen hun instructie effectiever maken. Gezamenlijk maken ze een plan om bij elkaar te observeren en om daarna met elkaar een gesprek aan te gaan. Het initiatief nemen gaat voorafgaand aan het gebruiken van Kijkwijzerapp.nl. Voordat u Kijkwijzerapp.nl gaat gebruiken dient u twee vragen te beantwoorden: Wat is het onderwerp waar ik lesobservaties voor wil inzetten? Welke collega s wil ik daarbij betrekken? Doel van stap 1: Vaststellen van een doel en het (voorlopig) samenstellen van een groep (of tweetal) leerkrachten. Verder is het belangrijk dat een gelijk beeld verkregen wordt bij iedereen die betrokken is. Waarom gaan we dit doen? Wat willen we er mee bereiken? Activiteiten: Vaststellen van de stand van zaken Onderzoeken (globale) probleem- of doelstelling Formuleren van het gewenste resultaat Voorlopige afbakening Resultaat: Een voorstel waar alle deelnemers het (grotendeels) mee eens zijn. Henk gaat naar Kijkwijzerapp.nl en maakt een kijkwijzer aan, vervolgens nodigt hij zijn collega s uit om deel te nemen aan deze kijkwijzer. Binnen een groep deelnemers dient één leerkracht de rol van regisseur bij het ontwerp van de kijkwijzer op zich te nemen, de initiatiefnemer (in dit geval Henk) is de regisseur. De regisseur is eigenaar van de kijkwijzer en is als enige gemachtigd wijzigingen of verwijderingen door te voeren. De regisseur nodigt collega s uit om deel te nemen. Zodra de uitnodiging door de overige deelnemers geaccepteerd is kan iedereen de kijkwijzer inzien en eigen voorkeuren aangeven. De collega( s) met wie de kijkwijzer wordt gemaakt is niet perse gelijk aan de collega( s) die observeert/observeren. Onderwijscoöperatie 121114 20 Handleiding Kijkwijzerapp.nl

STAP 2: EEN KIJKWIJZER SAMENSTELLEN Met het definitieve doel (een effectiever gebruik van de instructietijd) voor ogen beginnen Henk van Wiggen en zijn collega s aan het doornemen van de bekwaamheidseisen. Ieder van hen logt op een zelf gekozen moment in op Kijkwijzerapp.nl. Bij Selectie Criteria wordt bekeken welke bekwaamheidseisen, indicatoren en gedragsvoorbeelden geschikt zijn. De aangevinkte voorkeuren zijn voor alle deelnemers zichtbaar. Henk maakt op basis van deze ingevoerde voorkeuren een voorstel. Waarbij hij de lijst beperkt tot 16 gedragsvoorbeelden. Deze lijst legt hij in een overleg aan de groep voor waar een definitief besluit wordt genomen. Henk legt de definitieve keuzes vast en de kijkwijzer is klaar. In deze stap maakt u de kijkwijzer. Hoe meer collega s u betrekt hoe ingewikkelder dit proces zal zijn. Het maken van de kijkwijzer vergt behoorlijk wat tijd en inspanning, het is echter wel een zeer leerzaam proces wat op zichzelf al een vorm van deskundigheidsbevordering is. Ook bij het samenstellen van de kijkwijzer vindt een collegiale dialoog plaats. Doel stap 2: Het samenstellen van een kijkwijzer met gedragsvoorbeelden op basis van de bekwaamheidseisen. Startsituatie: Een gedeelde doelstelling. Activiteiten: Selecteren van relevante bekwaamheidseisen Selecteren van passende gedragsvoorbeelden Aanscherpen, ontwikkelen en vaststellen van de kijkwijzer Resultaat: Een hanteerbare en door alle betrokkenen geaccepteerde kijkwijzer. STAP 3: OBSERVEREN EN FEEDBACK GEVEN Na het vaststellen van de kijkwijzer praten de leraren verder over de vraag: hoe pakken we dit aan? Allereerst besluiten ze ondanks het vrij soepele verloop van het maken van de kijkwijzer dat ze niet met zijn zessen één onderzoek zullen uitvoeren, in verband met de roosters. Daarom gaan de leraren verder als duo s. Henk van Wiggen nodigt Astrid de Geus uit om deel te nemen aan zijn onderzoek. Hiertoe maakt hij in Kijkwijzerapp.nl een observatie aan op basis van de kijkwijzer en nodigt Astrid als observant uit. Ook Astrid maakt een observatie aan in Kijkwijzerapp.nl en zij nodigt Henk uit als observant. Vervolgens maken zij een planning en helpen zij elkaar met het opstellen van een persoonlijk doel. Drie weken later wordt Henk voor het eerst geobserveerd door Astrid. Tijdens de feedback na afloop van de les wordt duidelijk dat Henk door de zenuwen zich niet goed heeft kunnen concentreren op de doelstelling. Uit het gesprek komt wel naar voren dat Henk genoeg kennis van zaken heeft. Een week later observeert Henk bij Astrid. Onderwijscoöperatie 121114 21 Handleiding Kijkwijzerapp.nl

Henk en Astrid besluiten nog een observatiemoment in te plannen. Een maand later observeren zij elkaar nog een keer. Uit de feedback komt duidelijk naar voren dat Henk sprongen heeft gemaakt ten opzichte van het vorige observatiemoment. Een observatie staat ten dienste van het leerproces van de betrokken leraren. De observerende leraar kan leren van het voorbeeld van de collega. De geobserveerde leraar kan leren van de ontvangen feedback. Beiden kunnen leren van het gesprek dat daar uit voortvloeit. In Kijkwijzerapp.nl is de geobserveerde leraar eigenaar van de observatie. Deze bepaalt het doel, nodigt collega s uit voor een observatie en heeft als enige inzage in de resultaten (rapportage). Doel stap 3: Elkaar observeren en feedback geven en op basis daarvan een collegiale dialoog voeren over de onderwijspraktijk. Startsituatie: Een vastgesteld doel en een daarbij passende en hanteerbare kijkwijzer. Activiteiten: Het aanmaken van een onderzoek Uitnodigen van een collega als observant (of meerdere) Controleren van de (voorlopige) planning met oog op de lesobservaties en evaluatiemomenten Observatie Feedback en dialoog Einde: Het aantal afgesproken observaties en feedbackmomenten is doorlopen. STAP 4: AFRONDING Ter afronding van de observaties plannen Henk en Astrid een evaluatiemoment in. In de evaluatie maken zij elkaar duidelijk hoe zij het observeren en het feedback geven/ontvangen hebben ervaren. Tot slot neemt Henk op een vrije middag de tijd om zijn resultaten te bekijken. In Kijkwijzerapp.nl maakt hij een rapportage waarin hij de twee observaties van Astrid in één overzicht downloadt. Het valt hem op dat hij zich vooral heeft ontwikkelt op de verbeterpunten die Astrid hem had meegegeven. Hij besluit daarom voor zichzelf de aankomende tijd nog extra aandacht te besteden aan de overige punten uit de kijkwijzer. Hij spreekt Astrid nog een keer aan om zijn conclusies te delen en haar te bedanken voor de samenwerking. Met de rapportage functie kunt u de resultaten van meerdere observaties met eenzelfde kijkwijzer naast elkaar zetten. Start: Eén of meerdere afgeronde observaties. Onderwijscoöperatie 121114 22 Handleiding Kijkwijzerapp.nl

Activiteiten: Gezamenlijke evaluatie Genereren rapportage in Kijkwijzerapp.nl Persoonlijke reflectie Afronding Einde: Inzicht in het eigen leerproces. Onderwijscoöperatie 121114 23 Handleiding Kijkwijzerapp.nl

5. Achtergrondinformatie Professionele ruimte voor de leraar is een van de speerpunten van de Onderwijscoöperatie. Professionele ruimte is de ruimte voor de leraar om haar of zijn expertise te benutten ten gunste van onderwijskwaliteit. Het gaat dan om de ruimte om te beslissen over onderwijsinhoud, onderwijsinrichting (didactisch, pedagogisch en organisatorisch) en professionele ontwikkeling. De Onderwijscoöperatie werkt aan de versterking van de positie van leraren in de onderwijspraktijk. Krijgen leraren ruimte om als professionals hun vak goed uit te oefenen? Welke steun hebben leraren nodig en hoe kunnen leraren zich verder ontwikkelen? Eén van de projecten binnen het programma Professionele Ruimte van de Onderwijscoöperatie betreft peer review. Onder peer review vallen alle activiteiten waarin leraren met elkaar reflecteren op de eigen onderwijspraktijk. In veel gevallen gaan deze reflectiemomenten gepaard met lesbezoeken waarbij de bezoekende leraar feedback geeft aan de ontvangende leraar. Zie verder: http://www.onderwijscooperatie.nl/activiteiten/professionele-ruimte Peer review draagt bij aan de ontwikkeling van de lerende cultuur binnen een school. Leraren voeren gesprekken over zowel de kwaliteit als ontwikkelkansen van het onderwijs op basis van de eigen onderwijspraktijk. Deze dialogen dragen bij aan het gezamenlijk leren van leraren. Op die manier wordt er ook bijgedragen aan de kwaliteitsontwikkeling binnen de school. Zie verder: www.kijkbijmijnles.nl De inhoud van Kijbijmijnles.nl is gebaseerd op de herijkte bekwaamheidseisen (http://www.onderwijscooperatie.nl/activiteiten/bekwaamheid/herijkte-bekwaamheidseisen/) en de beoordelingsinstrumenten bij lesobservaties van de inspectie. Onderwijscoöperatie 121114 24 Handleiding Kijkwijzerapp.nl