MBCT voor chronische, therapieresistente depressie Mira Cladder-Micus Janna Vrijsen Eni Becker Jan Spijker Anne Speckens
Achtergrond Depressie herstel binnen enkele maanden 20% chronisch 10-33% therapieresistent chroniciteit DSM-IV: 2 jaar na 12 maanden minder kans op herstel therapieresistentie verschillende definities 2 behandelingen met antidepressiva psychologische behandeling? Fig. 1 Survival curve of a cohort (n=250) with newly originated (first or recurrent)major depressive episodes in the general population; +, censored cases. Behandelopties voor depressieve patiënten die niet opknappen ondanks medicatie en psychologische behandeling?
Mindfulness voor depressie Recidiverende depressie terugvalpreventie (Kuyken et al. 2016) restklachten (Kingston, 2007) huidige depressieve klachten (Strauss et al. 2014) Chronische/ therapieresistente depressie kleine studies (Kenny & Williams, 2007; Eisendrath, 2008 Barnhofer, 2009) niet beter dan CBASP of gewone behandeling (Michalak et al., 2015) effectiever dan activeringstherapie (Eisendrath, 2016) grote gerandomiseerde studie
Mindfulness voor depressie Mindfulness based cognitive therapy (MBCT) formele aandachtsoefeningen: zitmeditatie informele aandachtsoefeningen: 3 min adempauze elementen GCT: gedachten zijn geen feiten 8 bijeenkomsten van 2,5 uur 8-12 deelnemers dagelijks thuis oefenen stiltedag reguliere MBCT training
Design MBCT vs. treatment-as-usual ()
Design MBCT vs. treatment-as-usual ()
Deelnemers poster, flyers, nieuwsbrief verwijzing door behandelaar caseload doorlopen Radboudumc & Pro Persona januari 2013-januari 2016 106 chronisch, therapieresistente cliënten
Deelnemers Inclusie criteria 12 maanden depressie volgens DSM-IV huidige matige depressieve klachten (IDS 21) min. 10 sessies CGT/IPT min. 4 weken antidepressieve medicatie 62% vrouw 47.1 (± 10.25) jaar 29.84 (± 13.16) leeftijd eerste depressie Exclusie criteria bipolaire depressie recentelijk ECT middelenafhankelijkheid huidige psychotische symptomen eerdere MBCT 41.11 (± 9.37) IDS-SR 19% eerder opgenomen 2.69 (± 3.37) eerdere episodes 63.59 (± 70.74) maanden depressief 80% 2 jaar depressief
Flowchart MBCT + n=49 niet gestart: n=3 < 4 sessies: n=9 fysieke klachten vroege ochtend voormeting randomisatie n= 106 nameting analyse: Intention-to-treat per protocol n=57 Depressieve klachten (IDS-SR) klinisch interview (M.I.N.I) Rumineren (RRS) Kwaliteit van leven (WHO-Bref) Mindfulness vaardigheden (FFMQ) Zelfcompassie vaardigheden (SCS) Trauma in de kindertijd (CTQ) Behandelresistentie (DM-TRD)
Resultaten Mindfulness Zelfcompassie 120 115 110 105 100 95 90 MBCT FFMQ *** ** voor na 23 22 21 20 19 18 17 16 15 14 13 12 11 10 MBCT SCS voor na gecontroleerd voor baseline +10.71 (5.42 to 15.99) p=<.001, Cohen s d=.71 gecontroleerd voor baseline +2.79 (1.05 to 4.54) p=.002, Cohen s d=.60
Resultaten Depressieve klachten (IDS-SR) Intention-to-treat (alle deelnemers) Per protocol (MBCT afgemaakt) 60 50 n.s. 60 50 * 40 40 30 20 voor na 30 20 voor na 10 10 0 MBCT 0 MBCT gecontroleerd voor baseline -3.23 (-6.99 to 0.54) p=.09, Cohen s d=.35 gecontroleerd voor baseline -4.24 (-8.35 to -.13) p=.043, Cohen s d=.48
Resultaten Remissie volgens DSM-IV criteria MBCT 16,30% 2% 10,50% 3,50% 15,80% 32,70% remissie gedeeltelijke remissie depressie missing 49% 70,20% χ 2 (2)=4.25, p=.03, phi=.22
Resultaten Rumineren psychologische kwaliteit van leven 58 56 54 * 17 16 ** 52 50 48 46 voor na 15 14 voor na 44 13 42 40 MBCT 12 MBCT gecontroleerd voor baseline -3.97 (-7.65 to -.29) p=.03, Cohen s d=.40 gecontroleerd voor baseline +1.79 (.54 to 3.05) p=.006, Cohen s d=.59
Depressieve klachten Depressieve klachten Resultaten- Moderatie Zijn er subgroepen die meer/ minder profiteren van de MBCT? ernst depressieve klachten, aantal eerdere episodes, age of onset, trauma in de kindertijd rumineren op baseline below clinical mean above clinical mean 60 50 n.s. 60 50 *** 40 40 30 20 voor na 30 20 voor na 10 10 0 MBCT +1.4 (-4.3 to +7.21) p=.62, Cohen s d=.24 0 MBCT -10.78 (-15.56 to -6.01) p<.001, Cohen s d=1.64
Conclusies Samenvatting niet het gehoopte (grote) effect op depressieve klachten wel matig effect op depressieve klachten bij patiënten die de MBCT afmaakten effecten op rumineren & kwaliteit van leven interactie rumineren op baseline Klinische praktijk depressieve klachten vs. rumineren & kwaliteit van leven MBCT afmaken (kunnen) voor wie effectief i.p.v. hoe effectief voordat ik begon was er een dichte deur nu na de mindfulness is er ook een deur maar het staat nu een stuk open. ( ) vrouw, 61 jaar Door de mindfulness cursus heb ik geleerd me minder mee te laten trekken door mijn gedachten. man, 61 jaar
Conclusies Sterke punten therapieresistente patiënten: antidepressiva en psychologische behandeling dicht bij klinische praktijk Limitaties geen actieve controle groep What s next...? lange termijn effecten cognitieve verwerking van emotioneel materiaal (aandacht, interpretatie, geheugen)
Bedankt! Vragen? Deelnemers Behandelaren Pro Persona & Radboudumc Mindfulness Trainers (co-)promotoren prof. J. Spijker prof. A.E.M. Speckens prof. E. Becker dr. J. Vrijsen Aios/Gios Peter Delsink Mark Mepschen Renske Olearnik Charlotte vd Beuken Sophie Bekmann Nadera Aga Studenten Peter Janssen Tessa Heijnen Denise te Paste Anja Calaminus Rosalie van Woezik Veroniek Vugts m.cladder-micus@propersona.nl
additional slides
Deelnemers Whole sample nr previous CGT sessions 1 0 1-10 11-20 21-30 31-40 41-50 51 nr previous IPT sessions 1 0 1-10 11-20 21-30 31-40 medication 1 none 1-2 AD 3-4 AD 5-6 AD 7-10 AD 10 AD combination / augmetation 1 41.5% 10.4 % 3.8 % 46.2 % 9.4% 2.8% 4.7% 18.9 % 79.2% 4.7% 8.5% 6.6% 0.9% 5.7% 56.6% 19.8% 11.3% 2.8% 2.8% therapy sessions MBCT psychologist 4.84 (6.59) 3.86 (4.37) psychiatrist 0.73 (1.33) 0.72 (1.09) occupational therapist/ nurse specialist 1.04 (3.12) 1.28 (2.63) day treatment n=4 n=1 medication Medication at baseline No AD 1 SSRI 1 TCA/SNRI/other AD 1 MAOI 2 AD AD + antipsychotic AD+ lithium 21.7% 18.9% 22.6% 2.8% 3.8% 19.8% 6.6% discontinued 1 n=4 (9,7%) n=5 (10%) added on 2 n=0 n=3 (5.4%) Note. 1 number of participants who discontinued all antidepressant medication to zero 2 number of participants who increased in medication level
Deelnemers