STATENBRIEF Onderwerp: Sonsbeek 2016 Transactions " Portefeuillehouder: J. Meijers Kerntaak/plandoel: cultuur en erfgoed Doel van deze brief: Het college van Gedeputeerde Staten verzoekt de leden van Provinciale Staten om: Te besluiten conform het ontwerpbesluit Over de inhoud van deze brief te overleggen De inhoud van deze brief voor kennisgeving aan te nemen (informatieplicht) HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH 1 Inhoud voorstel (beoogd resultaat/doel) Een bedrag van maximaal 331.500,-- beschikbaar te stellen voor een subsidie aan de stichting Sonsbeek Internationaal ten behoeve van de organisatie van Sonsbeek 2016 Transactions en daarmee te kiezen voor scenario 1. 2 Aanleiding De Stichting Sonsbeek Internationaal heeft op 24 augustus jl. een aanvraag voor subsidie ingediend van 600.000,-- voor het realiseren van een nieuwe editie van de beeldententoonstelling Sonsbeek in 2016. Deze aanvraag is in de afgelopen maanden aangevuld en aangescherpt. De stichting heeft in de aanvraag vier scenario s uitgewerkt met daarbij behorende begrotingen. Voorgeschiedenis Sinds 1949 vindt Sonsbeek op onregelmatige basis plaats en heeft steeds ten doel om de laatste stand van de beeldende kunst laten zien, met name van de kunst in de openbare ruimte. Het accent van het waarom van de expositie laat een verschuiving zien. Aanvankelijk vooral om na de oorlog toeristen voor Arnhem te interesseren (economische waarde); in de jaren zeventig lag accent op het tonen van vernieuwende beeldende kunst (artistieke waarde), en in de laatste editie zijn naast artistieke waarde participatie van het publiek en aandacht voor de economische spin-off belangrijkere aspecten geworden. Quadriënnale Tot op heden vond Sonsbeek op onregelmatige basis plaats. Inmiddels wordt er ingezet op een Quadriënnale, elke vier jaar een Sonsbeektentoonstelling. Voor de organisatie is een stichting opgericht, die als doel heeft de continuïteit te bewaken, van zowel een nieuw vierjaarlijks mode-event in Arnhem: State of Fashion (als opvolger van de Mode biënnale) als van Sonsbeek Internationaal. Daarmee zal elke twee jaar een groot cultuurevenement in Arnhem plaatsvinden, een op het gebied van mode (State of Fashion) en een op het gebied van beeldende kunst (Sonsbeek Internationaal). Het beëindigen van de landelijke, indertijd door OCW gesubsidieerde Stichting Kunst in de Openbare Ruimte (SKOR) gaf een nieuwe impuls aan deze editie van Sonsbeek. Er ligt nu een kans Sonsbeek nieuw leven in te blazen, voor een belangrijk deel te financieren uit een erfenis van de SKOR. Inlichtingen bij: mw. G.G.I. de Nijs Bik, telefoonnummer (026) 359 93 16 e-mailadres: post@gelderland.nl
Editie 2016 Voor de editie 2016 speelt participatie opnieuw een centrale rol. Met deze editie wil Sonsbeek onder de titel Transactions het publieke domein als onderwerp kiezen en dat op een innovatieve, confronterende manier aan de kaak stellen en door middel van artistieke interventies een verruimend perspectief bieden op maatschappelijke kwesties en ruimtelijke organisatie van het publieke domein. Het droombeeld van Sonsbeek is dat hedendaagse kunst een katalysator is voor het maatschappelijk debat en veranderingen in de samenleving. Sonsbeek doet dat met Indonesische curatorencollectief Ruangrupa. Naast het realiseren van een gratis toegankelijke beeldententoonstelling in Sonsbeek park, heeft dit collectief ervoor gekozen een ontmoetingsplaats in te richten, waarin the making of Sonsbeek 2016 zichtbaar wordt en waarin belangstellenden input kunnen leveren, kunnen discussiëren, elkaar kunnen ontmoeten. Ruangrupa is van mening dat het proces voorafgaand aan de expositie in het park net zo belangrijk is als de expositie zelf. Ruangrupa stelt zich ten doel om de Sonsbeektentoonstelling nauw te verbinden met de bewoners van Arnhem. Activiteiten en doelstellingen Sonsbeek 2016 Transactions bestaat in ieder geval uit de volgende activiteiten: - 1 toonaangevende (beelden)tentoonstelling in Sonsbeek Park die bijzondere ontwikkelingen in de hedendaagse kunst toont. Internationale kunstenaars (waaronder de Arnhemse kunstenaar Rob Voerman) worden uitgenodigd om met hun werk te speculeren over de vraag hoe zij Sonsbeek Park zouden willen invullen als het een nieuwe fictieve stad zou zijn. - 1 tentoonstelling in Museum Arnhem. Internationale kunstenaars worden uitgenodigd deel te nemen aan een verdiepende tentoonstelling met bestaand of nieuw werk. Gedachte achter de tentoonstelling is om op een nieuwe manier naar de geschiedenis te kijken. Niet vanuit tegenovergestelde posities (zoals winnaar verliezer, helden vijanden en kolonisator gekoloniseerde) maar naar de geschiedenis te kijken, als waardevol uitgangspunt om hedendaagse ontwikkelingen te duiden. - 1 ontmoetingsplaats (ruru huis), zie boven. Hier zullen discussies, filmvertoningen, workshops, lezingen, culinaire activiteiten, performances, pop-up markten en karaoke avonden worden georganiseerd. Het verwachte aantal bezoekers aan het ruru huis is 5000. - 1 programma in stad en regio ter versterking van het concept om verbindingen met de (mensen in de) stad aan te gaan: in Focus Filmtheater Arnhem, met Generale Oost, artistieke interventies in de stad, muurschildering, artists in residence, een muziekprogramma, in Bronbeek en Burgers Zoo. Publiek: verwacht aantal bezoekers, afhankelijk van het scenario: 50.000 100.000, accent voor inwoners van Arnhem, jongeren (streefcijfer: 10% van de bezoekers is jonger dan 35 jaar) en buitenlandse toeristen (streefcijfer: 10% van de bezoekers komt uit het buitenland). - 1 educatief programma wordt uitgewerkt. Onderdelen: samenwerking met Arnhemse scholen, programma s in Arnhemse wijken, een audiotour voor individuele kinderen, een routeboek voor een algemeen publiek. Het verwachte bereik voor dit programma is niet benoemd in de aanvraag. Belangrijkste doelstellingen van Sonsbeek 2016 Transactions - Positioneren van Sonsbeek internationaal en nationaal, versterken van relaties met Duitse kunstinstellingen t.b.v. coproducties - Sonsbeek als broedplaats voor experiment, innovatie en talentontwikkeling - Het cultureel erfgoed van de Sonsbeek tentoonstellingen behouden en ontsluiten - Positieve publiekswaardering voor concept en tentoonstelling - Bewoners van Arnhem en Gelderland krijgen bevestigd dat Sonsbeek een bijzondere locatie is en worden verleid tot bezoek en deelname 2
- Profileren van Arnhem en Gelderland (cultuurstad, vestigingsklimaat, financieel en sociaal rendement) - Ten slotte worden ook duurzaamheidsdoelstellingen benoemd (gebruik maken van gerecycled, duurzaam, lokaal geproduceerd materiaal; milieuvriendelijk vervoer e.d.) Subsidierelatie met provincie in het verleden Eerder edities van Sonsbeek zijn steeds gerealiseerd met provinciale subsidie. De laatste editie van 2008: 1 miljoen. Omdat Sonsbeek in het verleden op onregelmatige basis georganiseerd werd, heeft de subsidie aan Sonsbeek op incidentele basis plaatsgevonden, met eenmalige middelen. Subsidieverzoek 2016 De vraag die nu aan de provincie voorligt, is om 600.000 bij te dragen aan deze editie van Sonsbeek. Er zijn vier scenario s opgesteld. Uitgangspunt voor scenario 1 is een subsidie van 331.500, welke overeenkomt met de reservering die in de begroting van de provincie bestaat t.b.v. de mode biënnale (de mode biënnale of een opvolger daarvan zal niet meer in deze beleidsperiode plaatsvinden). Uitgangspunt van de 600.000 (scenario 2 en 3) is een matchingprincipe van een gelijke verdeling vanuit SKOR enerzijds ( 1,2 miljoen) en gemeente Arnhem en provincie Gelderland (ieder 600.000) anderzijds. Hieronder is schematisch weergegeven wat het verschil in resultaten is bij de verschillende scenario s, opmerkelijke verschillen tussen scenario 1 en 2 zijn geel gemarkeerd. Aantal bezoekers aan tentoonstelling in park en museum Duur van de tentoonstelling in park, stad en museum Basis scenario (geen provinciale subsidie) Scenario 1 ( 331.500 van provincie) Scenario 2 ( 600.000 van provincie) Scenario 3 (als scenario 2, met extra inkomsten uit sponsoring e.d.) 50.000 60.000 75.000 100.000 3 mnd 4 mnd 4 mnd 4 mnd Aantal kunstwerken park 7 10 12 15 Aantal kunstwerken 7 8 9 10 museum Aantal artistieke 7 8 9 10 interventies in de stad Aantal workshops 12 17 17 17 ruruhuis Aantal lokale/regionale samenwerkingspartners (cultuur, toerisme, horeca) 7 10 lokaal/regionaal 15 (ook nationaal/internationaal) 20 Beeldenroute in de beeldentuin Kröller- Müller Presentatie in Kröller- Müller 1 1 1 1 - - 1 1 3
Directe besteding door samenwerking SKOR (volgens matchtingsprincipe met gemeente en provincie) Basis scenario (geen provinciale subsidie) Scenario 1 ( 331.500 van provincie) Scenario 2 ( 600.000 van provincie) Scenario 3 (als scenario 2, met extra inkomsten uit sponsoring e.d.) 1,1 miljoen 1,431 miljoen 1,7 miljoen 1,7 miljoen Uitgelokte bestedingen 750.000 900.000 1,125 miljoen 1,5 miljoen Samen optrekken met de gemeente Arnhem Bij de gemeente Arnhem ligt tegelijkertijd ook een subsidieverzoek, van in totaal 600.000. Het college van Arnhem besluit naar verwachting in december over de subsidieaanvraag. Voor de beoordeling van de aanvraag is ambtelijk gezamenlijk opgetrokken. 3 Bestaand beleid c.q. kader De aanvraag is getoetst op de accenten in het huidige cultuurbeleid: 1. Artistieke kwaliteit De artistieke kwaliteit van het project wordt in de aanvraag goed onderbouwd: selectieprocedures worden beschreven en CV s van het curatorencollectief zijn bijgevoegd. Op grond daarvan wordt ingeschat dat de artistieke kwaliteit van Sonsbeek 2016 hoog zal zijn. 2. Maatschappelijk bereik Uitgangspunt is dat zowel het Sonsbeek park met de beelden vrij toegankelijk is. Geschat aantal bezoekers: bij provinciale subsidie 60.000 (bij scenario 1) of 75.000 (bij scenario 2). (in alle scenario s: 10% jongeren, onder 35 jaar, 10% buitenlandse bezoekers) Het artistieke concept zet voor een belangrijk deel in op participatie met de stad Arnhem. Of dit ook lukt, is afhankelijk van het commitment dat de stad met het curatorencollectief/het evenement wil aangaan. In wezen vraagt de stichting hier vertrouwen van de subsidieverleners om het experiment aan te gaan. Daarnaast: Gezien de ervaringen van het educatieve team, mag kwaliteit verwacht worden. Het educatieve programma is onvoldoende uitgewerkt om zekerheid te bieden over aantallen deelnemers. 10 Arnhemse scholen hebben interesse getoond. 3. Zelfredzaamheid en cultureel ondernemerschap. Het project wordt (volgens de begroting) grotendeels gefinancierd uit overheidsmiddelen en fondsen; men verwacht enige inkomsten uit verkoop van merchandise, bezoekersgidsen, en coproducties (kunstwerken realiseren die later eigendom worden van collecties). Aangezien het park gratis toegankelijk is, zijn er geen directe publieksinkomsten te verwachten. Er is voorzien in een beperkte sponsorbijdrage van bedrijven. Wel verwacht Sonsbeek, op grond van ervaring in 2008, 750.000 ( bij basisscenario) tot 1,5 miljoen (bij scenario 3) extra uitgelokte bestedingen te kunnen realiseren. Dit is een vertaling van de cijfers van 2008. Bij de provincie ligt een vraag voor om bij te dragen aan de editie 2016. De plannen zijn met name beoordeeld op de doelstellingen voor deze editie. Of Sonsbeek Internationaal in de toekomst met deze opzet continuïteit krijgt en thuishoort in de totale culturele infrastructuur van Gelderland zal afhankelijk zijn van het succes van deze editie. De gemeente geeft aan dat zij in de plannen een 4
strategie van de stichting mist hoe zij toekomstgericht werkt aan het (ver)binden van (nieuwe) partijen aan Sonsbeek en het verhogen van de eigen inkomstenbron, als de erfenis van SKOR wegvalt. 4. Duurzaamheid/innovatie Duurzaamheid wordt onderbouwd met gekozen materiaalgebruik en vervoersmogelijkheden. Het innovatieve karakter van het project wordt onderbouwd met het tentoonstellingsconcept en de daarmee samenhangende opzet en activiteiten. Vooral de manier waarop beeldende kunst een rol kan spelen in het maatschappelijk debat is innovatief te noemen. Het sluit aan bij wat er in de hedendaagse kunst en maatschappelijk speelt. Het plan sluit aan bij de tijdgeest en reflecteert op wat er nu gaande is. Op basis van de aangeleverde stukken concluderen dat de bedoelingen en de innovatieve aanpak van Ruangrupa vertrouwen wekken om participanten te betrekken. 5. Talentontwikkeling/vakmanschap Er wordt samengewerkt met de opleiding Fine Arts van ArtEZ (de curatoren zullen lessen verzorgen) en jonge internationale kunstenaars krijgen de gelegenheid zich te ontwikkelen in de context met een duidelijke participatieve rol van inwoners van Arnhem. Er is 1 Arnhemse/Gelderse kunstenaar geselecteerd om een werk te realiseren voor Sonsbeek Park. Er wordt, afhankelijk van het scenario, samengewerkt met 7 tot 20 culturele organisaties. Het college verwacht op basis van bovenstaande dat Sonsbeek Internationaal zal bijdragen aan talentontwikkeling en vakmanschap in Gelderland. Financieel-technische beoordeling De subsidietechnische beoordeling laat zien dat de aanvraag aan de vereisten voor subsidieverlening voldoet. Staatssteuntoets De subsidie kan staatssteunproof worden verleend met gebruik van de cultuurvrijstelling uit de Algemene Groepsvrijstellingsverordening Gelet op bovenstaande kan geconcludeerd worden dat Sonsbeek 2016 Transactions bij zal dragen aan de accenten in het cultuurbeleid, dat de aanvraag naar verwachting voldoet aan subsidietechnische vereisten en de subsidie staatssteunproof kan worden verleend. Voorgesteld wordt om een bedrag van maximaal 331.500 beschikbaar te stellen voor een subsidie aan de stichting Sonsbeek Internationaal ten behoeve van de organisatie van Sonsbeek 2016 Transactions. Daarmee wijzen we het verschil tussen de gevraagde 600.000 en het beschikbaar te stellen 331.500, te weten 268.500, af. Overwegingen bij het beschikbaar te stellen bedrag zijn: 1. Het bedrag van 331.500 staat nog t.b.v. een mode-evenement op de begroting. 2. De primaire doelgroep voor de publieksactiviteiten (educatie en activiteiten in het ruru huis) ligt bij inwoners van de stad Arnhem (en niet zozeer bij participanten uit de regio) 3. Een relatief kleine, goed beheersbare editie kan kwaliteit leveren en op die kwaliteit kan worden voortgebouwd. 5
4 Argumenten/afwegingen/risico's Een paar kanttekeningen: - Het concept van Ruangrupa is experimenteel en idealistisch. Het college vindt de thematiek echter actueel en het experiment de moeite waard. Bovendien geeft de aanpak van Ruangrupa vertrouwen. - Vergeleken met vorige edities van Sonsbeek Internationaal, is deze editie, vooral in het park, kleinschalig. Afhankelijk van beschikbaar budgeten daarmee samenhangend gekozen scenario: 7-15 kunstwerken. De editie van 2008 toonde 26 kunstwerken in het park. Daarnaast is het tijdpad beperkt, Na besluitvorming door PS is nog slechts een periode van 4 maanden beschikbaar om het evenement te realiseren. Het college ziet de kleinschaligheid ook als kans om nu ene klein maar kwalitatief goed evenement neer te zetten, waarop mogelijk in de toekomst kan worden voortgebouwd. - De gemeente Arnhem vraagt om maandelijkse rapportages. Ons college wil daarin samen optrekken met de gemeente zodat ook vanuit provincie een vinger aan de pols gehouden kan worden. 5 Financiële consequenties Financieel: reservering op begroting Juridisch: staatssteuntoets 6 Proces en evaluatie De gemeente vraagt om maandelijkse rapportages, vanuit de provincie zal op basis daarvan ook vinger aan de pols gehouden worden. Na afloop van het project zullen we op basis van een inhoudelijk verslag en een afrekening evalueren met de organisatie.. Arnhem, 8 december 2015 - zaaknummer 2015-013893 Gedeputeerde Staten van Gelderland Ing. J. Markink - plv. Commissaris van de Koning P.G.G. Hilhorst - secretaris Bijlagen: Ontwerpbesluit Begrotingswijziging Notitie Naam notitie Tekst 6