MET DANK AAN WAAROM PREVENTIE?

drs. David van den Berg GZ-psycholoog i.o. tot specialist Cognitief gedragstherapeut VGCt PhD student Parnassia, divisie volwassenen, Den Haag drs. David van den Berg GZ-psycholoog i.o. tot specialist Cognitief gedragstherapeut VGCt PhD student Parnassia, divisie volwassenen, Den Haag MET DANK AAN WAAROM PREVENTIE? Mark van der Gaag Judith Rietdijk Helga Ising Alle EDIE-NL en EDIT deelnemers, cliënten, onderzoekers en collega s Oorzaak psychosen en schizofrenie onbekend Matige resultaten behandeling Psychose ontwikkelt zich geleidelijk Verminderen Duur Onbehandelde Psychose VOORKOMEN OF UITSTELLEN VAN PSYCHOSE Maatschappelijke uitval voorkomen Behoud van relaties, vriendschappen, studie of werk en andere maatschappelijke rollen Verbeteren kwaliteit van leven Reductie stigmatisering en traumatisering Verbeteren toegang GGZ Verminderen lijdensdruk onder buitengewone ervaringen 1

STADIËRING Vroege detectie en primaire preventie Vroege Interventie Psychose gericht op secundaire preventie Premorbide fase Prodromale fase Psychotische fase Herstel fase (eerste) behandeling DOP Eckersley, 2011 STEMMEN HOREN = ZELDZAAM? PARANOÏDE IDEATIES IN DE ALGEMENE BEVOLKING THE PREVALENCE OF VOICE HEARING IN THE GENERAL POPULATION Study N Age % Hallucinations Dhossche et al, 2002 914 11-18 6% adolescents 3% young adults Bartels-Velthuis et al., 2010 3870 7-8 9% McGee et al., 2000 788 11 8% Wigman et al, 2011 5422 12-16 30% ever 6.4 % often/always Poulton et al., 2000 761 11 13% 25,5 % paranoïde ideaties (N=462; huisartsbezoekers) Verdoux et al., 1998 12% spioneren, 8% achtervolgd worden, 5% proberen mij kwaad te doen (N=810) Eaton et al., 1991 13% paranoïde ideaties (N=1027; 55+) Cohen et al., 2004 71.5% rapporteert ten minste 1 paranoia symptoom; 56.3% rapporteert ten minste twee paranoia symptomen (N=4951 studenten; 15 items) Chan et al, 2011 VAN ANGST TOT PARANOIA PSYCHOSE CONTINUÜM (VAN OS ET AL., 2009) Erge dreiging 4% bv. Mensen die je proberen kwaad te doen, samenzweringen, groep mensen. Gemiddelde dreiging 30% (bv. Mensen die uitvallen tegen je om je te pakken te nemen) Milde dreiging 70% (bv. Mensen die je bewust proberen te irriteren) Freeman et al (2005) N=1202 Psychose-achtige ervaringen zijn common not rare 17.5% van de bevolking heeft minimaal één psychotisch symptoom (Nemesis, 2000) Betrekkingsideeën 93% (bv. Mensen die over je praten, bekeken worden) Sociaal evaluatieve bezorgdheden 100% (bv. Angst voor afwijzing, gevoelens van kwetsbaarheid, gedachten dat de wereld gevaarlijk is) 2

WIE ZOEKEN WE? WIE ZOEKEN WE? Ultra Hoog Risico At Risk Mental State + 2 e lijns GGZ SZ Psychose Level 3: Psychose-achtige ervaringen met lijdensdruk + andere psychische stoornissen + hulpvraag Level 2: Incidentele psychose-achtige ervaringen + andere psychische stoornissen Level 1: Psychose-achtige ervaringen, geen lijdensdruk, geen hulpvraag, geen verminderd functioneren Level 0: Geen psychotische of psychose-achtige ervaringen Yung et al., (2006) IS SCREENING EFFECTIEF? DE UHR POPULATIE Meta analyse 27 studies N=2502 Geen aanwijzingen publicatie bias Geen psychose Geen problemen Subklinische psychotische symptomen Verval in functioneren Riskante denkstijlen Lijdensdruk, hulpzoekend Angst de controle te verliezen/ gek te worden Fusar-Poli et al., (2012) Consolidatie en terugval preventie Consolidatie en terugval preventie 3

SINA In behandeling voor een depressie. Zij heeft veel meegemaakt, waaronder een traumatische relatie waarin zij ernstig PSYCHOSE mishandeld werd. Thuis en op straat is ze angstig. Ze is soms bang dat mensen haar aan iets aan willen doen (ov 60%). Waarom ze haar moeten hebben weet ze niet. Thuis vreest ze dat een geest in haar lichaam zal komen (ov 60%). Ze vermijdt het steeds vaker om naar buiten te gaan. Ze is op straat en thuis hyperalert en past thuis steeds meer beveiligingsgedragingen toe. De therapeut geeft uitleg over de relatie tussen beschadigende ervaringen en latere angsten; en over de invloed van vermijding TIJD NORMALISERENDE PSYCHO-EDUCATIE Je bent niet gek Buitengewoon = Normaal Betekenisgeving NORMALISERENDE PSYCHO-EDUCATIE NORMALISERENDE PSYCHO-EDUCATIE ADVIEZEN Praat met vertrouwelingen over je ervaringen Blijf sociaal en maatschappelijk actief Zorg voor een goed slaappatroon en leef gezond Pieker niet teveel Verdiep je niet teveel in dingen die je beangstigen Consolidatie en terugval preventie 4

Lees je je dit wel goed? Zeker weten? Lees het nog eens, woord voor woord. SELECTIEVE AANDACHT Belangrijke evolutionaire functie Voorrang geven aan belangrijke informatie en onbelangrijke stimuli negeren De selectieve aandacht is gestoord bij de meeste psychische stoornissen en ook bij UHR/ARMS Selectieve aandacht is vooral van belang bij consolidatie processen MATTHIJS 28 jaar Computerprogrammeur (jaarcontract) Blowt veel en is sociaal angstig Manager stelt hem gerust, eigenaar benadrukt dat hij zijn best moet doen PSYCHOSE Wordt steeds achterdochtiger Houdt zijn collega s in de gaten Let voortdurend op hun gedrag Begint te zoeken naar verborgen boodschappen op werk en op straat Op straat let hij continu op of mensen naar hem kijken Hij let daardoor niet goed op het verkeer en werd bijna aangereden Hij is gaan denken dat ze hem misschien willen vermoorden en het een ongeluk laten lijken Hij gaat meer cannabis gebruiken om de stress te verminderen Matthijs beseft dat zijn ideeën niet reëel zijn Hij is bang dat hij gek aan het worden is. Hij vindt zijn gedrag zelf erg lijken op dat van een oom met schizofrenie TIJD SELECTIEVE AANDACHT Oefening uit protocol: Aandacht selectief richten op neutrale stimuli CONFIRMATIE-TENDENS (ZIE JE WEL REDENEREN) De neiging om informatie te zoeken, te interpreteren en te onthouden die de eigen veronderstelling bevestigt. Bewijzen die de veronderstelling ontkrachten worden genegeerd of foutief geïnterpreteerd. 5

ANTON OEFENING UIT PROTOCOL Anton heeft het vermoeden dat zijn buren iets tegen hem hebben. Als hij ze ziet praten denkt hij dat ze over hem roddelen. Als zijn buurvrouw hem groet, interpreteert hij dat als een teken dat ze haar afkeer van hem wil verbergen. PSYCHOSE Hij begint af en toe te denken dat ze met elkaar samenspannen om hem weg te krijgen uit de buurt. Denk aan een persoon in uw omgeving waarvan u vermoedt dat hij of zij een hekel aan u heeft. Het gaat niet om iemand met wie u openlijk ruzie hebt. Bij welk voorval merkte u voor het eerst dat de persoon mogelijk een hekel aan u heeft? Bij welk voorval dacht u: Zie je wel, nu weet ik het zeker, hij of zij heeft een hekel aan me? TIJD OEFENING, VERVOLG Wat is een mogelijke andere interpretatie van het eerste voorval? En wat is een mogelijke andere interpretatie van het Zie je wel voorval? Wat er zou moeten gebeuren om uw opvatting over deze persoon te wijzigen? Consolidatie en terugval preventie OPBOUW COGNITIEVE GEDRAGSTHERAPIE BETEKENISGEVING HET G-SCHEMA CGT = Denken en DOEN therapie Samen begrijpen wat er aan de hand is Concrete doelen stellen Betekenissen onderzoeken en toetsen! Verbetering vasthouden Plaats en tijd: 21-06 In bed Buitengewone Gebeurtenis of intrusie Ik lig net in bed en hoor ineens een vaag gebonk Gedachten Er is een geest en die komt me grijpen Ik ga dood Gevoelens met een cijfer van 0 t/m 100 Bang 90% Gedrag wat deed ik? Licht aan, onder de dekens kruipen, 112 vast intoetsen 6

Consolidatie en terugval preventie CONSOLIDATIE EN TERUGVAL PREVENTIE FLOWCHART OF PATIENTS Adviezen: Bedenk altijd meerdere verklaringen voor een buitengewone ervaring Overleg met anderen over je opvattingen Wees voorzichtig met handelen o.b.v. je eerste interpretaties Buitengewone ervaringen zijn ook maar gewoon ervaringen en gaan vaak vanzelf weer over IS DE PREVENTIEVE CGT EFFECTIEF? EDIE-NL DE TOEKOMST? Van der Gaag et al., (2012) Van Os, 2013 7

DE TOEKOMST? DANK VOOR UW AANDACHT! Op de hoogte blijven over EDIE of over CGT bij psychosen? Meld u aan voor de NIEUWSBRIEF! d.vandenberg@parnassia.nl // WE ALL NEED TO BELONG 8

the order state transition transition transition transition chaos state the order state transition transition transition transition chaos state concept introduction the context concept introduction the context statement statement ----the concept-- -- ----the concept-- -- summary summary Mogen we u interviewen over uw visie en ervaring? d.vandenberg@parnassia.nl 9