Wordt alternatieve financiering een vast onderdeel van de kapitaalstructuur van Nederlandse bedrijven? KPMG Seminar Alternatieve Financiering Woensdag 29 oktober 2014
Agenda Vormen van alternatieve financieringen Wat zijn de verschillende vormen van alternatieve financiering? Welke eigenschappen hebben deze verschillende vormen? Waarom staat alternatieve financiering op de bestuursagenda? Effect van de bankencrisis Wat kunnen we verwachten van bancaire financiering? Vooruitblik en uitdagingen van alternatieve financiering Welke uitdagingen zien wij? Wat is onze toekomstvisie in relatie tot alternatieve financieringsvormen? 3
Wat is het? Shadow banking can broadly be described as credit intermediation involving entities and activities outside the regular banking system. (1) Bron: (1) Financial Stability Board Global Shadow Banking Monitoring Report 2013, 14 November 2013 4
Niet bancaire financiering groeide in 2012 tot $71 biljoen: een stijging van 7.6% of $5 biljoen ten opzichte van 2011 $16.3 biljoen VS BBP 10.9 biljoen Euro Zone BBP $14.7 biljoen VS Totale Bank Activa 29.5 biljoen Euro Zone Totale Bank Activa Bronnen: (1) Financial Stability Board Global Shadow Banking Monitoring Report 2013, 14 November 2013 (2) ECB Banking Structures Report 2013 5
Naast bancaire financiering zijn alternatieve financieringsbronnen in opkomst Large corporates BOND MARKET Mid corporates Small corporates/ large SMEs DEBT FUNDS PRIVATE PLACEMENT MEZZANINE FUNDS PRIVATE EQUITY SHAREHOLDERS SMEs BANK FINANCING CROWDFUNDING/P2P FUNDING Senior Junior Mezzanine Equity 6
Non-bancaire instellingen houden zich steeds meer bezig met het verstrekken van krediet om enerzijds het gat te dichten die banken achterlaten en anderzijds om meer rendement te behalen op hun beleggingen (1) Verschillende structuren waarmee non-bancaire instellingen krediet verstrekken aan het MKB, infrastructuurprojecten en de vastgoedsector (1) Large corporates Het financieren van MKB, infrastructuurprojecten, vastgoed... Obligatie markt Securitisatie Direct Lending Model 1 Bilateral lending /private placement e.g. Delta Lloyd Model 2 Specialized loan funds e.g. NEOS / DL Private Debt fund Model 3 Co-originatie bij bank & non-banken e.g. NL Ondernemingsfonds Verzekeringsmaatschappijen, pensioenfondsen en private equity fondsen zijn steeds vaker kredieten aan het verstrekken via deze modellen. Key: Traditionele vorm van financiering Nieuwe vorm van financiering in de markt door non-bancaire instellingen Bron: (1) Financial Stability Board Global Shadow Banking Monitoring Report 2013, 14 November 2013 7
In het eerste model, zorgt de non-bancaire instelling voor in huis expertise om direct kredieten te verstrekken De VS private placement markt en de Duitse Schuldschein markt zijn twee voorbeelden van ontwikkelde bilaterale markten VS PRIVATE PLACEMENTS DUITSE SCHULDSCHEIN Bron: Private Placement Letter Noot: Bron: No data available on non-german issuers pre-2011 Thomson Reuters LPC Corporate Schuldschein 2013 Review waar de interesse en aanwezigheid van internationale issuers en investeerders sterk is toegenomen in de afgelopen jaren 8
Het oprichten van specialized loan funds (model 2) is sinds 2012 significant versneld (1) In recent gelanceerde fondsen maakt de fund manager vaak deel uit van een hedge fund of een private equity fund VOORBEELDEN VAN RECENT GELANCEERDE FONDSEN DIE GESPECIALISEERD ZIJN IN LENINGEN VOOR DE MID-MARKET Fonds manager Lanceer datum Vermogen onder beheer van een specifiek fonds (miljard) Geografische focus ICG (ICG Senior Debt Partners) April 2012 EUR1.7 Europa Riverrock Juli 2012 EUR0.2 West Europa Axa Private Equity Maart 2013 EUR2.0 Europa M&G Mei 2013 USD0.7 Europa Bluebay Mei 2013 EUR1.0 Europa Highbridge Juni 2013 USD3.0 VS & Europa EQT Oktober 2013 EUR0.9 Europa Hayfin November 2013 EUR1.4 Europa Delta Lloyd November 2013 EUR0.8 West Europa Bron: (1) Financial Stability Board Global Shadow Banking Monitoring Report 2013, 14 November 2013 Het merendeel van deze fondsen zijn event-finance driven en daarom is het niet noodzakelijk zo dat deze fondsen bank financiering vervangen 9
Het derde model (co-originatie met een bank) is een variant van de originate-todistribute model en is veruit het meest voorkomende model in Europa (1) In Nederland heeft Robeco recent zo n co-originatie initiatief aangekondigd: het NL Ondernemingsfonds VOORBEELDEN VAN ANDERE CO-ORIGINATIE INITIATIEVEN (1) Non-bank financier Bank Datum van aankondiging Focus CNP Assurances Natixis Mei 2012 Infra AXA Societe Generale Juni 2012 Mid Market Ageas Natixis Augustus 2012 Infra AXA Credit Agricole Oktober 2012 Mid Market... AXA Commerzbank Juni 2013 Mid Market Bron: http://www.robeco.com/en/media/press-releases/2014/nl-ondernemingsfonds.jsp Bron: (1) Financial Stability Board Global Shadow Banking Monitoring Report 2013, 14 November 2013 10
In Nederland zijn er verschillende alternatieve financieringsinitiatieven waarbij een sterke focus ligt op het MKB Large corporates Mid corporates Small corporates/ large SMEs NL ONDERNEMINGSFONDS NPEX KREDIETUNIES ONDERNEMEND ORANJE KAPITAAL SMEs NII MKB FONDS EIB NEOS CROWDFUNDING QREDITS Senior Junior Mezzanine Equity voor de meeste initiatieven dient de eerste lening echter nog verstrekt te worden. 11
Alternatieve bronnen van financiering zijn divers wat betreft risicograad, rente, looptijd, volume Annual issuance volume Ticket size Leverage ratios Duration Interest levels US Private Placement USD40bn-USD50bn <USD1bn <= 3.0x 3-10 years 3%-5% (USD) US High Yield Private Placement USD10bn-USD15bn <USD200m <= 4.75x 5-7 years 12%-14% (cash and/or PIK/USD) US Unitrache USD6bn-USD7bn <USD100m <= 4.5x 5-7 years 9.5%-11.5% (USD) German Schuldschein market EUR8bn-EUR10bn (approx. 29% nondomestic) EUR25m-EUR500m <= 3.0x 3-10 years 2%-3% margin SME Bonds (NPEX) n/a EUR0.25m- EUR10m n/a 3-5 years 7%-10% EIB SME Loan EUR13bn in 2011 <EUR12.5m <= 2x-2.5x 6-12 years approx. 0.6% lower than rate on bank financing Debt Funds n/a EUR25m-EUR100m <= 4.5x 3-10 years 4%-8% margin SME Fund (NYSE/Euronext) n/a >EUR5m n/a 3-7 years 6%-10% (Debt) Crowdfunding EUR32m (2013 in Nederland) ~EUR75,000 (2013) n/a 1-3 years 7%-10 % Credit Unions Pilot fase Pilot fase n/a n/a n/a 12
Europese bedrijven zijn voornamelijk door banken gefinancierd terwijl Amerikaanse bedrijven vooral obligatiemarkten en alternatieve bronnen hebben opgezocht In Amerika is het disintermediatie proces (financiering van alternatieve bronnen) gestimuleerd in de late 1980s als gevolg van de savings & loans crisis WEST EUROPESE UITGIFTE VAN NIEUW SCHULDPAPIER OBLIGATIES EN LENINGEN GESPLITST AMERIKAANSE UITGIFTE VAN NIEUW SCHULDPAPIER - OBLIGATIES EN LENINGEN GESPLITST Noot: Bron: 2013 excludes December Thomson, LPC Noot: Bron: 2013 excludes December Thomson, LPC In de VS zijn inmiddels veel verschillende financiers die een breed scala aan eigen- en vreemd vermogen aanbieden Traditional banks Commercial finance companies CLOs BDCs Hedge funds/credit opportunity funds Insurance companies Mezzanine funds Private equity funds Revolver Term loans Last out senior Tranche B Unitranche Second lien loans Rate only sub debt Traditional sub debt Preferred stock Common equity Bron: (1) KPMG Capital & Debt Advisory US 13
Dit wordt voornamelijk veroorzaakt door het feit dat, ook na de economische crisis, de rentetarieven in Europa aantrekkelijk zijn gebleven In Nederland worden nieuwe leningen voor het MKB de laatste tijd geprijsd op ongeveer 3%-4%. Marges zijn gemiddeld 250bps-350bps (gebaseerd op een BB rating) Aantrekkelijke marges zijn ook van toepassing op investment grade leningen in West Europa RENTE TARIEVEN IN NEDERLAND (>EUR1M MET LOOPTIJD VAN >1 JAAR) RENTES EN MARGE OP WEST EUROPESE INVESTMENT GRADE LENINGEN Initial fixed interest period Bron: DNB Bron: LPC 14
Waarom staat alternatieve financiering momenteel op de bestuursagenda? Een korte samenvatting
Relevante omgevingsfactoren voor de Nederlandse banksector Meer dan 95% van ondernemingen beschouwt de banksector als de voornaamste leverancier van krediet; Europese schuldencrisis Open economie Een groot deel van de ondernemingen is export afhankelijk; Nederlandse banken zijn voor een groot deel van hun financiering afhankelijk van de internationale kapitaalmarkt; Verwevenheid met overheid Omgevingsfactoren Afhankelijkheid internationale kapitaalmarkt De crisis heeft geleid tot een gebrek aan vertrouwen tussen banken onderling; DNB heeft zorgen geuit over de staat van de woningmarkt, en Ontwikkelingen op de vastgoedmarkt Gebrek aan onderling vertrouwen in sector Diverse Nederlandse banken en verzekeraars hebben staatssteun ontvangen. Bron: KPMG the cumulative impact of regulation (2012) 2014 KPMG Advisory N.V., registered with the trade register in the Netherlands under number 33263682, a subsidiary of KPMG Europe LLP and a member firm of the KPMG network of independent member firms affiliated with KPMG International Cooperative ( KPMG International ), a Swiss entity. All rights reserved. 16
De crisis heeft 2 belangrijke structurele consequenties gehad voor de banken a) Verhoging van financieringskosten b) Een significant pakket aan nieuwe- en strengere maatregelen SPREADS (IN BPS) RELATIVE TO EURIBOR/SWAP Focus Rules/regulation Balance sheet Business model Operating model Change capacity bps Capital & CRD IV (EU)/Basel III liquidity IFRS 9 (EU) System Intervention Act (NL) risk Framework Recovery Plan (NL) Ex-ante DGS (NL) SIFI Buffer (NL/EU) Crisis Management Framework (EU) Crisis Management Framework (EU) bail-in Taxes Bank tax (NL) (Some) AIFMD (EU) other Consumer Credit Directive (EU) Bron: Bloomberg, KPMG analysis EMIR (EU) FATCA (VS) MAD II (EU) Ban on Commission (NL) SEPA (EU) Transparency Directive (EU) CRA II (EU) MiFID II (EU) Bron: PRIPs (EU) KPMG report: The cumulative impact of regulation, September 2012 2014 KPMG Advisory N.V., registered with the trade register in the Netherlands under number 33263682, a subsidiary of KPMG Europe LLP and a member firm of the KPMG network of independent member firms affiliated with KPMG International Cooperative ( KPMG International ), a Swiss entity. All rights reserved. 17
In 2012 heeft KPMG een onderzoek gedaan naar de effecten van de toename en stapeling van regelgeving op de Nederlandse bancaire dienstverlening Conclusies: Uit het onderzoek naar de effecten van 38 maatregelen volgt dat de bancaire sector wordt geconfronteerd met regelgeving, die ieder aspect van het bancaire bedrijf raakt. Uit de analyse blijkt dat het gezamenlijke effect van deze maatregelen er toe leidt dat Nederlandse banken zonder aanpassingen in de aangeboden bancaire dienstverlening en het bankbedrijf niet kunnen voldoen aan de per 2015 gestelde wettelijke en/of door de markt verlangde (minimum)vereisten. Het onderzoek toont aan dat met uitsluitend kostenbesparingen het onmogelijk is om de gestelde eisen te behalen. Na een structurele kostenreductie van 5%, het aantrekken van EUR 50mld. extra lange financiering, het verhogen van de marges met 0,87% en het afbouwen van de balans met EUR 200mld. kunnen de target ratio's worden gehaald. 18
Op dit moment voeren wij een update van dit onderzoek uit en initiële resultaten laten zien dat balansverkleining heeft plaatsgevonden 12% 12% Noot: Bron: Totale balans van 6 Nederlandse banken (ING Bank, Rabo Bank, ABN AMRO Bank, SNS Bank, NIBC, van Lanschot Bankiers) Jaarverslagen en investor presentaties maar dit is ten koste gegaan van de winstgevendheid van banken. Verwachting is dat het einddoel nog niet is behaald en verdere verhoging van marges op leningen verwacht worden 19
Uitdagingen en vooruitzichten voor alternatieve financiering
Grote, investment grade, ondernemingen maken al lange tijd gebruik van de obligatiemarkt als alternatieve bron naast bancaire financiering. West Europa Volume per kwartaal West Europa Marge per kwartaal Bron: LoanConnector Bron: LoanConnector 21
Bij midcaps en het MKB is het gebruik van alternatieve financieringsbronnen relatief laag Uitdagingen 1 Veel van de nieuwe initiatieven zijn nog in hun proeffase Bancaire financiering is momenteel 2 nog steeds voldoende beschikbaar en tegen aantrekkelijke tarieven Beschikbaarheid en kwaliteit van bedrijfsinformatie voldoet niet aan de norm Onbekend maakt onbemind 4 Alternatieve financieringsbronnen zijn voor veel mensen nog steeds een black box. 22
Samenvatting
Conclusie Er zijn talloze verschillende bronnen van alternatieve financiering en nieuwe initiatieven Banken zitten in het proces van balanskrimp en de verwachting is dat dit nog even doorzet Net als in Amerika, zal het gebruik en de beschikbaarheid van alternatieve financieringsbronnen blijven groeien De groei zal afhangen van de prijs en beschikbaarheid van bancaire financiering en de bereidheid van bedrijven om huidige uitdagingen te overwinnen 24
Bedankt Ferdinand Veenman Partner, Head of KPMG Debt Advisory NL + 31 (0)20 656 8586 veenman.ferdinand@kpmg.nl
2014 KPMG Advisory N.V., ingeschreven bij het handelsregister in Nederland onder nummer 33263682, is lid van het KPMG-netwerk van zelfstandige ondernemingen die verbonden zijn aan KPMG International Cooperative ( KPMG International ), een Zwitserse entiteit. Alle rechten voorbehouden. De naam KPMG, het logo en 'cutting through complexity' zijn geregistreerde merken van KPMG International.