gemeente Eindhoven Raadsnummer Inboeknummer 13R5583 13bst01730 Beslisdatum B&W 22 oktober 2013 Dossiernummer 13.43.351 Raadsvoorstel Gratis openbaar vervoer minima Inleiding Op 25 juni 2013 is door uw raad besloten (13R5385) het gratis openbaar vervoer in zijn huidige vorm (12- en 65+) uiterlijk per 1 januari 2014 voort te zetten voor uitsluitend de inwoners van Eindhoven met een inkomen tot maximaal 120% van het sociaal minimum. Tevens is door uw raad besloten al met de huidige maatregel te stoppen voor regionale gebruikers met ingang van 1 juli 2013. Voor de uitvoering van gratis openbaar vervoer voor Eindhovense minima is met het vaststellen van de Kadernota 2014-2017 (12R5331) binnen het armoedebeleid een uitvoeringsbudget van 350.000,- opgenomen. In de periode na uw raadsbesluit van juni is onderhandeld met Hermes, om te komen tot een passende oplossing binnen de gestelde kaders. Het resultaat daarvan ligt in dit raadsvoorstel ter finale besluitvorming voor. Bestuurlijk kader b Kerntaak gekoppeld aan het werkprogramma van het college In het coalitieakkoord Werken aan morgen 2010 2014 is opgenomen: - Het gratis openbaar vervoer te evalueren. Als de mobiliteitseffecten daarvan onvoldoende zijn, wordt gestopt met gratis openbaar vervoer en het geld besteed aan verbetering van het openbaar vervoer. - Dat de gemeente de verantwoordelijkheid heeft om de groep kwetsbaren in Eindhoven zo goed mogelijk te ondersteunen en armoede te voorkomen en te bestrijden. Wij willen de doelstellingen voor het armoedebeleid overeind houden, juist in economisch zwakkere tijden. Doelstelling Het behouden van de positieve effecten van de gratis openbaar vervoer maatregel voor diegene die dat het hardst nodig hebben. Voorstel 1. Met ingang van 1 januari 2014 gratis openbaar vervoer aan te bieden voor minima met een inkomen tot maximaal 120% van het sociaal minimum voor het jaar 2014 conform de aanbieding van vervoerder Hermes.
2. De daaraan verbonden kosten van 475.000,- te dekken uit: o 350.000,- hiervoor binnen het budget armoedebeleid beschikbaar gestelde middelen in de begroting van 2014; o 90.000,- aan vrijvallende middelen gratis openbaar vervoer 2013; o 35.000,- aanvullende dekking vanuit budget armoedebeleid 2014. 3. Het college op te dragen het werkelijke gebruik van de maatregel in 2014 in overleg met vervoerder Hermes te monitoren en uiterlijk bij de begrotingsbehandeling 2014 in overleg met vervoerder Hermes met een voorstel te komen voor continuering van de maatregel voor de jaren 2015 en 2016. 4. De bijgevoegde begrotingswijziging vaststellen. Argumenten 1.1 Het gratis openbaar vervoer komt op deze wijze terecht bij diegene die dat financieel het hardst nodig hebben. Binnen het armoedebeleid wordt de inkomensgrens met ingang van 1 januari 2014 weer teruggebracht op 120% van het sociaal minimum. Al eerder is besloten om de koopkracht voor de lage inkomens te verbeteren. O.a. door verhoging van de Meedoenbijdrage en de aan de Meedoenbijdrage regeling gekoppelde maatregelen van goedkoop sporten (zwemmen, schaatsen) en korting op de bibliotheek. Het gratis openbaar vervoer kan worden gezien als een aanvulling op dit pakket. De totale doelgroep (120%) wordt voor 2014 ingeschat op circa 26.000 personen (bron sector Mens en Maatschappij, CBS). 1.2 De maatregel gratis met de bus heeft op sociaal vlak positieve effecten Uit de gehouden evaluaties van de afgelopen jaren is herhaaldelijk gebleken dat het beschikbaar stellen van gratis busvervoer binnen de betrokken doelgroepen een groot bereik heeft, hiervan structureel gebruik wordt gemaakt en dit vooral gebeurt met de motieven: winkelen, familie/vrienden, arts/ziekenhuis. 1.3 Een koppeling van een regeling gratis busvervoer aan het gebruik van de ovchipkaart is mogelijk en voorkomt stigmatiserende werking. Een regeling voor minima volgens het huidige concept met de Stadspas (tonen aan chauffeur) is niet acceptabel vanwege de stigmatiserende werking. Een gratis openbaarvervoer product op de ov-chipkaart is inmiddels ook al actief in andere vervoergebieden. In overleg met Hermes wordt een dergelijk product voorbereid. De reisvoorwaarden komen overeen met de huidige reis- en gebruiksregels (stadsnet plus enkele streeklijnen, daluren) voor het gratis openbaar vervoer (zie www.gratismetdebus.eindhoven.nl) 2
1.4 De toegangsbepaling tot de regeling vindt plaats door de sector Zorg en Inkomen van de gemeente; toekenning van de Meedoenbijdrage is daarbij richtinggevend. Conform uw raadsbesluit van 25 juni j.l. (13R5385) wordt aangesloten op de regeling Maatschappelijke Participatie (de Meedoenbijdrage). Dit houdt in dat ook wordt aangesloten op de voorwaarden voor de toegangsbepaling van deze regeling. Doorslaggevend is het inkomen per gezin volgens de WWB (het begrip zoals beschreven in de Wet Werk en Bijstand) en niet per individu. Aanvragers voor de Meedoenbijdrage krijgen bij een positief besluit een beschikking die tevens recht geeft op het gratis openbaar vervoer product. Op de beschikking zullen alle personen van het huishouden opgenomen zijn die afhankelijk zijn van het getoetste inkomen. De beschikking is geldig voor 1 kalender jaar. Peiling en aanschrijving van de doelgroep vindt plaats per 1 december. Nieuwe aanvragers kunnen op basis van de aan hen verstrekte beschikking instromen, lopende het jaar, afhankelijk van het moment van aanvraag. 1.5 Vervoerder Hermes is leverancier van het vervoersproduct. Met deze beschikking kunnen zij, vergezeld van een legitimatiebewijs en persoonlijke ov-chipkaart, in de Hermeswinkel hun gratis ov-product afhalen voor de in de beschikking genoemde personen. De beschikking wordt door Hermes ontwaard. Hermes krijgt geen beschikking over de persoonsgegevens van de gebruikers uit de doelgroep. Gekozen is voor distributie van het ov-chipkaartproduct via Hermes vanwege de daar beschikbare technische faciliteiten en aanwezige fronten backoffice die bekend is met dergelijke producten. 2.1 Door de stop op het gratis openbaar vervoer voor regionale stadspasbezitters 12- en 65+ per 1 juli 2013 vallen er 90.000,- vrij aan voor de rest van 2013 gereserveerde middelen voor schadevergoeding voor omzetderving aan Hermes voor deze doelgroep. Uw raad heeft met het besluit van 25 juni (13R5385) al besloten om de vrijvallende middelen in te zetten voor de voorbereiding van de regeling openbaar vervoer voor minima. 3.1 Met vervoerder Hermes is afgesproken dat de kosten voor voortzetting van de regeling na 2014 zullen worden gebaseerd op het daadwerkelijke gebruik door de doelgroep. Over het te verwachten daadwerkelijk gebruik van de regeling gratis openbaar vervoer voor minima verschillen de inzichten. Daarom is op basis van thans beschikbare gegevens een prijs afgesproken voor 2014. In de loop van 2014 wordt het daadwerkelijk gebruik van het gratis reizenproduct door de doelgroep gemonitord. De resultaten dienen als basis voor prijsafspraken voor 2015 en 2016. 3
Kanttekeningen 1.1 Gebruikers uit de doelgroep dienen dus wel in het bezit te zijn van een persoonlijke ov-chipkaart waarop het gratis reizen product kan worden geplaatst. De kosten van een persoonlijke ov-chipkaart zijn 7,50. De kaart is echter 5 jaar geldig en kan ook voor andere reisdoeleinden worden gebruikt. De kosten kunnen worden beschouwd als een vorm van een eigen bijdrage voor het gratis reizen. Een deel van de doelgroep zal bovendien al in het bezit zijn van een ov-chipkaart die voor het gratis reizen product geschikt is. In de communicatie naar de doelgroep zal hier ruime aandacht aan worden besteed om misverstanden/problemen te voorkomen. 3.1 Over de kosten voor een voortzetting van de regeling na 2014 zijn met Hermes nog geen afspraken gemaakt; dit is punt van gesprek met Hermes op basis van het geconstateerde werkelijke gebruik in 2014. Op basis van de thans beschikbare gegevens is in overleg met Hermes gekomen tot een prijsafspraak voor 2014. Als besloten wordt de regeling na 2014 voort te zetten is de geldende afspraak met Hermes dat de de prijsbepaling voor de restantjaren van de vervoersconcessie van Hermes (2015, 2016) gebaseerd worden op het gezamenlijk vastgestelde het werkelijke gebruik van het gratis reizen product door de doelgroep. Het offertebedrag voor 2015 en 2016 wordt op basis van die gegevens dan in overleg bepaald. Kosten In de Kadernota 2014-2017 is voor gratis openbaar vervoer binnen het armoedebeleid een budget van 350.000,- opgenomen. Dit budget was gebaseerd op de op dat moment bekende kostenkentallen van Hermes en de omvang van de doelgroep. Voor de definitieve kosten 2014 is offerte opgevraagd bij vervoerder Hermes. De gevraagde schadevergoeding voor inkomstenderving aan Hermes bedraagt over 2014 450.000,-. Naast deze schadevergoeding voor omzetderving is er sprake van startkosten: - productontwikkelings- en release kosten voor een maatwerk ov-chipkaart product voor Eindhoven; deze bedragen voor de gemeente 12.500,-; - de gemeentelijke communicatiekosten richting bestaande (12- en 65+) en nieuwe doelgroep (minima) bedragen 12.500,-; - de bovennormale kosten voor distributie via de Hermeswinkel (vanwege de omvang van de doelgroep) zijn voor rekening van Hermes. De totale kosten voor 2014 bedragen dus 475.000,-. De dekking daarvan kan plaatsvinden uit het reeds beschikbaar gestelde budget in de Kadernota 2014-2017, zijnde 350.000,-. Door de stop op het gratis openbaar vervoer voor regionale stadspasbezitters 12- en 65+ per 1 juli 2013 vallen er 90.000,- voor de rest van 2013 vrij aan gereserveerde middelen voor schadevergoeding voor omzetderving aan Hermes voor deze doelgroep. Het resterend tekort van 35.000,- kan worden gedekt uit het beschikbaar budget armoedebeleid 2014. 4
Van de genoemde vrijvallende middelen 2013 ( 90.000,-) zal 25.000,- in 2013 worden besteed ter dekking van de kosten voor productontwikkeling en communicatie. Het restant van de vrijval, ad 65.000,-, kan middels een reservering voor 2014 worden ingezet ter aanvullende dekking van de schadevergoeding voor omzetderving. Communicatie De communicatie over beëindiging van de oude en opstart van de nieuwe gratis openbaar vervoer regeling zal in principe verlopen via de gemeente. Richting de doelgroep minima als aanvulling op de reguliere communicatiemiddelen van de sector Mens en Maatschappij. Richting de bestaande doelgroep 12- en 65+ via de communicatie middelen via de sector ORVM. In onderling overleg met de sectoren ZI, ORVM en vervoerder Hermes wordt een communicatieplan uitgewerkt. Planning en uitvoering Met een peiling door de sector ZI per 1 december 2013 wordt de thans bij de gemeente bekende doelgroep minima bepaald, waarna gerichte communicatie plaatsvindt over de Meedoenbijdrage incl. gratis openbaar vervoer. Het gratis reizen product is vooruitlopend op besluitvorming reeds in voorbereiding gebracht en per begin december beschikbaar voor plaatsing op een persoonlijke ovchipkaart. In overleg met Hermes wordt de distributie van beschikkingen naar de doelgroep afgestemd op de verwerkingsmogelijkheden van de Hermeswinkel gedurende december. Het reisproduct kan actief in Eindhoven worden gebruikt met ingang van 1 januari 2014. Evaluatie De omvang van de actieve doelgroep in 2014 zal worden bepaald door de sector Zorg en Inkomen op basis van het aantal afgegeven positieve beschikkingen voor de Meedoenbijdrage. Evaluatie van het daadwerkelijk gebruik van de regeling zal in de loop van 2014 plaatsvinden op basis van de beschikbare ov-chipkaart gegevens. Daaruit valt op te maken: hoeveel het gratis reizen product is afgenomen bij Hermes en o.a. hoe vaak en voor welke ritlengten het gratis reizen product is gebruikt. De evaluatie gegevens zijn input voor overleg met Hermes over de voorwaarden voor voortzetting van de regeling na 2014. 5
Bijlage(n) Als bijlage(n) bij dit voorstel behoren: 1. Offerte Hermes 2. Begrotingswijziging 3. Toelichting begrotingswijziging De bijlagen worden meegestuurd Een ontwerpraadsbesluit bieden wij u hierbij ter vaststelling aan. Burgemeester en wethouders van Eindhoven,, secretaris. 6
Ontwerp Raadsbesluit De raad van de gemeente Eindhoven; gezien het voorstel van burgemeester en wethouders van 22 oktober 2013 ; besluit: 1 Met ingang van 1 januari 2014 gratis openbaar vervoer aan te bieden voor minima met een inkomen tot maximaal 120% van het sociaal minimum voor het jaar 2014 conform de aanbieding van vervoerder Hermes. 2 De daaraan verbonden kosten van 475.000,- te dekken uit: - 350.000,- hiervoor binnen het budget armoedebeleid beschikbaar gestelde middelen in de begroting van 2014; - 90.000,- aan vrijvallende middelen gratis openbaar vervoer 2013; - 35.000,- aanvullende dekking vanuit budget armoedebeleid 2014. 3 Het college op te dragen het werkelijke gebruik van de maatregel in 2014 in overleg met vervoerder Hermes te monitoren en uiterlijk bij de begrotingsbehandeling 2015 in overleg met vervoerder Hermes met een voorstel te komen voor continuering van de maatregel voor de jaren 2015 en 2016. 4 De bijgevoegde begrotingswijziging vaststellen. Aldus vastgesteld in de openbare vergadering van, voorzitter., griffier. evh/lf13020661 7