Praktishe opraht - Statistiek met Exel lazije 15 1a De populatie is e groep oueren in Nijmegen in het mien van 197. Een aantal jaren is noig om e oueren ie verhuisen te kunnen volgen wat etreft het psyhish welevinen op langere termijn. 2a Ja, e steekproef is aselet geweest. Een eel van e enaere personen was niet erei aan het onerzoek mee te werken. De steekproef vormt een representatieve afspiegeling van e populatie want e onerzoekers heen e oueren willekeurig gekozen en niet op voorhan geseleteer. 5 oueren (71%) waren erei mee te werken. In totaal waren us 5 : 0,71 = 39 oueren gevraag. Op gron van e steekproef oner 39 oueren wort een onlusie getrokken over e gehele populatie. Als e steekproef representatief is an gelt e onlusie slehts voor 71% van e populatie. De zekerhei van e onlusie neemt us af want je weet niet wat e mening van e overige 29% zou zijn geweest. er overlijen oueren tijens e onerzoeksperioe er verhuizen oueren innen e onerzoeksperioe naar een woning van het type at uiten het onerzoek valt er migreren oueren naar een anere gemeente of naar het uitenlan oueren zagen er tijens e onerzoeksperioe alsnog van af om mee te werken 3 Overeenkomsten: het onerwerp etreft in eie gevallen het welevinen van oueren na een verhuizing het geruik maken van een enquête Vershillen: hun woonplaats is waarshijnlijk een anere an Nijmegen e onerzohte groep is met 0 veel kleiner an e 39 uit het Nijmeegse onerzoek e leerlingen keken alleen naar een ejaarenwoning en niet naar een verzorgingstehuis e onerzoeksperioe was veel korter ij e leerlingen vielen geen eelnemers uit tijens e onerzoeksperioe. lazije 1 Het is haniger omat e eooreling nu een getalwaare krijgt waaroor verwerking met erekeningen (statistiek) mogelijk is. Bij open vragen als Wat verwaht u van het leven? moet e onerzoeker een waareooreel geven over e uitspraak wat een vertekening kan geven van het resultaat. Door e geënquêteere it waareooreel zelf te laten geven wort at voorkomen. 5a, Door het toekennen van een nummer kun je e verkregen gegevens ij ezelfe persoon houen. Noorhoff Uitgevers v 107
Moerne Wiskune Uitwerkingen ij vwo C eel 3 Praktishe opraht Statistiek met Exel lazije 17 a Geruik e vulgreep (e + na seletie van el E) en sleep e vulgreep naar el M. Er zijn 0 eelnemers. Een neutrale sore met 1 geeft us 0 als som. Alles oven e 0 is gemiel een positief antwoor, alles eroner gemiel een negatief antwoor. Vraag 5 (Ik verwaht veel van het leven) wort met het minst positief eantwoor. De hoge leeftij van e eelnemers kan aarvoor een verklaring zijn. Vraag 1 (Ik voel mezelf nuttig) en vraag (Ik tel wel mee) woren met 1 het hoogst gewaareer. Veel oueren voelen zih maatshappelijk niet uitenspel gezet. 7a,, Over het geheel genomen is een 91-jarige vrouw (A-0) met een vershil van na e verhuizing het meest positief. Een 9-jarige man (A-30) met een vershil van is het minst te spreken over zijn verhuizing. Een verklaring hiervoor geven is niet mogelijk zoner verere analyse. a, Je vint: Gemiele = 12,1 en Stanaarafwijking 2,7. Vul ij el S53 =GEMIDDELDE(N9:N) in. Vul ij el S5 =STDEVP(N9:N) in. Je vint: Gemiele = 11,7 en Stanaarafwijking 2,37. Vul ij el S5 =GEMIDDELDE(T:T3) in. Vul ij el S59 =STDEVP(T:T3) in. Je vint: Gemiele = 0, en Stanaarafwijking 2,0. e De gemiele zelfwaarering is met een vershil van 0, iets geaal. De stanaareviatie is iets kleiner geworen, us e spreiing is us iets afgenomen. De sores na e verhuizing zitten aarom iets meer in e uurt van het gemiele. 9a, e f g De sore van persoon A-0 hoort ij een 91-jarige vrouw. De toename in waarering zit vooral in e vragen 1, 2 en. Door e verzorging na e verhuizing is misshien haar lihamelijk onitie vereter en is zij weer opgefleur. De sore van A-0 is een uitshieter naar oven. Een uitshieter eïnvloet het gemiele resultaat onevenreig. Het verwijeren van e uitshieter heeft als vooreel at e overige resultaten een etere afspiegeling van het algemene ooreel geven. Het naeel is at nu niet alle resultaten meegenomen woren. Voor e verhuizing: het gemiele neemt a. 0,15 toe; e stanaarafwijking neemt 0,17 af. Na e verhuizing: er is ijna geen veranering. De sore na e verhuizing is geen uitshieter meer maar valt innen het gemiele patroon van e anere resultaten. Er is geen onevenreige eïnvloeing meer us het effet op het gemiele en e stanaarafwijking zal gering zijn. 10 Noorhoff Uitgevers v
Moerne Wiskune Uitwerkingen ij vwo C eel 3 Praktishe opraht Statistiek met Exel lazije 1 10a De tael voor e verhuizing wort gesorteer op het totaal van laag naar groot. Het gemiele is 12,1 en e stanaarafwijking 2,5 voor e verhuizing. Een totaalresultaat at miner an één keer e stanaarafwijking afwijkt van het gemiele ligt us tussen 12,1 2,5 = 9, en 12,1 + 2,5 = 1,. Van e 0 onervraagen heen 1 eze sore. Dat is 1 : 0 100 = 5%. Sorteer e tael oor el N te seleteren en kies voor e knop Oplopen sorteren. Het gemiele is 11,7 en e stanaarafwijking 2, na e verhuizing. Een totaalresultaat at miner an één keer e stanaarafwijking afwijkt van het gemiele ligt us tussen 11,7 2, = 9,3 en 11,7 + 2, = 1,1. Van e 0 onervraagen heen 20 eze sore. Dat is 20 : 0 100 = 50%. Doe at ook voor e tael na e verhuizing via el B. 11a e f In el D staat e formule =SOM(Bla1!E:M) wat etekent at e inhouen van el E tot en met M op Bla 1 ij elkaar woren opgetel en in el D woren geplaatst. Een punt toont het veran tussen e leeftij en e sore van een onervraage. Voer e aanwijzingen volgens het kaer uit. Zet ij e horizontale as leeftij in jaren en ij e vertiale as mate van zelfwaarering. Ja. De punten ij het egin en het ein van e leeftijsshaal liggen op een paar uitshieters na vrij hoog vergeleken met het miengeie. Het lijkt erop at voor e verhuizing e jonge en oue oueren het meest positief zijn. Vul ij el H op Bla 2 e formule =SOM(Bla1!E9:M9) in. Seleteer e ellen G tot en met H3 voor het maken van e grafiek. veran tussen leeftij en zelfwaarering na e verhuizing 1 1 mate van zelfwaarering 1 12 10 2 0 0 5 70 75 0 5 90 95 leeftij in jaren Noorhoff Uitgevers v 109
Moerne Wiskune Uitwerkingen ij vwo C eel 3 Praktishe opraht Statistiek met Exel lazije 19 12a,, zelfw aarering voor en na e verhuizing 1 1 totaalsore na e verhuizing 1 12 10 10 12 1 1 1 totaals ore voor e verhuizing Nee. Er lijkt wel enigszins sprake te zijn van een tren maar veel punten liggen nogal ver van e lijn. Hoe ihter e punten ij e trenlijn liggen hoe sterker het lineaire veran is. Je kunt oor elke puntenwolk een trenlijn trekken maar aaruit volgt nog geen lineair veran. 13a Je telt met e formule hoe vaak e waare van el J voorkomt in e ellen C tot en met C3 (e kolom van totaalsores voor e verhuizing) en e waare in el J komt 0 keer voor. Geruik e vulgreep ij het kopiëren van e elinhou. De sore 12 komt met frequentie 10 het meest voor. 1a, Voer e aanwijzingen uit om e afgeeele grafiek te krijgen. De naam van legena Reeks1 ie je krijgt kun je aanpassen oor in e grafiek met e rehter muisknop te klikken en Brongegevens... te kiezen. In het venster kun je e naam en e ellen voor elke reeks opgeven en wijzigen. 110 Noorhoff Uitgevers v
Moerne Wiskune Uitwerkingen ij vwo C eel 3 Praktishe opraht Statistiek met Exel lazije 170 15a Zet in el L e formule =AANTAL.ALS($G$:$G$3;J) en kopieer eze naar e ellen L5 tot en met L1. 7 frequentie 5 3 2 freq voor freq na 1 0 2 10 12 1 1 1 sore ij e vrouwen De grafiek ij e sore na e verhuizing heeft een lagere top en is reer an e grafiek ij e sore voor e verhuizing. De top ligt ij eie ron e sore van 12. Het gemiele is us ongeveer hetzelfe maar na e verhuizing is e spreiing in e frequentie van e sore groter. 1a Seleteer e omplete kolommen A tot en met N en kopieer eze naar kolom A van Bla. In el D3 staat e kolomnaam geslaht. De tael met sores voor e verhuizing wort gesorteer in mannen en vrouwen oor e alfaetishe sortering van e letters m en v. Noorhoff Uitgevers v 111
Moerne Wiskune Uitwerkingen ij vwo C eel 3 Praktishe opraht Statistiek met Exel Sorteer ook e tael met sores na e verhuizing op geslaht. Maak een nieuwe tael voor e mannen met kolommen voor en na en kopieer e gegevens. Vul e tael aan met een kolom vershil en laat ie erekenen met een formule zoals ij opraht 7. Doe hetzelfe in een tael voor e vrouwen. Gesorteer naar oplopen vershil geeft at mannen vrouwen totaal voor totaal na vershil 1 10 1 10 1 10 15 12 3 12 10 2 13 11 2 12 11 1 13 12 1 9 9 0 15 15 0 11 12 1 11 12 1 12 13 1 13 1 1 1 15 1 11 13 2 11 13 2 15 17 2 totaal voor totaal na vershil 12 9 3 12 9 3 13 10 3 1 11 3 15 12 3 5 1 7 1 12 11 1 12 11 1 12 11 1 1 13 1 1 15 1 12 12 0 1 1 0 9 10 1 12 13 1 13 1 1 1 15 1 10 2 10 12 2 10 12 2 1 Op e manier als ij opraht ereken je het gemiele en e stanaarafwijking voor e rie kolommen in elke tael. mannen zelfwaarering voor e verhuizing vrouwen zelfwaarering voor e verhuizing gemiele 12,3333 gemiele 11,5 stanaarafwijking 1,0277 stanaarafwijking 2,75922 zelfwaarering na e verhuizing gemiele 12,17 stanaarafwijking 2,01553 zelfwaarering na e verhuizing gemiele 11,311 stanaarafwijking 2,529577 vershil gemiele 0,7 stanaarafwijking 2,30901 vershil gemiele 0,112 stanaarafwijking 2,2733 112 Noorhoff Uitgevers v
Moerne Wiskune Uitwerkingen ij vwo C eel 3 Praktishe opraht Statistiek met Exel Het gemiele ij e mannen vertoont een grotere aling an het gemiele ij e vrouwen ( 0,7 tegen 0,12). Voor e mannen is e verhuizing us naeliger an voor vrouwen. De stanaarafwijking is ij e mannen in elke situatie iets kleiner an ij e vrouwen. De mannen zijn us wat meer eensgezin over het gemiele ooreel an e vrouwen. Voor onerzoek naar e vershuiving innen e mannen en vrouwen kun je ook kijken naar e frequentiepolygonen. Stel hiervoor weer frequentietaellen op zoals ij opraht 13 geaan is en zet e frequentiepolygonen erij zoals in opraht 15. mannen sore freq voor freq na 0 0 5 0 0 0 0 7 0 0 0 0 9 1 1 10 0 11 2 12 3 13 3 3 1 3 1 15 3 2 1 1 0 17 0 1 1 0 0 vrouwen frequentie 7 5 3 2 1 0 2 10 12 1 1 1 sore ij e mannen 12 freq voor freq na sore freq voor freq na 0 0 10 5 0 1 2 1 7 1 0 1 0 frequentie sore voor e verhuizing sore na e verhuizing 9 1 2 10 2 3 11 0 12 7 2 13 2 2 1 3 0 15 1 2 1 1 0 2 10 12 1 1 1 sore 17 0 0 1 0 0 De mannen geven miner vaak een lage totaalsore an e vrouwen. De spreiing ij e mannen lijft kleiner an ij e vrouwen. Noorhoff Uitgevers v 113
Moerne Wiskune Uitwerkingen ij vwo C eel 3 Praktishe opraht Statistiek met Exel 17a Nee. Als het vershil alleen aan het verhuizen te wijten is en niet aan het type woning zou het vershil in eie kolommen min of meer gelijk moeten zijn. Je ziet ehter at het vershil in e kolom ejaarenwoning negatief is en in e kolom verzorgingstehuis positief. Het type woning moet us van invloe zijn. Ja. Het vershil is één maan na e verhuizing negatief en wort zelfs groter negatief na zeven maanen. Het lijkt er us op at e zelfwaarering nog meer afneemt en at e verhuizing naar een ejaarenwoning het psyhish welevinen niet ten goee komt. De oueren ie naar een verzorgingtehuis gaan zijn vaak miner zelfstanig en meer zorgehoeven an e oueren ie naar een ejaarenwoning gaan. De lage zelfwaarering veretert gemakkelijker an at zij nog meer afneemt. Ja. Op lange termijn zijn e verhuizers naar het verzorgingstehuis eter af als e tren zih zou voortzetten. Als alleen naar it aspet gekeken wort krijgt e verhuizing naar een verzorgingstehuis us e voorkeur. 1a De gegevens he je al ij opraht verzamel. Het overziht wort us Gemiele zelfwaarering ejaarenwoning voor verhuizing 12,1 na verhuizing 11,7 vershil 0, De onlusies komen reelijk overeen met het Nijmeegse onerzoek. Ook e leerlingen vinen ij e ejaarenwoning een aling in e zelfwaarering terug in e resultaten. Sommige vragen in e enquête zullen inhouelijk voor veel onervraagen niet erg veel van elkaar vershillen. Ook zijn e vragen erg algemeen van aar. Vraag 5 (Ik verwaht veel van het leven), vraag (Ik he veel zelfvertrouwen) en vraag (Ik zie mijn toekomst met veel zelfvertrouwen tegemoet) lijken synoniem us aarvan zou er een over kunnen lijven. Ook vraag 2 (Ik he veel plezier in het leven) en vraag 9 (Ik en meestal vol goee moe) vragen min of meer naar hetzelfe. Omat e enquête over verhuizen gaat zouen er vragen met etrekking tot e huiige woonsituatie in gestel moeten woren. Er kunnen an uielijker onlusies woren getrokken of e veranering in welevinen aaroor komt. 11 Noorhoff Uitgevers v