GEZONDE MOBILITEIT EN VERKEERSVEILIGHEID STIJN DHONDT
VERKEERSVEILIGHEID & GEZONDHEID
VERDELING DOODSOORZAKEN VLAANDEREN (2011) 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Andere externe oorzaken Infectieziekten Niet elders geclassificeerd Huid en subcutis Zenuwstelsel Endocriene ziekten Bloed en immuunsysteem Botspierstelsel en bindweefsel Psychische en gedragsstoornissen Urogenitaal stelsel Perinataal en congenitaal Vervoersongevallen Spijsverteringstelstel Ademhalingsstelsel Hart en vaatziekten Kanker (VAZG, 2013)
VERKEERSVEILIGHEID & GEZONDHEID Evolutie
VERKEERSVEILIGHEID & GEZONDHEID Specifieke trends 140% 120% 100% 80% 60% 40% 20% 0% Evolutie aantal dodelijke slachtoffers (Vlaanderen 2005-2012) 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 51 64 156 Voetganger Fietser Bromfietser Motorfietser Personenvoertuig Vrachtwagens en lichte vrachtwagens (ADSEI, 2013)
VERKEERSVEILIGHEID & GEZONDHEID 120% Specifieke trends Evolutie van aantal niet-dodelijke slachtoffers (Vlaanderen) Voetganger 110% Fietser 100% 90% 80% 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 6101 1773 16069 Bromfietser Motorfietser Personenvoertuig Vrachtwagens en lichte vrachtwagens (ADSEI, 2013)
VERKEERSVEILIGHEID & GEZONDHEID Risico per leeftijd 5000 Ongevalsrisico volgens leeftijd en verplaatsingswijze (Vlaanderen, 2011) 4500 4000 3500 3000 2500 2000 Voetganger Fietser Autobestuurder Autopassagier 1500 1000 500 0 6 tot 12 13 to 17 18 tot 24 25 tot 34 35 tot 44 45 tot 54 55 tot 64 65+ Het lage ongevalsrisico van 18 tot 24 jarige fietsers kan in 2011 verklaard worden door het uitzonderlijk hoog aantal geregistreerde fietskilometers bij deze leeftijdsgroep. (Steunpunt Verkeersveiligheid & BIVV, 2013)
VERKEERSVEILIGHEID & GEZONDHEID Weten we de grootte van het probleem? Dodelijke slachtoffers: correct beeld (Niet-dodelijke) ongevallen > ziekenhuisgegevens! Fiets = x 5,5 in ziekenhuisdata Vooral enkelvoudige ongevallen (geen andere weggebruiker betrokken) Doden op totaal (2012) 17% Zwaargewonden op totaal ( 03-07) 37% Voetganger = x 2 in ziekenhuisdata! Enkelvoudige verkeersongevallen bestaan eigenlijk niet! BIVV, 2014 13% 6%
Fiets Fiets Voetga nger Auto Auto VERKEERSVEILIGHEID & GEZONDHEID Letselverdeling Letselverdeling ziekenhuisopnames (2003-2007) Enkelvoudig Aanrijding Aanrijding Enkelvoudig Aanrijding 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Hoofd Gezicht Wervelkolom Borst en bovenste ledematen Onderste ledematen Lichte externe verwondingen (Dhondt et al, 2013)
VERKEERSVEILIGHEID & GEZONDHEID Impact op gezondheid? Weegt 1 dode op tegen aantal zwaar gewonden? Disability Adjusted Life Years (DALYs) = Som van gezondheidsverlies tgv sterfte en ziekte = YLL + YLD YLL: aantal verloren jaren door vroegtijdige overlijden (in verkeer) YLD: aantal jaren dat je leeft met verminderde gezondheid (aantal verloren gezonde levensjaren) tgv niet-dodelijk verkeersletsel Elk letsel heeft zijn ernstfactor
VERKEERSVEILIGHEID & GEZONDHEID Verloren gezonde levensjaren tgv verkeersongevallen (2003-2007) DALY Man Vrouw Weggebruiker YLD YLL DALY YLD YLL DALY Autoinzittende 11 100 24 300 35 400 4 300 7 600 11 900 Motor 10 650 10 700 21 350 1 900 8 50 2 750 Fiets 14 500 5 300 19 800 8 200 2 400 10 600 Voetganger 3 500 6 600 10 100 2 650 2 800 5 450 Belang van niet-dodelijke fietsongevallen! Dhondt et al. 2013 ziekenhuisdata 2003-2007
ACTIEVE MOBILITEIT, VERKEERSVEILIGHEID EN GEZONDHEID
ACTIEVE MOBILITEIT Wat is het effect van meer fietsen op de gezondheid?
ACTIEVE MOBILITEIT
ACTIEVE MOBILITEIT Wegen de voordelen dan nog door?
ACTIEVE MOBILITEIT Safety in numbers? Meer fietsen leidt tot proportioneel minder ongevallen? Geen bewijs op basis van enkel aantallen Gebrekkige registratie Wat met enkelvoudige fietsongevallen? Vooral flankerende maatregelen zorgen voor meer veiligheid! Veiligere infrastructuur en beter handhavingsbeleid
ACTIEVE MOBILITEIT Enkelvoudige fietsongevallen Geen andere weggebruiker betrokken > 85% van alle ziekenhuisopnames van fietsers Ongeveer 1/3 van alle ziekenhuisopnames tgv verkeersongeval in Vlaanderen en Brussel Mogelijke oorzaken? Fietsvaardigheid (kinderen) Fietsen in groep, GSM-gebruik (jongeren) Reflexen en fysieke kracht (ouderen) Infrastructuur: paaltjes, boordsteen, tramsporen, gladheid
ACTIEVE MOBILITEIT
ACTIEVE MOBILITEIT Above all is safety Wandelen/ Fietsen Veiligheid Zowel subjectief als objectief
PREVENTIEVE MAATREGELEN
MOBILITEITSMANAGEMENT PREVENTIEVE MAATREGELEN Geïntegreerde en stapsgewijze aanpak Verkeersmanagement (rijgedrag) Verkeersplanologie (routekeuze) Vervoersmanagement (modal shift) Ruimtelijke ordening (mobiliteit) Education Engineering Enforcement
PREVENTIEVE MAATREGELEN Geen oplapwerk Geen aanpassingen aan inherent onveilig systeem Versnipperde aanpak waarbij elke weggebruiker afzonderlijk wordt bekeken Bekijk je volledige ontwerp Geef iedere weggebruiker die plaats die het toekomt (elk met eigen kenmerken) STOP-principe Een maatregel gericht op de meest kwetsbare komt iedereen ten goede!
PREVENTIEVE MAATREGELEN
PREVENTIEVE MAATREGELEN Conflicten vermijden: scheiding kwetsbare weggebruikers en gemotoriseerd verkeer Autoluwe gebieden Voetgangerszone, schoolstraat, leefstraat Parallel netwerk: ontvlechten van fiets- en autoroutes, vrijliggende fietspaden Veilige kruisingen voor voetgangers en fietsers Bundelen fietsstromen bij kruisingen met hoofdverkeersaders In buurt van oversteekplaatsen 30 km/u in stedelijke gebieden Opletten voor afslaand verkeer
SNELHEID
PREVENTIEVE MAATREGELEN Snelheid Indien mengen wenselijk, snelheidsremmende maatregelen 30 km/u als richtlijn Infrastructuur én handhaving BIVV: 9 op 10 rijden te snel in zone 30 als er geen infrastructurele elementen zijn geplaatst (zoals verkeerdrempels of wegversmallingen). Fietsstraat
PREVENTIEVE MAATREGELEN Zwaar vervoer? Ongevallen bij zeer lage snelheid Dodehoek Vaak zeer ernstig en dodelijk Weren uit zones en trajecten voor voetgangers en fietsers Aanpassingen aan vrachtwagens (bijv. bussen of afvalophaling)
PREVENTIEVE MAATREGELEN Specifiek Verbetering wederzijdse zichtbaarheid Bij oversteekplaatsen: parkeren en beplanting Vrijliggende fietspaden terug zichtbaar maken bij naderen kruispunt/rotonde Verlichting Signalisatie Lengte oversteekplaatsen beperken Enkelvoudige ongevallen beperken Onderhoud fiets- en voetpaden (winter) Vlak wegdek Vermijden scherpe bochten, opstapjes, paaltjes
PREVENTIEVE MAATREGELEN Educatie en handhaving Veilig en duurzaam verkeersgedrag Vaardigheden als fietser en voetganger Sensibilisatie en handhaving verkeersregels voor elke weggebruiker Vooral zij die grootste risico vormen Zichtbare en fluorescerende elementen (kledij en fiets)
PREVENTIEVE MAATREGELEN Maar ook sociale veiligheid Kritische massa en contact met omgeving bewaren, verlichting Diefstal (bewaakte) fietsstallingen
TOEKOMSTIGE UITDAGING? E-bikes Bieden zeer veel mogelijkheden om fietsgebruik te stimuleren Effect op verkeersveiligheid? Hogere snelheid Zwaardere fietsen Hoog aandeel senioren Aanpak Educatie gebruikers Handhaving snelheid? bromfiets?
MEER INFO - Voetgangersrapport - BIVV/Steunpunt Verkeersveiligheid http://www.steunpuntmowverkeersveiligheid.be/sites/default/files/rapporten/voetgangersrapport.pdf - Cycling, health and safety - OECD/IRTAD http://www.keepeek.com/digital-asset-management/oecd/transport/cycling-health-and-safety_9789282105955-en#page1 - Fietsongevallen en infrastructuur - Timenco/VSV http://www.timenco.be/pdf/p675_eindrapport_fietsongevallen_pz-antwerpen_16_september_2011.pdf - Goede praktijkvoorbeelden fietspaden en fietsroutes - Fietsersbond - Vademecums Vlaamse overheid - Agentschap Wegen & Verkeer http://www.wegenenverkeer.be/documenten/technische-documenten/category/vademecums.html - CERTU http://www.yvelines.fr/wp-content/uploads/2010/12/pietons.pdf http://www.villes-cyclables.org/modules/kameleon/upload/fiche_velo_26_201202.pdf