Trends in directe verkoop Biologisch 2012

Trends in directe verkoop Biologisch 2012

Inleiding De Monitor Duurzaam Voedsel van het ministerie van Economische Zaken over 2012 geeft inzicht in de consumentenbestedingen aan biologische voeding in de belangrijkste verkoopkanalen. Hierbij gaat het om de supermarkten (m.u.v. de discounters Aldi en Lidl), de biologische speciaalzaken en de out of homesector. In 2012 waren deze kanalen gezamenlijk goed voor een biologische omzet van 934 miljoen euro. De overige verkoopkanalen, waaronder boerenmarkten en boerderijwinkels, zijn in 2012 voor het eerst buiten beschouwing gelaten in de Monitor Duurzaam Voedsel. Reden: het is een gebied waar niet eenvoudig gegevens van te verzamelen zijn. Het ministerie van EZ heeft aan Bionext gevraagd een systematiek te ontwikkelen waarmee een zo scherp mogelijk beeld verkregen kan worden van de consumentenbestedingen aan biologische voeding in alle overige verkoopkanalen. De consumentenbestedingen aan biologische voeding in de overige verkoopkanalen komen uit op 70,1 miljoen euro in 2012. Opgeteld bij de 934 miljoen uit de Monitor Duurzaam Voedsel, bedragen de totale consumentenbestedingen ruim 1 miljard euro. Overige kanalen De Monitor Duurzaam Voedsel 2012 geeft geen inzicht in de volgende kanalen: discounters (Aldi en Lidl) online verkopen, uitgezonderd van de supermarkten speciaalzaken (bakkers, AGF-speciaalzaken, zelfstandige slagers, slijterijen, kaas/noten/delicatessenwinkels, poeliers) ambulante handel (biologische boerenmarkten, weekmarkten, straatverkoop) drogisterijen warenhuizen, uitgezonderd de horeca tuincentra, Welkoop/Boerenbond huisverkoop bij boer en tuinder aan particulier en horeca kleinere kanalen, zoals kinderdagverblijven, verkoop op school, kerstpakketten, bezoekerscentra, attractieparken, recreatieparken, groentetuinen van restaurants, enz.

Voor dit trendrapport, gemaakt op basis van een quick scan, is noodgedwongen een keuze gemaakt uit deze grotere en kleinere verkoopkanalen. Gekozen is om naast de webwinkels, boerenmarkten, en boerderijwinkels te focussen op de discounters Aldi en Lidl, het drogisterijkanaal en op reguliere speciaalzaken, zoals groentespeciaalzaken. Bij grote ondernemingen zoals warenhuizen, blijken de omzetgegevens tot het beroepsgeheim te behoren. De kleine kruimels zijn zo talrijk en moeilijk op te sporen dat gekozen is om deze vooralsnog buiten beschouwing te laten. Hoewel ze het zouden verdienen om uitvoeriger in dit rapport vermeld te worden. Totaalomzet biologisch in overige verkoopkanalen : 70 miljoen euro in 2012 De consumentenbestedingen aan biologische voeding in de overige verkoopkanalen komen uit op 70,1 miljoen euro in 2012. Opgeteld bij de 934 miljoen uit de Monitor Duurzaam Voedsel, bedragen de totale consumentenbestedingen ruim 1 miljard euro. Overige verkoopkanalen in cijfers Aantal verkooppunten 2012 Geschatte omzet biologische voeding 2012 x miljoen euro Discounters 866 7 Marqt 5 8 Drogisterijen 1.000 1 Slagerijen (excl. formules) 20 2 Internetverkoop 130 2,5 Markten 40 (> 3 kramen) 18 Boerderijwinkels 350 17 Groentespeciaalzaken 1.050 1,8 Brood en Banket 3.930 10 Slijterijen 2.800 1,8 Kaas- en delicatessen 1.100 1 Totaal 70,1 miljoen

Toelichting per verkoopkanaal Discounters: 7 miljoen Het biologische assortiment van de discounters was de laatste jaren in eerste instantie vooral geënt op acties en aanbiedingen. Producten waren daarbij tijdelijk in het assortiment. Voorbeelden hiervan zijn acties met sappen, geconcentreerde bouillons, kruidenmengsels, fruit. In toenemende mate veroveren producten zich ook een vaste plek op het schap, zoals muesli s, AGF-producten, diepvriesgroenten, eieren, rundergehakt, boter, diepvriesgroenten en een aantal houdbare producten. Op basis van gegevens uit de Monitor Duurzaam Voedsel van 2011 bedroeg de biologische omzet in dat jaar in de discounters circa 4,3 miljoen euro. Gezien de assortimentsuitbreiding wordt de biologische omzet in 2012 geschat op 7 miljoen. Marqt: 8 miljoen Winkelformule in de Randstad, met een assortiment dat voornamelijk bestaat uit regionale producten en biologische producten. De omzet in biologische producten is dalend, omdat het assortiment kleiner is geworden. In 2011 bedroeg de biologische omzet ruim 10 miljoen euro, in 2012 wordt deze geschat op 8 miljoen. Drogisterijkanaal: 1 miljoen Winkelformules in dit verkoopkanaal zoals Kruidvat, DA, Etos en de Tuinen voeren een smal biologisch assortiment. Hierbij gaat het voornamelijk om babyvoeding. Een quick scan in samenwerking met onderzoeksbureau IRI leverde een schatting op van circa 1 miljoen euro omzet voor 2012 in dit verkoopkanaal en een groei van 10 à 15%. Slagerijen: 2 miljoen In Nederland zijn circa 20 slagerijen die niet in formuleverband werken en die biologisch vlees verkopen, als deel van een breder assortiment met niet-biologisch vlees. De omzet van grotere zelfstandige slagerijen is meegenomen in de Monitor Duurzaam Voedsel. De omzet van biologisch vlees in de overige slagerijen wordt geschat op 2 miljoen euro. Internetverkoop: 2,5 miljoen De omzet van internetverkopers zit in de lift. De gro - tere webwinkels zijn samen goed voor 10 miljoen euro; deze zijn meegerekend in de Monitor Duurzaam Voedsel 2012. De gemiddelde omzet van de overige webwinkels wordt net als bij kleine boerderijwinkels geschat op 20.000 euro. Bij elkaar komt de omzet uit op circa 2,5 miljoen euro.

Veel webwinkels bieden gangbare streekproducten en biologische producten aan. Grote webwinkels met een volledig assortiment en een eigen bezorgservice voorzien in een behoefte en doen goede zaken. Dit blijkt bijvoorbeeld uit het groeiende verzorgingsgebied van goedlopende online winkels. Markten: 18 miljoen In 2012 telde ons land circa 40 biologische boerenmarkten met tenminste 3 kramen. De omzetgegevens van boerenmarkten worden niet centraal geregistreerd; een markt bestaat uit individuele ondernemers. Uit informatie die marktkooplieden aan Bionext hebben verstrekt, blijkt dat de consumentenbestedingen aan biologische voeding met circa 7% zijn gestegen. Dit hoeft echter niet voor elke markt te gelden. Daarom gaan we in dit trendrapport uit van een lichte groei van 3,5%. De markten hebben een trouwe groep klanten die wekelijks biologische boodschappen komen halen. Hierbij gaat het vooral om verse AGF, vlees, zuivel, kaas en brood. De opkomst van streekmarkten in de Randstad levert nieuwe afzetmogelijkheden op voor biologische bedrijven. Boerderijwinkels: 17 miljoen Naar schatting 350 biologische boerderijen hebben een verkooppunt op het erf, variërend van professionele winkels met een volledig assortiment tot een automaat met biologische zuivel of eieren. In 2012 haalde 54% van de biologische boerderij winkels gemiddeld 7,5% meer omzet dan in het jaar ervoor. Bij 22% nam de omzet gemiddeld 2,5% toe. Bij 14% was de omzet gelijk, bij 10% daalde de omzet licht. Over het geheel genomen was de omzet constant. Grote boerderijwinkels worden veelal steeds groter en halen een omzet tussen de 3 en 4 ton per jaar. Kleine boerderijwinkels hebben het moeilijk, sommigen vallen af. Een kleine boerderijwinkel haalt een jaaromzet van rond de 20 duizend euro. De belangrijkste productgroepen in boerderijwinkels zijn AGF, eieren, vlees en vleeswaren, zuivel, kaas en boter. Kruidenierswaren zijn bij 10% van de winkels verkrijgbaar. Circa 7% verkoopt biologisch brood, koffie/thee/cacao en 3% verkoopt biologische vis. Groentespeciaalzaken: 1,8 miljoen Circa 25% van de Nederlanders doet minimaal één keer per maand een aankoop bij een groentezaak. Ongeveer de helft hiervan doet wekelijks of vaker aankopen bij de groentezaak. Hierbij gaat het om groenten, fruit, aardappels en champignons. De totale omzet in groentezaken is redelijk constant. De omzet van biologische producten is groeiende, steeds meer ondernemers werken met een beperkt aantal biologische producten in de winkel, vaak ook uit de streek van de winkel. Een klein aantal ondernemers gaat hierin veel verder en biedt een uitgebreid assortiment wanneer dat past bij de klantengroep van de winkel. In supermarkten zijn de bestedingen aan verse AGF het grootst. Het marktaandeel van de supermarkten is 77%. De groentezaken zijn goed voor 10% van alle consumentenbestedingen aan verse AGF, de ambulante handel voor circa 8%. Brood en banket: 10 miljoen Vergeleken met andere speciaalzaken heeft de brood- en banketzaak een groot aantal klanten. Het aantal Nederlanders dat in een maand aan - kopen doet in dit type winkel schommelt rond de 45%. Rond de 55% doet elke week of vaker aankopen bij deze winkel. Het is voor brood- en banketzaken praktisch erg lastig om een apart proces op te zetten en te laten certificeren voor biologisch brood. Enkele bakkers hebben zich erin gespecialiseerd en deze maken de omzet.

Bij de supermarkten zijn de bestedingen aan brood en banket het grootst. Zij zijn goed voor een marktaandeel van 63%, de brood- en banketzaken voor 28%. Slijterijen: 1,8 miljoen Het jaar 2012 resulteerde voor de slijterijen in een omzetstijging van 0,5%. Het is een van de weinige branches in de detailhandel die toen meer omzet wist te boeken dan een jaar eerder. Deze omzetgroei geldt exclusief voor slijterijen die onderdeel zijn van een supermarkt. De andere slijters staan onder druk. Veel slijters zijn nog erg traditioneel en doen nog weinig met biologisch. Een aantal slijters proberen zich wél met biologisch te onderscheiden en richten zich daarmee op een nieuw publiek. Biologische wijn wordt veel via het internet verkocht, biologisch bier voornamelijk via de supermarkten. Biologisch bier maakt bij de slijterijen een positieve ontwikkeling door en wordt in een groeiend aantal supermarkten verkocht. Ook is er een groeiende verkoop in het natuurvoedingskanaal. Kaas- en delicatessen: 1 miljoen De omzet in kaas- en delicatessenzaken loopt licht terug. Dit is in lijn met de ontwikkeling van het totaal van foodspeciaalzaken, die in 2011 een omzetdaling lieten zien van ruim 2%. De omzet - daling heeft onder meer te maken met het feit dat het aantal kaaswinkels licht afneemt. Biologische kaas wordt vooral in de vorm van specialiteitenkaas verkocht, zoals Jersey Kaas biologisch of Biologische boerenkaas. Geschat wordt dat er in de kaasspeciaalzaken voor 1 miljoen euro aan biologische kaas wordt verkocht. Verwachtingen voor 2013 In 2013 zal de omzet van biologische producten naar verwachting wat minder stijgen dan in 2012 (+14,3%). Sommige productgroepen staan onder druk, zoals biologische zuivel. De vraag naar biologisch vlees groeit licht. Bij AGF is ook een groei te zien van de afzet. De foodspeciaalzaken hebben te maken met een dalende trend. De biologische speciaalzaken vormen hierop een positieve uitzondering: al meer dan tien jaar op rij groeien de biologische winkels tussen de 5 en 10% per jaar. De verwachting is dat in 2013 opnieuw het geval zal zijn. In de eerste maanden van 2013 behaalden de slijterijen enkele procenten minder omzet dan een jaar eerder. De omzet van biologische producten in webwinkels stijgt naar verwachting hard door in 2013, net als de out of home markt. Dit blijkt uit signalen van ondernemingen die bij Bionext en Van Eigen Erf zijn aangesloten. In 2013 zijn er vier biologische markten bijgekomen: de biologische markt op de Albert Cuyp in Amsterdam en markten in Leeuwarden, Roosendaal en het Amsterdamse Bos. Alleen al door de toename van het aantal markten is te verwachten dat dit ver - koop kanaal in 2013 voor een omzetstijging zal zorgen.

Verantwoording De cijfers in dit trendrapport zijn bepaald op basis van een quick scan in de genoemde verkoopkanalen. Er ligt dus geen marktonderzoek aan ten grondslag. Naar schatting hebben 350 gecertificeerde biologische boerenbedrijven en verkooppunt op het erf. Van deze bedrijven hebben er 69 ( ruim 17%) meegedaan aan de online enquête van Bionext die richtinggevend was voor dit trendrapport. De biologische omzet in het drogisterijkanaal en in de diverse speciaalzaken is bepaald op basis van gesprekken met ondernemers. In het algemeen kan gezegd worden dat hoe kleiner het kanaal hoe lastiger het is betrouwbare cijfers te vinden. Ondernemers hebben vaak zelf niet het inzicht in het aandeel biologisch in hun omzet. Via informatie van groothandels is getracht toch een betrouwbaar beeld te krijgen. Een andere factor waar rekening mee is gehouden, zijn de mogelijke dubbele tellingen. Een boer kan zijn producten via een boerderijwinkel verkopen, maar ook op de boerenmarkt of via de webwinkel. In alle gevallen gaat het om directe verkoop, maar om trends te duiden is het interessant om een splitsing aan te brengen. Dit is gedaan aan de hand van de resultaten uit de online enquête. Bionext Laan van Vollenhove 3221 3706 AR Zeist T + 31 (0)30 233 99 70 In opdracht van: Ministerie van Economische Zaken info@bionext.nl www.bionext.nl @BionextTweets Met dank aan: Biologische boerderijen, verwerkers, handelsbedrijven en winkeliers Van Eigen Erf, Iris van de Graaf Land & Co, Maria van Boxtel Landbouw Economisch Instituut, Johan Bakker