Paddenstoelen activiteitenboekje
Inhoud Seizoenspakket Paddenstoelen Materialen in het pakket 5 Materialen lenen bij de NatuurMEdiatheek 5 In het kort 6 Voorbereiding 6 Betrek ouders 6 Een praatje 6 Suggesties voor een paddenstoelpraatje 6 Paddenstoelenweetjes 7 Samen zorgen voor de paddenstoelen 8 Activiteiten Kijken, voelen, ruiken en smullen 10 Paddenstoelspelletje s 12 Kijk, dit is een paddenstoel 13 Aanbevolen boeken over paddenstoelen 14 Zingen over paddenstoelen 15 ANMEC Paddenstoelen Activiteitenboekje tekst: layout: Marijntje van Gisbergen, Mirella Vierveijzer en Veldwerk Nederland Jolanda van der Heijden Telefoon 020-622 54 04 E-mail anmec@anmec.nl Website www.anmec.nl 2015 a n m e c - p a d d e n s t o e l e n 3
Seizoenspakket Paddenstoelen Materialen in het pakket Het seizoenspakket Paddenstoelen bestaat uit: een activiteitenboekje 1 paddenstoelen zoekkaart 1 kweekset De volgende materialen dient u zelf te regelen: materialen uit de NatuurMEdiatheek: zie kader schone emmer plantenspuit of gieter mesje gekleurd papier 1 drinkglas 1 pakje champignonsoep 2 ons champignons eetbare paddenstoelen zoals portobello en eekhoorntjesbrood boter koekenpan spatels kookplaatje hardgekookte eieren uitgeholde halve tomaten mayonaise fototoestel dozen parasol oude lappen handdoek herfstmaterialen grote champignons verf kwast wit papier wit karton wit en rood crêpepapier nietmachine klei lijm potlood voorleesboeken Deze materialen worden bij benodigdheden met een * aangegeven. Materialen lenen bij de NatuurMEdiatheek Verschillende materialen beschreven in deze handleiding zijn te leen in de NatuurMEdiatheek. Te denken valt aan: spiegeltjes modellen van paddenstoelen herfstdoosje steelloepjes thematas Herfst Bezoektijden NatuurMEdiatheek: woensdag van 13.00-17.00 uur. Op andere werkdagen en in de schoolvakanties, alleen op afspraak. Voor een overzicht van de materialen kunt u kijken op onze website: www.anmec.nl. Wilt u materialen aanschaffen, dan zijn deze te bestellen op www.veldwerkwinkel.nl. 4 a n m e c - p a d d e n s t o e l e n a n m e c - p a d d e n s t o e l e n 5
In het kort Paddenstoelen hebben iets geheimzinnigs. Dat komt omdat ze vaak groeien op donkere en vochtige plekjes en omdat sommige giftig zijn. Waar paddenstoelen zijn, daar is het spannend. Net als in sprookjes... Met dit pakket kunt u samen met uw peuters aan de slag met het thema Paddenstoelen. Bij de activiteiten staan tips en suggesties om peuters te laten zorgen, onderzoeken, bewegen, knutselen, zingen en lezen over paddenstoelen! Voorbereiding Voordat u met uw peuters aan de slag gaat met de activiteiten is het goed om na te denken hoe u en uw collega s omgaan met de volgende punten: Wie van de pedagogisch medewerkers is verantwoordelijk voor de zorg van de paddenstoelen? Hoe betrekt u de ouders/verzorgers bij het thema Paddenstoelen? Hoe betrekt u de peuters bij de zorg voor de paddenstoelen? Hoe gaat u om met peuters die geen champignons mogen eten? Wie verzamelt materiaal voor het aankleden van de ruimte en het uitvoeren van de activiteiten. Kijk of in de omgeving paddenstoelen groeien of leg dood hout in de buitenruimte neer. Misschien krijgt u zo een eigen paddenstoelentuin! Betrek ouders Nodig ouders en verzorgers uit om de champignons te bekijken of te proeven en informeer hen over het thema. Maak bijvoorbeeld foto s van de activiteiten en laat peuters aan de hand van deze foto s aan hun ouders of verzorgers erover vertellen. Door ouders of verzorgers te informeren kunnen zij het initiatief nemen om thuis ook aandacht aan het thema te besteden. Een praatje De groeiende paddenstoelen en de gekozen activiteiten zullen leiden tot gesprekjes met de peuters. Geef de peuters tijd en ruimte om te reageren, speel vragen van peuters door naar andere peuters, wees nieuwsgierig naar wat de peuters denken en reageer eens met een bewering in plaats van een vraag. Suggesties voor een paddenstoelpraatje Hoe ziet de onderkant van een paddenstoel eruit? Wat zit er allemaal aan een paddenstoel (hoed, steel, stippen)? Kun je paddenstoelen eten? Hoe smaakt een paddenstoel? Hoe voelt en ruikt een paddenstoel? Wat heeft een paddenstoel nodig om te groeien? Waar groeien paddenstoelen? Welke kleuren heeft een paddenstoel? Zijn er ook paddenstoelen die in een kring groeien? Paddenstoelenweetjes Een paddenstoel is een schimmel en geen plant. Een paddenstoel heeft onder de grond een heel stelsel aan draden. De paddenstoel die wij boven de grond zien is eigenlijk de vrucht. In de hoed van een paddenstoel zitten miljoenen sporen, dit zijn piepkleine zaadjes die door de wind worden verspreidt. Veel paddenstoelen zijn afvaleters en hebben hout, rotte bladeren of dode dieren nodig om te groeien. Na een regenachtige zomer kun je veel paddenstoelen vinden. Paddenstoelen worden onder andere gegeten door reeën, eekhoorntjes en mensen. Een rode paddenstoel met witte stippen heet een vliegenzwam. 6 a n m e c - p a d d e n s t o e l e n a n m e c - p a d d e n s t o e l e n 7
Samen zorgen voor de paddenstoelen Hieronder staat in vier stappen beschreven hoe u de paddenstoelen kunt verzorgen. Bedenk vooraf welke handelingen u de peuters wilt laten uitvoeren. Denk bijvoorbeeld aan het spuiten met de plantenspuit, het water geven met de gieter en het oogsten van de champignons! Ik heb nodig - kweekdoos met de zak dekaarde en champignoncompost - schone emmer - plantenspuit of gieter - vork 1 Klaarmaken kweekset a Haal de zak met dekaarde uit de verpakking en leg deze op een koele plek. b Haal de witte deksel van de kweekset (deze heeft u niet meer nodig) en plaats de kartonnen deksel terug. Zet de kweekset voor 4 dagen op een plek waar het tussen de 20-25 graden is. 2 Verzorging dag 5 a Haal de kartonnen deksel van de kweekset. De witte deksel heeft u niet meer nodig. De kartonnen deksel wel. b Pak de zak met dekaarde. Prik met een vork een aantal gaten in de zak. c Leg de zak 30 minuten in een emmer met 1 liter water. d Open de zak en haal de dekaarde eruit en verspreidt deze over de champignoncompost. Meng een handje champignoncompost door de dekaarde. e Plaats de kartonnen deksel terug op de kweekset. Open het doorkijkvenster door het binnenste rondje bovenop de deksel te verwijderen. Via het doorkijkvenster kunnen de kinderen de champignons zien groeien. f Zet de kweekset voor 3 dagen op een plek waar het tussen de 20-25 graden is. 3 Verzorging op dag 8 a Haal de deksel van de verpakking en druk de hoekjes van de deksel in. Open ook de luchtgaatjes aan de aan de korte kant van de deksel. b Zorg ervoor dat de dekaarde niet uitdroogt door regelmatig met een plantenspuit te nevelen. c Als er witte knoppen te zien zijn, geef dan meer water. Zorg ervoor dat de dekaarde vochtig blijft, maar niet te nat! d Plaats de deksel terug op de kweekset en plaats zet deze in een koelere ruimte van 15-18 graden. 4 Oogsten (na ongeveer 2,5-3 weken) a de champignons groeien nu snel. De meeste champignons verschijnen aan de zijkanten en daarna pas in het midden. b De eerste grote champignons mag je oogsten! Neem de champignon tussen de vingertoppen en draai deze er voorzichtig uit. Laat de kleine champignons nog even zitten, zodat deze ook nog groter kunnen groeien. c Vergeet niet de dekaarde vochtig te houden! d Als alle champignons zijn geoogst verschijnen er vanzelf weer nieuwe. Dit duurt ongeveer 1 week. Dit kan zich 3-5 keer herhalen. Veel plezier! 8 a n m e c - p a d d e n s t o e l e n a n m e c - p a d d e n s t o e l e n 9
Kijken, voelen, ruiken en smullen Paddenstoelen onderzoek - materialen uit de NatuurMEdiatheek: loepjes* - mesje* - gekleurd vel papier* - 1 drinkglas* - eetbare paddenstoelen zoals portobello en eekhoorntjesbrood* Laat de peuters de groei van de paddenstoelen volgen. Kijk regelmatig in de doos of de champignons al zichtbaar zijn. Laat de peuters steeds tekeningen maken van de groeiende champignons. Laat de peuters de paddenstoelen met een loep bekijken. Snijd de paddenstoel doormidden en bekijk samen de binnenkant. Wat zien de peuters allemaal? Laat de peuters aan de paddenstoelen voelen en ruiken. Bespreek de begrippen droog of nat, zacht of hard, glad of ruw, vies of lekker. Leg de hoed van een paddenstoel op een gekleurd vel papier. Zet over de hoed een glas en laat dit een dag staan. Haal na een dag het glas en de hoed weg. Op het gekleurde papier zullen de peuters de sporen van de paddenstoel zien. Let op! Doe dit niet met een paddenstoel uit het bos, deze kan giftig zijn! Pluk enkele champignons van verschillende grote. Laat de peuters de paddenstoelen van groot naar klein, van zwaar naar licht, van dik naar dun neerleggen. Bespreek hierbij deze begrippen. Onderzoek met de peuters; zouden champignons blijven drijven? Bespreek de verschillen tussen de champignons, portobello s en het eekhoorntjesbrood. Laat eventueel de peuters de verschillen proeven. Champignonsoep - 1 pakje champignonsoep* - 2 ons champignons* - boter* - water* - mesje* - koekenpan* - spatels* - kookplaatje* Snij de champignons in dunne plakjes en bak de schijfjes in de boter bruin. Maak in de grote pan de champignonsoep volgens de gebruiksaanwijzing klaar. Doe de gare champignons erbij en laat de soep even trekken. Smakelijk eten! Smakelijke paddenstoel - mesje* - hardgekookte eieren* - uitgeholde halve tomaten* - mayonaise* Snijd het topje van het hardgekookte ei, zodat u deze rechtop kunt zetten. Zet de halve, uitgeholde tomaat als paddenstoelhoedje op het ei en laat de peuters met een klein beetje mayonaise de stippen maken. Deze paddenstoelen hebben de peuters misschien wel eens in het bos gezien. Ze heten vliegenzwammen. Eet smakelijk! 10 a n m e c - p a d d e n s t o e l e n a n m e c - p a d d e n s t o e l e n 11
Paddenstoel- spelletjes Maak hierbij kaboutermutsen voor de peuters! Kijk, dit is een paddenstoel! Paddenstoel van klei - klei* Herfstwandeling - materialen uit de NatuurMEdiatheek: spiegeltjes* - een fototoestel* Maak een herfstwandeling en ga met de peuters op zoek naar paddenstoelen in de omgeving of in een nabij gelegen park. Laat de peuters zelf foto s maken van de paddenstoelen. Bekijk samen met de peuters met behulp van een klein spiegeltje de onderkant van de paddenstoelen. Laat de peuters de paddenstoelen niet plukken! Paddenstoelenhuis - dozen* - parasol* - oude lappen* Maak een hut van dozen in een kring en zet een parasol in het midden van de dozen. Laat de peuters een oude lap beschilderen als de hoed van de paddenstoel. Leg deze boven op de parasol. Laat de peuters spelen met hun eigen paddenstoelenhuis! Rara wat mis je? - handdoek* - herfstmaterialen* Verzamel (samen met de peuters) herfstmaterialen. Leg vijf tot zes materialen op tafel neer, waaronder natuurlijk paddenstoelen. Leg een handdoek over de materialen en laat de peuters de voorwerpen voelen, kunnen ze raden wat het is? Haal na het voelen ongezien één ding onder de handdoek weg. Laat een peuter de handdoek weghalen; kunnen ze nu raden wat er verdwenen is? Paddenstoelverhaal - herfstmaterialen* Ga met de peuters naar buiten en verzamel minimaal vier verschillende herfstmaterialen. Neem deze mee naar binnen en gebruik deze materialen om een paddenstoelverhaal te vertellen aan de peuters. Ieder herfstmateriaal heeft een eigen rol in het verhaal! Paddenstoel afdruk - grote champignons* - mesje* - verf* - kwast* - wit papier* Snijd een grote paddenstoel in de lengte dwars doormidden. Breng verf aan op de dwarsdoorsnede (of laat de peuters dit doen). Laat de peuters de dwarsdoorsnede met verf op papier drukken. De paddenstoel staat op papier! Champignonhoedje - een brede strook wit karton* - wit crêpepapier* - nietmachine* Witte champignonhoedjes maakt u als volgt: maak van de brede strook een koker, neem hiervoor de maat van het hoofd van het kind. Knip een groot vierkant stuk crêpepapier. Niet de punten van het vierkant aan de bovenkant van de koker vast. Het crêpepapier wordt de hoed van de paddenstoel. Niet de rest van het crêpepapier aan de bovenkant van de koker vast en breng de hoed in model. Praat met de peuters over de onderdelen van een paddenstoel: steel, hoed en stippen. Laat hen een paddenstoel maken van klei. Kunnen ze zelf de stippen rollen van klei? Hoeveel stippen heeft hun paddenstoel? Paddenstoel van crèpepapier - wit en rood crêpepapier* - lijm* - potlood* Laat de peuters met potlood een paddenstoel tekenen. Laat de peuters het crêpepapier in kleine vierkante stukjes scheuren en er daarna kleine propjes van maken. De peuters plakken de propjes op de tekening. 12 a n m e c - p a d d e n s t o e l e n a n m e c - p a d d e n s t o e l e n 13
Aanbevolen boeken over paddenstoelen Zingen over paddenstoelen Op een grote paddenstoel Hilde Schuurmans Marianne Busser & Ron Schröder Liesbeth Slegers Mies van Hout Carry Slee Maar kabouter Spillebeen ging toch door met wippen op die grote paddenstoel rood met witte stippen. Daar kwam vader Langbaard aan en die zei toen luid: Moet dat stoeltje ook kapot? Spillebeen, schei uit! Paddenstoel Kijk, ik ben een paddenstoel, zie je me goed? Twintig stippen heb ik op mijn hoed, op mijn dunne steeltje sta ik op het mos ben ik niet de mooiste van het hele bos? 14 a n m e c - p a d d e n s t o e l e n a n m e c - p a d d e n s t o e l e n 15