Zaden en Kiemplanten

Transcriptie

1 Zaden en Kiemplanten Lesbrief groep 5 t/m 7 Inhoud Inleiding... 1 Les 1: zaden en kiemplanten... 2 Les 2: Lekker... 4 Werkblad 1 Onderzoek: het zaad... 6 Werkblad 2 Proefje: kiemplanten... 7 Milieu Educatie Centrum De Witte Schuur Wilhelminaplantsoen LS Enkhuizen T: E: info@mec-dewitteschuur.nl I:

2 Inleiding U ontvangt zaad van vier verschillende gewassen: radijs, rode biet, spinazie en wortel. De leerlingen gaan deze zaden bekijken en onderzoeken met behulp van een werkblad. Vervolgens zetten zij de kweek van deze vier gewassen in en ze volgen de ontwikkeling van de kiemplantjes. Dit proces duurt ca. 14 dagen. Met de kiemplantjes kunnen de leerlingen zelf hapjes bereiden voor een afsluitende smaakles. Belangrijk! Gebruikt u deze materiaalzending in aanvulling op het schooltuinprogramma in Enkhuizen, dan kunt u de docentenhandleiding en het logboek voor de leerlingen gebruiken in plaats van deze lesbrief. DOELGROEP Groep 5 t/m 7 van het basisonderwijs DOELEN De leerlingen: leren verschillende gewaszaden te herkennen; ontdekken de diversiteit aan kleur, vorm en maten van de zaden; leren het verzorgen van een kweek; volgen de ontwikkeling van zaden tot kiemplanten; ontdekken dat het ene gewas snel kiemt en het andere gewas een langere kiemtijd heeft; leren de kiemplantjes die straks in de tuin gaan groeien te herkennen (en te onderscheiden van onkruid); leren dat kiemplanten gegeten kunnen worden. MATERIAAL EN VERZORGING In het pakket met materialen zitten zaadzakjes van rode biet, spinazie, radijs en wortel. En 4 kweekbakjes, 4 stickers en keukenpapier. Loepen, pincetten en microscopen kunt u eventueel lenen bij MEC De Witte Schuur. Let op: de kweek van kiemplantjes heeft ca dagen nodig om eetbare kiemplanten te ontwikkelen. Het is belangrijk om vóór de meivakantie dit experiment af te sluiten. ORGANISATIE In deze lesbrief zijn twee lessen beschreven in aansluiting bij de materialen. U start met een les waarin de leerlingen het zaad onderzoeken en het proefje met de kiemplanten inzetten. U eindigt met een smaakles waarin de leerlingen de kiemplanten eten. In de periode tussen deze twee lessen volgen de leerlingen de kieming van de zaden. In deze lesbrief vindt u twee werkbladen die de leerlingen tijdens de lessen gebruiken. Kopieer de werkbladen voor de leerlingen. Materialen: Zaden en Kiemplanten ~ 1 ~ MEC De Witte Schuur 2013

3 Les 1: zaden en kiemplanten De leerlingen gaan de zaden van vier verschillende gewassen bekijken en onderzoeken met behulp van een werkblad. Vervolgens zetten zij de kweek van deze vier gewassen in. BENODIGDE MATERIALEN - Werkblad 1 Onderzoek: het zaad - Werkblad 2 Proefje: kiemplanten - 4 zakjes zaad van verschillende gewassen: rode biet, spinazie, radijs en wortel - 4 kweekbakjes - Keukenpapier - 4 stickers - Loepen - Pincetten - Microscopen - Lijm VOORBEREIDING - Kopieer de werkbladen voor de leerlingen. - Leg de materialen voor het onderzoek klaar. Zet vier microscopen op een centrale plaats en leg onder elke microscoop een ander zaad. LESVERLOOP Het begin van de les Bespreek klassikaal wat de leerlingen al weten over zaden en kiemen. Vragen die u hierbij kunt stellen: - Wie heeft er wel eens zaden in de grond gestopt? Zo ja, van welk gewas? Hoe zag het zaad eruit? - Waarom zien zaden van verschillende gewassen er anders uit? Dit heeft te maken met de wijze van verspreiding en biodiversiteit. Zaden komen uit verschillende plekken op de wereld en zijn aangepast aan het klimaat en de omstandigheden, die elke keer weer anders zijn. - Wat heeft een zaadje nodig om te ontkiemen? Lucht, water en warmte - Waarom is april een goede maand om te zaaien? Het wordt steeds warmer en minder kans op strenge vorst, die de kiemplantjes kunnen beschadigen. Vertel de leerlingen dat ze vandaag een aantal zaden gaan onderzoeken. Als uw leerlingen naar de schooltuin gaan, gaan ze deze zaden daar straks ook zaaien. De leerlingen gaan met deze zaden een kiemplantenproef inzetten. Deze proef moeten ze de komende weken volgen en natuurlijk ook verzorgen. Materialen: Zaden en Kiemplanten ~ 2 ~ MEC De Witte Schuur 2013

4 Onderzoek: het zaad Verdeel de klas in groepjes van vier leerlingen. Elke leerling krijgt een werkblad. Elk groepje krijgt van elk gewas een aantal zaden voor het zaadonderzoek. De leerlingen onderzoek de zaadjes van de vier verschillende gewassen en vullen in de tabel op hun werkblad in wat ze zien en voelen. Ze plakken van elk gewas een zaadje op. Als ze klaar zijn, kunnen ze de zaden onder de microscopen bekijken. Ze ruimen de tafels af en ze blijven in de groepjes zitten. Proefje: kiemplanten Bespreek met de leerlingen waarom het handig is om kiemplantjes te herkennen. Wanneer de leerlingen een schooltuintje hebben, zullen ze enkele weken na het zaaien onkruid moeten wieden. Het is dan handig om te weten hoe de kiemplanten van het gewas eruitzien. Deel werkblad 2 proefje: kiemplanten uit. Bereid met behulp van enkele leerlingen de 4 verschillende kweekbakjes voor. Neem voor elk gewas een apart kweekbakje. Maak het keukenpapier nat en leg het in het kweekbakje. Verdeel het zaad gelijkmatig over het keukenpapier en plak een sticker op het bakje met de naam van het gewas. Zet de kap op het kweekbakje en plaats het op de vensterbank. Zorg dat het keukenpapier in de kweekbak vochtig blijft. Op het werkblad vullen de leerlingen bovenaan bij de kiemplantentabel de zaaidatum in. Vervolgens moeten ze antwoord geven op vraag A, of ze denken dat alle gewassen rond dezelfde tijd gaan kiemen of niet. En waarom denken ze dat? De komende weken moeten ze in hun eigen tijd de kiemplantentabel bijhouden door te volgen wat er in de kweekbakjes gebeurt. Afsluiting Sluit de les af door met de leerlingen afspraken te maken over het verzorgen en volgen van de kweek van kiemplanten de komende weken. Tips voor de verzorging van de kweek - Zet de kweekbakjes voor het weekend op een koelere plaats, zodat het keukenpapier niet uitdroogt. - Houdt het keukenpapier steeds vochtig, maar let op dat de zaadjes niet onder water komen te staan. Materialen: Zaden en Kiemplanten ~ 3 ~ MEC De Witte Schuur 2013

5 Les 2: Lekker De kiemplanten zijn klaar om gegeten te worden, wanneer uit de meeste zaden een steel met twee blaadjes is gegroeid. In deze les bereiden de leerlingen hapjes met kiemplanten. Kiemplanten zijn heel gezond en ze zijn ook in de winkel te koop. Belangrijk: sommige gewassen hebben een korte kiemtijd, zoals de radijs. Als de kiemplanten zijn opgekomen, kunt u deze kweekbak in de koelkast leggen om de groei te vertragen en de kiemplanten te bewaren tot de uitvoering van deze les. De wortel heeft een lange kiemtijd en is mogelijk nog niet klaar voor gebruik in deze les. Indien er niet voldoende kiemplanten in de kweekbakjes zijn opgekomen, kunt u bij de winkel (bv. Deen ) kiembakjes (Kiemtrio) met verschillende kiemplanten kopen om de hapjes te bereiden. BENODIGDE MATERIALEN Werkblad 2 Proefje: kiemplanten Keukengerei: - snijplank - mes - schaar - vergiet - dienblad Ingrediënten: - komkommer - kiemplanten - tube mayonaise VOORBEREIDING Deze smaakles is feestelijk, lekker en gezond. Bedenk vooraf hoe u de les organiseert. U kunt alle leerlingen in kleine werkgroepjes laten werken of u laat een aantal leerlingen de hapjes voor de hele klas bereiden. Het keukengerei moet op de organisatie worden aangepast. Tip 1: maak zelf een voorbeeld. Tip 2: komkommer met schil heeft meer smaak. LESVERLOOP Het begin van de les De les begint met een terugblik naar het verloop van de kweek van de kiemplanten. Bespreek met de leerlingen de kiemplantentabel, die ze de afgelopen weken hebben ingevuld op het werkblad proefje: kiemplanten. Vraag de leerlingen naar hun antwoord op vraag B, of het kiemen ging zoals ze vooraf hadden verwacht. Vertel de leerlingen vervolgens dat ze vandaag hapjes met kiemplanten gaan eten hoe ze deze hapjes gaan bereiden. Materialen: Zaden en Kiemplanten ~ 4 ~ MEC De Witte Schuur 2013

6 De bereiding van de hapjes Vraag de leerlingen om eerst hun handen te wassen voor ze aan de slag gaan. Hierna worden de hapjes bereid volgens onderstaand recept. Recept: Feestelijke komkommerschijfjes 1. Was de komkommer goed. 2. Snijd de komkommer in schijfjes van ongeveer een halve centimeter dik. 3. Leg de schijfjes plat naast elkaar op een mooi dienblad. 4. Knip de kiemplanten met een schaar vlak boven de grond af. Als ze schoon zijn, hoef je ze niet te wassen. Je kunt de kiemplanten ook uit het keukenpapier trekken. De hele plant, dus ook de wortel, is eetbaar. 5. Garneer elk schijfje komkommer met een toefje mayonaise en enkele kiemplantjes. Afsluiting De hapjes worden uitgeserveerd en gegeten. Vraag de leerlingen wat ze van de hapjes vonden. Konden ze de verschillen in smaak van de kiemplanten proeven. Welke kiemplanten vonden ze het lekkerste smaken? Materialen: Zaden en Kiemplanten ~ 5 ~ MEC De Witte Schuur 2013

7 Werkblad 1 Onderzoek: het zaad Elk zaadje heeft een andere grootte en vorm. Bekijk je een zaadje met een loep of onder de microscoop, dan ziet het er weer heel anders uit. Onderzoek de zaadjes van vier verschillende gewassen. Vul hieronder in wat je ziet en voelt en plak van elk gewas een zaadje op. Gewas Rode biet Spinazie Radijs Wortel Hoe ziet het zaadje er met het blote oog uit? Wrijf het zaadje tussen je vingers. Hoe voelt het? Bekijk het zaadje met een loep of microscoop. Zeg iets over de kleur en vorm van het zaadje? Kleur: Kleur: Kleur: Kleur: Vorm: Vorm: Vorm: Vorm: Plak het zaadje in de zwarte cirkel. Materialen: Zaden en Kiemplanten ~ 6 ~ MEC De Witte Schuur 2013

8 Werkblad 2 Proefje: kiemplanten Na het zaaien duurt het enkele dagen of weken voor de kiemplantjes uit de grond komen. Maar ook andere planten komen uit de grond. Ze worden onkruid genoemd. Straks moet je onkruid wieden. Het is wel handig als je de kiemplanten dan herkent, want anders verwijder je de verkeerde plantjes. Kiemplanten kweken Wat heb je nodig? Kweekbakjes, keukenpapier, zaad, water en stickers. Wat ga je doen? Neem voor elk gewas een apart kweekbakje. Maak het keukenpapier nat en leg het in het kweekbakje. Verdeel het zaad gelijkmatig over het keukenpapier en plak een sticker op het bakje met de naam van het gewas. Zet de kap op het kweekbakje en plaats het op de vensterbank. Zorg dat het keukenpapier in de kweekbak vochtig blijft. Wat hou je bij? 1. Beantwoord vraag A vandaag en vraag B nadat alle zaden gekiemd zijn. 2. Houd de komende dagen en weken bij wanneer de zaden kiemen en welke kleur de kiemplanten hebben. Noteer dit ook in de tabel. Kiemplanten tabel (noteer de gewassen, kiemdatum en wat je ziet) Gezaaid op.. datum kiemen kleur kiemplant Rode biet Spinazie Radijs wortel Vraag A Denk je dat alle gewassen rond dezelfde tijd gaan kiemen? Licht je antwoord toe. Ik denk dat alle gewassen zaden wel / niet rond dezelfde tijd kiemen, omdat: Vraag B Ging het kiemen van de zaden ongeveer zoals jij had verwacht? Ja Nee Zo nee, wat ging anders? Materialen: Zaden en Kiemplanten ~ 7 ~ MEC De Witte Schuur 2013