Voorstel aan de Raad Onderwerp : Bezuiniging 10b en 10c Wegbeheer en beheer openbare ruimte Raadsvergadering : 27 februari 2014 Agendapunt : 2014-014 Portefeuillehouder : V.L.J. Huijgens Datum : 9-1-2014 Bestuurlijk kader : Ruimte: Woensdrecht leeft Zaaknummer : Z13.03567 Beslispunt(en): 1. Een keuze te maken uit de in dit raadsvoorstel genoemde aanvullende bezuinigingen voor een totaal minimaal bedrag van 117.270,- excl. BTW, waarbij het door de raadswerkgroep uitgebrachte advies om te kiezen voor de onderdelen 9, 10 en 11 als uitgangspunt kan dienen en de begroting 2014 te wijzigen. 2. De met de aanvullende bezuinigingen vrijkomende middelen in 2014 en 2015 te benutten voor het borgen van de minimale kwaliteit en daarna in te boeken als besparingen. 3. Opdracht te verstrekken tot borging van de minimale kwaliteit van het beheer van de openbare ruimte voor de langere termijn door burgerparticipatie, social return on investment en samenvoegen van contracten te realiseren en dit te effectueren bij de herziening van het beheer van de openbare ruimte. 4. Het borgen van de minimale kwaliteit van het wegbeheer te betrekken bij de actualisatie van het Beleidsplan wegen in 2014. Inleiding In het kader van de bezuinigingen is een kerntakendiscussie gevoerd. Hieruit is een aantal bezuinigingsopdrachten voortgekomen. Dit raadsvoorstel heeft betrekking op ombuiging 10b en 10c van de lijst van bezuinigingsopdrachten 2013 2016, behorend bij het raadsvoorstel van 9 oktober 2012 en wat is vastgesteld door de raad op 8 november 2012. Het doel is met een andere vorm van beheer in de openbare ruimte (en in het gemeentelijk vastgoed) te werken naar een situatie waarbij bewoners, (maatschappelijke) organisaties en de gemeente Woensdrecht, zich samen inzetten voor een goed resultaat, zowel in maatschappelijke als financiële zin. Ombuiging 10b Beheersplannen moeten worden afgestemd op puur noodzakelijk c.q. lager onderhoudsniveau. Jaarlijkse stortingen kunnen omlaag indien de beheersplannen opnieuw worden beoordeeld op minimaal noodzakelijk onderhoud (groen/grijs/blauw). Ombuiging 10c Er dient opnieuw te worden vastgesteld welk kwaliteitsniveau wordt nagestreefd. Dit moet worden afgezet tegen de noodzakelijke omvang van de voorziening en de jaarlijkse dotatie daarin. Ombuiging 10c is in de groslijst samengevoegd met de ombuigingen 33 (Onderhoud groenvoorziening), 43 (Renovatie groenvoorziening), 71 (Onderhoud bermen) en 83 (Hondenwachter). 1
Op 17 september jl. is een extra themaraad georganiseerd over kwaliteitsniveau wegbeheer en beheer openbare ruimte (BOR), de presentatie is bijgevoegd als bijlage 1. Tijdens deze bijeenkomst is bijgaande presentatie gehouden waarmee inzicht is gegeven in de consequenties (financieel, kwalitatief en juridisch) van het huidige beleid en de reeds doorgevoerde bezuinigingen ten aanzien van wegbeheer en het beheer van de openbare ruimte Doorgevoerde bezuinigingen In de periode vanaf het vaststellen van het beheerplan openbare ruimte en het wegenbeleidsplan tot aan nu (2011-2014) zijn door de gemeenteraad in afwijking op het college voorstel diverse bezuinigingen doorgevoerd (zie onderstaande tabel). De doorgevoerde bezuinigingen zetten de kwaliteit van het onderhoud in de openbare ruimte onder druk Omschrijving Jaar van Bedrag realisatie onderhoud openbaar groen 2011 75.000,- renovatie OV; 2011 110.000,- onderhoud OV; 2012 27.731,- gladheidbestrijding; 2012 16.325,- onderhoud bermen; 2012 10.000,- renovatie speelvoorzieningen; 2013 18.000,- wegbeheer; 2013 60.000,- renovatie groen; 2013 79.000,- onderhoud openbare ruimte; 2013 128.553,- onderhoud speelvoorzieningen; 2014 10.000,- Totaal reeds bezuinigd m.i.v. 2014 534.609,- In de begroting 2014 zijn onvoldoende middelen opgenomen om het wegbeheer en het beheer van de openbare ruimte conform het vastgestelde beleid te onderhouden. Het door de CROW als minimaal geadviseerde niveau C kan zonder aanvullende maatregelen niet worden gerealiseerd. Wij adviseren niettemin vast te houden aan de handhaving van de CROWsystematiek en het minimaal geadviseerde kwaliteitsniveau aangezien dit een landelijk geaccepteerd niveau is waarbij beeldgericht werken het uitgangspunt is. Gestuurd wordt op beeld en niet op frequenties. Beeldgericht werken stelt de organisaties in staat om vraaggericht te werken voor burgers en bestuur. Deze werkwijze biedt de organisatie de mogelijkheid om kostenefficiënt het onderhoud uit te voeren binnen een vooraf bepaalde beeldkwaliteit. Indien er geen aanvullende maatregelen worden getroffen, neemt de kwaliteit van het onderhoud af. Als gevolg hiervan gaan alle objecten in de openbare ruimte minder lang mee dan geprognosticeerd. Daarnaast zal het aantal klachten en aansprakelijkheidstellingen naar verwachting toenemen. Nut en noodzaak van samenhang en afstemming Exploitatie, beheer en onderhoud van de openbare ruimte en het gemeentelijk vastgoed (gebouwen en terreinen) zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Ten aanzien van de openbare ruimte en het gemeentelijk vastgoed bestaan meerdere relaties. De onderlinge samenhang van de drie onderliggende dossiers: 1. Beheer Openbare Ruimte (BOR), 2. Accommodatiebeleid en 3. Harmonisatie van huur, beheer en onderhoud van de 2
sportcomplexen van voetbalverenigingen worden in dit collegeadvies en concept raadsvoorstel toegelicht. In dit voorstel gaat het om de openbare ruimte die in beheer is bij de gemeente Woensdrecht. Bij dit beleidsthema is er een overlap met de Harmonisatie en het Accommodatiebeleid. In de onderstaande figuur zijn de beleidsvelden schematisch weergegeven. Dit voorstel richt zich zuiver op het groene deel, het beheer van de openbare ruimte. Het beheer en onderhoud van de voetbalcomplexen is onderdeel van de Harmonisatie en niet van de BOR. Het overleg met de voetbalverenigingen over de harmonisatie van huren en de bespreking van alternatieven is inmiddels gestart. Het accommodatiebeleid wordt pas in een later stadium aan uw raad aangeboden. Daaraan vooraf gaat een overleg met stakeholders en worden enkele onderwerpen nader uitgediept en onderzocht. Na instemming van de raadswerkgroep accommodatiebeleid, die ons college ter zake adviseert, zullen wij het accommodatieplan / - beleid aan uw raad voorleggen. Beheer Openbare Ruimte Harmonisatie Accommodatie beleid Doelstelling en effect De kwaliteit van het beheer van de openbare ruimte en van het wegbeheer ten minste te borgen op het door de CROW als minimaal geadviseerde niveau C. Argumenten, alternatieven en kanttekeningen Riolering is niet meegenomen; Voor riolering geldt een gesloten financiering welke volledig wordt gedekt vanuit de rioolheffing. Deze rioolheffing is gebaseerd op het kostendekkingsplan van het verbreed gemeentelijk rioleringsplan (v-grp). Vanuit de samenwerking Waterkring West worden voor alle deelnemende gemeenten nieuwe v-grp s opgesteld met bijbehorend kostendekkingsplannen. De v-grp s en kostendekkingsplannen zijn in het 4 e kwartaal van 2013 ter besluitvorming aan de afzonderlijke gemeenteraden voorgelegd. Het beheer openbare ruimte bevat de volgende onderdelen; Het beheer van de openbare ruimte is opgebouwd uit diverse onderdelen, te weten: - Groot onderhoud wegen (Herbestraten en asfalteren van volledige wegvakken) 3
- Straatreiniging (Vegen van goten, kolken zuigen, onkruidbestrijding en zwerfafval, gladheidbestrijding) - Straatmeubilair (Straatnaamborden, verkeersborden, lantaarnpalen, palen, vuilnisbakken en banken incl. vervanging) - Speeltoestellen (Klein onderhoud en renovatie) - Groen onderhoud (Openbaar groen, bermen, waterlopen en bomen incl. renovatie) Voor het minimale niveau is aanvullend budget benodigd; Op basis van de normen van de CROW is er berekend dat voor het beheer van de openbare ruimte op het minimale niveau C een bedrag van 1.735.000,- nodig is. In 2014 is circa 1.552.500,- aan budget beschikbaar en circa 1.360.700,- in 2015. In de daaropvolgende jaren is circa 1.625.000,-aan budget beschikbaar. Dit betekent dat er in 2014 een tekort is van circa 182.500,-, in 2015 een tekort is van 374.300,- en daarna structureel een tekort is van circa 110.000,-. De volledige financiële cijfers zijn als bijlage 2 bij de raadsvoorstel bijgevoegd. Er zijn oplossingen; De ambtelijke organisatie heeft naar mogelijkheden gezocht om het bovengenoemde tekort te overbruggen. Er kan geen keuze meer worden gemaakt op basis van kwaliteit. Er kunnen wel keuzes worden gemaakt op basis van areaal of taken. Alvorens tot areaalverkleining c.q. taakvermindering overgegaan wordt, is het voor de borging van de kwaliteit van groot belang dat de gemeentelijke organisatie eerst actief zoekt naar mogelijkheden om burgers, bedrijven en maatschappelijke organisaties te laten participeren in het onderhoud c.q. het onderhoud op onderdelen over te nemen. Hier zijn kansen te benutten. Een uitvoerige omschrijving van de voorstellen zijn weergegeven in de bijlage 3. Het betreft de volgende aanvullende bezuinigingen; 1. Terugbrengen van het aantal vuilnisbakken met circa 50% 13.000,- 2. Terugbrengen van het aantal zitbanken met circa 50% 6.000,- 3. Terugbrengen van het aantal palen met circa 50% 14.000,- 4. Privatiseren Hertenkamp en speelterreinen p.m. 5. Saneren voetpaden en overtollige bestrating p.m. 6. Maaibeheer sloten aanpassen 18.000,- 7. Regievoering op omleidingen bij evenementen 20.000,- 8. ANWB contract (onderhoud en beheer verwijsborden) beëindigen 6.270,- 9. Openbaar gebied in gebruik geven 33.520,- 10. Speelklaar leggen tennisbanen 33.750,- 11. Goten vegen 50.000,- Totaal mogelijk 194.540,- Op 27 november 2013 en 16 januari 2014 heeft de raadswerkgroep richting gegeven binnen deze lijst met het verzoek de voorstellen reeds verder uit te werken. Het gaat hierbij om de voorstellen 9, 10 en 11 in relatie met burgerparticipatie. Voor het voorstel nummer 11 is reeds een besluit genomen om deze kosten ten laste te brengen van de rioolvoorziening. Anders organiseren Doorvoering van bovenstaande bezuinigingen betekent uitdrukkelijk niet dat alle werkzaamheden niet meer kunnen plaatsvinden. Het is zaak om partners te verleiden en in te laten zien dat de overheid zich terugtrekt en men in dat kader ook verantwoordelijkheden kan 4
dragen. Er dient gezocht te worden naar gezamenlijke belangen en bundeling van krachten. Er wordt nadrukkelijk ingezet op maatschappelijke participatie met ondersteuning door vrijwilligersmakelaar en wijkregisseurs. Indien uiteindelijk blijkt dat burgers, bedrijven en maatschappelijke organisatie niet wensen te participeren is de uiteindelijke consequentie duidelijk. Dan zullen de betreffende elementen dienen te verdwijnen om de bezuinigingen te realiseren. Renovatie budgetten zijn niet meer voorhanden; In de jaarlijkse begroting waren er budgetten voorhanden om vervanging van elementen plaat te laten vinden. Het gaat hier om speeltoestellen, prullenbakken, uitbreiding openbare verlichting, verkeersborden, banken, groenvoorziening en bomen. Deze budgetten zijn met de kerntaken discussie komen te vervallen. Vervanging vindt niet meer plaats. Als iets kapot is dan worden kleine gebreken hersteld of anders verwijderd. De voorziening onderhoud wegen voorziet niet in het vervangen van bestratingmaterialen en vernieuwen van asfaltwegen. Voor vervanging van materialen zijn geen middelen beschikbaar. Deze werkzaamheden worden steeds als investeringen aan de gemeenteraad voorgelegd. Zonder deze vervangingsinvesteringen zal het onderhoud toenemen. De aanvullende bezuiniging benutten als overbrugging; Voorgesteld wordt te besluiten om in te stemmen de voorgestane aanvullende bezuinigingen en de hiermee vrijkomende middelen in 2014 en 2015 te benutten voor het vasthouden van de minimale kwaliteit en na 2015 in te boeken als besparing. Dit met daarbij de expliciete opdracht allereerst in te zetten op burgerparticipatie en samenvoeging van contracten. Met de voorgestane aanvullende bezuinigingen 9, 10 en 11 kan een besparing van circa 117.270,- worden gerealiseerd. Hierbij is de besparing als gevolg van het saneren van voetpaden en overtollige bestrating buiten beschouwing gelaten. Hiervoor is een PM post opgenomen omdat deze besparing pas op termijn zal worden gerealiseerd en de omvang van de besparing moet blijken uit het onderzoek naar de omvang van de mogelijk te saneren voetpaden en overtollige bestrating. Samenvoeging van contracten levert een voordeel op Voorgesteld wordt opdracht te verlenen voor het borgen van de minimale kwaliteit van het beheer van de openbare ruimte voor de langere termijn door burgerparticipatie, social return on investment en samenvoegen van contracten te realiseren en dit te effectueren bij de herziening van het beheer van de openbare ruimte. Hierbij gaan we ervan uit dat de minimale kwaliteit kan worden geboden tegen lager kosten door het betrekken van burgers en locale ondernemers, het uitbesteden van taken en bundelen van werkzaamheden waardoor grotere contracten in de markt gezet kunnen worden. Wegenbeleidsplan wordt in 2014 aangeboden aan de raad; Voorgesteld wordt te besluiten om het borgen van de minimale kwaliteit van het wegbeheer te betrekken bij de actualisatie van het Beleidsplan wegen in 2014. Bij het opstellen van het wegenbeleidsplan wordt het kwaliteitsniveau zoals in het voorstel is aangegeven (minimaal niveau C) als uitgangspunt gehanteerd. Burger gaat mogelijk de gevolgen van de ombuigingen merken; Zoals gezegd gaan de burgers de gevolgen van de bezuinigingen pas merken indien blijkt dat er geen draagvlak is voor participatie. Bovenstaande gevolgen zullen wij trachten te 5
voorkomen c.q. minimaliseren middels burgerparticipatie, privatisering en social return on investment. Als er geen maatschappelijke participatie gaat plaatsvinden kunnen de gevolgen zijn: - Kapitaalsvernietiging als gevolg van vroegtijdig afschrijven van bepaalde objecten. - Waarschijnlijk meer zwerfvuil als gevolg van minder vuilnisbakken. - Recreatief en sociaal minder aantrekkelijke omgeving als gevolg van het reduceren van het aantal banken. - Naar verwachting meer schade aan bochten / bestrating en vermindering van de verkeersveiligheid als gevolg van het saneren van het aantal afzetpalen. - Maatschappelijke onrust wegens het afstoten / sluiten van het hertenkamp. - Vermindering van de speelgelegenheden. - De komende twee jaar veel onkruid op bestratingen, saneringskosten, sociale onrust en besparing pas op termijn bij het saneren van de voetpaden en overtollige bestrating. - Mogelijk minder evenementen, meer controle en verschuiving van taken wanneer wordt gestopt met het verlenen van hand- en spandiensten bij evenementen. - Vervuilen / vervallen ANWB bebording en mogelijk meer verkeersbewegingen wanneer het onderhoudscontract met de ANWB t.a.v. de verwijsborden wordt opgezegd. Zoals gezegd gaan de burgers de gevolgen van de bezuinigingen pas merken indien blijkt dat er geen draagvlak is voor participatie. Bovenstaande gevolgen zullen wij trachten te voorkomen c.q. minimaliseren middels burgerparticipatie, privatisering en social return on investment. Wat als de aanvullende bezuinigingen niet wordt doorgevoerd Dan zal het beheer van de openbare ruimte in kwaliteit gaan verminderen tot onder het minimale niveau zoals gesteld door de CROW. Dit heeft gevolgen voor aansprakelijkheid en toenemende klachten van burger. Het niet halen van het minimale niveau betekent meer aansprakelijkheidsstellingen Bekend is dat bij terugloop van de kwaliteit de kans op ongevallen stijgt en het aantal aansprakelijkheidsstellingen toeneemt. Wanneer het onderhoud conform de huidige middelen wordt voortgezet of verder versobert zal het aantal aansprakelijkheidstellingen waarschijnlijk toenemen. Personele capaciteit: Terugbrengen van het aantal elementen en saneren en afstoten van objecten heeft ook consequenties voor de benodigde personele capaciteit van de eigen organisatie. Sommige werkzaamheden zullen verminderen of verdwijnen. Daarnaast zal er een taakverschuiving plaatsvinden van uitvoeren naar toezien en controleren en handhaven. In de bijlage is per voorstel een omschrijving gegeven van de effecten op de ambtelijke organisatie. De hoogte van de besparing op personele lasten van de ambtelijke organisatie is op voorhand niet in te schatten. Dit zal met de herpositionering van de buitendienst nader in beeld worden gebracht. Procedure/planning Het door uw raad genomen besluit zal worden voorgelegd aan het college met de opdracht hieraan uitvoering te geven. Kosten, baten en dekking Ombuiging 10c is in de groslijst samengevoegd met de ombuigingen 33 (Onderhoudgroenvoorziening), 43 (Renovatie groenvoorziening), 71 (Onderhoud bermen) en 83 (Honden- 6
wachter). Totaal moet hierop met ingang van 2014 128.533,- bezuinigd worden. De ombuiging met betrekking tot riolering zijn buiten beschouwing gelaten. Communicatie Gezamenlijke bijeenkost Dorpsplatforms Voor de Dorpsplatforms is op 11 september jl. een gezamenlijke bijeenkomst georganiseerd over de kwaliteit van wegbeheer en beheer openbare ruimte (BOR). Hierbij zijn de Dorpsplatforms meegenomen in dit onderwerp en uitdrukkelijk gevraagd mee te denken over alternatieven. De reacties van de Dorpsplatforms zijn verwoord in een gespreksnotitie, tevens zijn de aanvullende reacties als bijlage 4 toegevoegd. Externe communicatie: Na besluitvorming zal in samenwerking met de communicatieadviseurs het groeidocument voor het communicatieplan worden aangevuld. Een van de onderdelen zal zijn een brede communicatie-uiting waarin zal worden toegelicht waarom gemeente Woensdrecht moet bezuinigen op het beheer openbare ruimte en Wegbeheer. Hierbij zal de noodzaak van de aanvullende bezuinigingen worden toegelicht en de burger worden verzocht om begrip en medewerking. Burgemeester en wethouders van Woensdrecht, de secretaris, de burgemeester, A.P.E. Baart MBA Drs. J.J.C. Adriaansen Ter inzage: Bijlage 1 Presentatie ombuigingen 10b en 10c. Bijlage 2 Begrotingswijziging Bijlage 3 Uitwerking ombuigingsvoorstellen Bijlage 4 Reacties Dorpsplatformen 7