JAARSTUKKEN 2013 Gemeente Oost Gelre
Inhoud Voorwoord 4 1 Jaarverslag 6 Inleiding 6 Financieel resultaat 2013 6 Resultaatbepaling 6 Bestemming resultaat 7 Analyse van het rekeningresultaat 7 Programma Programma 1 Wonen en Leven 9 Programma 2 Mens en samenleving 13 Programma 3 Werk en recreatie 17 Programma 4 Bestuur en dienstverlening 20 Programma 5 Bedrijfsvoering en financiën 22 Onvoorzien / incidentele lasten en baten 24 Paragrafen 26 Paragraaf 1 Weerstandsvermogen en risicobeheersing 26 Paragraaf 2 Verbonden partijen 33 Paragraaf 3 Bedrijfsvoering 37 Paragraaf 4 Financiering 44 Paragraaf 5 Onderhoud kapitaalgoederen 47 Paragraaf 6 Grondbeleid 51 Paragraaf 7 Lokale heffingen 54 2 Kerngegevens 57 3 Jaarrekening 59 Overzicht van baten en lasten over het jaar 2013 60 Balans per 31 december 2013 61 Grondslagen voor waardering en resultaatbepaling 63 Toelichting per programma Programma 1 Wonen en leven 66 Programma 2 Mens en samenleving 68 Programma 3 Werk en recreatie 71 Programma 4 Bestuur en dienstverlening 73 Programma 5 Bedrijfsvoering en financiën 75 Begrotingsrechtmatigheid 79 Toelichting op de balans per 31 december 80 Vaste activa 80 Vlottende activa 84 Eigen vermogen 88 Voorzieningen 89 Vaste schulden met een looptijd langer dan 1 jaar 90 Jaarstukken 2013 Pagina 2 van 99
Vlottende passiva 90 Kortlopende schulden 90 Waarborgen en garanties 92 Niet uit de balans blijkende verplichtingen 93 4 Controleverklaring 95 5 Bijlagen 96 Staat van reserves en voorzieningen 96 Toelichting reserves 97 SISA 98 Programma Stad Groenlo 99 Jaarstukken 2013 Pagina 3 van 99
Voorwoord In 2013 ging het doorvoeren van de voorgenomen bezuinigingen hand in hand met de verdergaande slag van burgerparticipatie naar overheidsparticipatie. De voorbeelden daarvan zijn bekend. Het was niet alleen maar bezuinigen. Er was ook ruimte voor investeringen, zoals het Programma stad Groenlo, de herinrichting van het dorpscentrum in Zieuwent, de reconstructie van de wijk Papendijk en de fietsbrug N18. In 2013 hebben wij samen met inwoners en instanties de strategienota Samen aan de slag in andere tijden opgesteld. Deze notitie geeft ons richting hoe wij belangrijke onderwerpen als onderwijs, zorg en wonen in relatie tot de krimp de komende jaren gaan invullen. We sluiten 2013 af met een positief rekeningresultaat van ruim 1,8 miljoen. Dit resultaat willen we de komende jaren grotendeels inzetten voor de decentrale transities als Jeugdzorg en Awbz. We moeten eerst investeren voordat we het met de voorgenomen taakstelling van het Rijk kunnen doen. Dit resultaat geeft ons de ruimte om dit zonder vergaande bezuinigingen op te kunnen vangen. In het Jaarverslag leggen we uit wat we hebben gerealiseerd en welke onderdelen in het rekeningjaar van belang zijn geweest. De rapportage gaat in op de beleidsmatige keuzes en de mate waarin we die in 2013 hebben uitgevoerd. Met de Jaarrekening kunt u zich een oordeel vormen over de financiële positie per 31 december 2013 en over de baten en lasten over 2013. Het is, vergeleken met het jaarverslag, een meer cijfermatige rapportage met toelichting. Maar ook een analyse van de afwijkingen van de jaarcijfers ten opzichte van de begroting en de rekeningcijfers van 2013. We hebben een overzicht opgenomen van de voornaamste afwijkingen ten opzichte van de begroting op programmaniveau. In de bijlagen staat de controleverklaring. Het verslag van onderzoek, vergezeld van het verslag van bevindingen, krijgt u afzonderlijk aangereikt. De jaarrekening is onderwerp van de accountantscontrole. Het jaarverslag wordt wel betrokken in de oordeelsvorming, maar is geen onderwerp van de accountantscontrole. Met plezier bieden wij u de verslaglegging 2013 aan, als verantwoording over het gevoerde beleid. Hoogachtend, burgemeester en wethouders van Oost Gelre, Jan Dijkman Secretaris A. Bronsvoort Burgemeester Jaarstukken 2013 Pagina 4 van 99
Burgemeester Annette Bronsvoort Jaarrekening 2013 voor mij een belangrijk instapmoment Annette Bronsvoort is onlangs een hele nieuwe uitdaging aangegaan als burgemeester van Oost Gelre. Hoewel ze in korte tijd al veel heeft gehoord en gelezen over onze gemeente, begrijpt ze als geen ander dat ze nog een stevige inhaalslag moet maken. Ik moet zorgen dat ik zo snel mogelijk op vlieghoogte kom over wat er speelt in Oost Gelre. De Jaarrekening 2013 geeft een mooi beeld van wat er gebeurd is, maar biedt ook al een doorkijkje naar de toekomst. Tijdens haar installatie als burgemeester merkte ze op dat Oost Gelre zich uitstekend weet te presenteren. Het is een hele mooie gemeente. Oost Gelre is ambitieus. Het is een gemeente met een grote organisatiekracht, saamhorigheid en onderlinge betrokkenheid. Hier worden de handen uit de mouwen gestoken. In de Achterhoek noemen ze dat volgens haar niet zo snel ambitie, maar meer iets van dat doen we gewoon. Die bescheidenheid siert de inwoners, maar het is niet vanzelfsprekend. Het onderscheidt Oost Gelre. Ik voel me uitgedaagd om mijn bijdrage te leveren om die kwaliteiten te versterken en te verbinden met de uitdagingen waar Oost Gelre voor staat. Oplossingen vanuit kwaliteiten Annette Bronsvoort is niet alleen blij met de prestaties in de Jaarrekening 2013, maar ook met het positief rekeningresultaat van ruim 1,8 miljoen. Ik zie het als een compliment voor het gevoerde beleid. Maar ook als een duidelijk signaal dat we in staat zijn in te spelen op actuele ontwikkelingen. Iedereen is denk ik doordrongen van wat er de komende jaren op onze agenda staat. Ze doelt daarmee op het overhevelen van taken van het rijk naar de gemeente en de decentralisaties. Maar ook de gevolgen van een afnemend inwoneraantal, voorzieningen die onder druk staan en de vergrijzing. Juist in dat proces moeten we ons bewust zijn van onze kwaliteiten, van de kwaliteiten van de inwoners. Uit die kwaliteiten ontstaan ook de oplossingen om Oost Gelre vitaal en aantrekkelijk te houden. Nieuwe rolverdeling borgen Ze hoopt dat de in 2013 vastgestelde Strategienota Samen aan de slag in andere tijden hierin een belangrijke rol gaat spelen. Het schetst de ontwikkelingen die op Oost Gelre afkomen. Het biedt ook oplossingen en een moderne manier om in samenwerking die oplossingen te realiseren. Dat gaan we als overheid doen vanuit een andere rol dan we gewend waren. De overheid vooral in een faciliterende rol. Een overheid die initiatieven vanuit de samenleving aanmoedigt en ondersteunt. Dat vraagt veel van ons als bestuur, maar ook veel van de inwoners. Gelukkig zijn er voldoende voorbeelden die bewijzen dat we vanuit die nieuwe rol kunnen werken en succesvol kunnen zijn. Een mooie uitdaging om het in 2014 verder te borgen en tot gemeengoed te maken. Jaarstukken 2013 Pagina 5 van 99
1. Jaarverslag Inleiding Naast het financieel resultaat en een overzicht van de financiële afwijkingen op hoofdlijnen hebben wij in het jaarverslag een programmaverantwoording opgenomen. Die komt qua systematiek overeen met de programmabegroting. Tenslotte hebben wij de verplichte paragrafen opgenomen, waarbij we inzicht geven in de realisatiecijfers van de betreffende onderdelen. Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) De jaarstukken van provincies en gemeenten moeten wij conform het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten (BBV) opmaken. De inrichting van de begroting en daarmee ook van de jaarstukken wordt beïnvloed door wat er in de gemeentelijke verordeningen is vastgelegd. Zo zijn regels voor waardering en afschrijving van activa en de nota reserves en voorzieningen vastgesteld. Rechtmatigheid baten, lasten en balansmutaties De accountant spreekt een expliciet oordeel uit over de rechtmatige totstandkoming van de in de jaarrekening opgenomen baten, lasten en balansmutaties (Onderdeel 4: Controleverklaring op pagina 95). Financieel resultaat 2013 2013 heeft geleid tot een voordelig jaarrekeningresultaat van 1.855.486. Resultaatbepaling De rekeninguitkomst wordt gesplitst in een totaal saldo van baten en lasten (excl. mutaties reserves) en een gerealiseerd resultaat (incl. mutaties reserves). Gerealiseerde totaal van lasten 58.578.705 Gerealiseerde totaal van baten 58.936.840 Voordelig saldo van totaal baten en lasten 358.135 Mutaties in de reserves 1.497.351 Gerealiseerde resultaat 2013 1.855.486 Bestemming resultaat onder andere voor kosten decentralisatie jeugdzorg Jaarstukken 2013 Pagina 6 van 99
Bestemming resultaat Het BBV (Besluit begroting en verantwoording) schrijft voor dat een besluit door de raad moet worden genomen als een onttrekking of een toevoeging aan de reserve plaatsvindt. Besluiten over mutaties die betrekking hebben op het dienstjaar moeten voor 31 december worden genomen. In de praktijk komt het voor dat deze mutaties tot uitdrukking komen na 31 december 2013. Wij stellen voor het positieve rekeningresultaat ad. 1.855.486 als volgt te bestemmen: Rekeningresultaat 1.855.486 Onttrekkingen: Impuls sport bewegen in de buurt, buurtsportcoaches 202.621 Invoeringskosten decentralisatie Jeugdzorg 55.152 Invoeringskosten Awbz 139.912 Opleidingen 8.000 Quickscan wederopbouw Oost Gelre voor monumenten 12.376 Asbestsanering schoolgebouwen 41.155 Tijdelijke huisvesting De Ni-je Veste 44.313 Meubilair gemeentehuis 13.616 Inzet middelen voor onderkant van het klantenbestand SDOA 168.000 Dotatie reserve kunst 9.500 694.645 1.160.841 Toevoegingen Onttrekking uit reserve grondexploitatie 180.197 Onttrekking uit reserve frictiekosten vanwege heroverwegingen 2011-2014 49.419+ 1.390.457 Het restant van het positieve rekeningresultaat 1.390.457 stellen wij voor om ten gunste te brengen van de vrij besteedbare reserve. Analyse van het rekeningresultaat In het onderstaande overzicht hebben wij een vergelijking gemaakt met de programmabegroting 2013 (inclusief nieuw beleid en het dekkingsplan). Door een verbeterd inzicht in de kosten van de diverse producten ontstaan er minder verschillen tussen de producten onderling. In het onderstaande overzicht worden de resultaten per programma weergegeven: Programma Begroting saldo in Rekeningsaldo in Afwijking Voordeel / nadeel Wonen en leven 8.290.627-8.364.835- N 74.208 Mens en samenleving 8.877.889-9.241.007- N 363.118 Werk en recreatie 5.613.606-5.234.675- V 378.931 Bestuur en dienstverlening 6.747.641-6.910.388- N 162.747 Bedrijfsvoering en financiën 29.529.763 31.606.391 V 2.076.628 Resultaat 0 1.855.486 V 1.855.486 Jaarstukken 2013 Pagina 7 van 99
De belangrijkste afwijkingen die hebben geleid tot het positieve rekeningresultaat betreffen: Omschrijving Bedrag Afboeking complex De Woerd -/- 700.000 Boekverlies Lievelderstraat/Lichtenvoordseweg -/- 300.000 Resultaat complex De Kunne 228.087 Resultaat complex Nieuwmarkt 14.001 Resultaat complex Borculoseweg 577.715 Minder werkzaamheden uitbesteed voor structuur- en bestemmingsplannen 104.470 en meer legesopbrengsten. Verkoop van snippergroen en bijdrage kosten van derden t.b.v. infrastructuur 73.832 Vanaf 1 januari 2013 betalen nutsbedrijven leges en meer opbrengsten 68.062 straatwerkvergoedingen Minder onderhoud aan bermen en zandwegen door gunstige 50.315 weersomstandigheden Vervanging van bruggen uitgesteld vanwege aansluiting programma stad 32.545 Groenlo en nieuw beheerplan in 2014 Minder schades en calamiteiten aan duikers en voordeel door eerdere 10.110 renovatiewerkzaamheden Door de jaarlijkse risicoscan van bomen heeft er een inhaalslag van -/- 82.639 onderhoud van bomen in het buitengebied plaatsgevonden en zijn renovatiewerkzaamheden op openbaar groen in Lievelde uitgevoerd Opbrengst verhuur voormalig postkantoor aan BWAO 40.000 Onderuitputting kapitaallasten 334.960 Financieringsresultaat 188.554 Hogere dividendopbrengsten dan voorzien 49.707 Teruggave basispremie WAO-WIA 2013 34.488 Besparing reproductiekosten door digitalisering en vervanging van 75.014 apparatuur met economischere versies. Lagere kosten van bedrijfsvoering en gebruik maken van doorschuifregeling 177.631 btw compensatiefonds SDOA De verwachting was dat de voorgenomen bezuiniging op het 77.918 leerlingenvervoer niet gerealiseerd zou worden, doordat een herberekening heeft plaatsgevonden is wel een voordeel ontstaan Bijdrage tekort Hameland -/- 521.437 Terugbetaling participatiebudget 2010 -/- 44.519 Terugbetaling BBZ 2013 -/- 110.350 In 2013 is voor 72.000 aan vorderingen oninbaar gesteld. Door een strak -/- 78.873 invorderingsbeleid betalen burgers sneller en worden minder aanmaningen en dwangbevelen verstuurd De opbrengsten van onroerend zaakbelasting gebruikers blijven achter door -/- 68.149 leegstand en minder opbrengsten van onroerend zaakbelasting eigenaren Algemene uitkering, o.a. door voorgaande dienstjaren 445.182 Wmo, besparing door kanteling en verschuiving naar pgb 379.575 De horeca toezichthouder is later aangesteld dan was voorzien 31.000 Slotuitkering Regio Achterhoek en Centrum voor automatisering 76.496 Afrekening GGD 2012 13.304 Btw teruggave GGD 2010 t/m 2012 27.062 Vrijval voorziening WIN 66.524 Niet bestede budgetten (zie voorstel rekeningresultaat) 694.645 Subtotaal 1.965.230 Verschil -/- 109.744 Totaal 1.855.486 Jaarstukken 2013 Pagina 8 van 99
Programma s Programma 1: Wonen en leven Wij zijn een leefbare en veilige gemeente waar de inwoners actief meedoen en zelf verantwoordelijkheid dragen voor hun leefomgeving. In de wijken, buurten en kerkdorpen en in de culturele sector zetten wij in op vernieuwing. Ons kwalitatieve woonbeleid is voortgezet. We staan voor diversiteit in woningaanbod en sociale woningbouw. Financieel overzicht Baten Lasten Saldo Begroting na wijziging 8.245.376 16.536.003 8.290.627 Rekening 10.148.320 18.513.155 8.364.835 Overschrijding Programma 1 1.902.944 1.977.152-/- 74.208-/- Scholieren actief tijdens de Boomplantdag 2013 Jaarstukken 2013 Pagina 9 van 99
Overzicht beleidsdoelstellingen programma Wonen en leven Wat willen we bereiken Indicator Resultaat Ruimtelijke ordening Vastgesteld plan van aanpak. Start uitvoering in 2013. Door de gemeenteraad vastgesteld bestemmingsplan voor gedeelte Laarberg. Uitgevoerde acties en afspraken uit Regionale Woonvisie. Toetsing door Adviescommissie Woningbouw. Start realisatie. Plan van aanpak voor revitalisering De Kamp Lichtenvoorde. Bestemmingsplan voor een gedeelte van Laarberg. Uitvoering Woonvisie Oost Gelre en Regionale Woonvisie. Kwaliteit van de plannen. Eschrand in Vragender. Aanbesteding heeft plaatsgevonden. Uitvoering start in eerste kwartaal 2014, realisatie in derde kwartaal van 2014. Structuurvisie en bijbehorend plan MER zijn vastgesteld in de raad van december 2013. Bestemmingsplannen worden vanaf 2014 vastgesteld. Medio 2013 hebben de Achterhoekse gemeenteraden besloten om kernenfoto s te maken van de 21 hoofdkernen in de Achterhoek. Nu komt de aandacht vooral te liggen op de bestaan woningen. Naast het wonen kijken ze naar de thema s woonomgeving, leefbaarheid, voorzieningen en de zorg. Eind 2014 levert deze aanpak belangrijke bouwstenen op voor de regionale woonagenda, die komend jaar door elke Gelderse regio wordt opgesteld. In de regionale woonagenda wordt de visie op en de aanpak van de kwalitatieve en kwantitatieve woonbehoefte voor de periode 2015-2025 in beeld gebracht. Het eindresultaat, de regionale woonvisie, wordt na afloop van het project door de zeven nieuwe gemeenteraden besproken en begin 2015 vastgesteld. Iedere twee weken worden aangeleverde plannen getoetst door de adviescommissie. Dit is een continu proces. Het bouwrijp maken is gestart in februari 2013. De eerste woningen zijn verkocht. De oplevering wordt verwacht in 2016. Jaarstukken 2013 Pagina 10 van 99
Wat willen we bereiken Indicator Resultaat Vastgesteld bestemmingsplan De Gracht Groenlo. Start bouw wonen met zorg op deze locatie. Buitengebied De agrarische sector faciliteren en toetsen aan versterking van de sociaal economische structuur en de bijdrage aan versterking van ruimtelijke en landschappelijke kwaliteit. De score hangt af van het aantal ingediende verzoeken. Locatie De Gracht. Vastgesteld bestemmingsplan buitengebied. Landschap 5 uitgevoerde projecten. Benutten subsidieregeling voor landschapsprojecten. Duurzaamheid Alle in het actieprogramma voor 2013 aangegeven activiteiten. Wonen en woonomgeving Behouden en versterken van de kwaliteiten van de bestaande woon- en werkgebieden en het buitengebied. De score hangt af van de kwaliteit van de initiatieven. Vastgesteld bestemmingsplan Eschrand. Aantal afgeronde taken vanuit het actieprogramma Naar een duurzame gemeente Oost Gelre. Faciliteren initiatieven die bijdragen aan de gewenste kwaliteiten. Bestemmingsplan Eschrand Vragender. Laatste ontwikkelingen, het failliet gaan van CASA CURA, leidt tot het stopzetten van verdere ontwikkeling op deze locatie. In de raad van 25 februari 2014 is besloten op zoek te gaan naar mogelijk nieuwe ontwikkelingen op dit terrein. We hebben uitnodigende en flexibele bestemmingsplannen, waardoor goed ingespeeld kan worden op initiatieven vanuit de samenleving. In 2013 is het nieuwe provinciale subsidiestelsel van kracht geworden. Hiermee kunnen verschillende landschapsdoelen in het kader van het Landschapsontwikkelingsplan, gebiedsvisie Besselinkschans, educatie en beleving worden uitgewerkt in concrete projecten. In 2014 worden de projectaanvragen in overleg met gebiedspartners voor subsidie ingediend. Alle activiteiten voor 2013, genoemd in het actieprogramma "Naar een duurzame gemeente Oost Gelre", zijn afgerond. We hebben uitnodigende en flexibele bestemmingsplannen, waardoor goed ingespeeld kan worden op initiatieven vanuit de samenleving. Het bouwrijp maken is gestart in februari 2013. De eerste woningen zijn verkocht. De oplevering wordt verwacht in 2016. Jaarstukken 2013 Pagina 11 van 99
Wat willen we bereiken Indicator Resultaat Opschonen slapende vergunningen. Kleine kernen Structurele bijeenkomsten met de dorpsbelangenorganisaties - 1 per jaar voor iedere kern (door portefeuillehouder en contactfunctionaris) - 1 per jaar voor de zes kernen gezamenlijk (door de raad). Inhoudelijk moet er aandacht zijn voor uitvoering van de dorpsplannen (inclusief MFA s). Groenlo 1. 1 e fase Markt Groenlo uitgevoerd. 2. Samenwerkingsovereenkomst De Moriaan. 3. Functionerend MFA Mattelierstraat. 4. Plan voor nieuwe entree bruggen gracht. Structurele bijeenkomsten door portefeuillehouder, contactfunctionaris en de raad. Uitvoering aantal projecten in kader programma Stad Groenlo. In 2013 is een start gemaakt met het aanschrijven van houders van slapende vergunningen. In 2014 gaan we hier verder mee. Doordat vergunningen in de loop van de tijd "in slaap vallen" is dit een continu proces. Ook in 2013 hebben de gesprekken met de kleine kernen plaats gevonden. De oprichting van een nieuwe MFA in Mariënvelde is in voorbereiding. De resultaten van programma Stad Groenlo zijn opgenomen als bijlage. De Markt in Groenlo afgesloten voor auto s en het middelpunt van sfeer en beleving van de Vestingstad. Jaarstukken 2013 Pagina 12 van 99
Programma 2: Mens en samenleving Uitgangspunt is dat iedereen, ongeacht leeftijd, geslacht en gezondheidstoestand, mee kan doen in de maatschappij. Financieel overzicht Baten Lasten Saldo Begroting na wijziging 18.405.503 27.283.392 8.877.889 Rekening 18.015.630 27.256.637 9.241.007 Overschrijding Programma 2 389.873-/- 26.755 363.118-/- Overzicht beleidsdoelstellingen programma Mens en samenleving Wat willen we bereiken Indicator Resultaat Zorg Klanttevredenheid op peil 2012 houden. Aantal gebruikers digitale sociale kaart in 2013 in beeld brengen. Dit is de nulsituatie. Aantal bezoekers site www.vrijwilligerswerkoostgelre.nl verhogen met 5% t.o.v. 2012 Aantal geplaatste vacatures verhogen met 5% t.o.v. 2012. Klanttevredenheid. Aantal gebruikers digitale sociale kaart. Uitvoeren van ondersteuning vrijwilligersorganisaties vanuit loket. In plaats van het gebruikelijke klanttevredenheidsonderzoek is een onderzoek gedaan naar de participatie in Oost Gelre. Daaruit blijkt dat onze gemeente op het gebied van participatie en individueel welzijn op veel aspecten positiever scoort dan het gemiddelde van alle deelnemende gemeenten. De participatiescore is hoger, de individuele welzijnsscore is hoger, de mate van eenzaamheid is lager en een groter aandeel heeft het gevoel mee te tellen in de samenleving. In 2013 zijn er 303 unieke bezoekers geweest en 525 zoekopdrachten gedaan. Vrijwilligers organisaties hebben ondersteuning ontvangen. Hiervoor is o.a. de vrijwilligerssite ingezet. We kunnen een sterke toename zien van het aantal gebruikers en de vraag van burgers en organisaties. Er zijn 51 nieuwe vacatures geplaatst en 71 vacatures vervuld. Jaarstukken 2013 Pagina 13 van 99
Wat willen we bereiken Indicator Resultaat Deelname in regionale pilots jeugdzorg. Invulling van lokale pilots met lokale partners op onderdeel AWBZ begeleiding. Kosten van geleverde voorzieningen binnen begroting. Jeugdbeleid Vaststelling jeugdagenda met o.a. speerpunt alcoholmatiging eind 2012. Pilots Bewaking kosten geleverde voorzieningen. Jeugdagenda 2013. Het is nog niet gelukt om de regionale visie te vertalen naar een lokale visie. Wel is het regionaal Transitiearrangement ook door de gemeenteraad van Oost Gelre vastgesteld. We zijn nog afhankelijk van: * de uitkomsten van de behandeling van de nieuwe Jeugdwet in de Eerste Kamer, waarvan de behandeling is uitgesteld naar februari 2014 (grote onzekerheid is Jeugd- GGZ) * besluitvorming over de onderdelen waarin de Achterhoekse gemeenten regionaal gaan samenwerken, en waarvan de besluitvorming grote vertraging heeft opgelopen (we verwachten voorjaar 2014 duidelijkheid). De lokale visie moet onderdeel zijn van een lokale nota jeugdbeleid, die de gemeenteraad voor 1 november 2014 moet vaststellen. Beide pilots (corsoclubs en Klinkerhofje) zijn gestart. Pilot corso is afgerond. Evaluatie in concept gereed. Realisatie heeft binnen de begroting plaatsgevonden met name ten gevolge van de in 2012 ingezette beleidsombuigingen o.a. op basis van de z.g. Kanteling. Dit heeft ook in 2013 geresulteerd in minder verstrekkingen en een afname van verleende zorguren bij hulp bij het huishouden. De Jeugdagenda is geactualiseerd. Wat speerpunt alcoholmatiging betreft zijn er in Zieuwent, Mariënvelde en Zwolle voorlichtingsavonden georganiseerd voor jongeren en ouders. Er heeft geen mystery guest onderzoek plaatsgevonden omdat er gekozen is voor een positieve insteek: aanbod cursussen en de nieuwe BOA die eerst gaat kennismaken en een goed contact opbouwt. Jaarstukken 2013 Pagina 14 van 99
Wat willen we bereiken Indicator Resultaat Sportcomplex In 2013 en latere jaren kunnen voorzien in voldoende zaalruimte aan het onderwijs, de sportverenigingen en de burgers. Sportaccommodaties Verdere (gedeeltelijke) privatisering. Subsidie voor verenigingen Op grond van nog te ondernemen metingen (zogenoemde buurtscan) procentuele toename van mensen die bewegen en/of sporten. Ruimtebehoefte onderwijs (zorgplicht) en kunnen voldoen aan de vraag van het bedrijfsleven. Doorgaan met proces en contact leggen/houden met mogelijke kandidaten. Meedoen aan genoemde impulsen met aansluiting naar functies (bijvoorbeeld onderwijs en Wmo). Met ingang van 2013 is voorzien in de benodigde zaalruimte in het sportcomplex Hamaland te Lichtenvoorde. Zowel de basisscholen als SG Marianum (voortgezet onderwijs), en de sportverenigingen maken hier nu gebruik van. Bij de buitensportaccommodaties is de privatisering afgerond. Als laatste is in 2013 het onderhoud van de kunstgrasvelden aan voetbalvereniging Longa '30 overgedragen. De exploitatie van zwembad Meekenesch, sportcomplex Hamalandhal en MFA De Bult is overgedragen aan desbetreffende stichtingen. Privatisering van sociaal cultureel centrum Den Diek in Lichtenvoorde is in onderzoek. Zo er zich mogelijkheden voordoen wordt privatisering van resterende accommodaties doorgevoerd. De expertise/metingen moeten nog worden ontwikkeld. Eind 2013 zijn de eerste combinatiefunctionarissen aangesteld bij verschillende sport- en cultuuraanbieders (o.a. VSO-school, bibliotheek, muziekschool, jongerenopbouwwerk, stichting Move2bfit en stichting De Lichtenvoorde). Begin 2014 zijn 7,0 formatierekeneenheden gevuld. De functionarissen hebben tot doel: - uitbreiden sport- en cultuuraanbod op scholen - versterken van sportverenigingen (ivm maatschappelijke functie) - stimuleren dagelijkse sport- en beweegaanbod - bevorderen dat jeugd meer vertrouwd raakt met één of meer kunst- en cultuurvormen. Jaarstukken 2013 Pagina 15 van 99
Wat willen we bereiken Indicator Resultaat Bibliotheekwerk In overleg met zes dbo s (dorpsbelangenorganisaties) en de bibliotheek Oost Achterhoek vaststellen welke voorziening het beste past in de kleine kernen van Oost Gelre Cultureel centrum de BRON Passende huisvesting van de sociaal culturele activiteiten in de zittingsperiode van deze raad in Groenlo. Uitkomst onderzoeksrapport provincie Gelderland inzake bibliotheekvoorzieningen in plattelandsgebieden in Gelderland. Een MFA in Groenlo. Over de inrichting van de BOS (Bibliotheek op School) in de kleine kernen is overeenstemming bereikt tussen de Bibliotheek Oost Achterhoek en de 6 dbo's en de scholen. De BOS is in januari 2014 ingericht. De planning is om na april 2014 de officiële opening te laten plaats vinden. De voorbereidingen voor de MFA Mariënvelde verlopen gestaag (aantal keren bestuurlijk- en ambtelijke overleg met de dbo over de plannen). De MFA Mariënvelde is eind 2013 door de initiatiefnemers verbreed naar een BMV (Brede Maatschappelijke Voorziening) vanwege het aspect zorg. Door middel van een plan van een zorgcorporatie hoopt men de zorg een fysieke plek in de gewenste MFA te kunnen geven. De BMV wordt ambtelijk in 2014 in samenwerking met de dbo Marienvelde op haar consequenties nader onderzocht. Het herhuisvestingstraject met CC De Bron is afgesloten. Eind 2012 heeft het bestuur van de Bron om voor haar moverende redenen besloten om niet naar het voormalig Hamelandgebouw in Groenlo te verhuizen. Jaarstukken 2013 Pagina 16 van 99
Programma 3: Werk en recreatie Wij willen het huidige voorzieningenniveau van onderwijs handhaven. Wij denken aan voldoende onderwijshuisvesting, aanbod van voor- en vroegschoolse educatie, voldoende opvangcapaciteit voor kinderopvang en het voorkomen van voortijdig schoolverlaten. Wij willen bovenlokale culturele producties met behulp van cofinanciering stimuleren. Tevens willen wij Groenlo Vestingstad en de Grolse Linie 1627 duidelijker positioneren in regionaal verband. Financieel overzicht Baten Lasten Saldo Begroting na wijziging 1.415.648 7.029.254 5.613.606 Rekening 1.007.901 6.242.576 5.234.675 Onderschrijding Programma 3 407.747-/- 786.678 378.931 Onderwijs is één van de onderwerpen in de discussie over de toekomst van voorzieningen in de (kleine) kernen. Jaarstukken 2013 Pagina 17 van 99
Overzicht beleidsdoelstellingen programma Werk en recreatie Beleidsdoelstelling Indicator Resultaat Economie We willen 10% minder regels. De dienstverlening en de samenwerking met de ondernemers willen we waarderen met minimaal een 7. In 2013 minimaal 3 innovatieve projecten steunen. Vaststellen van de uitgangspunten voor regionale samenwerking op het terrein van toerisme en recreatie. Kunst en cultuur Realisatie van één bovenlokaal cultuurproject in Oost Gelre door Cultuurpact Achterhoek in 2013. Heroverweging gemeentelijke administratieve lastendruk aan de raad voorleggen om vermindering van regelgeving te realiseren. Verdieping contacten met het bedrijfsleven en meer aandacht voor uitleg van gemeentelijk beleid. Invulling geven aan de regeling innovatiefonds Oost Gelre en verlenen van innovatiesubsidie. Komen tot regionaal beleid en één regionale organisatie voor toerisme en recreatie. Eén bovenlokaal cultuurproject in Oost Gelre. Dit is niet te meten. In het verleden is een onderzoek hiernaar uitgevoerd en daaruit bleek dat het overgrote deel van regels die gemeenten uitvoeren door het Rijk zijn vastgesteld. Een aantal regels zijn aangepast, bijvoorbeeld een meldingsplicht in plaats van een bouwvergunning. Wel is onze houding dat brieven en verzoeken snel en adequaat worden afgehandeld. In de praktijk is een cijfer niet te meten. Oost Gelre onderhoudt een intensief contact met het lokale bedrijfsleven o.a. door bezoeken door de Accountmanager. Bedrijfsbezoeken door het college vinden steeds meer plaats naar aanleiding van een gebeurtenis of ontwikkeling. Het contact met het lokale bedrijfsleven is ondertussen dermate frequent dat er nauwelijks nog formele bezoeken worden gepland. In 2013 zijn er in totaal elf aanvragen in behandeling genomen door de commissie. Hoewel het stuk voor stuk goede projecten waren zijn niet alle aanvragen gehonoreerd. Het innovatieve element en ook de bijdrage aan de lokale economie vormt nogal eens een struikelblok. Er zijn 4 innovatieve projecten ondersteund. De ontbinding van het Recreatieschap Achterhoek Liemers heeft in hoofdzaak per 1-1-2014 plaats gevonden. De taken van het routebureau zijn overgedragen aan Stichting Achterhoek toerisme. De strategische marketingvisie voor de Achterhoek is gereed. Twee bovenlokale cultuurprojecten zijn in 2013 gerealiseerd te weten het jongerenkunstproject tijdens het Over de Top Festival en het project Mijn Achterhoek op diverse basisscholen. Jaarstukken 2013 Pagina 18 van 99
Beleidsdoelstelling Indicator Resultaat Onderwijs Voorzieningen zoals opgenomen in het meerjarig onderhoudsplan en het integraal huisvestingsplan worden gerealiseerd. Alle kinderen met een onderwijsachterstand worden extra begeleid, tenzij ouders daar bewust niet voor kiezen. Het streven is om leerlingen die het onderwijs verlaten te beschikken over minimaal een startkwalificatie. Gemeente stelt jaarlijks de benodigde middelen beschikbaar voor noodzakelijk onderhoud en vervanging en/of uitbreiding onderwijshuisvesting. Op behoefte afgestemd aanbod via het per schooljaar vast te stellen VVE-programma. Tijdige signalering van problematiek en goede begeleiding van de leerling. Programma voorzieningen huisvesting onderwijs voor het jaar 2014 vastgesteld na overleg met de schoolbesturen. Daarbij is ook besloten dat de gewenste voorziening voor vervanging kozijnen bij de basisschool St. Willibrordus niet wordt toegekend omdat hiervoor onvoldoende budget aanwezig was. Programma VVE voor het schooljaar 2013-2014 is vastgesteld en er is geen sprake van een wachtlijst voor deelname. Door gerichte projecten (Jouw Unit, Graafschap helpt scoren, volgen overstappers ) wordt het aantal voortijdig schoolverlaters zoveel mogelijk beperkt. Niet alle leerlingen zijn bemiddelbaar. Het schooljaar 2012-2013 telt 37 nieuwe voortijdige schoolverlaters (= 1,3 %, landelijk 2,1 %) waarvan 6 in het voortgezet onderwijs en 31 in het MBO. Kinderen met een onderwijsachterstand worden extra begeleid. Jaarstukken 2013 Pagina 19 van 99
Programma 4: Bestuur en dienstverlening Wij willen verder gaan met een verbetering van de dienstverlening en als bestuur dichter bij de burger staan. Wij willen ons beleid vanuit een actieve, open en communicatieve houding tot stand brengen. De dienstverlening willen we transparant, professioneel, interactief en klantgericht uitvoeren. Financieel overzicht Baten Lasten Saldo Begroting na wijziging 652.740 7.400.381 6.747.641 Rekening 552.515 7.462.903 6.910.388 Overschrijding Programma 4 100.225-/- 62.522-/- 162.747-/- Dichtbij de burger: van persoonlijk maatwerk tot digitaal loket en online service. Jaarstukken 2013 Pagina 20 van 99
Overzicht beleidsdoelstellingen programma Bestuur en dienstverlening Wat willen we bereiken Indicator Resultaat In 2013 willen we beginnen om klanten in een uitnodigende omgeving te ontvangen. 1. Eind 2013 wordt in 30% van de gevallen een alternatief voor de natte handtekening gebruikt. 2. Nieuwe vernietigbare documenten worden uiterlijk eind 2013 digitaal opgeslagen. Het aantal taken met meer dan 2 uitbreiden in het Balie+ concept. Meer dan 5 producten toevoegen in het digitaal loket. Voor projecten worden altijd interactieve participatietrajecten uitgevoerd. De adviezen die het bestuur krijgt moeten oorspronkelijk en creatief zijn en minimaal gewaardeerd zijn met een rapportcijfer van een 8. Tijdstip waarop de verbouwing is begonnen. 1. Mate waarin natte handtekening vervangen is door alternatieven. 2. Mate waarin papieren dossiers vervangen worden door digitale dossiers. Aantal taken die toegevoegd zijn aan het Balie+ concept. Aantal toegevoegde producten in het digitale loket. Mate waarin bij projecten sprake is van interactieve participatie. Waardering van raad en college van onze voorstellen op diverse onderdelen waaronder oorspronkelijkheid en creativiteit. De voorbereidingen zijn gestart. Voorlopige einddatum is 1 juli 2014: de publiekshal moet dan verbouwd zijn en in gebruik genomen. 5% van de uitgaande brieven heeft op dit moment een digitale handtekening. Het doel is niet gehaald. We konden de technische problemen nog niet in voldoende mate oplossen om het doel te halen. Dit doel is niet gehaald. We hebben nog wat technische vraagstukken op te lossen. Organisatorisch is het ook niet altijd passend. We hebben er vanuit de gedachte van leanmanagement naar gekeken en het blijkt dat digitalisering van sommige documenten met een bewaartermijn korter dan 5 jaar niet genoeg meerwaarde heeft. Er zijn drie nieuwe diensten toegevoegd aan het balie+ concept: hondenbelasting, inzien aanslagen en taxatieverslagen. Er zijn 7 transacties toegevoegd aan het loket. 6 voor burgerzaken en 1 transactie Meldingen Openbare Ruimte. Dit is gelukt. Voorbeelden van participatietrajecten van 2013 zijn: Schetsschuit Besselinkschans, Stad Groenlo, reconstructie Aaltenseweg, reconstructie Papendijk, Strategienota en de zorgcoöperatie Mariënvelde. Het rapportcijfer volgens de collegeleden is een 7,4. Het college geeft aan dat onze stukken goed zijn en dat de kwaliteit vooruit is gegaan. Er zijn nog wel wat mogelijkheden voor verbetering. Dit kan o.a. door vaker illustraties te gebruiken; de inleiding kan soms korter en ambtenaren mogen zich nog meer in de lezer verplaatsen. Jaarstukken 2013 Pagina 21 van 99
Programma 5: Bedrijfsvoering en financiën Wij willen een financieel gezonde gemeente zijn. Wij beschikken daarvoor over een sluitende (meerjaren)begroting en een adequate financiële positie. We hebben de bestedingsvoorstellen in overeenstemming gebracht met de beschikbare middelen. Hierbij hoort een evenwichtig beleid voor de gemeentelijke belastingen en tarieven. Financieel overzicht Baten Lasten Saldo Begroting na wijziging 31.513.578 1.983.815 29.529.763 Rekening 38.214.555 6.608.164 31.606.391 Overschrijding Programma 5 6.700.977 4.624.349 2.076.628 Overzicht beleidsdoelstellingen programma Bedrijfsvoering en financiën Wat willen we bereiken Indicator Resultaat Bedrijfsvoering Besparing op de bedrijfsvoering van 1,25 miljoen tot en met 2014. Financiën op orde Invulling en realisatie van de doelstellingen waartoe bij de takendiscussie is besloten. Ingezet beleid moet uitzicht geven op een gezonde structurele financiële basis. Huisvesting Besluitvorming inzake aanpak gemeentelijke huisvesting. Start verbouw gemeentehuis. De uitvoering van de bezuiniging voortzetten zoals de afgelopen 2 jaren heeft plaatsgevonden. Structureel sluitende meerjarenbegroting. Verbetering gemeentelijke huisvesting. De besparing op de bedrijfsvoering is volgens planning verlopen. In november 2013 is door de raad een structureel sluitende meerjarenbegroting 2014 2017 vastgesteld conform de beoogde doelstelling. Daarbij zij opgemerkt dat nog geen rekening is gehouden met de 3 transities welke als budgettair neutraal zijn verondersteld. Besluitvorming rondom het gemeentehuis heeft in 2013 plaatsgevonden: alleen het hoogst noodzakelijke onderhoud doen en een verbouwing van de ontvangstruimte als receptie, loketten, spreekkamers en de kantine uitvoeren. Jaarstukken 2013 Pagina 22 van 99
Wat willen we bereiken Indicator Resultaat Samenwerking Besluitvorming inzake samenwerking met Winterswijk. Organisatie gereed voor samenwerking. Samenwerking in de afvalwaterketen moet leiden tot minder meer kosten. Komen tot intensieve samenwerking met de gemeente Winterswijk. Besluitvorming over de samenwerking met het waterschap Rijn en IJssel. De beoogde ambtelijke fusie vindt geen doorgang. Samenwerking op verschillende bedrijfsterreinen vindt reeds plaats en zal zo mogelijk verder uitgebreid worden. De volgende onderdelen hebben in 2013 zijn beslag gekregen: 1. Er is een regionaal feitenonderzoek uitgevoerd naar model van het landelijke feitenonderzoek doelmatig beheer waterketen. Hieraan hebben alle 10 Regio Achterhoek gemeenten en het waterschap Rijn en IJssel meegewerkt en meebetaald. 2. De water managers van alle 10 gemeenten en het waterschap komen periodiek bij elkaar. 3. Er is een regionaal trekker/coördinator samenwerking water Achterhoek+ benoemd. 4. We hebben samen met de gemeente Winterswijk en het waterschap Rijn en IJssel de OAS (optimalisatiestudie afvalwatersysteem) Rioolwaterzuiveringsinstallatie Winterswijk doorlopen. 5. We staan aan de vooravond van de oprichting van een afvalwaterteam samen met de gemeente Winterswijk en het waterschap. Wij hebben een samenwerkingsovereenkomst met het waterschap Rijn en IJssel getekend over de aanpak van de wateroverlast ten oosten van Lichtenvoorde. Jaarstukken 2013 Pagina 23 van 99
Onvoorzien / Incidentele lasten en baten Onvoorzien Onderstaande tabel geeft een overzicht weer van het geraamde bedrag voor onvoorzien. Begroting na Primitieve begroting Besteding in 2013 wijziging 2013 2013 Programma 1 -/- 36.517 17.682 Programma 2 99.680 37.546 Programma 3 -/- 81.413 71.166 Programma 4 -/- 8.254 708 Programma 5 693.184 113.244 Algemene dekkingsmiddelen 551.457 239.304 -/- 850.000 Totaal geraamd bedrag onvoorzien 1.218.137 239.304 -/- 609.654 Tot een ambtelijke fusie met Winterswijk kwam het niet, maar er wordt wel samengewerkt op verschillende terreinen. Jaarstukken 2013 Pagina 24 van 99
Incidentele lasten en baten Wij hebben geen staat van incidentele lasten en baten opgesteld. Deze uitgaven en inkomsten hebben wij verantwoord in de diverse programma s. Gedurende het jaar 2013 zijn extracomptabel de incidentele baten en lasten bijgehouden. Onderstaand overzicht geeft de belangrijkste incidentele lasten en baten weer: Omschrijving lasten Bedrag Programma 1 Planschadevergoedingen 7.000 Afboeking complex De Woerd 700.000 Boekverlies Lievelderstraat/Lichtenvoordseweg 300.000 Programma 2 Bijdrage tekort 2012 Hameland 135.837 Bijdrage tekort 2013 Hameland 674.850 Terugbetaling participatiebudget 2010 44.519 Terugbetaling BBZ 2013 110.350 Frictiekosten vanwege takendiscussie 2011-2014 281.463 Programma 3 Asbestsanering basisscholen 50.272 Programma 5 Ondersteuning besluitvorming huisvesting 5.011 Totaal bedrag incidentele lasten 2.309.302 Omschrijving baten Bedrag Programma 1 Resultaat complex De Kunne 228.087 Resultaat complex Nieuwmarkt 14.001 Resultaat complex Borculoseweg 577.715 Verkoop groenstroken en grond 62.057 Nedvang eindafrekening 2012 14.560 Programma 2 Afrekening 2012 GGD 13.304 Afrekening 2007 t/m 2012 btw GGD 27.062 Afwikkeling ambulancedienst Regio Achterhoek 46.271 Overname RC ROZ, SDOA 22.388 Vrijval voorziening WIN 66.524 Vrijval voorziening kunst 9.500 Programma 5 Algemene uitkering voorgaande dienstjaren 366.497 Slotuitkering centrum voor automatisering (Raet) 29.695 Afrekening 2012 Regio Achterhoek 16.308 Teruggaaf basispremie WAO-WIA 2013 34.488 A&O fonds stagiaires 6.000 Detachering personeel 144.778 ZW uitkering personeel 19.976 Totaal bedrag incidentele baten 1.699.211 Jaarstukken 2013 Pagina 25 van 99
Paragrafen De voorschriften (Besluit begroting en verantwoording) stellen een aantal paragrafen verplicht, die zowel in de begroting als in het jaarverslag moeten worden opgenomen. 1. Weerstandsvermogen en risicobeheersing 2. Verbonden partijen 3. Bedrijfsvoering 4. Financiering 5. Onderhoud kapitaalgoederen 6. Grondbeleid 7. Lokale heffingen Paragraaf 1: Weerstandsvermogen en risicobeheersing Wij leggen een relatie tussen de beschikbare en de benodigde weerstandscapaciteit. Dat geeft inzicht in de robuustheid van onze rekening. Het weerstandsvermogen is de verhouding van de beschikbare weerstandscapaciteit en alle gekwantificeerde risico s waarvoor geen voorzieningen zijn gevormd en die van materiële betekenis kunnen zijn. De beschikbare weerstandscapaciteit bestaat uit de middelen en mogelijkheden waarover wij kunnen beschikken om niet-begrote kosten op te vangen. Beleid weerstandsvermogen Het beleid over integraal risicomanagement en het aan te houden weerstandsvermogen hebben wij uitgewerkt in de Nota Risicomanagement en weerstandsvermogen. Op basis van informatie uit de risico-inventarisatie, zie pagina 32, doen we met behulp van een risicosimulatie (Monte Carlo) een uitspraak over de financiële gevolgen van de gedefinieerde risico s. De kans en impact van alle individuele en gezamenlijke risico s is hiermee bepaald. Met behulp van dit model kunnen we een uitspraak doen over de gemiddelde verwachte schadelast (de mate waarin men betrokken is bij een bepaald financieel risico) en de maximale verwachte schadelast eens in de tien jaar (bij een betrouwbaarheidsinterval van 90%). De gewenste omvang van het weerstandsvermogen ontstaat op basis van inzicht in de risico s, de financiële consequenties en de mogelijkheden om deze risico s te beheersen of af te dekken. Het is noodzakelijk om risico s te onderkennen maar niet mogelijk om alle financiële risico s volledig af te dekken, want dat zou betekenen dat alle financiële mogelijkheden worden verbruikt. De financiële risico s komen ook nooit in één keer samen, maar fasegewijs. Beschikbare weerstandscapaciteit (incidenteel en structureel) Incidentele weerstandscapaciteit (afgerond op 1.000) Positief rekeningresultaat 1.390.457 Algemene reserve (vrij besteedbaar) 6.054.445 Reserve monumenten 232.673 Stille reserve 500.000 Totaal 8.177.575 Tabel 2.1 incidentele weerstandscapaciteit Structurele weerstandscapaciteit (afgerond op 10.000) Onbenutte belastingcapaciteit voor gemeentelijke 1.477.933 belastingen Rentebaten algemene reserve (vrij besteedbaar) 242.178 Totaal 1.720.111 Tabel 2.2 structurele weerstandscapaciteit De toename van de onbenutte belastingcapaciteit vloeit voort uit het gegeven dat de landelijke groei van de gemeentelijke belastingen en de daaraan gekoppelde norm voor de berekening van de onbenutte belastingcapaciteit hoger is dan in onze gemeente. Jaarstukken 2013 Pagina 26 van 99
Benodigde weerstandscapaciteit volgens risico simulatie Op basis van ons risicoprofiel hebben wij met behulp van de Monte Carlo simulatie een berekening gemaakt van de benodigde weerstandscapaciteit. Wij hebben ruim 20 risico s beschreven en gekwantificeerd (kans x impact). Daarbij maken we onderscheid in risico s met een structurele en met een incidentele impact. De benodigde weerstandscapaciteit berekenen we jaarlijks bij het opstellen van de begroting op basis van de op dat moment gewaardeerde risico s. Op basis van de Monte Carlo simulatie is een schadelast berekend, zie tabel 2.3. Monte Carlo simulatie Risico categorie Gemiddelde schadelast Maximale schadelast (betrouwbaarheid 90%) Impact structureel 527.000 716.000 Impact incidenteel 658.000 860.000 Impact totaal 1.200.000 1.500.000 * Tabel 2.3 Monte Carlo simulatie * De som van de structurele en incidentele maximale schadelast is niet gelijk aan de maximale totale schadelast vanwege de portfolio theorie. Volgens deze theorie is de som van een groep gerelateerde risico s kleiner dan de som van de individuele risico s. De uiteindelijke beoordeling van het weerstandsvermogen wordt via een ratio berekend: Ratio weerstandsvermogen = beschikbare weerstandscapaciteit / benodigde weerstandscapaciteit De ratio van het weerstandsvermogen geeft aan hoe het weerstandsvermogen gewaardeerd wordt. Bij het bepalen van de ratio s gaan we uit van de gemiddelde schadelast. Dit resulteert in de weerstandsratio in tabel 2.4. Weerstandsratio = Ratio weerstandsvermogen Weerstandsratio Ratio Waardering Structureel weerstandsvermogen 3,3 Uitstekend Incidenteel weerstandsvermogen 12,4 Uitstekend Totaal weerstandsvermogen 8,2 Uitstekend Tabel 2.4 Weerstandsratio Wij streven een waardering na die minimaal als voldoende wordt omschreven. Dit komt er op neer dat er sprake is van voldoende weerstandsvermogen als de beschikbare weerstandscapaciteit hoger of gelijk is dan de benodigde weerstandscapaciteit (dus 1,0). Uiteindelijk kunnen we concluderen dat onze weerstandscapaciteit uitstekend is. Jaarstukken 2013 Pagina 27 van 99
Risico-inventarisatie gemeente Oost Gelre De risico s die voor ons relevant zijn hebben we verzameld in een risico-inventarisatie. Voor elk risico: zijn oorzaak en gevolg in beeld gebracht; zijn de beheersmaatregelen ter voorkoming en ter beheersing benoemd; is het risico gewaardeerd (kans en financieel gevolg ingeschat). De belangrijkste financiële risico s lichten we kort toe: Bezuinigingen / dekkingsplan In maart 2011 hebben we een groot aantal bezuinigingsmaatregelen doorgevoerd om een sluitend financieel meerjarenperspectief te realiseren. Zo is de subsidie aan bibliotheek en muziekonderwijs fors verlaagd en is het zwembad geprivatiseerd. Voor het afdekken van eventuele frictiekosten (kosten verbonden aan personeelsmutaties en wijzigingen in de huisvesting) is toen een reserve gevormd. Deze reserve frictiekosten bedraagt per balansdatum ruim 1.544.000 en wordt afdoende geschat. BTW compensatiefonds Het BTW compensatiefonds (BCF) krijgt een maximum. Bij overschrijding van dit maximum worden provincie en gemeente gekort op hun uitkering uit het Provincie- en Gemeentefonds. Wordt minder gedeclareerd dan het maximum, dan wordt dit verschil gestort in het Provincie- en Gemeentefonds. Zowel de korting als een extra uitkering zal plaatsvinden naar rato van het bedrag dat is gedeclareerd bij het BCF. Pas na afloop van het begrotingsjaar wordt duidelijk of de gedeclareerde BTW volledig wordt gecompenseerd. Dit resulteert dan in een rekeningoverschot of -tekort. De financiële haalbaarheid van grote investeringen wordt onduidelijk, omdat vooraf niet duidelijk is of deze investering voor compensatie in aanmerking komt. Om de kans te verkleinen dat we het maximum bedrag overschrijden kunnen we het beroep op het BTW compensatiefonds verkleinen door bijvoorbeeld weer meer zaken zelf te gaan doen. Verbonden partijen - Hameland Bij de berekening van het benodigde weerstandsvermogen houden we rekening met mogelijke jaarlijkse exploitatietekorten. De kosten van eventuele ontmanteling of herstructurering zijn niet verdisconteerd in de berekening van het weerstandsvermogen. Projecten Financiële risico s verbonden aan de realisatie van de sporthal verdisconteren we binnen de ramingen van het project. Ontwikkeling van de algemene uitkering De ontwikkeling van de algemene uitkering blijft lastig te voorspellen. De belangrijkste inkomstenpost binnen onze begroting is daarmee een belangrijke onzekerheid in het bepalen van ons financieel meerjarenperspectief. In de decembercirculaire 2013 hebben we de consequenties van de begrotingsafspraken 2014, die na Prinsjesdag 2013 zijn gemaakt, opgenomen. Openeinde regelingen Minimabeleid, schuldhulpverlening en leerlingenvervoer zijn openeinde regelingen, waarbij vooral de afgelopen jaren het beroep op de schuldhulpverlening aanzienlijk is toegenomen. Ook binnen de regeling leerlingenvervoer kunnen door omstandigheden de kosten aanzienlijk oplopen. Jaarstukken 2013 Pagina 28 van 99
Awbz / Wmo Vanaf 2015 verdwijnen de functies begeleiding en persoonlijke verzorging uit de Awbz. Daarnaast wordt de toegang tot de uit de Awbz betaalde intramurale zorg beperkt. Mensen met een zorgvraag blijven langer zelfstandig wonen. Begeleiding en persoonlijke verzorging (vanwege cognitieve aandoening) gaan onderdeel uitmaken van de nieuwe Wmo. De herziene wet wordt naar verwachting in de loop van 2014 goedgekeurd door de Eerste Kamer. Als risicofactoren worden gezien: De krappe tijd tussen goedkeuring van de wet- en regelgeving en de feitelijke uitvoering; Het principe van de kanteling moet we toepassen op een nieuwe doelgroep en op een nieuwe vorm van ondersteuning (begeleiding en persoonlijke verzorging). Hier moet voldoende expertise voorhanden zijn binnen de gemeente en bij de uitvoerders; De grote financiële bezuinigingsopdracht naast de onduidelijkheid over de huidige vormen van ondersteuning en de daaraan verbonden kosten. Participatiewet Met de Participatiewet wil het kabinet bereiken dat zoveel mogelijk mensen deelnemen in de samenleving. De Participatiewet voegt de Wet werk en bijstand (Wwb), de Wet sociale werkvoorziening (Wsw) en een deel van de Wet werk en arbeidsondersteuning jonggehandicapten (Wajong) samen. Op dit moment zijn slechts de contouren van de wet bekend zijn die ook nog eens diverse keren zijn gewijzigd. Daardoor stagneren voorbereidingen om de wet concreet te kunnen uitwerken, om verordeningen te maken en beleidsadviezen uit te brengen. De gemeenten zijn verantwoordelijk voor de uitvoering en daarmee dragen zij ook de financiële risico s. Welk budget aan deze verantwoordelijkheid wordt gekoppeld is niet duidelijk, maar we zullen wel rekening moeten houden met forse bezuinigingen. Er is géén invoeringsbudget voor de decentralisatie van de Participatiewet beschikbaar. Huisvesting onderwijs Wij hebben financiële onzekerheden, verbonden aan de noodzakelijke investeringen in de huisvesting voor onderwijs, niet meegenomen in de berekening van het benodigde weerstandsvermogen. Er is een wetsvoorstel ingediend om het budget voor het buitenonderhoud aan schoolgebouwen in het primair onderwijs over te hevelen naar de schoolbesturen. De beoogde inwerkingtreding is 1 januari 2015. De Raad van State heeft inmiddels advies uitgebracht over dit wetsontwerp. Daarin wordt gesteld dat een overgangsregeling voorwaardelijk is. Met die overgangsregeling moeten we ten minste de grootste achterstanden in onderhoud wegwerken. Op dit moment kunnen we nog niet inschatten hoe groot het financiële risico voor onze gemeente is. Bouwgrondexploitatie Door de huidige economische situatie en demografische ontwikkelingen moeten we de verwachtingen rondom de ontwikkeling en verkoop van woningen en bedrijventerreinen herzien. Uitgangspunt voor bouwgrondexploitatie blijft een sluitende exploitatieopzet. Jaarlijks actualiseren we de exploitatieopzetten. Als hieruit blijkt dat een tekort ontstaat verwerken we het verlies direct in de jaarrekening. Voor de exploitatie van zowel woningbouw als bedrijventerreinen is de verwachting dat deze minimaal kostendekkend zullen zijn. In nota grondbeleid die we gaan opstellen, gaan we nader op de exploitaties in en de maatregelen die nodig zijn om financiële risico s te beheersen. Regionaal bedrijvenpark Laarberg Gezien de huidige economische situatie zijn er substantiële financiële risico s verbonden aan de bouwgrondexploitatie van Laarberg. De risico s en onzekerheden kunnen we moeilijk inschatten. Ze worden sterk beïnvloed door de onzekere economische ontwikkelingen. De financiële risico s, verbonden aan het regionale bedrijventerrein Laarberg, hebben we verdisconteerd in het weerstandsvermogen. Hierbij hebben we rekening gehouden met de lange looptijd van de exploitatie en het te verwachten exploitatieresultaat bij verschillende scenario s. Jaarstukken 2013 Pagina 29 van 99
Planschadevergoeding Voor aanspraken op planschadevergoeding hebben we een reserve beschikbaar van ruim 37.000. We verwachten dat het aantal verzoeken afneemt door aanpassing van de regeling planschadevergoeding met de invoering van een eigen bijdrage. Aanspraak op planschade als gevolg van de toekomstige ontwikkeling van bouwgrond moet binnen de exploitatieopzet van het plan bekostigd worden. Schatkistbankieren Schatkistbankieren houdt in dat lagere overheden zoals gemeenten, provincies en waterschappen hun geld niet meer kunnen onderbrengen bij reguliere banken, maar verplicht zijn dit bij het Rijk te doen. Het tijdelijk uitzetten van gelden is dan verleden tijd. Financiële risico s ontstaan op het moment dat de gemeente een overschot heeft aan liquide middelen, waarbij zij verplicht wordt deze te beleggen bij het Rijk tegen mogelijk een lager rentepercentage dan elders. Het tast niet alleen de gemeentelijke autonomie aan maar leidt ook tot lagere opbrengsten op uitgezette middelen. In februari 2013 heeft het kabinet het voorstel Wijziging van de Wet financiering decentrale overheden (Fido) in verband met het rentedragend aanhouden van liquide middelen in s Rijks schatkist bij de Tweede Kamer ingediend. De Tweede Kamer heeft het wetsvoorstel op 4 juli 2013 aanvaard. Pas nadat ook de Eerste Kamer zich heeft uitgesproken over het wetsvoorstel, wordt schatkistbankieren voor decentrale overheden wettelijk verplicht. Wet HOF (wet houdbare overheidsfinanciën) De Wet houdbare overheidsfinanciën bevat strengere regels om te zorgen dat het Nederlandse begrotingstekort beperkt wordt tot 3%. Hiermee dreigen gemeenten belemmerd te worden in bijvoorbeeld de uitvoering van het eigen investeringsprogramma zoals investeringen in schoolgebouwen, riolering enz. Wat zijn de gevolgen voor de gemeente? Lokale besturen die investeren, lopen straks kans op een boete. Door het inzetten van de reserves van de gemeente, kun je een EMU-tekort veroorzaken, zonder dat de gemeente zelf geld tekort heeft. Het kabinet wil lagere overheden een boete opleggen via een korting wanneer zij de aan hen toegewezen EMU-norm overschrijden. Ook als Europa daar niet om vraagt. Fiscale risico s In 2011 zijn we met de Belastingdienst horizontaal toezicht aangegaan. Dit wil zeggen dat we een open houding van beide kanten hebben en situaties voorleggen zodat wederzijdse afspraken gemaakt worden. Het voordeel hiervan is dat we achteraf niet met controles geconfronteerd kunnen worden. Dit proces is continue in ontwikkeling. We zetten steeds meer stappen om fiscaal in control te komen. We willen dit steeds beter verankeren in onze organisatie zodat de Belastingdienst op den duur alleen hoeft te monitoren. In 2013 beginnen we met de fiscaliteit op te nemen in onze interne controle. In 2014 heeft De Belastingdienst het voornemen om een steekproefcontrole te houden. Indien er geen bijzonderheden worden geconstateerd komen weer een stap verder in horizontaal toezicht en zitten we nagenoeg in de eindfase van dit proces. De Belastingdienst controleert ons dan enkel op afstand. Jaarstukken 2013 Pagina 30 van 99
Decentralisaties in het sociaal domein Rond de drie decentralisaties in het sociaal domein is nog veel onduidelijk. Niet alleen bestaat onduidelijkheid over de taken die onze kant op komen, maar ook over het budget dat hieraan is gekoppeld. In ieder geval is duidelijk dat de omvang van het Gemeentefonds met zo n 75% zal stijgen en de bestaande budgetten met gemiddeld 25% worden gekort. Financiële opgave Er komt vanaf 2015 een sociaal deelfonds waarin de budgetten voor jeugdzorg, Wmo/Awbz en participatie worden samengevoegd. Wij zijn vrij deze middelen over de drie taakvelden te verdelen. Het deelfonds kent een tijdelijk karakter (3 jaar) en wordt via een aangepast Iv3-verantwoording (informatievoorziening derden) door het ministerie gemonitord. Het inkomensdeel van de Wwb blijft een specifieke uitkering en gaat dus géén onderdeel uitmaken van het deelfonds. Na vaststelling van de taken en verantwoordelijkheden die naar de gemeenten overgaan, wordt het bijbehorende macrobudget bepaald, rekening houdend met de korting (van gemiddelde 25%), bezuinigingen regeerakkoord en het akkoord Rijksbegroting 2014. De budgetten 2015 voor jeugd en Wmo worden voorlopig op basis van een historische verdeling (op basis van het huidige gebruik) bepaald en worden waarschijnlijk in november bekend. Het ministerie streeft ernaar het participatiebudget 2015 volgend voorjaar (meicirculaire 2014) bekend te maken. Tegen die tijd komt er ook duidelijkheid over de budgetten voor de jaren 2016 en verder voor Jeugd en Wmo. Deze budgetten worden dan gebaseerd op een objectief verdeelmodel. Specifieke uitkering Sociaal deelfonds Algemene Uitkering Jeugdzorg (ca 2,3 miljard Inkomensdeel WWB (ca 5,0 miljard) WMO/AWBZ (ca 6-7 miljard) Algemene Uitkering (ca 15,5 miljard) Participatiebudget (ca 3,2 miljard) Binnen de WMO/AWBZ gaat persoonlijke verzorging zeer waarschijnlijk niet over naar de gemeenten hier is een budget van ca 2,0 miljard meegemoeid. Op dit moment onderzoekt het CPB of de macrobudgetten toereikend zullen zijn. Na 2015 blijft de vraag of en in welke mate volume- en prijsaanpassingen (indexatie) worden doorgevoerd. Op zijn vroegst bij de meicirculaire 2014 wordt duidelijk welke consequenties het objectieve verdeelmodel op onze situatie heeft (voor- of nadeel gemeente). Jaarstukken 2013 Pagina 31 van 99
Welke risico s kunnen we onderscheiden Politiek / bestuurlijk risico Onder de noemer lokaal maatwerk worden binnen de decentralisaties taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden overgedragen aan de gemeente. De gemeenteraad wordt verantwoordelijk voor de aansturing, het toezicht en de verantwoording van de lokale en regionale zorg. Financieel risico De financiële taakstelling als gevolg van de forse korting op de budgetten realiseren we op termijn alleen als we instaat zijn de zorg effectiever te organiseren (ontschotting) en de samenredzaamheid van inwoners (burgerkracht) te vergroten. Activiteiten die gericht zijn op het vergroten van burgerkracht in het sociaal domein maken onderdeel uit van de maatschappelijke ontwikkeling waarbij de rolverdeling tussen overheid en burger verandert. De komende jaren wordt duidelijk of het mogelijk is de kostbare specialistische voorzieningen terug te dringen door onder meer: - gewijzigd schaalniveau en gewijzigde inrichting (zorg dichter bij de cliënt te organiseren); - leveren van meer maatwerk; - vergroten van de eigen verantwoordelijkheid van cliënten en hun omgeving; - integrale benadering en effectievere voorzieningen; - meer in te zetten op preventie. Onderstaande afbeelding illustreert die transitie. Korte invoeringsperiode De invoeringsdatum 1 januari 2015 blijft vooralsnog staan, terwijl nog veel onduidelijk is en data waarop informatie beschikbaar zou komen steeds worden doorgeschoven. De tijd die ons rest voor het organiseren van de zorg wordt daarmee steeds korter. Gevolgen voor weerstandsvermogen op termijn Op dit moment ontbreekt ons cijfermatig inzicht om de mogelijk forse financiële risico s rondom de drie decentralisaties te kunnen kwantificeren. De hiervoor berekende weerstandsratio s staan op termijn daarom onder druk. Het aanhouden van een weerstandsvermogen duidelijk boven de benodigde weerstandscapaciteit is daarom sterk aan te bevelen. Jaarstukken 2013 Pagina 32 van 99