Mobiliteitsmanagement is een vak Wat doet de Mobiliteitsmanager van het Jaar anders dan zijn vakgenoten? En wat merken zijn forenzende collega s daarvan? Die vragen stelden we aan André de Boer, senior adviseur Mobiliteit van Rijkswaterstaat. Eerder dit jaar nam hij tijdens het Fleetmanagement Congres in Nieuwegein de titel over van Patrick Langevoort, die de award in 2013 won als Mobiliteits adviseur van Alliander (nu Allego). Beide heren komen aan de spreektafel. tekst Rob de Boer fotografie Maarten Corbijn p04-95 najaar 2014
95 najaar 2014 - p05
Juryrapport over André de Boer André de Boer vervolgt de richting die zijn voorganger heeft ingezet, om tot bundeling te komen van een belangrijk deel van het wagenpark van de Rijksoverheid. Zijn visie, wil en zijn enthousiasme moet de komende jaren de benodigde cultuurverandering ondersteunen. Hij bepaalt mede hoe er in de toekomst met mobiliteit binnen de overheid moet worden omgegaan. Juryrapport over Patrick Langevoort "Patrick Langevoort volgt standvastig zijn koers en zoekt naar alternatieven. Zo kijkt hij bijvoorbeeld ook naar openbaar vervoer, elektrische auto's en deelauto's. Hij geeft de verschuiving van bezit naar gebruik concreet vorm. p06-95 najaar 2014
Aan het eind van de jaren 80 raakte Nederland langzaam maar zeker in de ban van de leaseauto. Voor veel werknemers werd de auto van de zaak sindsdien een vaste secundaire arbeidsvoorwaarde, terwijl werkgevers de leaseauto inzetten in de zoektocht naar geschikt personeel op de arbeidsmarkt. Anno 2014 rijden er op de Nederlandse wegen dan ook ruim 700.000 leaseauto s rond. En hoewel de grootste groei er inmiddels uit is, neemt het aantal leaserijders nog altijd toe. Ondanks dalende autoverkopen groeide de Nederlandse leasevloot in 2013 met 0,6 procent*. Daarbij zijn leaseauto s met een totaal marktaandeel van circa 30 procent* ook voor de Nederlandse auto-importeurs van groot belang. Kentering Mede als gevolg van het fiscale beleid van de Nederlandse overheid tekent zich de laatste jaren een kentering af rond de leaseauto. Vanwege de lage bijtellingspercentages kiezen steeds meer leaserijders voor een kleinere/ schonere auto uit het A- of B-segment. Daarmee worden de parkeerplaatsen van Nederlandse bedrijven in toenemende mate bevolkt door modellen als de Volkswagen Polo en de Toyota Prius. Ook de Peugeot 208 en Audi A1 zijn populair onder leaserijders, een ontwikkeling die ten koste gaat van traditionele leasetoppers als de Ford Mondeo, Renault Laguna en Volkswagen Passat. Nog opvallender is het feit dat zowel werkgevers als werknemers de leaseauto niet langer als vanzelfsprekend beschouwen. Werkgevers maken steeds vaker gebruik van mobiliteitsbudgetten waarmee werknemers zelf kunnen invullen hoe ze van en naar het werk reizen. Ook de opkomst van de elektrische fiets en het groeiende aantal mensen dat één of meerdere dagen per week vanuit huis werkt, maakt dat werknemers vaker kijken naar een alternatief voor de leaseauto. Kiest een medewerker wel voor een leaseauto, dan is dit steeds vaker een plug-in hybride of zelfs een volledig elektrische auto. Al deze ontwikkelingen maken dat de wagenparkbeheerder steeds vaker de rol vervult van mobiliteitsmanager, die zijn collega s adviseert en voor het hele bedrijf het beleid rond mobiliteit vormgeeft. Voor de organisatoren van het jaarlijkse Fleet Management Congres was dat reden om de verkiezing voor Fleetmanager van het Jaar om te dopen tot Mobiliteitsmanager van het Jaar. Invloed op beleid Rijkswaterstaat en Alliander zijn voorbeelden van organisaties die de afgelopen jaren een mobiliteitsmanager hebben aangesteld. Bij Rijkswaterstaat is dat André de Boer, die 5 jaar geleden in dienst trad als Senior Adviseur Mobiliteit. Patrick Langevoort was bij netwerkbedrijf Alliander tot vorig jaar werkzaam als Adviseur Mobiliteit, tegenwoordig is hij Business Developer bij Allego. Allego realiseert en beheert laadinfrastructuur voor elektrisch vervoer. Vanzelfsprekend hebben ze elk een geheel eigen visie op hun vak, maar er is ook een belangrijke overeenkomst: beide heren werden verkozen tot Mobiliteitsmanager van Jaar. In 2013 zag Langevoort zijn harde werken bekroond met deze vakprijs, waarna hij het stokje in mei van dit jaar mocht overdragen aan André de Boer. Behalve voor hun visie en motivatie werden beide winnaars door de jury beoordeeld op de invloed die ze hebben gehad op het mobiliteitsbeleid van hun werkgever. Gevraagd naar de invloed die hij heeft op het mobiliteitsbeleid van zijn werkgever, antwoordt André de Boer echter dat het moeilijk is om heel concreet resultaten te meten: Het is niet mijn taak om alle gebruikers persoonlijk te adviseren, mijn rol ligt meer in het ondersteunen van het lijnmanagement. Zij gaan de gesprekken met hun medewerkers aan. Wel ben ik zelf groot voorstander van het delen van een auto. Binnen Rijkswaterstaat hebben we er bewust voor gekozen om het aantal persoonlijke leaseauto s af te bouwen. Niemand bij ons heeft recht op een leaseauto. Het is ook niet zo dat mensen bij ons automatisch rechten kunnen ontlenen aan een leaseauto. Dat is afhankelijk van het reisgedrag van de betreffende persoon, en dat monitoren we elk half jaar. Voor elke medewerker geldt dat we eerst kijken naar de mogelijkheden die het OV biedt. De mobiliteitskaart van Mobility Mixx is de basis voor ons mobiliteitsbeleid. Wie echt niet per bus of trein kan reizen, mag eventueel gebruikmaken van een auto. Dat kan een poolauto of een tijdelijke auto zijn, een eigen leaseauto is de laatste optie. Daarbij kijken we altijd naar de auto met de laagste kilometerkostprijs. De levering van auto s is voor de overheid onderdeel van een aan besteding. Per kavel werken we met 4 tot 5 merken en modellen, onze leasemaatschappij geeft ons vervolgens elke 2 maanden een overzicht van de daarbij behorende integrale kilometerkostprijzen. Daaruit kiezen we vervolgens de auto met de laagste kilometerkostprijs, met als bijkomend voordeel dat die auto s bijna automatisch ook de laagste CO 2 -uitstoot hebben. Te vroeg Binnen Alliander wordt er zeer veel waarde gehecht aan het geven van vertrouwen en eigen verantwoordelijkheid aan de medewerkers. In lijn met deze waardes heb ik in mijn beginperiode bij Alliander een plan uitgewerkt voor een integraal mobiliteitsbeleid dat voorzag in mobiliteitsbudgetten, vervolgt Patrick Langevoort. Dat de implementatie van dit plan toen niet en nu langzaam op gang komt, had en heeft weinig met de kwaliteit van de inhoud te maken. Echter hebben wij de afgelopen jaren ervaren, dat veranderingen in mobiliteit veel vraagt van medewerkers en de veranderingen in de bedrijfscultuur. Het is belangrijk om afwegingen te maken die recht doen in alle facetten van het gebruik door de medewerker. Daarbij is de keuze voor een bepaalde leaseauto meestal niet alleen maar gedreven door zakelijk gebruik, maar telt de gezinssituatie en levensfase ook een grote rol. Het is de kunst om mensen daar anders naar te laten kijken, en te zelfstandig te laten kiezen voor een oplossing die zowel voor het bedrijf als voor de medewerker zelf het beste is. We beginnen nu langzaam te merken dat medewerkers er ook de voordelen van in zien. Met name nieuwe medewerkers hebben meer de neiging om te kijken naar alternatieven voor de leaseauto. Er ligt een rol voor de werkgever om daar zoveel mogelijk inzicht in te verschaffen. Bij ons gaat het er vooral om dat we zo efficiënt mogelijk reizen. Die efficiency meten we op basis van tijd, geld en duurzaamheid, waarbij we die laatste component bewust hebben gekoppeld aan CO 2. Werken aan huisvesting Binnen Alliander wordt veel moeite gedaan om het werken aantrekkelijker en flexibeler te maken, passend bij de werkzaamheden van de specifieke medewerkers. Dat betekent onder meer dat medewerkers van Alliander op verschillende locaties kunnen werken, met een wisselende bereikbaarheid per openbaar vervoer. Dat vraagt om flexibeler mobiliteitsoplossingen die aansluiten bij de werkomstandigheden zoals die zich in de praktijk voordoen. Bij Rijkswaterstaat is een vergelijkbare operatie aan de gang. Net als de Nederlandse overheid ontkomt ook Rijkswaterstaat niet aan een omvangrijke bezuiniging, waarvoor kritisch wordt gekeken naar locaties en mensen. Voor de vestiging Westraven in Utrecht betekent dat bijvoorbeeld een forse toename van het aantal personen per werkplek. Mede daarom hebben we ervoor gezorgd dat Westraven goed bereikbaar is met het openbaar vervoer. Er komen meerdere buslijnen voorbij, en voor de deur stopt elke 10 minuten een tram. Op die manier hebben we het omgedraaid, vertelt André de Boer. Onderdeel van ons beleid is ook dat mensen meer gaan flexwerken en vanuit huis gaan werken. Mensen moeten zelf gaan nadenken over de vraag waarom ze naar kantoor komen. Natuurlijk is en blijft gezamenlijk overleg af en toe nodig, maar het meeste werk kan vanuit huis worden gedaan. De beste reis is nog altijd geen reis, maar dat moet je als werkgever wel faciliteren. u *Bron: Vereniging Nederlandse Autoleasebedrijven (VNA) 95 najaar 2014 - p07
Daar hoort bijvoorbeeld ook bij dat we kritisch kijken naar de verdeling van onze 600 poolauto s. De helft daarvan is vrij beschikbaar om te reserveren, de andere zijn nu nog toegewezen aan afdelingen. Het aantal afdelingsgebonden auto s gaan we echter terugbrengen, zodat iedereen ze vrij kan reserveren. Daarvoor hebben we een goed boekingssysteem, waarin precies te zien is welke auto s er beschikbaar zijn, en waar deze staan. Grootste winst Als mobiliteitsmanager maakte Patrick Langevoort zich al in een vroeg stadium sterk voor de elektrische auto. De ervaring die hij in zijn functie opdeed rond elektrische mobiliteit, maakte dat zijn werkgever hem onlangs vroeg voor een nieuw bedrijfsonderdeel om de ontwikkeling van elektrisch vervoer in Nederland te versnellen. Maar dat betekent niet dat we voor onze mobiliteit alleen kijken naar de elektrische auto. We bekijken eerst alle alternatieven, van lopen tot de fiets en het openbaar vervoer. Pas daarna volgen zaken als een poolauto, teamauto of een persoonlijke leaseauto. In het verleden zorgden sommige regelingen ervoor dat mensen zoveel mogelijk kilometers gingen maken. En meedoen aan een fietsplan leek onmogelijk als je al een leaseauto had. Voor mij zou het ideaal zijn om alle regelingen en faciliteiten zoveel mogelijk te integreren en de verantwoordelijkheid bij de medewerker neer te leggen. Dan kun je mensen bijvoorbeeld ook aanspreken op hun brandstofverbruik, zodat ze rechtstreeks verantwoordelijk zijn voor de gemaakte kosten. Ook kun je ervoor kiezen om mensen te belonen voor zuinig rijgedrag. Op die manier kun je als organisatie tot wel 30 procent besparen op mobiliteit. Alleen moet je dat op basis van feiten inzichtelijk maken, en het vervolgens op individueel niveau regelen. Dat is het grootste struikelblok om mobiliteitsbudgetten in te voeren, want het is nauwelijks te doen om iedereen persoonlijk advies te geven. Daar is technologie voor nodig, en een duidelijke systematiek. Toch is de grootste winst van de afgelopen jaren dat mobiliteit echt op de agenda is gezet. Toen ik in dienst kwam hadden we naast een wagenpark een contract met de NS en Connexxion, maar daar zat geen beleid of visie achter. Sindsdien is de organisatie erg in beweging gekomen. We merken dat er binnen het bedrijf anders naar de materie wordt gekeken en die verandering in perceptie is een prestatie op zich. Reisgedrag inzichtelijk maken Ook Rijkswaterstaat heeft elektrische mobiliteit prominent op de agenda staan. Na al vroegtijdig een praktijkproef Elektrisch Rijden te hebben gedaan, start binnenkort een nieuw project met waterstofauto s. We zien inderdaad graag dat mensen zoveel mogelijk elektrisch gaan rijden, beaamt André. Alleen hebben mensen die er niet privé mee rijden, er te weinig voordeel van. Dan levert het alleen maar ongemak op. Wij geven ook extra aandacht aan het brandstofverbruik van mensen die een plug-in hybride rijden. Om daarmee in de buurt te komen van het normverbruik, zul je je rijgedrag moeten aanpassen en maximaal moeten opladen. We brengen via de tankpasleveranciers dus ook in kaart hoe er wordt getankt met alle plug-in hybrides die eind vorig jaar nog snel op naam zijn gezet. Zo n auto moet je als werkgever ook niet zonder verdere randvoorwaarden ter beschikking stellen aan iemand die jaarlijks 50.000 kilometer of meer rijdt. Daar zijn andere, waarschijnlijk geschiktere auto s voor. Afgezien daarvan vind ik het mooi om te zien dat we met zijn allen 10 procent minder zijn gaan rijden sinds we via track & trace dienstritten registreren. Dat is niet bedoeld als controlemiddel, maar om het reisgedrag van onze mensen inzichtelijk te maken. Dat moet ook, aangezien we werken met gemeenschapsgeld. In dat kader is ook besloten om voor dienstreizen per trein voortaan te kiezen voor de 2e klas, in plaats van de 1e klas. Een kleine aanpassing, maar toch een mooi resultaat. Ik kan niet met volledige zekerheid zeggen of ons mobiliteitsbeleid direct heeft bijgedragen aan een grote besparing in geld of CO 2. Daar hebben ook veranderingen binnen de organisatie en fiscale aanpassingen mee te maken. Wel zie ik een toename van het aantal poolauto s en van het aantal kilometers dat onze medewerkers afleggen per openbaar vervoer. Ook ik zou graag de mogelijkheden van een mobiliteitsbudget per medewerker voor het Rijk verder onderzoeken, maar de praktijk is dat we te maken hebben met randvoorwaarden binnen het rijksbrede vervoerbeleid. Het is aan ons om daar op een goede manier invulling aan te geven. Daarvoor proberen we uit alle bestaande regelingen het beste te halen en met elkaar te combineren. t Aandeel registraties hybride en elektrische auto's in % LPG 2,3% Hybride 1,6% 12% 11% 10% 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% 2008 2009 Personenautoregistraties (x 1.000) 600 500 400 300 200 100 2010 2011 2012 2013 % registraties hybride personenauto s % registraties elektrische personenauto s Diesel 16,9% Benzine 79% aardgas/ elektrisch/ biobrandstof/ 0,1% personenautopark naar brandstof in % p08-95 najaar 2014 Bron: RDC CBMI, RAI Vereniging Bron: Mobiliteit in Cijfers Auto's 2014/2015, jaarlijkse publicatie van BOVAG en RAI Vereniging
95 najaar 2014 - p09