NOTITIE GROEPSPLANNEN SKBO Deze notitie vormt een onderdeel van het continuüm Begeleiding en Zorg, zoals dit gerealiseerd zal worden op de basisscholen van SKBO. Alle aspecten van dit continuüm worden beschreven in het Handboek Begeleiding en Zorg, wat in augustus 2012 is voltooid. Op de basisscholen van SKBO zullen al deze aspecten, op 01-09-2013 functioneel zijn. Januari 2012 Vastgesteld Beleidsgroep Onderwijs dd. 19-01-2012 Vastgesteld Beleidsgroep Kwaliteit dd. 02-02-2012 Van kracht m.i.v. dd. 01-08-2012
Inhoud GROEPSPLANNEN IN RELATIE MET VISIE OP ONDERWIJS.... 3 DEFINITIE... 5 DE PLAATS VAN HET GROEPSPLAN IN HET SYSTEEM VAN ZORG EN BEGELEIDING... 5 HET GROEPSPLAN... 6 BESCHRIJVING AFZONDERLIJKE ITEMS: (zie ook bijlage 2: kijkwijzer groepsplan)... 8 VOORWAARDEN OM TOT EEN KWALITATIEF GOED GROEPSPLAN TE KOMEN.... 10 CONSEQUENTIES VOOR DE OVERLEGSTRUCTUUR OP SCHOOL... 11 OPBRENGSTEN GROEPSPLAN.... 12 VAN GROEPSPLAN NAAR INDIVIDUEEL HANDELINGSPLAN... 14 TIJDPAD INVOERING GROEPSPLAN + NOODZAKELIJKE ACTIVITEITEN BOVENSCHOOLS EN OP SCHOOLNIVEAU... 16 Bijlage 1: Basismodel Convergent differentiëren binnen het Directe Instructie Model (Bron: School Aan Zet)... 18 Bijlage 2: Kijkwijzer groepsplan. (Bron: 1 zorgroute)... 19 Bijlage 3: Checklist voorbereiding groepsbespreking (Bron: De Zonnevogel)... 20 Bijlage 4: Agenda groepsbespreking / evaluatie groepsplan. (Bron: 1-zorgroute)... 21 Bijlage 5: Groslijst onderwijsbehoeften. (Bron: 1-zorgroute)... 22 Bijlage 6: Analyse van toetsresultaten.... 24
GROEPSPLANNEN IN RELATIE MET VISIE OP ONDERWIJS. Onderwijsvisie SKBO SKBO staat voor onderwijs van goede kwaliteit SKBO staat voor onderwijs waarbij al ons handelen op de ontwikkeling van het kind gericht is SKBO staat voor onderwijs met deze kenmerken: Samen leren samen werken en kennis ontwikkelen, met oog voor diversiteit en ieders eigenheid Kind centraal proces- en resultaatgericht, met hoge verwachtingen, passend bij ieders behoeften en talenten Beweging op basis van groei en beweging, met een open vizier voor veranderingen Omgeving in samenhang met de omgeving, met verantwoording, transparantie, reflectie SKBO biedt onderwijs met een stevige basis waar kinderen voorbereid worden op een goede toekomst
De in- en externe zorgsystemen van de scholen en SKBO worden getoetst aan de kaders van passend onderwijs en waar nodig afgestemd of doorontwikkeld. Dit leidt tot het samenstellen van het SKBO handboek Begeleiding en Zorg waarin beleidsafspraken, procedures en formats dit aangaande zijn gebundeld en gekoppeld. Bovenstaande beleidsuitspraken zijn de onderleggers voor deze notitie. Een belangrijke benaderingswijze van het onderwijs om aan bovenstaande doelstellingen te beantwoorden is het handelingsgericht werken i.c.m. met opbrengstgericht werken. Hierbij gaan we uit van de onderwijsbehoeften van leerlingen, van hoge verwachtingen naar eigen resultaten, maar ook naar de resultaten van de leerlingen. Daarbij is binnen het handelingsgericht werken planmatigheid (waarnemen-begrijpen-plannenrealiseren-evalueren) en transparantie essentieel om tot gewenste resultaten te komen en doelgericht en doelbewust te werken. De vertaling van dit alles in de praktijk wordt (onder meer) gevonden in het werken met groepsplannen. Werken met groepsplannen kenmerkt zich door voordelen als: - Het begeleiden van de groep leerlingen naar vooraf geformuleerde doelen, ambities. - Deze doelen kenmerken zich door een hoog ambitieniveau. - Waardoor leerkrachten doelbewust en doelgericht plannen en werken binnen een vooraf vastgestelde periode. - Een preventief karakter, waardoor uitval van leerlingen zoveel als mogelijk wordt voorkomen door uitbreiding van onderwijstijd. Pro activiteit in plaats van reactiviteit. - Werken vanuit een analyse van de onderwijsbehoeften van de leerlingen om vervolgens leerlingen te begeleiden vanuit die onderwijsbehoeften. - Effectiviteit in het managen van verschillen tussen leerlingen, zowel in de praktijk als administratief door een afname van het aantal individuele plannen. Er worden geen individuele begeleidingsplannen binnen zorgniveau 2 (voor zover dit op scholen gebeurde) meer opgesteld. Individuele handelingsplannen komen, bij goed opgestelde en uitgevoerde groepsplannen, minder voor. - Effectiviteit in het samenwerken tussen leerlingen en het vergroten van de vaardigheid tot zelfstandige verwerking. - Flexibiliteit, waardoor soepel inspelen op veranderende onderwijsbehoeften mogelijk is. - Waar wenselijk afstemming met alle betrokkenen (kind, collega s, ouders) binnen het betreffende zorgniveau (1 of 2) over de begeleiding van het leerling. (Ouders worden bijvoorbeeld via het rapport of tijdens rapportavonden geïnformeerd over de plaats van de leerling in het groepsplan).
DEFINITIE We definiëren het begrip groepsplan als volgt: Een groepsplan is een systematische en doelgerichte beschrijving van het aanbod betreffende één vakgebied (of pedagogisch doel) aan de hele groep gedurende een bepaalde periode. Dit aanbod is gebaseerd op een analyse van de onderwijsbehoeften van de leerlingen, waarbij de instructie- en begeleidingsbehoefte van een geclusterde groep leerlingen bepalend is voor de omvang van de onderwijs- en begeleidingstijd voor deze groep leerlingen. Een groepsplan is concreet en praktisch en kent in principe 3 subgroepen. Een groepsplan kent als fundamenten: - Uitgaan van convergente differentiatie. (Er wordt niet gedifferentieerd naar niveau en doelen, maar in onderwijstijd of aanpak.) - Uitvoering van het groepsplan binnen een vorm van het directe instructiemodel (zie bijlage 1) is meer dan wenselijk. Uit onderzoek blijkt dat de directe koppeling van instructie, begeleide inoefening en begeleide of zelfstandige verwerking het meest effectief is. - Een kwalitatief goede instructie en uitbreiding of verkorting van onderwijs- en begeleidingstijd, voor die leerlingen die hier behoefte aan hebben. - Formuleren van ambitieuze leerdoelen voor alle leerlingen in de groep. - Flexibiliteit, waardoor aanpassingen op basis van de praktijk van alle dag mogelijk is. In de praktijk betekent dit alles dat, na de klassikale instructie en begeleide inoefening aan de hele groep, groepjes leerlingen extra instructie, extra leerstof, extra begeleide inoefening, extra leertijd krijgen om de gestelde doelen voor de groep te bereiken de sterkere leerlingen de verwerking, al dan niet in een compactere versie krijgen aangeboden, aangevuld met verrijkende of verdiepende verwerking. de basisgroep verder gaat met zelfstandige verwerking. In het groepsplan vinden alle leerlingen van de groep een plaats. DE PLAATS VAN HET GROEPSPLAN IN HET SYSTEEM VAN ZORG EN BEGELEIDING In algemene termen gaan we uit van het volgende: - Een groepsplan is de operationalisering van de begeleiding van de totale groep leerlingen. - Expliciete zorg voor leerlingen, die onvoldoende rendement laten zien van deze begeleiding, vinden we terug in individuele handelingsplannen, waarin specifieke aanvullende maatregelen boven op datgene wat al in het groepsplan staat beschreven, wordt verwoord.
HET GROEPSPLAN Vakgebied: Groep: Leerkracht(en): Datum opgesteld: Periode: Ambitie vaardigheidsscore: Datum evaluatie: Groep Doelen Aanpak Organisatie Evaluatie Basisgroep Basisinstructie / zelfstandige verwerking. Namen van lln. Subgroep 1 Verkorte instructie / begeleiding, uitbreiding aanbod Namen van lln. Subgroep 2 Basisinstructie/verlengde instructie / begeleiding Namen van lln. Leerlingen met een i.h.p. / o.p.p Namen van lln. of: betreffende namen markeren. Zie i.h.p. / o.p.p. Zie i.h.p. / o.p.p. Zie i.h.p. / o.p.p.
Scholen die de voorkeur hebben om onderscheid te maken tussen aanpak en inhoud, gebruiken het format zoals op deze bladzijde is weergegeven. HET GROEPSPLAN Vakgebied: Groep: Leerkracht(en): Datum opgesteld: Periode: Ambitie vaardigheidsscore: Datum evaluatie: Groep Doelen Inhoud Aanpak Organisatie Evaluatie Basisgroep Basisinstructie / zelfstandige verwerking. Namen van lln. Subgroep 1 Verkorte instructie / begeleiding, uitbreiding aanbod Namen van lln. Subgroep 2 Verlengde instructie / begeleiding Namen van lln. Leerlingen met een i.h.p. / o.p.p Namen van lln. of: betreffende namen markeren. Zie i.h.p. / o.p.p. Zie i.h.p. / o.p.p. Zie i.h.p. / o.p.p. Zie i.h.p. / o.p.p.
BESCHRIJVING AFZONDERLIJKE ITEMS: (zie ook bijlage 2: kijkwijzer groepsplan) (Bron: vrij naar 1 zorgroute Clijssen) Basisgroep. Deze groep bestaat uit de leerlingen van de klas, die na de basisinstructie aan de hele groep zelfstandig de verwerking gaat maken. In de regel zijn dit leerlingen uit niveau B en C (vgl. niveau III). Deze groep noemen we dan instructiegevoelig. Subgroep 1: verkorte instructie / begeleiding. Uitbreiding aanbod. Dit zijn de leerlingen die we instructieonafhankelijk noemen. De goede leerlingen die vaak voldoende hebben aan een korte instructie. Geredeneerd vanuit de resultaten van de Cito lovs toetsen zijn dit doorgaans de leerlingen die een A- score of hoge B-score halen. (vgl. niveau I en II) In de uitwerking van het groepsplan zijn dit leerlingen die al snel tijdens de basisinstructie aan de groep zelfstandig de aangeboden stof kunnen verwerken en aanvullende opdrachten krijgen. Subgroep 2: Verlengde instructie, begeleiding, inoefening, begeleide verwerking in de subgroep. Deze leerlingen noemen we instructieafhankelijk. Doorgaans zijn dit de leerlingen die in Cito-termen een D of E niveau hebben. (vgl IV en V) Zij hebben extra onderwijstijd en extra begeleiding nodig om de aangeboden stof goed te verwerken. Bovenstaande indeling geeft suggesties n.a.v. de niveaus binnen de Cito toetsen. Natuurlijk is het zo dat niet alleen het niveau bepalend is in welke subgroep de leerling begeleid gaat worden. De analyse die onder het groepsplan ligt, geeft meer argumenten om tot een beslissing te komen. Doelen: Een doel geeft de gewenste situatie weer / welke kennis en vaardigheden moeten de leerlingen aan het eind van de periode bereikt hebben. Deze doelen zijn s.m.a.r.t. geformuleerd en dus ook voor alle groepen te evalueren. Voor de school geldt dat zij intern vaststellen welke termen worden gebruikt bij de beschrijvingen van het doel. Onderstaande opsomming geeft suggesties. Kwantitatieve doelen: - Beschrijving te behalen norm op methodegebonden toetsen voor de groep als totaal. Bijvoorbeeld 80 % voldoende scores. - Beschrijving te behalen norm op methodegebonden toetsen voor de onderscheiden subgroepen. Bijvoorbeeld 80% voldoende scores. - Beoogde vaardigheidsscore van de groep als geheel. (Hierbij gelden de geformuleerde ondergrenzen van de inspectie in ieder geval als referentiekader.) - Beoogde vaardigheidsscore van de onderscheiden subgroepen. - De gewenste verdeling A t/m E score (of I t/m V) in percentages. - Het gewenste te behalen niveau A t/m E (of I t/m V) van de onderscheiden subgroepen.
Kwalitatieve doelen: - De te behalen leerdoelen aan het einde van de periode. (Opmerking: de school dient zicht de vraag te stellen in hoeverre het wenselijk is in het groepsplan inhoudelijke leerdoelen te beschrijven.) Hierbij valt te denken aan het benoemen van hoofddoelen. - Welke (s.m.a.r.t.-geformuleerde) minimumdoelen zijn door de meeste leerlingen aan het einde van de periode gerealiseerd. (Denk hierbij aan de voorgestelde 80% norm) - Afronding van welk blok uit een methode (hierbij zijn de leerdoelen impliciet opgenomen en worden niet apart verwoord. De leerkracht heeft wel kennis van deze leerdoelen.) Inhoud: Welke leerstof / activiteiten zet ik in? - Aangeven van leerstof (methode), materialen, middelen. - Kernachtig staat aangegeven wat als basis aan de groep, subgroepjes of individuele leerlingen naast de methode aangeboden wordt om gestelde doelen te bereiken. - Welke aanvullende of zelfs alternatieve leerstof wordt ingezet om doelen te behalen, zoals extra programma s, software, andere methodieken. Aanpak: Hoe geef ik instructie en begeleiding? Op basis van de onderwijsbehoefte van de leerling geeft de leerkracht aan hoe de leerstof aan de diverse subgroepen wordt aangeboden? - Hoe wordt de leerstof aangeboden? - Hoe houd ik rekening met diverse leerstijlen? - Welke didactische interventies vinden er plaats? - Welke pedagogische aspecten verdienen aandacht? - Hoe geef ik de instructie, wat zijn aandachtspunten? - Het beschikbaar stellen van extra onderwijstijd. - Specifieke materiele ondersteuning. - Activerende werkvormen. - Feedback. Organisatie: - Hoe vaak per week aan de afzonderlijke groepjes, welke dagen, tijdsduur? (Het laatste is ook relevant voor o.a. het protocol dyslexie) - Hoe plan je de instructie en begeleiding, op welke momenten van de dag, frequentie, enz. - Uitvoeren direct instructiemodel. - Samenwerken met andere leerlingen / verwerkingsvormen. - Aangeven wat andere leerlingen doen. - Ev. thuis oefenen (als aanvulling op dat wat in de groep gebeurt). - Inzet o.o.p. - Inzet alle betrokkenen binnen zorgniveau 1 en2. (Zie eerder opmerking op blz. 2). - Enz. Evaluatie: Zijn de geplande doelen in je groep gerealiseerd? - Hoe (met welke middelen en op welke manier) wordt geëvalueerd? (Denk hierbij aan (Cito-) toetsen, observaties, analyses, gesprekken). - Wanneer wordt geëvalueerd? - Wat betekent dit voor de nieuwe periode? - Betrek de leerlingen zelf bij die evaluatie (Het bespreken van de doelen en de evaluatie hiervan met het kind. Wat heb je bereikt, waar wil jij/gaan wij de komende periode aan werken enz.)
- Betrek je eigen handelen bij de evaluatie. - Is mijn aanpak juist geweest voor deze groep leerlingen of voor deze leerling? VOORWAARDEN OM TOT EEN KWALITATIEF GOED GROEPSPLAN TE KOMEN. Het is van belang, dat hetgeen in het groepsplan wordt beschreven zo veel als mogelijk antwoord geeft op de onderwijsbehoeften van de leerlingen. Om dit te kunnen is het nodig een goede analyse te hebben van 1) Informatiebronnen a) Inzicht in leerlijnen, aan te bieden stof in betreffende periode. (Methodisch aanbod, Van kerndoelen tot leerlijnen, SLO / Tule, Cito-inhouden.) b) Dossiergegevens c) Groepsontwikkelingsplan d) Warme overdracht, leerstijlen, wat werkt wel/niet? e) Cito-lovs gegevens f) Çito-lovs grafieken (zie verder in deze notitie). g) Gesprekken met leerlingen / ouders 2) Analyse De werkgroep stelt zich op het standpunt het didactisch overzicht uit de 1-zorgroute niet te laten uitvoeren t.b.v. de analyse, maar een (eventueel) aangepast GOP hiervoor te gebruiken. Samen met de warme overdracht, tussentijdse en eindevaluaties en goed doordachte en uitgevoerde groepsbesprekingen vormt dit voldoende input voor een verantwoord groepsplan. Bij dit alles gaan we uit van goede uitvoeringen van het groepsplan. Daar waar kinderen niet voldoende rendement halen uit het basisaanbod, volgt altijd een analyse om de onderwijsbehoefte (zie voor suggesties bijlage 5) duidelijk te krijgen: Bij die analyse, het benoemen van de onderwijsbehoeften van de leerling, zijn de volgende richtvragen van belang: (bron: HGW) Deze leerling heeft Instructie nodig die. Opdrachten of taken nodig die Leeractiviteiten of taken nodig die Een leeromgeving nodig die Groepsgenoten nodig die Een leerkracht nodig die Feedback nodig die Groepsgenoten nodig die Spel nodig dat Ouders nodig die Hulp of ondersteuning nodig bij Om het gestelde doel te bereiken. (Wat dus betekent dat altijd eerst het beoogde doel bekend moet zijn, voordat de juiste interventies kunnen worden beschreven.)
CONSEQUENTIES VOOR DE OVERLEGSTRUCTUUR OP SCHOOL Het werken met groepsplannen en de noodzakelijke tussen- en eindevaluaties maken het wenselijk de overlegstructuur binnen de school m.b.t. de leerlingzorg hiervoor aan te passen en in te richten. We onderscheiden groepsbesprekingen en leerlingbesprekingen. De groepsbespreking: De groepsbespreking neemt een centrale plaats in. Het is een belangrijke schakel in de zorg en begeleiding aan leerlingen. Elke cyclus in de groepsplanplanning van de school wordt afgesloten met een groepsbespreking. Daar waar scholen werken met 2 perioden per jaar, wordt ook halverwege iedere periode een tussenevaluatie over het groepsplan gehouden. De bespreking is ook het begin van een nieuwe groepsplanperiode of het werken met een bijgesteld groepsplan n.a.v. de tussenevaluatie. Bij de groepsbespreking zijn de leerkracht(en) en intern begeleider aanwezig. Literatuur toont aan dat de betrokkenheid van de schoolleiding bij het realiseren van geambieerde opbrengsten er toe doet. Aan het management de taak de betrokkenheid bij het primaire proces op een, binnen de organisatie passende manier vorm te geven. Aandachtspunten groepsbespreking: Hebben de leerlingen de gestelde doelen bereikt? Hoe komt het dat dit wel of niet gelukt is? Bij tussenevaluatie: zijn de beschreven maatregelen, is de groepsverdeling effectief. Is de ontwikkeling in de groep effectief? Zijn er leerlingen bij wie de aanpak bijgesteld moet worden binnen het groepsplan, of richting een IHP? Wat zijn de belangrijkste aandachtspunten voor het nieuwe of bijgestelde groepsplan? Welke leerlingen worden aangemeld voor de leerlingbespreking? Heeft de leerkracht begeleiding nodig bij het op- of bijstellen van het groepsplan.? Wat is dan de begeleidingsvraag? Na de groepsbespreking wordt óf het groepsplan aangepast, óf een nieuw groepsplan opgesteld. Voorbereiding groepsbespreking: Zie bijlage 3: checklist voorbereiding groepsbespreking. De leerlingbespreking: Samen met de groepsbesprekingen vormen leerlingbesprekingen het hart van de zorgstructuur in de school. In de groepsbespreking wordt het besluit genomen om een leerling aan te melden voor de leerlingbespreking. Er is dan sprake van een complexe vraagstelling en impasse. In de leerlingbespreking komen aan de hand van de begeleidingsvraag van de leerkracht grofweg de volgende stappen en beslismomenten aan de orde: De algemene en specifieke onderwijsbehoeften van de leerling. Hoe in het groepsplan tegemoet gekomen wordt aan deze behoeften. De aanvullende gegevens die eventueel nodig zijn om de begeleiding te verbeteren. Vaststellen wie deze gaat onderzoeken. De beslissing voor deze leerling wel of niet een individueel handelingsplan op te stellen. De hulp die de leerkracht hierbij nodig heeft.
De wenselijkheid door interne(n) nader onderzoek of observaties uit te laten voeren. De wenselijkheid door externe(n) nader onderzoek of observaties uit te laten voeren. OPBRENGSTEN GROEPSPLAN. Het Cito-computerprogramma geeft veel mogelijkheden de groei van de groep, van subgroepen en van individuele leerlingen in beeld te krijgen. De volgende onderdelen kunnen worden gebruikt: Is er rendement zichtbaar voor de hele groep: Gebruik hiervoor: trendanalyse volgmodel leerlingen voor het betreffende vakgebied. Ook de dwarsdoorsnede geeft een goede weergave van de verdeling van je groep. Deze kun je gebruiken voor je rendement van je groep binnen de niveaus, als ook voor je subgroepen. Voor de leerkrachten is het makkelijk om via groepsoverzichten gemiddelden bij rapport resultaten de groei van de groep als gemiddelde op te zoeken. Je krijgt dan deze grafiek: Groepsrapport gemiddelden:
Met deze grafiek kun je ook de subgroepen in beeld brengen: Is er rendement zichtbaar voor de subgroepen: Gebruik hiervoor: dezelfde trendanalyse, maar dan de leerlingen aanvinken die in de subgroep zitten. Dit vind je bij de knop leerlingen uitsluiten specifieke leerlingen. Voor subgroep 3 hier het voorbeeld: Dit kun je ook met dwarsdoorsnede, taartdiagram zichtbaar maken: Ook kun je het grafisch groepsoverzicht gebruiken wat voor leerkrachten makkelijk te vinden is bij groepsgrafiek grafisch bij rapporten resultaten, dit kun je in volgorde van laag naar hoog zetten.
VAN GROEPSPLAN NAAR INDIVIDUEEL HANDELINGSPLAN UITGANGSPUNT VAN DENKEN IS HET BEPALEN OF DE LEERLING VOLDOENDE RENDEMENT HEEFT VAN HET AANBOD MIDDELS HET GROEPSPLAN. Het rendement is zichtbaar in: - Het verloop van de resultaten van de methodegebonden toetsen - Het verloop van de vaardigheidsgroei middels de Cito-lovs toetsen Bepalend voor het vaststellen van het rendement zijn de volgende onderdelen uit het Citocomputerprogramma: - Vaardigheidsgroei groep (waarin de individuele leerlingen worden onderscheiden) - Leerlingrapport (grafiek) Hiervoor gebruik je de vaardigheidsgroei leerlingen: Hiermee kun je de individuele groei van de leerling zien, ook in relatie tot landelijk of groepsniveau. Je kunt hierbij een keuze maken om de namen bij de staafgrafiek in beeld te brengen. Hiermee zie je wat de persoonlijke groei van de leerling op dat moment is. Je kunt hiermee een vergelijking maken van een half jaar of langer. Ook kunt je meerdere momenten van de leerling volgen. Dit zie je terug in het leerlingrapport van de leerling bij rapporten resultaten. Je kunt hiervoor gebruik maken van leerlingrapport of alternatief leerlingrapport. Leerlingrapport Alternatief leerlingrapport
Richtvragen: - Welke kinderen blijven in relatie tot klasgenoten achter in hun ontwikkeling? - Welke leerlingen hebben op een bepaald moment een bepaalde doelstelling niet bereikt of lopen het risico deze niet te gaan bereiken? - Welke leerlingen hebben een leer- of ontwikkelingsvoorsprong in relatie tot hun klasgenoten en hebben meer verdieping of uitdaging nodig? - Welke kinderen hebben qua gedrag, sociaal-emotionele ontwikkeling en/of werkhouding extra aandacht nodig? - Waarbij, na het signaleren de vragen moeten worden gesteld; o Is dit rendement conform de verwachtingen o Zo niet, vraagt dit om verdere analyse om e.e.a. te verklaren o De analyse bepaalt welke beslissing voor het vervolgtraject moet worden genomen. o Vervolgens wordt het bepaalde vervolgtraject uitgevoerd. Waarbij voor alles geldt dat de maatregelen, zoals beschreven in het groepsplan, niet tot het gewenste rendement leiden. Duidelijk is, dat op grond van het bepalen van het rendement, per leerling de beslissing moet worden genomen of nadere analyse en het overgaan naar een individueel handelingsplan wenselijk of zelfs noodzakelijk is. Vooralsnog kiezen we er niet voor om normen van groei te formuleren. Van belang is de groei van de leerling t.o.v. zichzelf en de relatie met de inspanningen in het groepsplan. Duidelijk is ook, dat bij onvoldoende rendement altijd gehandeld wordt binnen de structuur van begeleiding en zorg, waarbij de begeleiding steeds verder geïntensiveerd wordt. Concreet: - Zit een leerling in de basisgroep en heeft deze leerling te weinig rendement gehaald uit het aangeboden onderwijs, is de overstap naar begeleiding binnen de verlengde instructiegroep een logische volgende stap. - Heeft de leerling in de betreffende periode al extra instructie, begeleide verwerking gehad, is de overstap naar een individueel handelingsplan gewenst. We stellen vast: Leerlingen met een gediagnosticeerde leer- of ontwikkelingsstoornis hebben altijd langlopende individuele toevoegingen op hetgeen in het groepsplan al genoemd staat. Leerlingen met een o.p.p. of l.g.f. hebben het hiervoor in gebruik zijnde format. V.w.b. l.g.f. geldt hierbij een wettelijke verplichting, waarbij alleen het begeleidingsplan van de A.D. niet voldoet. Leerlingen die voor de eerste keer D of E score (eventueel lage C) laten zien, gaan altijd over naar een intensievere variant van begeleiding of zorg. Voor deze leerlingen wordt altijd een verdere analyse naar de onderwijsbehoefte uitgevoerd en een aanvulling op het groepsplan gemaakt, verwerkt in het groepsplan. Voor leerlingen die ondanks de voorafgaande inspanning binnen het D of E (eventueel lage C) niveau blijven, wordt altijd overwogen en beslist of het noodzakelijk is een individueel handelingsplan te schrijven en uit te voeren. In eerste instantie is altijd het doel deze leerling in niveau te laten stijgen.
NAAST DE RESULTATEN UIT HET LOVS VAN CITO, ZIJN ALLE OVERIGE GEGEVENS VAN LEERLINGEN UIT OBSERVATIES, METHODEGEBONDEN TOETSEN, LEERLINGKENMERKEN VAN BELANG OM BESLISSINGEN OVER EEN INDIVIDUEEL HANDELINGSPLAN TE NEMEN. WE STELLEN DE VOLGENDE KERNBEGRIPPEN CENTRAAL: - SIGNALEREN - VERKLAREN (ANALYSEREN) - BESLISSEN - HANDELEN TIJDPAD INVOERING GROEPSPLAN - Periode februari juni: waar relevant: introductie of aanpassingen. - Per 01-08-2012 werken alle basisscholen binnen SKBO conform deze notitie. Ervaringen van scholen m.b.t. introductie en implementatie kunnen op verzoek worden gebruikt door scholen die hier behoefte aan hebben. Tot slot. Deze notitie groepsplan vormt een onderdeel van het totale traject van begeleiding en zorg: Het traject van GOP naar Groepsplan naar Individueel Handelingsplan naar Ontwikkelingsperspectief. Natuurlijk roept deze notitie om verbreding naar de andere aspecten binnen dit traject. In hoeverre hier bovenschoolse richtinggevend uitspraken over worden gedaan, verplichte formats over worden opgesteld, enz. zal worden bepaald binnen de beleidsgroep onderwijs. Maar dat deze notitie op korte termijn tot een vervolg moet leiden, is duidelijk. De samenstellers. Nancy Kusters, Annetti van Loon, Janneke van Dieten, Karien v.d. Borgh, Hensy van Oostrum, Sandra Benedictus, Jan van den Heuvel.
BIJLAGEN: De bijlagen zijn bedoeld als suggestie. Het zijn beproefde of helpende modellen, die in de praktijk hun meerwaarde hebben bewezen. De onderdelen, die in de formats aan bod komen, vinden wij essentieel. Het format zelf staat niet centraal, de inhouden wel. Bijlage 1: Basismodel Convergent differentiëren binnen het Direct Instructie Model (Bron: School Aan Zet) Bijlage 2: Kijkwijzer groepsplan. (Bron: 1 zorgroute) Bijlage 3: Checklist voorbereiding groepsbespreking (Bron: De Zonnevogel) Bijlage 4: Agenda groepsbespreking Bijlage 5: Groslijst onderwijsbehoefte Bijlage 6: Evaluatieformulier groepsplan.
Bijlage 1: Basismodel Convergent differentiëren binnen het Directe Instructie Model (Bron: School Aan Zet) Het direct instructiemodel (of een variant daarvan) geeft de leerkracht de mogelijkheid te differentiëren in tijd en instructievormen. De basisvorm is weergegeven in onderstaand schema: Voorbereiding van de les. Start van de les aan de hele groep: Benoemen lesdoel. Verkorte instructie. Instructieonafhankelijke leerlingen. (Subgroep 1) Instructiegevoelige en afhankelijke leerlingen. (Subgroep 2 en 3) Basisinstructie en begeleide verwerking en/of begeleide inoefening. Zelfstandige verwerking. Aanvullende stof. Verrijken. Verdiepen. Instructiegevoelige lln. (Subgroep 2) Zelfstandige verwerking. Instructieafhankelijke lln. (incl. lln. met i.h.p. / o.p.p.) (Subgroep 3) Verlengde instructie. Begeleide inoefening. Herhalen Herhalen. feedback feedback Zelfstandige Verwerking. Alle leerlingen. Gezamenlijke feedback. Proces Bereiken lesdoel. = directe rol leerkracht. = zelfstandige verwerking leerlingen.
Bijlage 2: Kijkwijzer groepsplan. (Bron: 1 zorgroute) Onderdelen groepsplan Doelen: - Zijn de doelen concreet? - Zijn de doelen meetbaar? - Zijn de doelen realistisch? - Zijn de doelen uitdagend, stimulerend? - Is er aandacht voor cruciale leermomenten.? Positief is: Suggesties: Vragen: Inhoud. - Sluit de leerstof aan bij de doelen? - Sluit de leerstof aan bij het basisaanbod? - Is de leerstof uitdagend, stimulerend, motiverend en gevarieerd? - Sluit de leerstof aan op de specifieke onderwijsbehoeften van de leerlingen? Aanpak. - Is duidelijk welke (extra) instructie gegeven wordt? - Is duidelijk welke (extra) begeleiding gegeven wordt.? - Wordt aan groepjes leerlingen meer leertijd beschikbaar gesteld om bepaalde vaardigheden te verwerven? - Zijn de werkvormen activerend en motiverend? - Hoe worden leerlingen actief betrokken bij de uitvoering van het groepsplan? Organisatie. - Is het duidelijk hoe vaak per week en wanneer leerlingen (extra) instructie en begeleiding ontvangen? - Is het duidelijk wie bij de uitvoering van het groepsplan in de klas betrokken zijn? - Is er sprake van een taakverdeling? - Hoe wordt het aanbieden van meer leertijd in het rooster gepland? Evaluatie. - Is duidelijk wie, wanneer en hoe evalueert? - Krijg je daarmee zicht op de mate waarin gestelde doelen zijn bereikt? - Hoe worden leerlingen betrokken bij de evaluatie?
Bijlage 3: Checklist voorbereiding groepsbespreking (Bron: De Zonnevogel) Tijdens een groepsbespreking staan het groepsoverzicht en het groepsplan centraal. Doel hiervan is dat jij gemotiveerd bent om het groepsplan te realiseren. Het is daarom van groot belang dat je zelf aangeeft welke punten en vragen je hebt. Deze checklist is bedoeld als een middel om dit helder te krijgen. Je hoeft dus niet alle vakjes in te vullen. Bespreekpunten en vragen betreffende De organisatie, sfeer en communicatie - Hoe verloopt het klassenmanagement en zelfstandig werken? - Hoe verloopt de samenwerking tussen leerlingen onderling en met jou? - Hoe verlopen de gesprekken met ouders? - Waar ben je tevreden over? Welke twijfels heb je nog? De leerlingen die extra begeleiding nodig hebben Is het gelukt om de leerlingen te signaleren die: - extra begeleiding nodig hebben? - meer uitdaging en verdieping nodig hebben? De leerlingen waarvan je hun onderwijsbehoeften nader wilt bespreken - Wat is precies je vraag bij die leerlingen? - Bij welke leerlingen denk je aan nader onderzoek? - Bij welke leerlingen denk je aan aanmelding voor een leerlingbespreking of zorgteam en met welke vraag? - Welke voorbereiding is daarvoor nodig? Wie zou je bij die bespreking willen uitnodigen en waarom? De clustering van leerlingen - Welke vragen/twijfels heb je ten aanzien van het clusteren? - Is deze clustering voor jou haalbaar qua organisatie? - Wat zijn jouw ontwikkelpunten en begeleidingsvragen? Het opstellen van het groepsplan - Welke vragen heb je bij de doelen voor de hele groep, de subgroepjes of een individuele leerling? - Welke vragen heb je over het onderwijsaanbod voor de hele groep, de subgroepjes of een individuele leerling? - Is duidelijk wanneer, hoe en door wie er geëvalueerd wordt of de doelen bereikt zijn? Het realiseren van het groepsplan. Stel je zelf voor hoe de uitvoering van het groepsplan er in de praktijk uitziet! - Hoe maak je de vertaling naar de week- en dagplanning? - Waar twijfel je over en wat zijn je vragen? - Hoe schat jij in dat de samenwerking met de andere betrokkenen zal verlopen? - Wat heb jij nodig aan ondersteuning of begeleiding om je groepsplan uit te voeren? - Welke observatie- en/of bespreekpunten heb je voor het groepsbezoek? Concrete bespreekpunten
Bijlage 4: Agenda groepsbespreking / evaluatie groepsplan. (Bron: 1- zorgroute) Gesprekspunten Inventariseren van vragen en gesprekspunten Evalueren van vorig groepsplan Aandachtspunten voor de hele groep Signaleren van leerlingen die extra aandacht nodig hebben. Verhelderen/aanscherpen van onderwijsbehoeften Clusteren van leerlingen met vergelijkbare onderwijsbehoeften Opstellen nieuw groepsplan Begeleidingsvraag leerkracht Aanmelding leerlingbespreking Toelichting De leerkracht geeft aan welke vragen en gesprekspunten zij voor de groepsbespreking heeft. De intern begeleider geeft haar aanvullingen. Korte reflectie op het vorige groepsplan: - Zijn geplande activiteiten uitgevoerd? - Zijn gestelde doelen bereikt? - Hebben de (sub)groepen geprofiteerd van de aanpak. Wat moeten we vasthouden, aanpassen? Welke constateringen uit de vorige periode krijgen aandacht voor de hele groep? (bijv. geconstateerde hiaten binnen de hele groep) Korte reflectie op individuele leerlingen, die de komende periode extra aandacht nodig hebben. Welke aanpassingen zijn in doelen of aanpak noodzakelijk? Tijdens de groepsbespreking kunnen de onderwijsbehoeften van bepaalde leerlingen verder ingevuld en aangescherpt worden. De intern begeleider bevraagt, vraagt door. Hebben we voldoende informatie? De leerkracht heeft een eerste clustering van leerlingen uitgetekend. Dit wordt besproken: - Hebben deze kinderen vergelijkbare onderwijsbehoeften? - Leren de kinderen zo optimaal van en met elkaar? - Is de clustering haalbaar voor het klassenmanagement? Welke maatregelen moeten eventueel genomen worden? Uit al het voorgaande worden aandachtspunten, suggesties en handvatten verzameld voor het opstellen van een nieuw groepsplan. Of.. Een al opgesteld concept wordt besproken en getoetst aan wat in deze bespreking al is geconstateerd. Zo nodig worden nu afspraken gemaakt over ondersteuning of begeleiding van de leerkracht bij het uitvoeren van lle voornemens in het nieuwe groepsplan of n.a.v. hetgeen in deze bespreking al aan de orde is geweest. In bepaalde gevallen kan in de groepsbespreking het besluit genomen worden een leerling aan te melden voor de leerlingbespreking. De leerkracht formuleert welke begeleidingsvraag zij heeft. Er worden vervolgens afspraken gemaakt over: - Verzamelen van gegevens over de leerling en over de zorg die het kind al gehad heeft en met welk resultaat - Voeren van een gesprek met ouders, voorafgaand aan de leerlingbespreking
Bijlage 5: Groslijst onderwijsbehoeften. (Bron: 1-zorgroute) Een onderwijsbehoefte bestaat uit twee delen: 1) Welk doel streef je met een leerling na? 2) Wat heeft deze leerling (extra) nodig om dit doel te halen? Deze groslijst bevat een aantal aandachtspunten voor het bepalen wat een leerling nodig heeft om een bepaald doel te bereiken. Instructie: Visuele ondersteuning Auditieve ondersteuning Materiele ondersteuning Verkorte instructie (alleen bespreken opdrachten, korte aanduiding oplossingsstrategie) Verlengde instructie. ( herhaling basisinstructie, helpen bij keuze juiste oplossingsstrategie, extra ophalen van voorkennis, uitvragen van zojuist gegeven instructie, directe instructie, preteaching, reteaching) Gedragsinstructie t.a.v. resultaten van verwerking Leertijd Extra leertijd (meer leertijd ter beschikking stellen om vaardigheden te verwerven) Minder leertijd (minder leertijd bieden en tijd vrijmaken voor verdiepende en uitdagende leerstof/werkvormen) Extra of andere stof Leerstofherhaling, verdieping, verrijking Remediërende leerstof Ondersteunende materialen en programma s Opdrachten die de leerling uitdagen en activeren Opdrachten die overzichtelijk zijn Procesgerichte feedback Vergroten van competentiegevoelens (benoemen successen) Vergroten van zelfstandigheid (geven van meer verantwoordelijkheid) Tussentijdse feedback (om bepaalde tijd aanspreken op werkhouding) Feedback op uitvoering opdrachten (bijv. strategiegebruik en taakaanpak) Gedragsinstructie direct na de basisinstructie Ondersteuning met materiaal (stickers, klok, picto s, gedragskaart) Structureren van de taak Opdelen van de taak in kleine leerstapjes Afdekken van delen van de taak Plaatje weglaten Vergroot lettertype Een opdracht op een bladzijde Extra groot materiaal aanbieden
Stappenplannen en checklists (bijvoorbeeld voor het maken van een werkstuk) Overgangen tussen activiteiten afbakenen en verduidelijken Activerende werkvormen Uitdagende werkvormen Actief leren (doe-opdrachten) Aansluiten belevingswereld Maatregelen om de motivatie en plezier in leren te bevorderen Uitdagende werkvormen Variatie in werkvormen Belonen Aansluiten bij belangstelling kinderen Kinderen zelf keuzes laten maken Succeservaringen creeren Aanpassingen in leeromgeving Rustige werkplek Prikkelreductie Ordenen van benodigde materialen Enzovoort
Bijlage 6: Analyse van toetsresultaten. Periode: Analyse: (laatste LOVS toetsgegevens) Vakgebied: Analyse: observatie / methodegebonden toetsen Consequenties voor de aanpak in de komende periode: Consequenties voor de aanpak in de komende periode: Evaluatie van het groepsplan van deze periode: Groepsindeling: doelen: bereikt / niet bereikt? Waardoor? Gebruikte materialen: Organisatie: