Pijn en de psycholoog

Pijn en de psycholoog Wie zijn ze? Wat doen ze? Wat drijft hen? Maureen Malone Annemie Verwimp Klinisch Psychologen ZNA MPC Algologie

Inhoud Introductie voorstelling psychologen algologie >< chronische pijn (MPC) Psycholoog binnen het algologisch team taken verwachtingen Yellow flags in theorie in praktijk Psycholoog binnen het MPC voorstelling MPC naar de psycholoog overzicht maken inzicht geven uitzicht bieden 2

Introductie Binnen ZNA kan men beroep doen op 3 pijnpsychologen Maureen Malone (ZNA MPC) Ivo Muylaert (Jan Palfijn) Annemie Verwimp (Middelheim, Stuivenberg, Hoge Beuken)

maar ieder z n eigen taak en doelgroep Acute pijn (algologie): Ivo en Annemie Chronische pijn (MPC): Maureen 5

Acute pijn >< Chronische pijn Acute pijn <6 maanden problematiek is gecentreerd rond pijn focus: curatief psychopathie: beperkt hinderlijk Chronische pijn >6 maanden problematiek verschuift naar gevolgen die pijn met zich meebrengt psychopathie: +++ levensveranderend

Algologie >< MPC Algologie Acute pijn Multidisciplinair Focus: genezing en vermijding van chronificatie MPC Chronische pijn Multidisciplinair Focus: pijnverlichting (geen genezing) en coping 7

8 Algologisch team team van artsen, verpleegkundigen en sinds kort een psycholoog doelgroep team: acute pijnpatiënten en zorgverleners enkele taken van het team: Opvang en bijsturing bij complexe pijnproblematieken en pijnpompen. Opvolging geïndividualiseerde pijnbehandelingen Educatie en sensibilisatie

Het team binnen Middelheim en Paola Artsen : Dr. J. Duchateau Dr. S. Goossens Dr. J. Berghmans Pijnverpleegkundigen: Annelore Fodderie Nancy Comhaire Muriel De Vel Psycholoog: Annemie Verwimp 9

Psycholoog binnen het algologisch team Doelgroep psycholoog: acute pijnpatiënten met een verhoogd risico op chronificatie ( yellow flags ) Taken Psycholoog: Begeleiden van patiënten met complexe acute pijnproblematiek Poging tot vermijding van chronische pijn Psycho-educatie en sensibilisatie, zowel voor patiënten als collega s Verwachtingen: Emotionele ondersteuning, begeleiding en het bieden van handvaten bij gehospitaliseerde patiënten psycho-educatie, tips qua aanpak bij complexe pijnproblematieken (zowel voor patiënten als collega s)

Yellow Flags: theorie Psychosociale risicofactoren wijzend op een verhoogde kans op chroniciteit Emotioneel, niet-constructief antwoord op de acute pijnklacht Vroege herkenning en identificatie van de gele vlaggen leidt tot een gepaste interventie (cognitief, gedragsmatig), wat het risico op chroniciteit en de bijhorende gevolgen (pijn, disability en verminderd activiteitenniveau) kan verkleinen Focus: secundaire preventie

Het ABC van de Yellow Flags Attitude overtuiging dat de pijn verdere schade toebrengt, wat kan leiden tot angst-vermijdingsgedrag overtuiging dat pijn zal toenemen bij activiteit (bvb werk) overtuiging dat pijn niet zelf te controleren is (externe locus of control) gebrekkig inschatten van eigen capaciteiten algemeen passieve houding overtuiging dat pijn volledig opgeklaard moet zijn alvorens werkhervatting 14

Behaviour rusten, rusten, rusten, onregelmatige deelname aan fysiotherapie vermijding van normale, dagelijkse taken buitensporig hoge pijnscores (bvb Meer dan 10 bij VNS) 15

Compensatie gebrek aan financiële motivatie voor werkhervatting voorgeschiedenis van langdurig werkverzuim tgv pijnproblematiek 16

Diagnose en behandeling verwarring rond diagnose, tegenstrijdige verklaringen omtrent de pijn gebruik van jargon, wat kan leiden tot angst en catastroferen medical shopping ontevredenheid over voorgaande behandelingen 17

Emoties angst voor pijn tijdens activatie/werk depressie prikkelbaar toegenomen bewustzijn over lichamelijke prikkels stress nutteloos 18

Familie overbeschermende partner (+overnemen van taken van de patiënt) straffende reacties van de partner (bvb: negeren, constante uiting van frustraties, ) gebrek aan steun 19

Werk frequente jobsveranderingen gebrek aan steun en plezier op de huidige werkvloer lage scholingsgraad, lage SES job met hoog niveau van fysieke inspanning negatieve ervaringen van management tegenover afwezigheid en pijn gebrek aan interesse en steun van de directe leidinggevende 20

Een persoon is at risk indien een cluster van bovenstaande factoren aanwezig is. Beste voorspellers van een slechte outcome: overtuiging dat pijn schadelijk is angst-vermijdingsgedrag gevoelens van depressie en sociale isolatie overtuiging dat passieve behandeling beter en effectiever is dan actieve participatie. doel: deze factoren (= kritische items) laten nagaan door (pijn)verpleegkundigen en gebruiken als criteria om al dan niet door te verwijzen naar pijnpsycholoog 21

Yellow Flags: praktijk Huidige stand van zaken: Pijnverpleegkundigen zijn momenteel de enige doorverwijzers voor psychologische begeleiding momenteel nog op het gevoel wat merken we: mensen hebben deugd en baat bij emotionele ondersteuning (subjectief!) frequentie van de begeleiding: 1 à 2 gesprekken per week

Einddoel: gestandaardiseerde doorverwijzing Maakt de patiënt de verwachte vorderingen? (2 à 4 weken na interventie/trauma)? neen screening door (pijn)verpleegkundigen adhv kritische items ja at risk: verdere afname van de screeningsvragenlijst door de psycholoog + inschatting van de nood aan verdere begeleiding niet at risk: herstel herstel 23

vroege herkenning en screening op ALLE afdelingen introduceren en gewoon-maken van kritische items Longitudinale opvolging 24

Valkuilen en pijnpunten korte opnames attitudes tegenover pijnpatiënten ( moeilijke patiënt ) kan een gestandaardiseerde doorverwijzing geïmplementeerd worden?(kritische items op alle afdelingen) Praktische aspecten begeleiding/screening kan aangevraagd worden via M2M ordercom via Annelore en Nancy rechtstreeks via mail/telefonisch (annemie.verwimp@zna.be - 89391) in Middelheim aanwezig op maandag en vrijdag (8u-12u, 4B) 25

Acute pijn >< Chronische pijn Acute pijn <6 maanden problematiek is gecentreerd rond pijn focus: curatief psychopathie: beperkt hinderlijk Chronische pijn >6 maanden problematiek verschuift naar gevolgen die pijn met zich meebrengt psychopathie: +++ levensveranderend

MPC Multidisciplinair Pijncentrum: ontstaan vanuit BIOPSYCHOSOCIAAL MODEL VAN PIJN 28

BioPsychoSociaal denken Pijn = complex geheel van Biologische factoren Wat is er mis in het lichaam? Psychologische factoren Gedachten, Gevoelens en Gedrag Sociale factoren Relationele en Sociale veranderingen 29

Het Team artsen: Dr. S Goossens Dr. F Opsomer Dr. M Van Remoortere pijnverpleegkundige: Tanja De Bruyn 30

Het team: vervolg sociaal assistent: Hendrik Devriendt kinesist: Saskia Claes ergotherapeut: Astrid Hoens psycholoog: Maureen Malone 31

Behandeling chronische pijn = totaalzorg Arts Verpleegkundige Sociale dienst Kinesist Psycholoog Ergotherapeut

Waarom een psycholoog? Arts Verpleegkundige Sociale dienst Kinesist Psycholoog Ergotherapeut 33

34 Naar de psycholoog niet omdat ik gek ben Patiënt heeft het moeilijk nog naar behoren te functioneren (relaties, huishouden, professioneel, sociale contacten, ) Bijkomend niet-fysiek probleem dat de pijnbeleving beïnvloedt (depressieve stemming, angstgevoelens, )

35 Naar de psycholoog niet omdat ik gek ben Pijnreductie is geen primaire doelstelling WEL: Verhogen levenskwaliteit Hoger activiteitsniveau Actievere sociale rolvervulling Positievere stemming Actiever pijngedrag Aanvaarding Beëindiging medical shopping Beëindigen operante interactie met bezorgde omgeving

36 Naar de psycholoog niet omdat ik gek ben Meestal relatief kortdurend Actieve participatie patiënt Absolute vereiste Psycholoog als wegwijzer, patiënt gaat de weg Psycholoog reikt informatie en vaardigheden aan Patiënt dient het obstakel zelf trachten te overwinnen

37 Wat kan men verwachten? Overzicht maken Welke moeilijkheden? Inzicht bieden Wat als doel voorop stellen? Uitzicht creëren Hoe aanpakken?

Overzicht maken 38

Overzicht maken: Pijnanamnese Pijnanamnese: BioPsychoSociaal Pijngewaarwording (aard? intensiteit? duur?) Pijnbeleving (beperkingen lichamelijk, psychologisch, sociaal) Pijncoping (pijn beter/slechter?) Verwachtingen behandeling (wat? van wie?) Sociale anamnese Psychosociale problemen (mogelijke beïnvloedende factoren?) Psychiatrische stoornissen (VG? begeleiding verleden/heden?) Advies 39

Overzicht maken Mogelijke werkpunten Kinesiofobie Vermijdingsgedrag doen, rusten Foutieve bewegingen Overbelastend gedrag Perfectionistische ingesteldheid doen, rusten Foutieve bewegingen 40

Overzicht maken Mogelijke werkpunten Pijngedachten Betekenis of interpretatie pijn Mogelijke oorzaken Eigen aandeel in (voort-) bestaan Toekomstverwachtingen Verwachtingen tav zorgverleners Eigen verantwoordelijkheid in behandeling Pijngevoelens Hulpeloosheid Aantasting zelfwaarde 41

Overzicht maken Mogelijke werkpunten Aanvaardingsmoeilijkheden Veranderingen op diverse levensterreinen (professioneel, relationeel, familiaal, individueel) Assertiviteitsthema s Nee kunnen zeggen Hulp durven vragen Persoonlijke en/of lichamelijke grenzen voldoende kunnen aangeven Stress en spanning Specifieke problematiek (depressie, angst, rouw, trauma, relationele en/of familiale moeilijkheden, ) 42

Inzicht geven 43

Inzicht geven Opstellen van probleemsamenhang Klachten Omstandigheden Persoonlijke stijlkenmerken Visuele voorstelling opstellen en samen bespreken Biedt aanknopingspunten om doelen in begeleiding voorop te stellen 44

Uitzicht bieden 45

Uitzicht bieden Hoe aanpakken? Fysieke revalidatie Graded exposure Leren doseren Foutieve pijncognities uitdagen Belang geleidelijk aan opbouwen en leren doseren 44

Uitzicht bieden Hoe aanpakken? (Cognitieve) Gedragstherapie Cognitieve herstructurering Aanpakken van automatische gedachten die verband houden met ontstaan en voortbestaan pijnklachten Gedragsexperimenten Gedragsinstructies partner/omgeving 45

Uitzicht bieden Hoe aanpakken? Ontspanning en relaxatietechnieken Focus in eerste plaats op lichamelijke ontspanning Pijn = als puur lichamelijke klacht ervaren Leren ontspannen bij opkomende pijnklachten Hypnotherapie Bruikbare, wetenschappelijke methode Geen slaap, geen bewusteloosheid, wel verhoogde aandacht en meer geconcentreerd bewustzijn 48

Uitzicht bieden Hoe aanpakken? Mindfulness en Acceptance and Commitment Therapy Stoppen met vechten en tijd en energie investeren in wat werkelijk van belang is Pijn = weerstand, maar meer weerstand = meer (hinder van de) pijn Gebruik van metaforen Bvb: Touwtrekken met een monster 49

Uitzicht bieden Hoe aanpakken? Psycho-educatie Educatieve interventie met als doel mensen te informeren omtrent algemene kennis en specifieke vaardigheden Enkele vbn: Balans draaglast draagkracht, aanpakken depressieve episode, activiteitendagboek bijhouden, Assertiviteitstraining Enkele vbn: Leren nee zeggen (tegen jezelf, tegen anderen), hulp vragen 50

Besluit Zowel acute, als chronische pijn vergen een multidisciplinaire aanpak, waarbij het aandeel van de psycholoog steeds meer bekend en erkend geraakt. Tijdige doorverwijzingen kunnen heel wat pijn besparen (o.a. vermijden van chronificatie/ uitzicht bieden binnen chronische pijnproblematieken/ )

Of pain you could wish only one thing: that it should stop. Nothing in the world is so bad as physical pain. In the face of pain there are no heroes. (G. Orwell, 1984) 52

DANK VOOR UW AANDACHT