DOK! Dimence Ouder Kind!nterventie Voor het behandelen van een problematische gehechtheidsrelatie bij het jonge kind Marilene de Zeeuw, Klinisch psycholoog/ psychotherapeut
Waarom zou een gedragstherapeut zich met baby s en peuters bezig houden?
ttp://www.youtube.com/watch?v=-unonn0kjza De belangrijkste man ter wereld houdt zich fulltime bezig met baby s troosten de Zeeuw, 2012 3
Charlie bit me http://www.youtube.com/watch?v=_oblgsz8ssm de Zeeuw, 2012 4
Argumenten voor een huwelijk tussen gehechtheidstheorie en gedragstherapie Schema s veranderen waar je bij staat ipv wachten tot later (Young) Gehechtheid is in feite verwachtingsleren De 3e generatie gedragstherapie heeft de deur opengezet om gevoelens centraal te stellen Acceptance of Mindfulness is een uitermate goed middel om sensitief te zijn voor je kind Gedragstherapie alleen schiet te kort (Sterkenburg, 2009; in Braet & Bögels; Harlow, 1954) bij ernstige gedragsproblemen gehechtheidstherapie voorafgaand is een sterke combinatie Praktijkervaring: We zijn geen machines die belonen en straffen de Zeeuw, 2012 5
Leertheorie & de inzichten uit de neurobiologie over leren Explosieve groei aan synapsen vanaf geboorte Pruning Plasticiteit van de hersenen de Zeeuw, 2012 6
De groei en rijping van de hersenen van een kind hangen af van de kwaliteit van de relatie tussen een ouder en een kind Foto: links normale hersenen 3-jarig de Zeeuw, kind 2012 vs ernstig verwaarloosde 3-jarige 7
Veilige hechting helpt de rechterhersen-helft rijpen Misbruik veroorzaakt een grotere gevoeligheid voor negatieve gevoelens Verwaarlozing veroorzaakt vlakke gevoelens en moeite met empathie - Schore (1994, 2003): Affectdysregulation and disorders of the self de Zeeuw, 2012 8
Orbitofrontale cortex van de rechterhemisfeer vertoont minder synaptisering door de remmende invloed van trauma Gevolgen: verminderde regulatie van emoties en sociale capaciteiten, zoals het opvangen van sociale signalen en adaptie daarop -> problemen in het aangaan van intieme en sociale relaties - Schore (1994, 2003): Affectdysregulation and disorders of the self de Zeeuw, 2012 9
Window of tolerance ontwikkelt zich in een veilige ouder-kind relatie de Zeeuw, 2012 10
de Zeeuw, 2012 11
Marshmellow test http://www.youtube.com/watch?v=www1vpz1ybo&feature=related de Zeeuw, 2012 12
Perfectie? Reparatie http://www.youtube.com/watch?v=apzxgebzht0 de Zeeuw, 2012 13
Mentaliseren/ reflectieve functie vaardigheid het eigen en andermans gedrag in termen van interne mentale toestanden te zien functie van de prefrontale hersenschors Integratie van de realiteits- en doe-alsof modus gebeurt vooral in fantasiespel 14 de Zeeuw, 2012
Kindkenmerken Leergeschiedenis Kenmerken van de ouders Kenmerken van de context Sociale stressoren Sociale steun Kwaliteit van de ouder-kind interactie Moeilijk: eten slapen spelen hechten gedragen praten groeien gezond zijn zindelijk zijn Lange termijn gevolgen Ecologisch model, Belsky 1980 de Zeeuw, 2012 15
Interventies die problematische gehechtheid beïnvloeden de Zeeuw, 2012 16
VIPP-SD (Juffer, Bakermans-Kranenburg, & Van IJzendoorn, 2008a, 2008b) K-VHT Moeder-Baby Interventie (Van Doesum & Brok, 2009) Pleegouder Pleegkind interventie (De Zeeuw, Brok & Van Andel, 2010) Dimence Ouder-Kind Interventie (De Zeeuw & Brok, 2012) Differentiatietherapie en Fasetherapie (Thoomes-Vreugdenhil) Modified Interaction Guidance (Benoit) Theraplay (Jernberg & Booth, 1999) Parent-Child Interaction Therapy (2-7 jaar) Ouder-Kind Interactie Bewegingsspel (OKI-B, Sherborne) Basic Trust (Polderman, 1998) de Zeeuw, 2012 17
Plek in de behandeling Trauma s bij het kind Veilige gehechtheidsrelatie + emotieregulatie EMDR bij het kind/ spelpsychotherapie DOK! (Des)organisatie ouderlijk gedrag Basale veiligheid: eten, drinken, dak, geen (seksueel) geweld Modified Interaction Guidance/ EMDR bij de ouder Stabilisatieprogramma de Zeeuw, 2012 18
Inhoud DOK! Integratieve gehechtheidsinterventie: 1.Videofeedback met behulp van de Clinician Assisted Videofeedback Exposure Session (CAVES) 2.Mentaliserende Bevordering Behandeling (MBT) 3.Acceptance and Commitment Therapie (ACT) 4.Mindfulness Based Cognitieve Gedragstherapie (MBCGt) 5.Cognitieve gedragstherapie 6.Systeemtherapie de Zeeuw, 2012 19
Opzet DOK! Aantal: 4 contacten 20 contacten Duur: maximaal 1 uur Frequentie: ca. 1x in de week 2 á 3x Videofeedback, 1x video-opname Psycho-educatie Oefenen van aandacht en observatie van ouders voor de emoties van hun kind en die van henzelf Versterken van vaardigheden: kalmeren, repareren, helpen en opletten Huiswerkopdrachten: observatieopdrachten en vaardigheidsopdrachten de Zeeuw, 2012 20
Basis modulen Keuzemodulen ouderkind relatie Keuzemodulen Gezin en Familie de Zeeuw, 2012 21
Basismodule A Gehechtheid Basismodule B Valkuilen Basismodule C Doelen Basismodule D Plezier delen Keuzemodule E Nadenken Keuzemodule G Observeren Keuzemodule I Troosten en Kalmeren de Zeeuw, 2012 22
Basismodule A Gehechtheid Basismodule B Valkuilen Basismodule C Doelen Basismodule D Plezier delen Keuzemodule L Samenwerken en familie Keuzemodule K Zelfvertrouwen als ouder de Zeeuw, 2012 23
Modulen DOK! 1. Basismodulen Module A Wat is een gehechtheid? Module B Valkuilen Module C Doelen Module D Plezier delen 2. Keuze modulen Module E Nadenken en waarden Module F Aandachtig zijn Module G Observeren van je kind Module H Randvoorwaarden van veiligheid: zelfregulatie Module I Troosten en Kalmeren Module J Helpen en opletten Module K Zelfvertrouwen als ouder Module L Samenwerken & Familie Tussendoor: intervisie voor hypothesevorming de Zeeuw, 2012 24
Basismodulen Module A Wat is gehechtheid? Module B Valkuilen Module C Doelen de Zeeuw, 2012 25
Hantering emoties: evenwicht/ in contact de Zeeuw, 2012 26
de Zeeuw, 2012 27
Kenmerkend gedrag van het kind per hechtingsstijl (reactie op een stresssituatie) Veilig / autonoom Vermijdend Angstigambivalent Gedesorganiseerd Tekenen van het missen van de ouder bij separatie Huilen bij een tweede separatie Actief ouder begroeten bij hereniging Naar de ouder toekruipen, wil vastgehouden worden Na kort contact met de ouder weer rustig worden en weer gaan spelen Huilt niet bij separatie Heeft alleen aandacht voor speelgoed of omgeving Vermijdt actief en negeert ouder bij hereniging Draait weg, leunt achterover als het wordt opgetild Geen expressies van woede of angst Extreem gericht op ouder Actief boos of passief boos Afwisselend afwerend en zoekend naar de ouder Moeite om rustig te worden en weer te gaan spelen Blijven huilen en op de ouder gericht blijven Gebrek aan organisatie in gedrag: tegenstrijdigheid naderen tot en vluchten van de ouder Gebrek aan oriëntatie op de huidige omgeving (afwezigheid/dissociatie) Korte interrupties in taal of gedrag Stereotype, asymmetrische bewegingen, rare houdingen Freezing, stilvallen en vertraagde Zeeuw, bewegingen 2012 en expressies 28
Hantering emoties: ondercontrole de Zeeuw, 2012 29
Hantering emoties: overcontrole de Zeeuw, 2012 30
Hantering emoties: dissociatie de Zeeuw, 2012 31
Video onveilige relatie + desorganisatie Strange Situation Emma de Zeeuw, 2012 32
Basismodulen Module D Plezier delen de Zeeuw, 2012 33
Keuze module F Aandachtig zijn de Zeeuw, 2012 34
Aandachtsoefeningen met ouder en kind waarom? Aandacht maakt reflectie mogelijk Ouders met onveilige gehechtheid kunnen niet of slecht sensorische input onderscheiden Door differentiatie van sensorische prikkels, wordt de basis gelegd voor het gaan differentiëren van de binnenwereld: lichaamsensaties en tot slot emoties en relaties Door differentiatie worden de hechtingsmogelijkheden ontwikkeld Door ouders meer bewust te laten zijn van hun emoties, worden ze meer emotioneel de Zeeuw & Brok, juni 2010 de Zeeuw, 2012 35 beschikbaar voor hun kind
Waarom aandachtsoefeningen? de Zeeuw, 2012 36
de Zeeuw & Brok, maart 2012
Keuzemodule E Nadenken en waarden de Zeeuw, 2012 38
Waarden in het ouderschap Working model of the Child interview Zelftestjes voor ouders de Zeeuw, 2012 39
Observatie en Reflectievragen 1. Vertel me wat er gebeurt in de video? Vertel me het verhaal wat er dit moment gebeurt? 2. Wat gaat er om in het hoofd van je pleegkind? Wat denkt je kind? Wat voelt je kind? Waar zie je dat aan zijn of haar lijf? Welke verwachting heeft het kind over jou? 3. Wat voel jij daar? Wat denk je? Waar voel je dat in je lijf? 4. Wat denk je over jezelf als je zo dit filmfragment bekijkt? Alleen bij positief antwoord: Hoe noem je zo n ouder? Wat voel je nu? Doel van de vraag Waarneming en interpretatie Zich verplaatsen in het kind gevoelens en gedachten Bewustwording van eigen gevoelens en gedachten in interactie met het kind Stilstaan bij gevoelens en gedachten betreffende het eigen ouderschap 5. Waarom denk je dat ik dit moment kies om samen te kijken? Inzicht in eigen sterke en zwakke punten 6. Wat zou je kunnen doen? de Zeeuw & Brok, maart Gedragsalternatieven 2012 aan ouders Welke mogelijkheden zijn er nog meer? aanreiken
Module G Observeren van je kind de Zeeuw, 2012 41
Keuzemodule H Randvoorwaarden van veiligheid: zelfregulatie de Zeeuw, 2012 42
Gedesorganiseerde kinderen zetten je snel op het verkeerde been: verwarring, verwaarlozing, afwijzing & escalerende ruzie de Zeeuw, 2012 43
Gedesorganiseerde ouders zijn niet veilig Randvoorwaarden van veiligheid: eigen emoties kennen, time-out, veilige plek, + contract de Zeeuw, 2012 44
Module I Troosten en Kalmeren de Zeeuw, 2012 45
Module J Helpen en opletten de Zeeuw, 2012 46
Keuzemodule K Zelfvertrouwen als ouder de Zeeuw, 2012 47
Keuzemodule L Samenwerken & Familie de Zeeuw, 2012 48
Triadische capaciteiten ontwikkelen Natuur zet vaders op achterstand Met 3 maanden hebben kinderen de mogelijkheden voor triades: aandacht, communicatieve en emotionele competenties voor jointattention, zoals blik volgen, triangulair delen van affect, voorlopers van sociaal-referencing de Zeeuw, 2012 49
Goede kwaliteit van de partnerrelatie vóór de zwangerschap, voorspelt herstel van de partnerrelatie als het kind 2 jaar is. Tijdens zwangerschap verschuift de aandacht naar zorg voor het kind en de organisatie van het dagelijks leven: emotionele uitwisseling tussen partners wordt minder Veel scheidingen in de eerste jaren! de Zeeuw, 2012 50
4.Gevoelens delen: positief en negatief 5. Timing en synchronisatie 1. Meedoen 2. Taakverdeling/ organisatie 3. Gedeeld focus de Zeeuw, 2012 51 The Family Alliance Model, Favez et al., 2010
Onderzoek DOK! Hedwig van Bakel Marilene de Zeeuw Carla Brok
Contact gegevens Marilene de Zeeuw Klinisch psycholoog / Psychotherapeut m.dezeeuw@dimence.nl Dimence Centrum Infant Mental Health Pikeursbaan 3 7400 GT Deventer 0570-60 41 00
de Zeeuw, 2012 54