Agressiebeheersing vanuit het emotionele ontwikkelingsprofiel 28/04/2015 EMOTIONELE ONWIKKELING. buitenkant versus binnenkant

Transcriptie

1 Agressiebeheersing vanuit het emotionele ontwikkelingsprofiel Dr. Iris Van den Brandei.o. SEN vzw Centrum voor Therapie en Welzijn Balans EMOTIONELE ONWIKKELING buitenkant versus binnenkant intrapsychisch eerder dan interpersoonlijke aspecten van probleemgedrag Onderliggend: vraag / nood ontwikkelingsprofiel kwetsbaarheid Wat mag ik verwachten? Lichamelijk: wat kan iemand fysiek? Verstandelijk: wat weet iemand? Emotioneel: wat kan iemand aan? Sociaal: hoe gaat iemand met de ander om? Levensgeschiedenis: wat maakte iemand mee? totaalbeeld : holistische mensvisie (Hermeneutische cirkel E. Bosch) 1

2 Vermeulen en Eecloo, 2011 bevrediging van basale emotionele behoeften - adaptief gedrag - adequate psychosociale ontwikkeling -psychische gezondheid Begrijpen van gedrag Persoon Omgeving interactie /gedrag Ernst en de schadelijkheid disfunctioneel gedrag Duur en frequentie van disfunctioneel gedrag Situatie gebonden ontwikkelingsdynamisch: onderliggende emotionele noden 2

3 Alle gedrag is communicatie AGRESSIE bij verstandelijke beperking o Zien als communicatie o Welke onderliggende boodschap? o Kaderen binnen het ontwikkelingsniveau Wat is normaal gedrag i.k.v. : o Ontwikkelingsniveau o Omstandigheden o Onderliggende problematiek Onderscheid tussen probleemgedrag en problematisch gedrag Ontwikkelingsdynamisch kader Fase md Adaptatiefase Homeostase vs. disregulatie Fase md 1 Socialisatiefase Vertrouwen vs. wantrouwen Fase 3 18 md 3 j 1 Individuatiefase Autonomie vs. afhankelijkheid Fase j Identificatie Initiatief vs. geremdheid Zelfvertrouwen vs. minderwaardigheid Cognitieve vsemotionele ontwikkeling Bij harmonische ontwikkeling: parallel verloop van cognitieve en emotionele ontwikkeling diep V.B. ernstig V.B. matig V.B. licht V.B. adaptatie 1 socialisatie 1 individuatie identificatie Fase j Realiteitsbewustwording Realiteitsbewustwording 3

4 1. Adaptatiefase (0 6m) homeostase vs. dysregulatie fysiologische aanpassing en regulatie zintuiglijk de wereld proberen te ordenen: sensorische integratie arousal, het innerlijke spanningsniveau structuren van ruimte, tijd en personen: eerste ervaring van vastheid en continuïteit Fase 1 : Adaptatiefase (0-6m) De draad zoeken Aansluiting vinden Nabijheid en responsiviteit Structuur : Voorspelbaarheid in tijd, ruimte en activiteiten Prikkelarm, rust REGULEREN 2. Eerste socialisatiefase vertrouwen vs. wantrouwen (6 18m) actief nabijheid opzoeken, actief verzorger volgen hechten - symbiose (fusie; tweeeenheid basale emotionele veiligheid Nood aan warme hechtingsfiguur (=een veilige haven om bij te tanken) 4

5 Fase 2 : Eerste socialisatie (6-18m) Verbinding en overdracht Nabij op afstand Grenzen stellen Basale veiligheid : hechting CIRKELEN 3. Eerste individuatiefase autonomie vs. afhankelijkheid (18m 3j) autonomie groeit zonder verbinding met omgeving te verliezen egocentrisme begin van interesse voor leeftijdsgenootjes en andere kinderen beginnend normgedrag : de wet (extern aanwezigheid = nodig) verdere differentiatie van de emoties Fase 3 : Eerste individuatie (18m-3j) Begeleiding op afstand Koppigheid Optimaal frustreren : probeerruimte met veilige terugvalbasis, flexibel overnemen Regels en consequenties Deelverantwoordelijkheid 5

6 Probleemgedrag 90% van de stoornissen bij mensen met een verstandelijke beperking hebben te maken met fases 1 3! 4. Identificatiefase (3 7j) initiatief vs. geremdheid steeds meer afstand nemen van de zorgfiguren initiatief / keuzes hoe en waarom-vragen eerste vriendjes: samen > het geweten : verinnerlijking van de wet zich identificeren met belangrijke anderen en bijgevolg ook vergelijken -wat en hoe ben ik (ipv wie)? verdere differentiatie in de emoties Fase 4 : Identificatiefase (3-7j) Vertrouwen geven om zelf dingen te doen en fouten te maken Uitnodigen en stimuleren Vertrouwensrelatie begeleider Dragen van verantwoordelijkheid obv succeservaring AFSTANDBEDIENING 6

7 5. Realiteitsbewustwording (7 12j). zelfvertrouwen vs. minderwaardigheid eigen plaats en rol in de sociale omgeving zelfvertrouwen zelf vulling geven aan vriendschap en vrije tijd komen tot prestaties balans tussen eigen mogelijkheden en verwachtingen van de omgeving introspectie en reflectie geweten: volledig geïnternaliseerd. verantwoordelijkheid Fase 5 : realiteitsbewustwordingsfase (7-12j) Samen reflecteren Contextueel Ondersteunen en inzichtgeven Zowel groep als individu : peers invloed Herinterpreteren van negatief beleefde ervaringen VAARDIGHEDEN Experimenteel SEO-R Discussie-instrument Geen test maar schaal Observatie en bevraging 7

8 SEO-R Omgaan met eigen lichaam Omgaan met emotioneel belangrijke anderen Beleving van zichzelf in interactie met de omgeving Omgaan met een veranderende omgeving/ permanentie van object Angsten Omgaan met gelijken Omgaan met materiaal Communicatie Differentiatie van emoties Agressieregulatie Invulling vrije tijd -spelontwikkeling Morele ontwikkeling Regulatie van emoties Agressieregulatie Fase 1 : reageert onmiddellijk en fel op prikkels Fase 2 : ongecontroleerd agressief tov omgeving Fase 3 : ongecontroleerd agressief naar persoon die frustratie veroorzaakt Fase 4 : gecontroleerd agressief tov de persoon Fase 5 : kan agressie onderdrukken Morele ontwikkeling Fase 1 : nog geen geweten Fase 2 : geen eigen geweten, fysieke aanwezigheid belangrijke ander bepaalt regels Fase 3 : ontwikkelt een extern geweten Fase 4 : overgang van extern naar intern geweten. Beginnend normbesef en empathie Fase 5 : ontwikkeld intern geweten 8

9 Regulatie van emoties Fase 1 : regulatie autonoom zenuwstelsel Fase 2 : regulatie in interactie belangrijke andere Fase 3 : regulatie o.b.v. individuatiebehoeften Fase 4 : regulatie door groeiende egoaspecten Fase 5 : regulatie door zelfcontrole INGANGEN VOOR AGRESSIEBEHEERSING Belang van inschalen van emotionele ontwikkelingsniveau Specifieke handvaten voor aanpak en begeleiding afgestemd op onderliggende noden Specifieke informatie uit domeinen SEO Ingangen voor : preventie, aanpak en zin en onzin van belonen en straffen Dr. Iris Van den Brande Psychologe-psychotherapeute Centrum voor Therapie en Welzijn BALANS Antwerpseweg 197, Vlimmeren(Beerse) 0476/ therapie@irisvdb.be 9