2 Mondile demogrfische, ecologische en culturele ontwikkelingen Meerkeuzevrgen 2.1 Het ndeel vn de ontwikkelingslnden in de wereldevolking edrgt ongeveer 25%. 45%. c 65%. d 85%. 2.2 We spreken vn een demogrfische trnsitie ls door een toenme vn de welvrt de (gewenste) gezinsgrootte fneemt. het zwrtepunt vn de wereldevolking verschuift in de richting vn de ontwikkelingslnden. c de urnistie toeneemt. d meer middelen voor gezinsplnning n de evolking ter eschikking worden gesteld. 2.3 In de ontwikkelingslnden is de evolkingsgroei reltief lg en dlend. lg, mr stijgend. c hoog, mr dlend. d hoog en stijgend. 2.4 De VN verwcht dt rond 2050 de evolking het meest vergrijsd zl zijn in Noord-Amerik en het minst in Azië. Europ en het minst in Afrik. c Noord-Amerik en het minst in Afrik. d Europ en het minst in Azië. 2.5 De urnistiegrd is een elngrijke demogrfische vriele voor ijvooreeld een producent vn verpkte merkrtikelen. Vn de ontwikkelingslnden is de urnistiegrd het hoogst in Afrik. Azië. c Ltijns-Amerik. d Ocenië. Opgven hoofdstuk 2 1
2.6 De fhnkelijkheidsrtio is de verhouding tussen de kostwinners in een gezin en het ntl gezinsleden dt vn het inkomen fhnkelijk is. het ntl mensen jonger dn 15 jr en ouder dn 64 jr en het ntl mensen tussen 15 en 64 jr. c het ntl mensen vn 65 jr en ouder en het ntl mensen onder de 15 jr. d het ntl kinderen en het ntl volwssenen. 2.7 Welk vn de volgende lterntieven is onjuist? De vergrijzing heeft tot gevolg dt de consumentenvoorkeuren vn de evolking vernderen. de eschikrheid vn reid fneemt. c een rin drin optreedt. d het economische drgvlk voor de gezondheidszorg fneemt. 2.8 We spreken vn een duurzme economische ontwikkeling ls de economische groei duurzm hoog is. geprd gt met een fnme vn het milieugeruik. c duurzm gelijke tred houdt met de groei vn de eroepsevolking. d geen schde toerengt n mtschppij en leefomgeving. 2.9 Als de wereldevolking en de productie per hoofd in een eplde periode eide verduelen, terwijl de vervuiling per eenheid product hlveert, zl het milieugeruik hlveren. gelijk lijven. c verduelen. d verviervoudigen. 2.10 Cultuur kunnen we omschrijven ls een hogere vorm vn eschving. het geheel vn collectieve normen en wrden wrdoor mensen hun gedrg eplen. c gedrgsuitingen die de ene groep of ntionliteit onderscheidt vn de ndere. d de wijze wrop de economie in een lnd georgniseerd is. 2.11 In een cultuur met een grote mchtsfstnd etekent hiërrchie een ongelijkheid vn rollen die om prktische redenen is ingesteld. etekent hiërrchie een fundmentele ongelijkheid tussen onder- en ovengeschikten. c heeft de leider (de mnger) een grote mcht, mr zijn privileges en sttussymolen voor mngers ongewenst. d moet de leider een ekwme democrt zijn. Opgven hoofdstuk 2 2
2.12 Als een Nederlnder een zkenreis mkt nr Mleisië, de Verenigde Stten, Cnd en Frnkrijk, mg hij erop rekenen dt de medezeggenschp vn werknemers het kleinst is in Mleisië. de Verenigde Stten. c Cnd. d Frnkrijk. 2.13 In een collectivistische cultuur vt men de verhouding tussen werkgever en werknemer op ls een morele nd, wrij wederzijdse loyliteit wordt verwcht. een contrct, op sis vn wederzijds voordeel. c een tijdelijk smenwerkingsvernd, dt elk moment kn worden opgezegd. d een lngdurig smenwerkingsvernd, mits de eloning nr individuele presttie geeurt. 2.14 In een individulistische cultuur wordt de verhouding tussen werkgever en werknemer gezien ls een morele nd. wordt de personeelskeuze eïnvloed door de groep wrtoe iemnd ehoort. c zijn wrden en normen voor iedereen gelijk. d gt het onderhouden vn persoonlijk relties voor de tk. 2.15 Collectivistische culturen vinden we voorl in Noord- en Zuid-Amerik. Noord-Amerik en Europ. c Europ en Azië. d Azië en Ltijns-Amerik. 2.16 In een cultuur die hoog scoort op de dimensie msculiniteit leeft men om te werken. werkt men om te leven. c zijn persoonlijke relties elngrijker dn mterieel ezit. d worden mngers gecht nr consensus te streven. 2.17 In lnden met een sterk feminiene cultuur zien we meestl een uitgereid stelsel vn socile zekerheid. eloning nr presttie. c felle concurrentie tussen ondernemingen en individuen. d een grote elngstelling voor het verwerven vn mterieel ezit. 2.18 Een vn de kenmerken vn een cultuur met een zwkke onzekerheidsvermijding is een innerlijke drng tot hrd werken. een grote ehoefte n regels en procedures. c een ccepttie vn innovtieve ideeën. d een geringe risicoereidheid. Opgven hoofdstuk 2 3
2.19 Een mnger op zkenreis door de Verenigde Stten mg er op grond vn het onderzoek vn Hofstede op rekenen dt Ameriknse mngers in vergelijking tot Nederlndse mngers meer wrde hechten n mrktwerking en concurrentie. smenwerking en overleg. c mrktwerking en smenwerking. d escheidenheid en consensus. 2.20 Beloning nr presttie vn een werknemer pst ij uitstek ij een feminiene cultuur. individulistische cultuur. c cultuur met een sterke onzekerheidsvermijding. d cultuur met een kleine mchtsfstnd. 2.21 Grote inkomensverschillen zien we vk in een feminiene cultuur. cultuur met een grote mchtsfstnd. c collectivistische cultuur. d cultuur met een grote onzekerheidsvermijding. 2.22 In een meritocrtie ontlenen de estuurders hun politieke mcht n religie verdienste c fkomst d kiezersgunst 2.23 Een lierle democrtie kenmerkt zich niet door: vrije en eerlijke verkiezingen eperkte urgerrechten c een scheiding der mchten d scheiding tussen kerk en stt 2.24 Volgens Aziten heeft een lierle democrtie een elngrijke tekortkoming: Verkiezingen zijn er meestl niet eerlijk. De economische vrijheid is er te lg. c De politieke vrijheid is er te lg. d Tijdens een economische crisis kn een lierle democrtie minder ddkrchtig regeren. 2.25 Een totlitir regime is een estuursvorm: wr veel economische en politieke vrijheid heerst wrin de stt de wensen vn de urgers in zijn totliteit uitvoert c wrin de stt het leven vn de urgers totl eheerst d wrin religie en ideologie geen enkele rol spelen Opgven hoofdstuk 2 4
2.26 Een oorlogseconomie comineert: Politieke onvrijheid met economische vrijheid Politieke onvrijheid met centrle plnning c Politieke vrijheid met economische vrijheid d Politieke vrijheid met centrle plnning 2.27 In een utoritir estuurd lnd moet een ondernemer rekening houden met: een etrouwre stt; weinig economische vrijheid; c veel corruptie; d veel respect voor mensenrechten. 2.28 Vrijhndel gt geprd met hoge prijzen en veel technische vooruitgng. lge prijzen en lge efficiency. c lge prijzen en veel keuzemogelijkheden voor consumenten. d lge prijzen en weinig keuzemogelijkheden voor consumenten. 2.29 Protectionisme gt geprd met een hogere welvrt en een inkomensherverdeling vn consumenten nr producenten. een lgere welvrt en een inkomensherverdeling vn consumenten nr producenten. c een hogere welvrt en een inkomensherverdeling vn producenten nr consumenten. d een lgere welvrt en een inkomensherverdeling vn producenten nr consumenten. 2.30 De overheid vn een lnd zl eerder geneigd zijn om de hndelselemmeringen te verminderen ls de producenten ls elngengroep mchtig zijn. de economie zich in een lgconjunctuur evindt. c de economie zich in een hoogconjunctuur evindt. d zij werkloosheidsestrijding elngrijker vindt dn infltieestrijding. 2.31 In het interntionle hndelsverkeer wordt onder dumping verstn: export vn producten uit een infnt-industry. die met lge lonen zijn geproduceerd. c tegen een prijs die onder de kostprijs ligt. d tegen een prijs die onder de prijs op de innenlndse mrkt ligt. Opgven hoofdstuk 2 5
2.32 De escherming vn de Europese lndouw tegen uitenlndse concurrentie is voorl geseerd op het volgende rgument: oneerlijke concurrentie. onfhnkelijkheid. c represille. d infnt industry. 2.33 Strtegische hndelspolitiek is gericht op de escherming vn industrieën in de verzdigingsfse vn de productlevenscyclus. innovtieve industrieën. c industrieën in de teruggngsfse vn de productlevenscyclus. d industrieën die met dumping worden geconfronteerd. 2.34 Een productvoorschrift over de veiligheid vn een product is een vooreeld vn een importcontingent. een non-trifire elemmering. c een importquotum. d een vrijwillige exportelemmering. Opgven 2.29 Ongeveer 3,5 miljrd mensen wonen op dit moment in steden. Dt is de helft vn de wereldevolking. Volgens de Verenigde Nties (VN) neemt het ntl stedelingen de komende decenni verder toe. De VN verwchten dt in 2050 ijn 7 vn de 10 wereldurgers in stedelijke geieden leeft. Volgens de Wereldnk is urnistie elngrijk omdt steden in veel gevllen de motoren zijn vn de economie in een lnd. c Wt verstn we onder de urnistiegrd? Welke voor- en ndelen rengt een snelle urnistie voor een ontwikkelingslnd met zich mee? Welke gevolgen heeft een toenme vn de verstedelijking in de ontwikkelingslnden voor een Nederlndse voedingsmiddelenfriknt die verpkte merkrtikelen in deze lnden wil fzetten? 2.30 Duurzmheid: in Den Hg is het uit de mode, in het edrijfsleven gelukkig niet Dg politici, we doen het zelf wel. Dt is het eeld dt opstijgt uit de Duurzme 100 vn dit jr, de tophonderd vn mensen die volgens een jury vn kenners het meest ijdrgen n duurzmheid. Wnt wr slechts weinig politici zich op dit moment inspnnen voor duurzmheid, is de inzet vn ondernemers en urgers indrukwekkend. Opgven hoofdstuk 2 6
Neem de nummer 1 vn de Duurzme 100: Mrjn Minnesm, een vrouw die tl vn ideeën heeft edcht en verwezenlijkt om Nederlnd duurzmer te mken. Of de nummer 2, Pul Polmn, de topmn vn Unilever die zijn edrijf de doelstelling heeft opgelegd om tot 2020 zijn ecologische voetfdruk te hlveren. Met die ecologische voetfdruk wordt de schde edoeld die de productie n het milieu erokkent. Zonder Hgse politici lijkt het heel goed mogelijk om Nederlnd duurzmer te mken: met energiezuiniger huizen, minder vervuilende lndouw, nieuwe vormen vn energieopwekking. Het is ook wel-eens gezond om niet lle heil vn de rijksoverheid te verwchten. Bron: Trouw, 5 novemer 2011 c Wt zijn de elngrijkste oorzken voor een gerek n duurzmheid op milieugeied in de ontwikkelingslnden en de industrielnden? Op welke geieden zullen de ontwikkelingslnden en de industrielnden mtregelen moeten nemen? Welke gevolgen heeft de grotere ndcht voor duurzmheid voor het eleid vn ondernemingen? 2.31 Nederlnders zijn veel losser dn Duitsers Twintig minuten duurt de persconferentie wr de Rotterdmse ondernemer Hns vn de Lnde nkondigt dt prijsvechter Rynir zijn Duitse luchthven Niederrhein, nij Venlo, in het vliegschem opneemt. Dr gingen nderhlf jr Duitse verrssingen n voorf. De trnsformtie vn de voormlige militire sis Lrruch vn de Britse luchtmcht nr de civiele luchthven Niederrhein is in die chttien mnden llesehlve gemkkelijk gegn, zo vertelt Vn de Lnde. Nog mr enkele weken geleden ws er ijn sprke vn een stking. Meerdere Duitse edrijven wilden de werkzmheden wr ze voor wren ingehuurd, ijvooreeld ouw- en grondwerken, stilleggen. Het kostte Vn de Lnde enige tijd om te doorgronden wt de Duitsers dwrszt, mr toen egreep de Rotterdmmer ineens het proleem. Ze wilden echt geld. En wel direct. Vn de Lnde: Meestl stt op een rekening vn een Nederlnds edrijf dt je innen 30 dgen moet etlen, je krijgt dn ook nog eens 2% korting. In de prktijk etl je echter ps n drie mnden. Lchend vervolgt hij: En dn trek je die korting vn 2% er ook nog eens f. Vn de Lnde wilde dt net zo gn doen met de Duitse rekeningen, l hd hij ook wel gezien dt dr meestl een veel kortere etlingstermijn gold, veell vijf tot tien dgen. Mr dt nm hij niet echt serieus. De Duitsers weigerden echter om voor nk te spelen. De dreiging om met werken te stoppen ws voor de Nederlndse ondernemer toen rs voldoende om snel de rekeningen te etlen. Vn de Lnde kent nog meer verschillen tussen de Duitsers en de Nederlnders. Zo schrok hij in de eginfse vn de vele detils die de Duitse overheden en nnemersedrijven wilden weten voor llerlei Opgven hoofdstuk 2 7
werkzmheden. Elke leiding, elke muur en ijn elk schroefje moest op een tekening stn. Vn de Lnde: We moesten drdoor heel veel verschillende ingenieurs inhuren. Dt kost nogl wt. In Nederlnd gt zoiets heel nders, dr gt het veel gloler. Achterf is hij erg lij geweest met die Duitse Gründlichkeit in de estekken. De Rotterdmmer: Ik denk dt het per sldo niets extr heeft gekost. Wnt vergeet niet, in Nederlnd he je vk chterf te mken met meerwerk. Dr hdden we nu geen lst vn omdt elk detil vn te voren is fgesproken. N chttien mnden en de eerste grote klnt durft hij de stelling n dt Duitsers over het lgemeen ook minder ondernemend zijn dn Nederlnders. De directeur: Nederlnders zijn wt losser uit de pols, ze durven meer n te pkken, ze zijn cretiever. Vn de Lnde ziet zichzelf ls ewijs vn die stelling. Tenslotte hdden ze een Nederlnder nodig om de huidige plnnen voor de luchthven te mken en te reliseren. De comintie vn Nederlndse cretiviteit en zuinigheid en de Duitse vlijt en degelijkheid is inmiddels eloond door Rynir met een lnglopend contrct voor twee dgelijkse vluchten tussen de nieuwe luchthven en het Londense Stnsted. Jrlijks moet dt tot 200000 pssgiers leiden. Rynir koos Niederrhein niet zomr. Bron: Het Finncieele Dgld, 30 jnuri 2003 c Op welke cultuurdimensie(s) vn Hofstede verschillen de Nederlndse en de Duitse cultuur het sterkst? Op welke cultuurdimensie heeft het rtikel voorl etrekking? Volgens Hofstede is de Nederlndse cultuur ij uitstek geschikt voor dienstverlening, terwijl de Duitse cultuur zeer geschikt is voor industriële mssproductie. Welke rol speelt cultuur hierij? 2.32 VS legt import Chinese uizen n nden De spnningen in de hndelsrelties tussen de Verenigde Stten en Chin zijn verder opgelopen. De VS heen esloten om de invoerrechten voor Chinese uizen drstisch te verhogen. Wshington eschuldigt de Chinese overheid vn dumping vn de uizen, die worden geruikt in de Ameriknse olie-industrie. Het nti-dumpingtrief voor de invoer vn de uizen kn door de mtregel oplopen tot 99 procent. Vorig jr edroeg de hndelswrde vn de uizen op de Ameriknse mrkt zo'n 2,6 miljrd dollr (1,75 miljrd euro). Chin veroordeelde vrijdg de Ameriknse ctie. Het Chinese ministerie vn Hndel sprk vn een,,verkeerd geruik vn protectionisme''.,,wij zullen strenge mtregelen treffen om de elngen vn de innenlndse industrie te eschermen'', zei een woordvoerder. Tussen de VS en Chin rk in septemer l een ruzie uit over de import vn Chinese nden. Bron: ANP, 6 novemer 2009 Opgven hoofdstuk 2 8
Wt verstt de WTO onder dumping? Wt moeten de Verenigde Stten ntonen ls ze nti-dumpingheffingen willen invoeren? Vrgstukken V2.1 Socile stiliteit Chin edreigd door vergrijzing De vergrijzing vn de Chinese evolking vormt een edreiging voor de socile stiliteit en de economische ontwikkeling vn het lnd. Dt stelt het Ameriknse Instituut voor Strtegische en Interntionle Studies. In een vndg verschenen rpport wordt ecijferd dt Chin in 2050 meer dn 438 miljoen ouderen heeft oven de zestig jr. Meer dn honderd miljoen inwoners zullen tegen die tijd ouder zijn dn tchtig jr. Tegenover elke oudere oven de zestig zullen 1,6 werkende volwssenen stn. In het midden vn de jren zeventig stonden tegenover elke ejrde nog 7,7 werkenden. De vergrijzing dreigt een grote lst voor de jongeren te vormen en een destiliserende fctor voor een smenleving die toch l onder druk stt vn snelle modernisering vn de economie, ldus het rpport. (Reuters) Bron: NRC Hndelsld, 22 pril 2009 Wt verstn we onder de demogrfische trnsitie? Wrom zien we met nme op het plttelnd in de ontwikkelingslnden grote gezinnen? c Wt verstn we onder de fhnkelijkheidsrtio (voor ouderen)? d De fhnkelijkheidsrtio (voor ouderen) in Chin neemt snel toe. Welke prolemen levert dt op voor een opkomend industrielnd ls Chin? V2.2 In het duurzmheidsverslg over 2010 geeft ierrouwer Heineken NV n wt duurzmheid voor de elngheenden ( stkeholders ) etekent: Voor onze medewerkers: willen we ijdrgen n ontwikkeling en groei en een gezond en veilig werkklimt creëren. Voor onze consumenten: willen we onerispelijke kwliteit, trendsettende innovties en plezier en emotie delen. Voor onze klnten: willen we een prtner in usiness zijn die luistert, wrde toevoegt en etrouwr is. Voor de mtschppij: willen we verntwoordelijkheid nemen innen onze kernctiviteiten, een proctieve rol heen ten nzien vn verntwoord lcoholgeruik, milieuelstende footprints reduceren en voorop lopen in ons diversiteiteleid. Bron: Heineken, Duurzmheidsverslg 2010, p. 7 Opgven hoofdstuk 2 9
c Wt verstn we onder duurzm ondernemen? Welke specten vn duurzmheid spelen een rol ij een ierrouwer ls Heineken? Hoe zou het komen dt edrijven die duurzm ondernemen op lnge termijn een hoger rendement kunnen reliseren? V2.3 Ongelukkige comintie De luchtvrtmtschppijen Air Frnce en KLM vormen een zeer ongelukkige comintie, vindt emeritus-hooglerr Geert Hofstede (75), die zich in zijn werkzme leven veel heeft eziggehouden met de economische etekenis vn cultuurverschillen. De culturen vn eide edrijven gn zeker otsen, verwcht Hofstede. KLM is een echt Nederlnds edrijf, Air Frnce is een echt Frns edrijf en dn ook nog een edrijf wrin de stt grote invloed heeft. De Nederlndse cultuur is gericht op het ereiken vn consensus, terwijl in de Frnse cultuur de werkelijkheid op een strikt rtionele wijze wordt enderd volgens de crtesinse denkwijze. Dt de kloof tussen werkelijkheid en idel vk groot is, dt ccepteren Frnsen heel mkkelijk. Nederlnders niet, die willen dn de ideeën npssen n de reliteit, zegt Hofstede. De Frnsen zullen dus feiten nders duiden dn Nederlnders. Dit hoeft op zichzelf geen rmp te zijn, mr in deze fusie spelen volgens Hofstede twee prolemen. Allereerst neemt nu een groot edrijf uit een groot lnd een klein edrijf uit een klein lnd over. Unilever en Koninklijke/Shell zijn succesvolle fusies, doordt het edrijf uit het kleinste lnd de meerderheid vn de ndelen ezit. Drdoor is er innen die edrijven een evenwicht ontstn, dt in de comintie Air Frnce en KLM zl ontreken. Een nder proleem is volgens Hofstede dt de estuursvoorzitter vn KLM, Vn Wijk, heeft ngetoond niet te kunnen omgn met cultuurverschillen. De fusie met Alitli is mislukt doordt de Itlinen een elofte over vliegveld Mlpens rken, eweert KLM. Niet wr, zeiden de Itlinen, en ze heen gelijk gekregen vn een ritrgecommissie, ldus Hofstede. In elk gevl kun je zeggen dt de feiten door de verschillende prtijen nders zijn geduid. Nu prt KLM weer met een Zuid-Europese mtschppij en wt zegt Vn Wijk: Cultuurverschillen houden we uiten de gesprekken. Alsof dt mogelijk is, lsof de cultuur niet zit ingekken in de mnier vn werken. Bron: NRC Hndelsld, 26 septemer 2003 Op welke cultuurdimensies vn Hofstede verschillen de Nederlndse en de Frnse cultuur het sterkst? Hoe zouden deze cultuurverschillen tot uiting kunnen komen in de gefuseerde onderneming Air Frnce/KLM? Opgven hoofdstuk 2 10