Leerlingen met onderwijs- en ondersteuningsbehoeften.*

Fleringenbrink 2, 7544 XN Enschede tel.: 053-4308678 info@spoe.nl Interne en externe route Leerlingen met ondersteuningsbehoeften.* Leerlingen met onderwijs- en ondersteuningsbehoeften.* Literatuur: Handelingsgerichte-proces-diagnostiek IJsselgroep Handelingsgerichte-proces-diagnostiek Rob Verstegen The Indvidual Education Plan Adviezen voor ZAT NJI Co-teaching Sandra Koot *leerlingen met ondersteuningsbehoeften: geen aanpassingen in het WAT, de doelen, alleen aanpassingen in het HOE (instructie, leeromgeving en testsituatie) *leerlingen met onderwijs- en ondersteuningsbehoeften: aanpassingen in het WAT, de doelen en aanpassingen in het HOE. Leerlingen met een eigen leerlijn, leerlingen met een OPP, ontwikkelingsperspectief. 1

Inhoudsopgave hoofdstuk Onderwerp Blz. 1 Het model. 3 2 Het fundament. 6 3 Leerlingen met ondersteuningsbehoeften, intern 8 4 Leerlingen met ondersteuningsbehoeften, extern 12 5 Handelingsverlegenheid bij gedrag. 15 Bijlage 1 Format basisteam 17 2 Format breedteteam 20 3 Bouwsteen 1 22 4 Bouwsteen 2 23 5 Bouwsteen 3 25 6 Bouwsteen 5 31 7 Bouwsteen 6 38 8 Afspraken leerkracht passend onderwijs. 45 9 Processtappen HGPD-gesprek 47 10 Toestemming ouders 49 11 Aanpassingen in het WAT 52 12 Aanpassingen in het HOE 63 13 Coachingsgesprekken 65 bouwstenen bouwsteen 1: individueel ondersteuningsplan, collegiaal-overleg * bouwsteen 2: individueel ondersteuningsplan, overleg met ib en coco * bouwsteen 3: individueel ondersteuningsplan, breedteteam bouwsteen 4a: aanvraag onderzoek SPOE leerlingen groep 1-2 bouwsteen 4b: aanvraag onderzoek SPOE leerlingen groep 3-8 bouwsteen 5: individueel handelingsplan gebaseerd op opp. bouwsteen 6: bespreking Zorgadviesteam. bouwsteen 7: aanvraag beschikking PCL of CVI bouwsteen 1 en bouwsteen 2 zijn facultatief. 2

hoofdstuk 1: Het model. SWV PO Leerkracht Leerling ouders basis team (intern) PRIMAIRE PROCES OPBRENGSTGERICHT WERKEN -instructiebehoeften -pedagogische behoeften SCHOOLVERBETERPLAN GROEPSPLANNEN Breedte-team (intern) -onderwijskundig leider -onderwijskundig begeleider -Onderwijsadviseur -Collegiaalconsulent OGW OGW/ HGPD -orthopedagoog GROEPSLEERKRACHT 10% HG-P-D -Onderwijskundig begeleider -Collegiaal-consulent Speciale Leerlingen diepte-team (extern) HGPD Zorgteam Steunpunt onderwijszorg 5% leerkracht passend onderwijs HGPD S(B)O ZAT basiszorg breedtezorg dieptezorg stap Onderwerp actie fundament Schoolverbeterplannen Groepsplannen -instructiebehoeften -pedagogische behoeften van de groep Onderwijsadviseur Collegiaal-consulent Interne route Bouwsteen 1 -leerling met ondersteuningsbehoeften Groepsleerkracht Collega-groepsleerkracht Bouwsteen 2 -leerling met ondersteuningsbehoeften Interne begeleider Collegiaal-consulent Externe route Bouwsteen 3 Bouwsteen 4a of 4b Bouwsteen 5 Bespreking van leerling in breedte-team -leerling met ondersteuningsbehoeften -aanpassingen in het HOE -inzet van leerkracht passend onderwijs Aanmelden bij SPOE voor handelingsgericht-proces-onderzoek Handelingsgericht-proces-onderzoek -leerling met onderwijs- en ondersteuningsbehoeften. -aanpassingen in het WAT -opstellen van een I-HOP -inzet van leerkracht passend onderwijs Toestemming ouders. Groepsleerkracht Interne begeleider Collegiaal-consulent orthopedagoog Groepsleerkracht Interne begeleider / coco Groepsleerkracht Interne begeleider Collegiaal-consulent orthopedagoog Bouwsteen 6 Aanmelden bij ZAT Groepsleerkracht Interne begeleider Leerkracht po / coco Bouwsteen 7 Aanvraag beschikking SBO (PCL) Aanvraag verwijzing SO (CVI) Interne begeleider Leerkracht po / coco 3

1-2 BASISZORG 3-5 BREEDTEZORG Zorgteam. 4a/4b-6-7 DIEPTEZORG Passend Onderwijs Alle leerlingen LEERLINGEN met ONDERSTEUNINGSBEHOEFTEN LEERLINGEN met ONDERWIJS- EN ONDERSTEUNINGSBEHOEFTEN LEERLINGEN met ONDERWIJS- EN ONDERSTEUNINGSBEHOEFTEN. Schoolverbeterplannen. -wat valt op? -wat is een verklaring? -wat gaan we doen? Groepsplannen gebaseerd op INSTRUCTIEBEHOEFTEN: AB onafhankelijk C gevoelig DE afhankelijk PEDAGOGISCHE BEHOEFTEN VAN DE GROEP. CONVERGENTE DIFFERENTIATIE Intensivering groepsplan voor A+ en D - E (aanpassingen in het HOE) LEERKRACHTCOMPETENTIES Doelen en leerstof centraal hoge doelen Hoge verwachtingen Opbrengstgericht instructiebehoeften: Kwaliteit en effectiviteit instructie Tijd Opbrengstgericht pedagogische behoeften: Pedagogisch klimaat Gedragsaspecten Interne begeleider / onderwijskundig begeleider / collegiaal-consulent / onderwijsadviseur: -co-teaching -co-supporting Handelingsgerichte proces- diagnostiek. Ondersteuningsbehoeften Aanpassingen in het HOE: -instructie -omgeving -test -Individueel Handelingsplan (i-hop) Onderwijs-en ondersteuningsbehoeften Aanpassingen in het WAT en in het HOE: -doelen -leerstof -instructie -omgeving -test. Wat betekent dit voor de leerling? Wat betekent dit voor de leerkracht? -instructie -omgeving -testen Leerkracht passend onderwijs / collegiaal consulent: -Co-teaching -Co-supporting Handelingsgericht Oplossingsgericht. -Ontwikkelingsperspectief -Leerrendements verwachting -uitstroombestemming -Individueel Handelingsplan (i-hop) Aanpassingen in het HOE en in het WAT. -doelen -leerstof -instructie -omgeving -test. -ZAT -leerkracht passend onderwijs. -verwijzen speciaal (basis) onderwijs 4

Basisteam -doelen -opbrengsten- trendanalyses Cyclus van plan-do-study-act. Instructiebehoeften van de groep: -opbrengstgericht werken -kwaliteit en effectiviteit onderwijs -convergente differentiatie -instructiebehoeften van leerlingen -D en E leerlingen Pedagogische behoeften van de groep -handelingsgericht denken en werken -oplossingsgericht denken en werken -stimulerende en belemmerende factoren Onderwijsadviseur: -leerkrachtcompetenties Schoolverbeterplan Collegiaal consulent -algemene pedagogische behoeften van de groep. groepsplannen. Leerlingen met ondersteuningsbehoeften interne zorgroute, bouwsteen 1 en 2 -ouders -collega -interne begeleider -interne begeleider + collegiaal-consulent Middelen -aanpassingen in het HOE -onderwijsbehoeften van de leerling -coteaching door collegiaal-consulent. Breedte-team BOUWSTEEN 3 -leerkracht -orthopedagoog -interne begeleider, eventueel coco -ev. zorgteam Middelen; -observatie -aanpassingen in het HOE -leerkracht passend onderwijs -collegiaal-consulent Van wenselijk naar haalbaar Leerling met onderwijs-en ondersteuningsbehoeften Diepte-team BOUWSTEEN 4a-4b-5-6-7 -opstellen van een I-HOP (5) -inzet van leerkracht passend onderwijs -inzet van collegiaal-consulent -inzet van ZAT (6) -verwijzing sbao of so (7) 5

hoofdstuk 2: Het fundament. Opbrengstgericht werken: instructiebehoeften Opbrengstgericht werken betekent, dat de toetsresultaten worden gebruikt om te bepalen of de gestelde doelen zijn behaald. Op basis van de toetsresultaten vinden aanpassingen plaats in het onderwijsaanbod. ( het WAT en het HOE) Bij het OGW worden de leerlingen op basis van de toetsresultaten ingedeeld in instructiegroepen. OGW richt zich vooral op de kwaliteit van het onderwijs. De aanname is, dat 85% van de leerlingen gebaat zijn met de aanpak volgens de principes van opbrengstgericht werken. In het plan-do-study-act cyclus wordt gezocht naar mogelijke verklaringen en worden acties ondernomen om het onderwijs te verbeteren. De visie van SPOE is gebaseerd op de principes van opbrengstgericht werken. Bij het opbrengstgericht werken staan de doelen en de leerstof centraal. De resultaten worden middels de datamuur in beeld gebracht en op basis van deze analyse worden verbeterplannen opgesteld. De differentiatie is gebaseerd op de instructiebehoeften van de leerling: -instructieonafhankelijk -instructiegevoelig -instructieafhankelijk opbrengstgericht werken: pedagogische behoeften op groepsniveau. Echter naast instructiebehoeften zijn er ook pedagogische behoeften, zoals welbevinden, werkhouding, talenten en sociaal gedrag. Dit zal vooral de inbreng zijn van de interne begeleider bij het bespreken van het groepsplan met de leerkracht. De leerkracht is en blijft eigenaar van het groepsplan. Op groepsniveau worden de algemene pedagogische behoeften van de groep in kaart gebracht. De uitvoering wordt bepaald wat haalbaar is in little baby steps. De collegiaal-consulent bespreekt met de interne begeleider en met de groepsleerkracht het groepsplan. Eén van de onderwerpen van deze bespreking is het in kaart brengen van de pedagogische behoeften van de gehele groep. PEDAGOGISCHE behoeften Bespreken van de groep in zijn totaliteit. Bekeken door de bril van de leerkracht met de interne begeleider. Wat zijn de pedagogische behoeften van deze GROEP om het gestelde (leer)doel te behalen, - een leeromgeving nodig, die. - een werksfeer, die.. - een leerkracht nodig, die. - een aanpak, die. - een klassenmanagement nodig, die - feedback nodig, die - groepsgenoten, die - ouderbetrokkenheid, die. Oplossingsgericht. Wat lukt al? Als leerkracht gekend en erkend worden. Van wat is meest wenselijk naar wat is haalbaar. (little baby steps) Gezond pedagogisch verstand. Algemeen pedagogisch sausje over het groepsplan. 6

voorbeeldzinnen voor pedagogische behoeften van een groep. EEN LEEROMGEVING, DIE. die structuur biedt. die ordelijk en overzichtelijk is die duidelijke regels en grenzen stelt die vooraf gestelde correctiemaatregelen aangeven die aantrekkelijk en uitdagend is EEN WERKSFEER, DIE gekenmerkt wordt door relatie-competentie-autonomie persoonlijke interesse toont rekening houdt met verschil tussen jongens en meisjes EEN LEERKRACHT NODIG, DIE. voorspelbaar is aanwezig is duidelijk kan uitleggen samenwerking bevordert positieve aandacht geeft een goed rolmodel is respect toont op een positieve wijze communiceert op een oplossingsgerichte wijze communiceert IGDI-model toepast (voorbereiding, doel, verwachtingen, modelen, differentiatie, feedback) EEN AANPAK, DIE samenwerking bevordert leerlingen leren nadenken leren leren bevordert hogere denkstrategieën hanteren en uitlokt oplossingsgerichte aanpak hanteert EEN KLASSENMANAGEMENT, DIE structuur biedt ordelijk en overzichtelijk is uitdagend is sociaal leren bevordert FEEDBACK NODIG DIE positieve feedback geeft op wenselijk gedrag die leidt tot zelfreflectie leerlingen aanzet tot nadenken over het proces alle onderdelen van de feedback toepast (taak-proces-zelfregulatie) GROEPSGENOTEN, DIE kunnen samenwerken coöperatief kunnen werken kunnen omgaan met verschillen verschillen tussen leerlingen accepteren OUDERBETROKKENHEID, DIE transparant en open is partner is bij de ontwikkelingen 7

hoofdstuk 3. Leerlingen met ondersteuningsbehoeften Het schuurt pedagogisch en/of didactisch. Interne zorgroute. doelen DMT AVI Taal voor kleuters Woordenschat Begrijpend lezen Rekenen voor kleuters Rekenen Doelen AB 70% 65% 65% 65% 65% 65% Doelen ABC 95% 95% 90% 85% 85% 85% 90% Bij het opbrengstgericht werken staat de kwaliteit en effectiviteit van de leerkrachtcompetenties centraal. Met behulp van de toetsresultaten wordt bepaald of de gestelde doelen zijn behaald en of aanpassingen in het onderwijsaanbod noodzakelijk zijn. Basis bij het opbrengstgericht werken zijn de instructiebehoeften van de leerlingen. De aanname is, dat 85% van de leerlingen op deze wijze de gestelde doelen kunnen behalen. Echter er zijn leerlingen, die in onvoldoende mate profiteren van het onderwijsaanbod. Bij deze leerlingen kan sprake zijn van ondersteuningsbehoeften in didactisch en/of pedagogisch opzicht. Zoals Rob Verstegen het heeft verwoord het schuurt. Als het schuurt gaan we inzoomen op deze specifieke didactische en pedagogische behoeften van de leerling, waarbij we ons ook richten op de interactie tussen deze leerkracht en deze leerling. Dit schuren is per definitie subjectief en individueel bepaald. Als een leerkracht aangeeft, dat het schuurt, dan wordt een interne zorgroute gevolgd. (bouwstenen 1 en 2) De eerste stap is, dat een leerkracht overlegt met zijn collega s. (=bouwsteen 1) Bouwstenen 1 en 2 zijn facultatief. Elke school heeft een systeem ontwikkeld om leerlingen te volgen. De bouwstenen 1 en 2 zijn voorbeelden van hoe het zou kunnen. De school stelt een interne zorgroute op, die uit verschillende fasen bestaat. Deze route is voorschrijvend en is transparant. De interne begeleider en de collegiaal-consulenten begeleiden de groepsleerkracht in deze route. Veel scholen werken met een zelf ontwikkeld leerlingvolgsysteem. Advies om deze te blijven hanteren. Bouwsteen 3 is verplicht. 8

De bouwstenen 1 tot en met 3 zijn gebaseerd op het handelingsgericht en oplossingsgericht denken en handelen. Er wordt hierbij vooral uitgegaan van kansen i.p.v. belemmeringen. Een ander kenmerk van het handelingsgericht en oplossingsgericht werken en handelen is, dat telkens wordt bekeken wat dit betekent voor de leerkracht. wat is al gelukt? hoe heb jij dat voor elkaar gekregen? hoe kun je nog meer doen van wat werkt? De leerkrachten worden toegerust in het oplossingsgericht denken en werken voor leerlingen met ondersteuningsbehoeften. Dit is het kunnen verwoorden en uitvoeren door leerkrachten wat de didactische en pedagogische behoeften van een leerling zijn en wat de leerling dan nodig heeft van de leerkracht SPOE wil met de scholen de meest wenselijke situatie voor de leerling en voor de leerkracht in kaart brengen. Echter de te zetten stappen moeten wel haalbaar zijn voor de leerling en voor de leerkracht. Daarom het advies om uit de voorstellen twee of maximaal drie punten te kiezen, die voor de leerkracht en voor de leerling haalbaar zijn in termen van little baby steps. Leerlingen met ondersteuningsbehoeften krijgen in eerste instantie aanpassingen in het HOE. Geen aanpassingen in de te behalen doelen. Aanpassingen in het HOE kunnen zijn: -aanpassingen in de instructie door de leerkracht -aanpassingen in de leeromgeving -aanpassingen in de testsituatie Als een leerling onvoldoende herhaald en aantoonbaar profiteert van het excellente onderwijsaanbod, dan kan het een leerling betreffen met ondersteuningsbehoeften. Voor deze leerling volgt de school de interne zorgroute, van basisteam naar breedte-team. bouwsteen 1: de leerling profiteert in onvoldoende mate van het excellente onderwijsaanbod. De leerkracht bespreekt de ontwikkelingen van de leerling met zijn collega-leerkracht. bouwsteen 2 : de ontwikkelingen van de leerling stagneren. Het blijft in de beleving van de leerkracht schuren. De groepsleerkracht bespreekt dit met de interne begeleider en met de collegiaal consulent. Onderwijsbehoeften Wat heeft deze leerling nodig om doel te behalen, pedagogisch en didactisch? - instructie nodig die - opdrachten nodig die - leeractiviteiten die - feedback nodig die - een leerkracht nodig die.. - groepsgenoten die Van wat is meest wenselijk naar wat is haalbaar 9

Voorbeeldzinnen: pedagogische en didactische onderwijsbehoeften van de leerling. Dit kind heeft: Instructie nodig Opdrachten nodig, Voorbeeldzinnen -waarbij de leraar voordoet en hardop denkt -die de sterke kanten benut ter compensatie van het zwakke -die verkort is (doelen, kernpunten en oplossingsstrategieën) -die verlengd is (activeren van basisvaardigheden, begeleide inoefening, ondersteuning bij het toepassen van de strategie en stimuleren tot het bedenken van eigen voorbeelden) - -die op of onder het niveau liggen zodat hij de komende maanden vooral succeservaringen kunnen opdoen -die op of net boven het niveau liggen zodat hij voldoende uitdaging krijgt -die overzichtelijk zijn door een sobere lay-out met zo weinig mogelijk afleiding van plaatjes -waarbij hij alleen de antwoorden hoeft in te vullen -met uitgewerkt voorbeelden -die werken met een mindmap -die werkt met visuele aanwijzingen Leeromgeving -waarbij minimaal achtergrondgeluiden zijn -waarbij de leerling dicht bij de leerkracht zit -waarbij de leerling een alternatieve werkruimte heeft -waarbij de leerling extra licht krijgt Leeractiviteiten nodig -die aansluiten bij zijn belangstelling -die structuur bieden met een stap-voor-stap-plan en zelfcorrigerend zijn, zodat hij direct feedback krijgt -die zijn denkhandelingen concreet ondersteunen -die er opgericht zijn om de leertijd zo goed mogelijk te besteden -die opgedeeld zijn in kleinere deelactiviteiten -die hem uitdagen -die ruimte laten voor eigen keuze en inbreng Feedback nodig Groepsgenoten nodig -die consequent en direct op het gewenste gedrag volgt -waarbij de inzet/inspanning wordt benadrukt -waarbij de succeservaringen worden benadrukt -die in een grafiekje is weergegeven zodat hij zijn vorderingen goed kan volgen en zich minder met andere kinderen gaat vergelijken -die ingaat op de stappen die de leerling heeft gebruikt om tot een oplossing te komen -met wie hij samenwerkend kan leren -met wie coöperatieve werkvormen mogelijk zijn -die accepteren dat hij anders reageert in onverwachte situaties -die hem vragen mee te spelen in de pauze -die zijn clowneske gedrag negeren en er niet om lachen -die hem niet uitdagen 10

Een leraar nodig -die de overgangen tussen de activiteiten structureert -die de instructie terugvraagt, controleert en samen met hem evalueert -die let op zijn taakbeleving en deze voorafgaand, tijdens en na de taak met hem bespreekt. -die vriendelijk en beslist is -die positieve interne attributies bij succes benadrukt -die situaties creëert waarin zijn sterke kanten naar voren komen -die doelgericht kan differentiëren -die hem complimenteert met zijn inzet -die hem begrijpt waar hij moeite mee heeft -die een neutrale, rustige, wat laconieke houding aanneemt -die steun biedt bij het omgaan met zijn vaak heftige emoties -die voorspelbaar is in gedrag, houding en activiteiten aanbod -die hem voorbereidt op de leswisselingen -die principes van denken-delen-uitwisselen toepast -die leerling voorbereidt middels pre-teaching -die leerling verlengde instructie geeft aan instructietafel -die feedback geeft op het proces, zelfregulatie. Overige zoals -een leeromgeving nodig die -ondersteuning nodig die Testsituatie nodig -die extra tijd geeft. -die verbaal wordt ondersteund -waarbij een computer wordt ingezet -waarbij regelmatig pauzes worden ingelast -waarbij de leerkracht de testactiviteiten heeft behandeld, middels modelen 11

hoofdstuk 4. Leerlingen met ondersteuningsbehoeften. Externe zorgroute. bouwsteen 3 De leerling wordt na toestemming van de ouders aangemeld en besproken in het breedte-team. Voor aanmelding maakt de school gebruik van bouwsteenformulier 3. Het breedteteam kan adviseren om voor verdieping van de aanpassingen in het HOE. Voor aanpassingen in het WAT (wijzingen in de te behalen doelen en de daaraan gekoppelde leerstof) kan alleen na HGPD-onderzoek. bouwsteen 4a en 4b: De leerling wordt aangemeld bij het Steunpunt Onderwijszorg Enschede voor een handelingsgerichtproces-onderzoek. bouwsteen 4a: leerling groep 1-2 bouwsteen 4b: leerling groep 3-8 bouwsteen 5: Na een HGPD-onderzoek kan geconcludeerd worden, dat de leerling de leerstof voor één of meerdere vakken eind groep 8 niet gaat halen. (een leerrendement <83%) Een eigen leerweg is waarschijnlijk noodzakelijk. Voor deze leerling wordt een individueel handelingsplan opgesteld, die gebaseerd is op het ontwikkelingsperspectief en uitstroombestemming (I-HOP) bouwsteen 6: leerling wordt aangemeld bij het Zorgadviesteam. bouwsteen 7: aanvraag beschikking PCL of CVI 12

bouwsteen 5: I-HOP leerling met onderwijs- en ondersteuningsbehoeften. ontwikkelingsperspectief. Het breedteteam kan aangeven, dat het een leerling kan zijn met onderwijs-en ondersteuningsbehoeften. De leerling wordt aangemeld bij SPOE voor een handelingsgericht-proces-onderzoek. Na inzet van SPOE, het diepte-team, kan voor deze leerling besloten worden tot een eigen leerlijn. Criteria: bij één of meer van de fundamentele vaardigheden (technisch lezen, begrijpend lezen, spelling, rekenen) geen f-niveau ( fundamenteel niveau ) overeenkomend met dle 60 halen aan het eind van de basisschool (lr<83%) bij herhaling meer dan tien onderwijsmaanden achterstand op het lovs vanaf groep 6 voor de beslissing om al dan niet een ontwikkelingsperspectief te maken. Een eigen leerlijn houdt niet zozeer in dat een andere methode of een lager deeltje wordt gebruikt, maar vooral dat de methode niet meer gevolgd kan worden volgens de zorgbeschrijvingen zoals die in de methode staan beschreven, maar wel volgens nadere maatregelen: aanpassingen in het HOE -preteaching -materialen -hulpboekjes - - aanpassingen in het WAT -minimale minimum programma -slo programma over maatschappelijk relevante leerstof. Dat wil niet zeggen dat bij een eigen leerlijn de reguliere methode verlaten moet worden om diverse redenen liever niet zelfs. De belangrijkste redenen zijn: als een leerling wordt losgekoppeld, dan krijgt hij/zij minder instructietijd, terwijl hij/zij juist (veel) méér instructietijd moet krijgen en met verregaande aanpassingen meedoen met de groep is wat betreft motivatie vrijwel altijd beter dan als een getekende apart te moeten werken. Bij het bepalen van de mate van achterstand wordt in eerste instantie gebruik van de lovs-toetsen. Als een leerling niet alleen een E-score behaalt, maar tevens laag in het E-gebied scoort, moet echter worden teruggetoetst om haar/zijn zgn. functioneringsniveau te bepalen. Dit functioneringsniveau geeft aan met welke gemiddelde leerling in het reguliere basisonderwijs de vaardigheid van de getoetste leerling te vergelijken is. Om de vorderingen van de leerlingen te volgen, maken we gebruik van de CITO- map speciale leerlingen Het CITO- en DOT-comcomputerprogramma zijn geschikt om te bepalen hoe het best kan worden terug getoetst. 13

verwijzing sbo of so. Als een school handelingsverlegenheid blijft ervaren na doorlopen van bovenstaande procedure kan de leerling worden aangemeld voor verwijzing naar een andere basisschool, speciale basisschool of speciaal onderwijs. Tot start van het passend onderwijs wordt gewerkt met een overgangsfase. In deze fase wordt nog gewerkt met de bestaande procedures: -zorgadviesteam -pcl -cvi Het Steunpunt Onderwijszorg vervult in deze de centrale rol. Voordat een leerling kan worden aangemeld bij het diepteteam wordt in bepaalde gevallen de leerkracht passend onderwijs betrokken vanuit de opdracht over de haalbaarheid van de handelingsgerichte en oplossingsgerichte adviezen bouwsteen 6: aanmelden bij het ZAT. Soms zijn de hulpvragen van de leerling zo complex, dat een multidisciplinaire analyse noodzakelijk is. Een leerling kan dan worden besproken in het bovenschoolse Zorgadviesteam. Voorwaarde voor bespreking is, dat een leerling altijd besproken moet zijn in het zorgteam. De leerling moet besproken zijn in het breedte-team / zorgteam. De leerkracht passend onderwijs wordt indien mogelijk betrokken. bouwsteen 7: aanvraag van een beschikking sbo of verwijzing so. Hiervoor kan de school de formulieren gebruiken, die de PCL en CVI hanteren. Voor verwijzing naar SO is altijd een advies van SPOE noodzakelijk. 14

hoofdstuk 5. Handelingsverlegenheid bij leerlingen met gedragsproblemen of met regelovertredend gedrag. Het schorsen of verwijderen van deze leerling moet worden voorkomen. De structuurwijziging SPOE biedt volop mogelijkheden om in een vroegtijdig stadium leerlingen met gedragsproblemen te signaleren. De leerkracht is probleemeigenaar. Hij kan aangeven, dat het in de relatie tussen leerkracht en leerling schuurt. Als er escalaties dreigen, schakel dan altijd het breedte-team in. Wacht niet af tot de volgende bijeenkomst, maar neem meteen contact op met het Steunpunt. De orthopedagoog van de school kan adviseren om de leerkracht passend onderwijs in te zetten. De groepsleerkracht moet meteen support ervaren. Hij staat er niet alleen voor. Dit vergt van de leerkracht wel een open professionele houding. Het breedte-team, eventueel aangevuld met zorgteam, kan met de directie en interne begeleider zoeken naar een oplossing, zoals: -gesprek met de ouders -observatie in de klas -observatie in de klas door gedragswetenschappers cluster 3 en 4 -bespreken van leerling in het zorgadvies-team -mogelijkheden van andere groep binnen de school -mogelijkheden van bao-bao -plaatsen van leerling als crisisleerling in de passend onderwijs groep. -overleg met bestuur over ev. vervolgstappen (zoals gesprek met bestuur) -inlichten van leerplichtambtenaar, inspectie -inschakelen van AMK Advies om in het basisteam aandacht te besteden aan de pedagogische behoeften van de groep. Zijn er opvallende leerlingen. Een moeilijke groep. Soms ervaart de leerkracht een groep als zeer bewerkelijk. De leerkracht heeft in onvoldoende mate 2 grip op de groep. De oorzaken kunnen zeer verschillend zijn. De aanpak richt zich op het ondersteunen / support en het versterken van de leerkrachtcompetenties. Voorkomen moet worden, dat de leerkracht afhaakt. Het accent ligt op het terugbrengen van rust, structuur, regelmaat etc. De leerkracht moet hiervoor wel open staan, een open professionele houding om met de gespecialiseerde collegiaal-consulent de problemen en de oplossingen te delen. SPOE heeft beperkte mogelijkheden om in deze situaties curatief en preventief op te treden. Een gespecialiseerd collegiaal-consulent start het volgende traject: -bestuderen van alle gegevens (verslagen, SCOL, etc0 -observatie in de klas -gesprekken met leerlingen -gesprekken met ouders -in kaart brengen van de pedagogische stijl van de leerkracht -in overleg met de groepsleerkracht een groepsplan -gerichte ondersteuning / support in de groep door de gespecialiseerde collegiaal-consulent. -regelmatige terugrapporteren aan ouders -indien noodzakelijk starten van een individueel traject - Daarnaast ook preventieve adviezen: -aanpak op schoolniveau -doorgaande lijn w.b. klassenmanagement, regels, routines -werken aan een wij-landschool / cultuur -programma voor sociaal-emotionele ontwkkeling 15

bijlage 1. Formulier basisteam. Logo school Basisteam Data basisteam Teamleden.. (directeur).. (onderwijskundig begeleider).. (onderwijsadviseur Expertis).. (collegiaal-consulent) Voor de analyse van gegevens en voor het opstellen schoolverbeterplan 1. Wat valt op (op schoolniveau en op groepsniveau)? Wat zijn eventueel algemene trends vanuit het handelingsgericht werken? Wat is een verklaring? Wat moet er gebeuren op schoolniveau en op groepsniveau? Wie gaat wat doen met welk doel? Aandachtpunt zijn de VVE-geindiceerde leerlingen. stand van zaken leerlingen met ondersteuningsbehoeften pedagogische behoeften van een groep. Zijn er opvallende leerlingen? Bespreekpunten/ Agenda: Basisteamoverleg Afspraken: 16

RESULTAAT Technisch lezen ANALYSE Wat valt op? schoolniveau Wat valt op? Analyse proces Wat is een verklaring Plan van aanpak Wat moet gebeuren Schoolniv. Groepsniveau % ABCDE groei in vs. trendanalyses Groepsniv. Leerlingniv. RESULTAAT Begrijpend lezen woordenschat ANALYSE resultaat Wat valt op? schoolniveau Analyse proces Wat is een verklaring Plan van aanpak Wat moet gebeuren Schoolniv. Groepsniveau % ABCDE groei in vs. Groepsniv. trendanalyses Leerlingniv. RESULTAAT Taal voor Kleuters ANALYSE Wat valt op? Analyse proces Wat is een verklaring Plan van aanpak Wat moet gebeuren schoolniveau Schoolniv. Groepsniveau % ABCDE Groepsniv. trendanalyses Leerlingniv. RESULTAAT Rekenen: Ordenen voor kleuters ANALYSE resultaat Wat valt op? schoolniveau Analyse proces Wat is een verklaring Plan van aanpak Wat moet gebeuren Schoolniv. Groepsniveau % ABCDE Groepsniv. trendanalyses Leerlingniv. 17

Technisch lezen Schooln iveau Groepsniveau Leerlingniveau (lkr. vaardigheden) Begrijpend lezen woordenschat Schooln iveau Groepsniveau Leerlingniveau (lkr. vaardigheden) Rekenen Schoolniveau Groepsniveau Leerlingniveau (lkr. vaardigheden) Wat moet gebeuren Wat moet gebeuren Wat moet gebeuren Actiepunten Wie Doel evaluatie Owk Ib onderwijsadviseur Owk Ib Onderwijsadviseur coco Owk Ib coco Wie Doel Evaluatie Owk Ib onderwijsadviseur Owk Ib Onderwijsadviseur coco Owk Ib coco Wie Doel Evaluatie Owk Ib onderwijsadviseur Owk Ib Onderwijsadviseur coco Owk Ib coco Indien het niet nodig is om resultaten in dit format toe te voegen, dan kunnen bovenstaande tabellen eventueel verwijderd worden en vervangen door de volgende tabellen 18

Basisteamoverleg Bespreekpunten: Wat valt op? Schoolniveau (verklaring?) Groepsniveau ( verklaring?) Trends vanuit handelingsgericht werken (verklaring?) Actiepunten Schoolniveau Wie en met welk doel? Groepsniveau Wie en met welk doel? Leerlingniveau Wie en met welk doel? 19

bijlage 2 Formulier breedte-team. Invoegen logo van de school Data breedteteam Breedteteam / zorgteam ZoZorgteam Teamleden De betreffende groepsleerkracht(en)... (onderwijskundig begeleider) Zorgteam... (SMW)... (JGZ) Steunpunt Onderwijszorg... (orthopedagoog Spoe).. (collegiaal consulent) Breedteteam: In het breedteteam worden leerlingen besproken, waarbij de leerkracht handelingsverlegenheid ervaart. Bij deze leerlingen is de interne zorgroute gevolgd. (bouwstenen 1-2-3) De ouders hebben schriftelijk toestemming gegeven voor de bespreking. De groepsleerkracht wordt uitgenodigd voor breedte-team, hij/zij bespreekt de leerling met het breedteteam. Het zorgteam moet altijd doorgaan. Agenda: Groepsleerkracht: breedte-team-overleg Actiepunten: 20

Zorgteam-overleg Agenda: Actiepunten:. 21

bijlage 3 bouwsteen 1 I-OP Individueel ondersteuningsplan Naam leerling Geboortedatum School Groep en groepsverloop Naam leerkracht Datum Bouwsteen 1: Interne zorgroute BESPREKING LEERKRACHT/COLLEGA Korte beschrijving van de voorgeschiedenis. Welke hulp is gegeven? Wat heeft gewerkt? Wat zou de leerling graag willen leren. Wat heeft de leerling daarvoor nodig? Wat zou de leerkracht voor deze leerling willen kunnen? Wat heeft de leerkracht daarvoor nodig?? Welke verwachtingen zijn er? Wat is de betrokkenheid van de ouders? Waaruit blijkt dat? Welke afspraken zijn gemaakt met de ouders? Kansen Belemmeringen Onderwijsbehoeften Datum Acties/ afspraken wie Evaluatie 22

bijlage 4 bouwsteen 2. I-OP Individueel ondersteuningsplan Naam leerling Geboortedatum School Groep en groepsverloop Naam leerkracht Datum Bouwsteen 2: Interne zorgroute BESPREKING LEERKRACHT/ IB-er, COLLEGIAAL CONSULENT Korte beschrijving van de voorgeschiedenis. Welke hulp is gegeven? Wat heeft gewerkt? Wat zou de leerling graag willen leren. Wat heeft de leerling daarvoor nodig? Wat zou de leerkracht voor deze leerling willen kunnen? Wat heeft de leerkracht daarvoor nodig?? Welke verwachtingen zijn er? Wat is de betrokkenheid van de ouders? Waaruit blijkt dat? Welke afspraken zijn gemaakt met de ouders? Leren Kansen, beschermende en compenserende factoren Risico s en belemmerende factoren Mogelijke acties Gedrag Lichamelijk Binnen de school Buiten de school 23

Afspraken over aanpassingen in onderwijsbehoeften het HOE. (instructie, leeromgeving en testsituatie) In onderstaand schema wordt de gewenste situatie in kaart gebracht. We gaan dan uit van de meest wenselijke situatie. Echter in gesprek met de leerkracht wordt bepaald wat haalbaar is de huidige situatie. Wenselijke situatie Instructie Leertijd Opdrachten, materialen, leeractiviteiten Leeromgeving testsituatie Feedback Groepsgenoten Een leerkracht Ouders Pedagogische context Wat heeft de leerling nodig om de doelen te bereiken? Wat betekent dit voor de leerkracht? Welke wenselijke acties zijn haalbaar? datum acties/ afspraken wie evaluatie 24

bijlage 5. Bouwsteen 3. I-OP Individueel ondersteuningsplan Naam leerling Geboortedatum School Groep en groepsverloop Naam leerkracht Datum Bouwsteen 3: Externe zorgroute BOUWSTEEN 3: OVERLEG MET BREEDTE TEAM Korte situatiebeschrijving en vragen. Waar maakt u zich zorgen over? Wat is al ondernomen en met welk resultaat? Wat zou de leerling graag willen leren. Wat heeft de leerling daarvoor nodig? Wat zou de leerkracht voor deze leerling willen kunnen? Wat heeft de leerkracht daarvoor nodig? Welke verwachtingen zijn er? Wat is de betrokkenheid van de ouders? Waaruit blijkt dat? Welke afspraken zijn gemaakt met de ouders? Welke vragen zijn er voor het breedteteam? Waarmee kan het breedteteam bijdragen aan het verbeteren van de situatie? 25

LEREN -Leerontwikkeling en schoolse vaardigheden -Spraak- Taalontwikkeling -Geheugen GEDRAG -Werkhouding -Sociale interactie (resultaat InterActieWijzer) -Welbevinden en emotioneel functioneren (resultaat InterActieWijzer) LICHAMELIJKE ONTWIKKELING -Motoriek Kansen, beschermende en compenserende factoren Risico s en belemmerende factoren Binnen school Leraar Groep School Buiten school Gezin Vrije tijd Zorg 26

Voorlopige verklaring van het probleem. Advies van het breedte-team / zorgteam. besluit Afspraken over aanpassingen in groepsplan. (algemeen) Afspraken over aanpassingen in onderwijsbehoeften het HOE. (instructie, leeromgeving en testsituatie) Inzet van de collegiaal consulent. Inzet van de leerkracht Passend Onderwijs. Verheldering van de beeldvorming: aanmelden bij het Steunpunt voor onderzoek. bouwsteen 4a: leerlingen groep 1-2. bouwsteen 4 b: leerlingen groep 3-8. Afspraken over aanpassingen in het WAT. (de te behalen doelen) aanvraag van een I-HOP, individueel handelingsplan gebaseerd op ontwikkelingsperspectief bouwsteen 4a of bouwsteen 4b bouwsteen 5: I-HOP Aanmelden bij ZAT (ZorgAdviesTeam). bouwsteen 6 ZAT 27

Afspraken over aanpassingen in onderwijsbehoeften het HOE. (instructie, leeromgeving en testsituatie) Doelen, mogelijkheden op lange termijn Doelen, mogelijkheden op korte termijn. Wenselijke situatie Instructie Wat heeft de leerling nodig om de doelen te bereiken? Wat betekent dit voor de leerkracht? Leertijd Opdrachten, materialen, leeractiviteiten Leeromgeving Testsituatie Feedback Groepsgenoten Een leerkracht Ouders Pedagogische context 28

Hier aangeven wat haalbaar is voor de leerkracht in de huidige situatie. Uitgaan van maximaal 3 actiepunten, uitgewerkt in little baby steps. datum Haalbare actie Wie evaluatie 29

Toestemmingsformulier ouders. Naam leerling Geboortedatum School Ondergetekende(n), ouder(s), verzorger(s) zijn op de hoogte van de inhoud van het aanmeldingsformulier voor bespreking in het Breedte-team van de school. hebben inzage gehad in alle stukken die verzonden zijn aan het Breedte-team van de school.. Verder geven zij toestemming: aan de school tot aanmelding van zoon / dochter bij het Breedteteam voor bespreking van de vraag in het Breedteteam met de daar aanwezige (hulp)instellingen:.jeugdgezondheidszorg.schoolmaatschappelijk werk.steunpunt onderwijszorg (orthopedagoog en collegiaal-consulent) tot het desgewenst opvragen van gegevens bij de eerder vermelde instanties en deskundigen De school krijgt schriftelijk verslag van het overleg en bespreekt de inhoud met u als ouders / verzorgers. Het verslag wordt toegevoegd aan het dossier van uw kind. Aantal bijlagen: handtekening moeder: handtekening vader: handtekening directeur school: plaats: datum: 30

bijlage 6. Bouwsteen 5. Bouwsteen 5: I-HOP Individueel handelingsplan op basis van ontwikkelingsperspectief Naam: Geboortedatum: School Start I-HOP: Groepsverloop: Deel 1: Aanvraag I-HOP (door interne begeleider m.b.v. collegiaal-consulent) Evaluatie ondersteuning Doel voorafgaande ondersteuningsplannen Evaluatie ondersteuningsplannen Besluitvormingsproces (besproken in breedteteam, datum en bevindingen) Betrokken bij Interne begeleider besluitvormingsproces Collegiaal-consulent Orthopedagoog leerkracht Andere instanties, namelijk: Evaluatie leerlinggegevens- lvs Kansen (op of boven niveau) A, B (C) scores Belemmeringen (onder niveau) (C), D, E scores Beginsituatie avi dmt bl sp rek avi dmt bl sp rek Toets Dl: didactische leeftijd op moment van toetsing Lr: leerrendement = dle : dl x 100% Zie toetshistorie dotcom Werkhouding Dl Dle Lr VS Cito Een taak uitvoeren (Scol) Een taak volhouden (observ.) Concentratie (observatie) Dl Dle Lr VS Cito Een taak uitvoeren (Scol) Een taak volhouden (observatie) Concentratie (observatie) Autonomie Een keuze maken (Scol) Een keuze maken (Scol) Opkomen voor jezelf (Scol) Opkomen voor jezelf (Scol) Competentie Jezelf presenteren (Scol) Jezelf presenteren (Scol) Relatie Ervaringen delen (Scol) Aardig doen (Scol) Samenspelen-werken (Scol) Omgaan met ruzies (Scol) Positieve sociometrische status (sociometrie) indien aanwezig INTERACTIEWIJZER. Ervaringen delen (Scol) Aardig doen (Scol) Samenspelen- werken (Scol) Omgaan met ruzies (Scol) Negatieve sociometrische status (sociometrie) 31

Deel 2: Opstellen ontwikkelingsperspectief. (door orthopedagogen Steunpunt Onderwijszorg) Onderzoeksgegevens Naam test: Datum: kalenderleeftijd: TIQ Verbaal begrip: VIQ Perceptuele organisatie: PIQ Verwerkingssnelheid: Aanvullende onderzoeken Naam test Naam test Resultaat: Datum Bijzonderheden Welke? Datum Clusterindicatie Diagnose Dyslexie(vermoeden) Medicijngebruik Overig Uitstroombestemming (door orthopedagogen) Uitstroombestemming op basis van IQ. Uitstroombestemming op basis van alle gegevens Onderbouwing van uitstroombestemming Mening van de basisschool over de uitstroombestemming (door leerkracht, ib-er) Uitstroombestemming (op basis van leerprestaties, kansen en belemmeringen, de laatste 3 toetsmomenten). Leerrendementsverwachting (door orthopedagogen) Technisch lezen Begrijpend lezen Spelling Rekenen en wiskunde Verwachte didactische groei per jaar (in DLE, leerrendement of vaardigheidsscore) Verwacht niveau aan het eind van groep 8 (in DLE, leerrendement of vaardigheidsscore) Mening van de basisschool over het te verwachten leerrendement (door leerkracht en ib-er) Verwacht niveau aan het eind van groep 8 (in DLE, leerrendement of vaardigheidsscore) 32

Deel 3: Specifieke ondersteuningsbehoeften (door orthopedagogen) Kansen Belemmeringen Ondersteuningbehoeften Instructie Leertijd Opdrachten, materialen, leeractiviteiten Leeromgeving Feedback Groepsgenoten Leerkracht Ouders Pedagogische context Testsituatie Overige Wat heeft de leerling nodig om de doelen te bereiken? (door orthopedagogen) Wat betekent dit voor de leerkracht? (door ib-er en leerkracht) Datum: Keuze in de hierboven beschreven ondersteuningsbehoeften (van wenselijk naar haalbaar in de huidige situatie) Door ib-er en leerkracht 33

Deel 4: Leerrendement (door leerkracht en ib-er) Verwacht perspectief en behaald leerrendement groep 6 Vak en toets Technisch lezen AVI 2009 DMT 2009 Begrijpend lezen CITO Begrijpend lezen Spelling CITO Spelling Rekenen CITO R&W Streefdoel M 6 Resultaat M 6 Leerrendement Streefdoel E 6 Resultaat E 6 Leerrendement Verwacht perspectief en behaald leerrendement groep 7 Vak en toets Technisch lezen AVI 2009 DMT 2009 Begrijpend lezen CITO Begrijpend lezen Spelling CITO Spelling Rekenen CITO R&W Streefdoel M 7 Resultaat M 7 Leerrendement Streefdoel E 7 Resultaat E 7 Leerrendement 34

Verwacht perspectief en behaald leerrendement groep 8 (NB: E 8 = herhaalde afname M8) Vak en toets Technisch lezen AVI 2009 DMT 2009 Begrijpend lezen CITO Begrijpend lezen Spelling CITO Spelling Rekenen CITO R&W Streefdoel M 8 Resultaat M 8 Leerrendement Streefdoel E 8 Resultaat E 8 Leerrendement 35

Deel 5: Leerdoelen, didactisch en pedagogisch handelen Basis is het groepsplan. Het I-HOP is een specificering, verbijzondering en aanvullingen van/op dit groepsplan. Per periode (bv. per toetsperiode) kan een keuze gemaakt worden voor welke leerstofgebieden en/of werkhouding/gedrag aanpassingen gemaakt worden (van wenselijk naar haalbaar). Er kan daarnaast verwezen worden naar het groepsplan, als geen specifieke aanpak noodzakelijk is. Het deel hieronder kan per periode gekopieerd worden. Periode: Wat (doelstelling inhoudelijk) Hoe (didactische werkwijzen en materialen) Leerstofaanbod technisch lezen Hoe wordt de instructie georganiseerd (wanneer, hoe vaak, door wie?) Keuze volgende toets Evaluatie Datum: Wat (doelstelling inhoudelijk) Hoe (didactische werkwijzen en materialen) Leerstofaanbod spelling Hoe wordt de instructie georganiseerd (wanneer, hoe vaak, door wie?) Keuze volgende toets Evaluatie Datum: Wat (doelstelling inhoudelijk) Hoe (didactische werkwijzen en materialen) Leerstofaanbod begrijpend lezen Hoe wordt de instructie georganiseerd (wanneer, hoe vaak, door wie?) Keuze volgende toets Evaluatie Datum: 36

Wat (doelstelling inhoudelijk) Hoe (didactische werkwijzen en materialen) Leerstofaanbod rekenen en wiskunde Hoe wordt de instructie georganiseerd (wanneer, hoe vaak, door wie?) Keuze volgende toets Evaluatie Datum: Wat (doelstelling inhoudelijk) Hoe (didactische werkwijzen en materialen) Werkhouding/ gedrag Hoe wordt de instructie georganiseerd (wanneer, hoe vaak, door wie?) Evaluatie Datum: Wat (doelstelling inhoudelijk) Hoe (didactische werkwijzen en materialen) Aanpassingen voor overige vakken (bv. wereldoriëntatie) Hoe wordt de instructie georganiseerd (wanneer, hoe vaak, door wie?) Evaluatie Datum: Afspraken: Samenwerking en afstemming met de ouders Datum: Handtekening: 37

bijlage 7. Bouwsteen 6. Aanmeldingsformulier ZORG-ADVIES-TEAM (ZAT). Datum aanmelding Naam leerling Geboortedatum School Groep en groepsverloop Naam aanmelder Functie Besproken in zorgteam (data) Toestemming van ouders 1. Verkenning van de probleemsituatie (kansen en belemmeringen) Waar maakt u zich zorgen over? Wat neemt u concreet waar aan problemen bij de leerling? Omschrijf zo duidelijk mogelijk de kern van het probleem dat aangepakt moet worden. Wat heeft de leerling in uw optiek nodig aan ondersteuning, zorg of hulp? 38

Wat is uw vraag aan het ZAT? Waarmee kan het ZAT bijdragen aan het verbeteren van de situatie? Wat heeft de school nu of eerder gedaan om het probleem aan te pakken, de situatie te veranderen? Heeft de school de leerling besproken in het breedteteam, zorgteam/ CLB? Met welk resultaat? Is er al een diagnose gesteld? Zo ja, welke? 39

2. Analyse van de probleemsituatie: leerlingfactoren..externaliserend gedrag.internaliserend gedrag.cognitief functioneren.lichamelijk functioneren.ingrijpende traumatische gebeurtenissen Uitwerking van de vragenlijst zoals SDQ, CBCL en/of Interactiewijzer bijvoegen. Kansen Belemmeringen 40

3. analyse van de probleemsituatie: gezinsfactoren..opvoedingssituatie.gezinssamenstelling.woon-en/of leefomstandigheden Kansen Belemmeringen 4. analyse van de probleemsituatie:.schoolfactoren..buurt- en vrijetijdsfactoren.overige factoren. Kansen Belemmeringen 41

5. probleembeleving en hulpvraag van ouders / opvoeders. Naam ouders Gezag berust bij Geboorteland ouders Samenstelling gezin Hoe beleeft u de huidige situatie? Herkent u de genoemde zorgen? Heeft u zelf al iets gedaan om de situatie waarover u ontevreden bent te veranderen? Zijn er mensen in uw omgeving die u of uw kind helpen of hebben geholpen? Wat zou u willen veranderen in de huidige situatie? Wat moet er volgens u gebeuren om de situatie te verbeteren? Welke kansen en oplossingen ziet u? 42

Wilt u nog iets belangrijks vertellen dat nog niet is genoemd? Welke hulp heeft uw kind of u nodig om aan de oplossingen te werken? 43

toestemmingsformulier ouders Zorg-Advies-Team (ZAT) Naam leerling Geboortedatum school Ondergetekende(n), ouder(s), verzorger(s) zijn op de hoogte van de inhoud van het aanmeldingsformulier ZAT hebben inzage gehad in alle stukken die verzonden zijn aan het ZAT. Verder geven zij toestemming: aan de school tot aanmelding van zoon / dochter bij het ZAT voor bespreking van de vraag in het multidisciplinaire ZAT met de daar aanwezige (hulp)instellingen:.jeugdgezondheidszorg.schoolmaatschappelijk werk.speciaal onderwijs cluster 4.steunpunten onderwijszorg tot het desgewenst opvragen van gegevens bij de eerder vermelde instanties en deskundigen tot het desgewenst informeren van de bovengenoemde instanties en deskundigen over de uitkomsten van het ZAT-overleg. Als ouder(s) wordt u hierover altijd vooraf geïnformeerd. De school krijgt schriftelijk verslag van het ZAT-overleg en bespreekt de inhoud met u als ouders / verzorgers. Het verslag wordt toegevoegd aan het dossier van uw kind. Aantal bijlagen: handtekening moeder: handtekening vader: handtekening directeur school: plaats: datum: 44

bijlage 8. Inzet leerkracht passend onderwijs. Fleringenbrink 2, 7544 XN Enschede tel.: 053-4308678 info@spoe.nl Inzet leerkracht Passend onderwijs Naam leerling Groep Geboortedatum School Naam leerkracht Naam directeur Naam ib-er e-mail adres Datum breedteteam Formulering ondersteuningsvraag: Wat is de reden voor de aanvraag van de inzet van de leerkracht Passend Onderwijs? Waarbij vraagt de leerkracht ondersteuning? Wat vraagt de leerkracht aan de leerkracht Passend Onderwijs? Wanneer gaat het goed in de klas, wanneer is de leerkracht tevreden? Wat is tot nu toe ondernomen, welke begeleiding heeft er al plaatsgevonden en met welk effect? Wat zijn de verwachtingen tav het traject? Wat is er anders aan het einde van het traject? 45

Afspraken: Bv. intake gesprek, observatie in de klas, co-teaching.. Wie is er bij de gesprekken aanwezig: Wie krijgt er een verslag van de gesprekken/observaties: Bv. leerkracht, interne begeleider, directie, collegiaal consulent, orthopedagoog, ouders Wie krijgt er een verslag van de tussentijdse en de eindevaluatie: Bv. leerkracht, interne begeleider, directie, collegiaal consulent, orthopedagoog, ouders Data traject Bv.: 1 e sessie: 2 e sessie: 3 e sessie: Tussentijdse evaluatie: 4 e sessie: 5 e sessie: 6 e sessie: Eindevaluatie: Bevindingen Bv.: 1 e sessie: 2 e sessie: 3 e sessie: Tussentijdse evaluatie: 4 e sessie: 5 e sessie: 6 e sessie: Eindevaluatie: 46

bijlage 9. Processtappen in een HGPD-gesprek. Processtappen in een HGPD-gesprek Afstemming Wat verwachten we? Wat is de bedoeling van het gesprek? Overzicht Inzicht Uitzicht Voortgang/evaluatie Proces-evaluatie Verheldering van de vraag, het probleem. Van wie is de vraag? Wat zou een mogelijke verklaring van de vraag, het probleem kunnen zijn? Kiezen van oplossing en vastleggen in afspraken, handelingsplan Moment afspreken (dan nagaan of de voorlopige probleemverklaring klopt.) Nagaan of de leerkracht zich geholpen voelt - evaluatie gesprek protocol voor eerste HGPD gesprek probleem: Wat brengt je hier? Hoe kan ik je van dienst zijn Vertel Vertel over je zorg, hoe is dit een zorg voor je? doelformulering. Probeer het doel in zoveel mogelijk concrete en positieve termen te stellen. Dus wat voor gewenst gedrag of gewenste situatie wil je bereiken? dus niet welk ongewenst gedrag je afwezig wenst. Wat wil je anders? Wat wil je bereiken? Als het probleem is opgelost, wat zou er dan anders zijn? Van welk gedrag zou je meer willen zien? Wat zou dit gesprek voor jou de moeite waard maken? uitzonderingen. Zijn er uitzonderingen, dat het gewenste gedrag zichtbaar is? Wat maakt deze uitzondering? Wat hielp het meest van wat je toen deed? Wat is er voor nodig om dat vaker te laten gebeuren? Hoe ziet een ideale dag eruit? Wat is daar voor nodig? competenties. Hoe is je dat gelukt? Hoe lukte je dat toen? Hoe kun je er voor zorgen dat je dat gaat lukken? Je hebt al veel uitgeprobeerd. Je hebt al veel ontdekt? Complimenten acties bepalen. Wat doe je wat al werkt? Doe je hier meer van. Wat zou je kunnen doen? Maak dit concreet. Met welke acties start je morgen? Wat is ervoor nodig? Werk dit uit. Uitwisselen van tips en suggesties. Formuleren van nieuwe observatiepunten 47

concrete afspraken maken. Wanneer komen we hier op terug. Met wie komen we er op terug? Wat willen we dan bereikt hebben om tevreden te zijn? evaluatie. Hoe heb je het ervaren om zo met een leerling bezig te zijn? Wat heeft het gesprek je opgeleverd? Is het verlopen zoals je had verwacht? Welke vragen zijn niet gesteld die je nog wel graag had willen horen? protocol voor het vervolggesprek. Hoe is het gegaan in de afgelopen periode. Wat gaat beter? Op welke punten is het gewenste gedrag tot stand gekomen? details uitvragen. Hoe ziet dat eruit? Omschrijf het gewenste gedrag. Hoeveel is daar van zichtbaar? Wat maakt dat deze verandering is bewerkstelligd. Hoe komt het nu dat het nu zoveel beter gaat? complimenten / competenties Ondersteunen en expliciet benoemen van wat goed gaat. Succes zoveel mogelijk toeschrijven aan competenties van de leerkracht en van de leerling. Wat in jouw handelen maakte dat het jou gelukt is? Hoe heb je het zo volgehouden? Je hebt veel goede dingen gedaan, hoe ben je daar toe gekomen? Hoe heb je dat ontdekt? doe er meer van, hoe? Wat is ervoor nodig om dit weer of vaker te doen? Welke handelingen wil je vooral vasthouden? Wat werkt nou het best voor deze leerling? Nu je weet dat dit werkt, wat kan dan een volgende stap zijn? Wat gaat er al goed en behoeft geen aandacht meer? acties bepalen. Leerling maakt onvoldoende vorderingen. hij profiteert in onvoldoende mate van de aanpassingen. Leerlingfactoren kunnen een rol spelen. Nader overleg met externe deskundigen is noodzakelijk. concrete afspraken maken Zijn ouders op de hoogte van deze ontwikkelingen? Gaan ouders schriftelijk akkoord met bespreking in het breedteteam en in het zorgteam? Wie onderneemt actie? Leerkracht neemt deel aan het overleg met het breedteteam. Hij brengt de leerling in. Voor bespreking in het breedte-team wordt altijd de Interactiewijzer ingevuld. Evaluatie 48

bijlage 10. Toestemming van de ouders. 1. opstellen van een IOP bouwsteen 1 en 2. Dit behoort tot de standaard-procedure van de school. In deze fase nadrukkelijk de ouders als partner betrekken. Hierbij ook de principes van oplossingsgericht werken toepassen. Uitgaan van kansen ipv belemmeringen. Wat gaat al goed? Hoe heeft u dat voor elkaar gekregen? Zie ouders als partner. Maak met ouders afspraken op welke wijze zij kunnen bijdragen bij het realiseren van een IOP 2. bespreken van een IOP bouwsteen 3 in het breedte-team en in het zorgteam. Voor bespreking van een leerling met externe deskundigen is altijd schriftelijke toestemming van de ouders nodig. De instemming van de ouders vloeit logisch voort uit fase 1. Een IOP wordt geëvalueerd. De school deelt de zorgen met de ouders. Volgens de Wet Bescherming Persoonsgegevens heeft iedereen recht op bescherming van de persoonlijke levenssfeer. Om informatie uit te wisselen is een privacyreglement noodzakelijk. Hierbij gelden twee principes: proportionaliteit en transparantie. -proportionaliteit: alleen die gegevens gebruiken die relevant zijn voor de vraag. -transparantie: eenieder heeft recht om te weten wat er met de gegevens gebeurt. Als een leerling wordt besproken in het breedte-team, in het zorgteam of in het ZAT dan is de school verplicht om vooraf de ouders te informeren en ondubbelzinnig toestemming te krijgen van de ouders. a. bespreking met schriftelijke toestemming Dat is bespreking mogelijk met schriftelijke toestemming van de ouders. Alle relevante informatie komt in het leerlingdossier. b. bespreking met zogenaamde instemming. Dit gaat als volgt: de school informeert de ouders schriftelijk over haar zorgen en het voornemen hun kind te bespreken in breedtetam, het zorgteam of ZAT. De ouders krijgen de gelegenheid om binnen een voorgestelde termijn (bijvoorbeeld 14 dagen) schriftelijk bezwaar te maken. Indien zij dit niet doen geldt dit als instemming en kunnen de overlegdeelnemers zogenaamde buitenkantinformatie met elkaar delen. Buitenkantinformatie is bijvoorbeeld: beperkte persoonsgegevens, of een hulpinstantie bekend is met het kind/gezin, wanneer dit was en (bij een lopend contact) of er perspectief is op verbetering van de situatie. Informatie over vervolgacties komt in het leerling-dossier, wat ter inzage is voor ouders. c.. anonieme bespreking. Wanneer ouders geen toestemming geven, kan de school haar vraag over een leerling anoniem bespreken. Dit betekent dat men geen persoonsgegevens uitwisselt noch andere tot de leerling herleidbare informatie. In de praktijk dient deze bespreking vooral ter (consultatieve) ondersteuning van de inbrenger. Informatie over de geadviseerde vervolgacties komt niet in het leerling-dossier. Men kan wel persoonlijke aantekeningen maken voor eigen gebruik. Bij de overdracht van een dossier naar bijvoorbeeld een andere school moet men deze aantekeningen verwijderen. 49