Verslag van de thema-avond Betrokken Ouders: Aan de Slag! van het Ouderplatform Gooi & Omstreken op 18 juni 2012 over Handelingsgericht werken voor ouders Welkom en inleiding Namens het Ouderplatform Gooi & Omstreken heet Otger Meuwissen de aanwezigen welkom. Hij verteld dat het Ouderplatform in 2006 is ontstaan omdat ouders ontdekten dat ze erg veel baat hadden bij elkaars adviezen en ervaringen m.b.t. onderwijs en jeugdzorg. Min of meer spontaan is men begonnen met het organiseren van thema-avonden. Na de derde thema-avond is besloten om het Ouderplatform voort te zetten. Sinds 2007 is het Ouderplatform een stichting. Een van de activiteiten is het vanuit het ouderperspectief adviseren van ouders met vragen over onderwijs en zorg. In 2008 heeft het ouderplatform meegewerkt aan het hoofdstuk Communicatie met ouders van het boek Handelingsgericht werken voor schoolteams van Noëlle Pameijer. Op 20 okober 2010 heeft het Ouderplatform de thema-avond Betrokken Ouders georganiseerd van uit de vraag of handelingsgericht werken zou zijn te gebruiken voor de ouders, voor de ouderbetrokkenheid. Noëlle was toen een van de twee inleiders. De gezamenlijke conclusie over deze thema-avond van Noëlle en het Ouderplatform was dat het tijd werd dat een dergelijk boek er kwam. Dat boek is nu bijna klaar en deze avond wordt georganiseerd om de 10 principes van handelingsgericht werken voor ouders zoals die in het boek staan in een aantal workshops uit te proberen. Het Ouderplatform zal o.a. aan de hand van dit boekje een cursus handelingsgericht werken voor ouders ontwikkelen, om ouders zelf in staat te stellen constructief de samenwerking met het onderwijs aan te gaan. Plenaire inleiding Otger introduceert Noëlle Pameijer, school-, GZ- en kinderpsycholoog bij het Samenwerkingsverband Annie M.G. Schmidt in Hilversum. Noëlle vertelt dat binnen de methode Handelingsgericht werken het samenwerken met ouders één van de succesnummers is. Door ouders dezelfde structuur aan te bieden, zal de communicatie nog beter verlopen. Op dit moment is het boekje in de afrondingsfase. Er zijn 30 meelezers; 25 ouders en 5 professionals. Ook inzichten die tijdens deze avond naar voren worden gebracht, kunnen nog worden meegenomen. In het onderstaande verslag zijn vragen/opmerkingen van de aanwezigen met een * aangegeven. De powerpoint-presentatie is bijgevoegd. Ouderbetrokkenheid in het onderwijs is heel belangrijk. Uit onderzoek blijkt, dat daardoor de leerprestaties, het welbevinden en het gedrag van de leerlingen verbeteren. Ouders kunnen het onderwijs ondersteunen en ondermijnen. Het is belangrijk dat ouders achter de school staan en dat ouders en schoolteam weten wat ze van elkaar kunnen verwachten. Anders is de kans op conflicten groot en dat merkt een kind. Handelingsgericht werken voor ouders gaat uit van tien principes: 1. Gemeenschappelijk belang Benoem aan het begin van het gesprek het gemeenschappelijk belang: dat het goed gaat met het kind. Bespreek wat dit inhoudt voor zowel ouders als leerkracht: dat het kind met plezier naar school gaat, dat het kind een volgend leesniveau haalt? Het is goed om dit helder te hebben. De kans op gedragsverandering is groter als ouders en leerkracht één lijn trekken. Vermijd loyaliteitsconflicten voor het kind. In het primair onderwijs zullen kinderen dan het gevoel hebben dat ze moeten kiezen voor ouder of leerkracht. 1
In het voortgezet onderwijs kunnen pubers, als er geen gestructureerd ouderbeleid is, contact tussen ouders en schoolteam proberen te frustreren. 2. Eigen rollen Ouders en leerkrachten zijn gelijkwaardig aan elkaar; de verantwoordelijkheid is wel begrensd door de verschillende verantwoordelijkheden die ze hebben. De ouders bepalen primair de opvoeding en de leerkrachten primair het onderwijs. Maar er zijn overlappingen. Gaat het over thuis, dan beslist de ouder; op school beslist de leerkracht. Wees open en respectvol naar elkaar toe en geef wederzijds aan wat je wel en niet kunt of wilt doen. 3. Doelen Zorg als ouder dat je, voor je een gesprek ingaat, weet waar het gesprek over gaat, hoe lang het gaat duren en wie erbij aanwezig zijn. Heldere informatie zorgt dat je je kunt voorbereiden op het gesprek. Informatie uitwisselen is geen doel maar een middel: waarom wil je dat en waarom op dit moment? Geef de leerkracht feedback en stel eventueel voor om het gesprek op een ander moment voort te zetten. Als vanuit de school dit niet duidelijk wordt aangegeven, kun je er als ouders altijd naar vragen. * In de schoolgids of op de website van de school is meestal wel te lezen of een school werkt met Handelingsgericht werken. Het is goed als een school hier open over is; wat lukt al en wat kan nog beter. Zorg voor een open, maar wel veilige communicatie met behoud van privacy. 4. Benoem zorgen en het positieve Ook als zorgen de aanleiding zijn voor een gesprek: ga uit van het positieve! Wat gaat wel goed en wanneer gaat het wel goed? Ouders zijn de constante factor, zij weten wat werkt met hun kind. Spreek je waardering voor elkaar uit. Het moet wel oprecht zijn! * Als ouders hun kind helpen bij het huiswerk, leren ze hen soms andere strategieën aan. Soms vragen leerkrachten hun om dit niet te doen in verband met dubbelleren. Het is belangrijk om af te stemmen hoe het huiswerk gedaan wordt. * Als ouders het erg oneens zijn met een leerkracht maar geen klacht willen indienen omdat ze bang zijn dat dit als een boemerang terug zal keren, kunnen ze informatie zoeken bij andere ouders. Ze kunnen ook een leidinggevende erbij vragen. Kies voor een positieve insteek en vermijd dat de leerkracht zich aangevallen voelt. Geef aan wat uzelf ervaart en kies voor een ik-boodschap: ik wil u niet aanvallen, maar zoek samen met u naar een oplossing. Professionals zouden hiervoor open moeten staan. 5. Gedrag thuis anders De meeste kinderen gedragen zich op school anders dan thuis. Soms lijkt het zelfs over verschillende kinderen te gaan. Probeer als ouders en leerkracht elkaar niet te overtuigen! 6. Van analyse naar doelen zie pp dia overgeslagen wegens tijdgebrek 7. Behoeften centraal zie pp dia overgeslagen wegen tijdgebrek 8. Kinderen erbij betrekken In het voortgezet onderwijs is de richtlijn om het kind erbij te betrekken, maar ook in het primair onderwijs helpt het om het kind erbij te betrekken: wat is jouw doel, wat wil jij, heb je een tip? Kinderen kennen thuis en school en weten vaak zelf heel goed wat de oplossing zou kunnen zijn. Als ouder kun je ook van tevoren aan het kind vragen hoe het vindt dat het gaat. Hiervoor zijn binnen het primair onderwijs ook invullijsten met smileys. Stel daarbij open vragen zodat het kind geen sociaal wenselijke antwoorden gaan geven. * De school moet zorgen voor een goede ruimte om een gesprek te voeren, niet eerst de hele school door op zoek naar een geschikte plek waarbij het kind allerlei mensen tegenkomt. 9. Route van school biedt houvast Maak heldere afspraken, ook over wat er gebeurt als het niet lukt. Vraag daarnaar als ouders. Wederzijds weten waar je aan toe bent, voorkomt conflicten. Wat hierbij helpt is de als dan afweging. Realiseer je als ouder en leerkracht dat naast feiten emoties een belangrijke rol spelen. 2
10. Afspraken Spreek duidelijk af wat je als ouders wel en niet wil doen. Maak ook duidelijke afspraken met de leerkracht. Als de leerkracht dit niet doet, maak dan zelf een verslag en vraag of het klopt. Neem het mee naar het volgende gesprek. Houd steeds voor ogen: je bent een betrokken ouder, geen vervelende ouder. Workshops Opgesplitst in primair onderwijs of voortgezet onderwijs wordt in groepjes van ongeveer zeven personen (gemengd; ouders en professionals) geïnventariseerd wat de eigen ervaringen zijn met de tien genoemde principes. Een aantal impressies: Voortgezet onderwijs: - Hoe steek je iets in? Hoe zorg je dat ergens aandacht voor is zonder het te groot te maken? Je kunt een mailtje sturen waarin je het open neerzet, waar op ingehaakt kan worden. Het opschrijven als een vraag over iets waar je mee zit, kan het voor de docent minder bedreigend maken. Bovendien is het minder vluchtig dan een 10-minutengesprek. - Aan het begin van de schoolloopbaan heb je het misschien nog over verwachtingen, later niet meer. Bij een nieuwe mentor is dit toch goed om aan te kaarten, door bijvoorbeeld te vragen hoe hij/zij de vragen gesteld wil hebben. - Ga, als er een gemeenschappelijk belang is, in gesprek met andere ouders. Zoek niet het conflict. - Wat doe je als ouder als een kind naar het voortgezet onderwijs gaat en je maakt je zorgen dat het kind niet zal kunnen plannen/organiseren? Kijk wat de school biedt, bijvoorbeeld huiswerkbegeleiding. Alle kinderen moeten dat leren. Overleg eventueel met de school en geef aan dat het kind bij plannen en organiseren geholpen moet worden. Aan de andere kant: kinderen leren van fouten maken. Geef het kind de ruimte om je te verrassen. Kijk of het kind zich happy voelt en grijp in als je signalen krijgt dat het niet lukt. Laat het kind trots zijn op de eigen prestatie. Loslaten, maar niet helemaal: geef aanwijzingen en vraag er regelmatig naar. Op sommige scholen kun je als ouders online de resultaten bekijken. Er zijn ook scholen die werken met een elektronische agenda, dan heeft de docent de verantwoordelijkheid om het in de agenda te zetten een de leerling de verantwoordelijkheid om het te doen. - Het is moeilijk om een betrokken ouder te zijn als je kind het goed doet. Als school kun je ook een telefoontje geven als het wel goed gaat. Als het dan wat minder gaat is het contact al gelegd en ken je elkaar. - Wat als je kind dyslectisch is hoe gaat dat in het voortgezet onderwijs? Het maakt niet zoveel verschil naar welke school je gaat, maar maak voor je kiest een ronde: hoe gaan scholen ermee om, wat wil je zelf? Je kunt het ook de ouderraden vragen. Meestal: meer tijd, werken op een laptop, een d bovenaan een proefwerk zetten. - Hoe kun je als ouders promoten dat een school handelingsgericht gaat werken? Door een gesprek aan te gaan met de schoolleiding. - De naam Handelingsgericht werken met ouders komt wollig over. Een boek met die titel gaan ouders niet kopen, daar moet je iets anders voor bedenken. Bijvoorbeeld: samen sterk. - Bij de theorie al ingedut; ervaringen uitwisselen, daar kom je voor als ouder! - Hoe betrek je laagopgeleide ouders, want dit HGWvO gaat toch wel uit van hoogopgeleide welbespraakte ouders? Met deze ouders worden aan het begin van een schooljaar afspraken gemaakt en het is belangrijk dat als ouders niet komen de directie daar direct contact over opneemt met de ouders. Het blijven betrekken is belangrijk voor het welzijn van hun kind. En ook deze ouders willen het beste voor hun kind. - Is het realistisch om te verwachten van een docent dat er zoveel tijd en aandacht besteed wordt aan ouderbetrokkenheid? Er worden voorbeelden gegeven dat juist duidelijkheid van meet af aan en open communicatie bijdragen aan tijdsbesparing en effectieve tijdsbesteding van docenten. Van belang is dat de docent informatie heeft over de achtergrond van de leerling. 3
Primair onderwijs Hieronder de opmerkingen van de deelnemers gegroepeerd per principe 1 Gemeenschappelijk belang: Het kind - Zeggen is 1, uitvoeren is 2 - Het is moeilijk om een betrokken ouder te zijn van een kind waarbij alles goed gaat. - De ouders waarderen de inspanning van de leerkracht ondanks het resultaat. - Duidelijkheid, openheid en vertrouwen. - Het is beter om een integrale aanpak te kiezen. - Ouders geven tips over hoe met hun kind om te gaan. - De teamleider is vaak de persoon met de capaciteiten om het probleem in een groter geheel te plaatsen. Hij kent het netwerk om door te verwijzen. - Durf het anders te doen in het belang van het kind. - Niet zeggen tegen de leerkracht dit werkt wel. - Tops van kind via ouder naar leerkracht. Tops van school naar huis. - Heb je hetzelfde referentiekader? - Sta als ouder ook open voor contact met RT-er/dyslexiecoach voordat zich problemen voordoen. 2 Eigen rol en verantwoordelijkheid - Beginnen met groeten, ruimte geven, verantwoordelijkheid geven. - Betrokkenheid van de ouder is goed - Voorkomen dat ouders denken dat ze in bijv. de MR alles kunnen bepalen. - Het betrekken van de ouders blijkt een krachtige interventie is als het gaat om grensoverschrijdend gedrag. - Ouders inzetten om tekortkomingen van de school op te vangen. - Vragen naar de ervaringen van andere ouders. - Door de ouders op een taak met het kind in te zetten kun je tijd besparen. - Ouders spreken over we, leerkracht over ik. - VO: E-mail naar de mentor sturen als er een probleem is. - Het is heel belangrijk hoe het verteld wordt. - Je kunt de ouder inzetten om het kind te helpen zelfstandig het doel te laten bereiken. - Leerkrachten moeten worden opgeleid om verwachtingen uit te spreiden. - Ouders tijdig informeren over planning schooljaar. Hierdoor kunnen zij beter meedenken en dit vergroot de kans op aanwezigheid. - De school moet duidelijk zijn wat wel wat niet kan. - Instellen van een denktank van ouders. Zij kunnen zorgen dat de gesprekken op het plein binnen uitgesproken worden.. - Niet direct beginnen met het noemen van een instituut. - Als ouder kun je je hulp aanbieden maar daarbij niet de rol overnemen - Je kunt als ouder ook zelf een gesprek plannen bijv. bij de overdracht naar een nwe klas. - Ga goed voorbereid een gesprek in. Zet vast op papier wat je wil zeggen. - Trek snel aan de bel. 3 Doelen helder - Een handelingsplan moet ook SMART zijn - In de onderbouw zie je de ouders vaker dus zijn de ouders vaak al op de hoogte van wat er speelt. - Sommige ouders vullen op het strookje helemaal geen doel in en vragen er ook niet om. - Je hebt als ouder ook een haalplicht. 4
- Transparantie in het onderwijs is belangrijk. Hierbij gaat het niet zozeer om het individu of het groepsproces. - Voorlichting is belangrijk! - Als je bij de leerkracht geen gehoor krijgt dan kun je, na de leerkracht geïnformeerd te hebben of samen, naar de IB-er. - Stel concrete vragen - Het is goed om preventief afspraken te maken 4 Het positieve benutten - De nadruk ligt vaak op het negatieve omdat dat verbeterd moet worden. - Ouders zijn bang dat wanneer ze ergens iets van vinden dit hun weerslag op het kind kan hebben. - Een valkuil kan zijn dat je als ouders kinderen gaat vergelijken. Tips - Benadruk het positieve. 5 Gedrag thuis anders dan op school - Continuïteit op school is belangrijk. - Ouders maken stemming (roddelen) - Je kunt de kinderen er bij betrekken. Zij kunnen het soms ook samen oplossen. - alle informatie over de leerling via een code die voor ouders beschikbaar is. - Je kunt ook andere ouders bellen, bijvoorbeeld die waar het conflict mee is. - School en ouders moeten hun visie delen; de mening van de school is niet altijd die van het kind de ouders 6 Van analyse naar doel - Soms is de analyse niet volledig maar staat de school niet open voor externe input. - Je moet je kwetsbaar opstellen 7 Onderwijsbehoeften kind en ondersteuningsbehoeften leerkrachten en ouders - De ouderraad kan informatie over de school geven. - Een onderlinge avond van ouders van de 2e brugklas en 1e brugklas kan heel nuttig zijn. - Als het echt niet lukt bij ouders zit daar wel vaak een heel verhaal achter. Ook bijvoorbeeld cultuurverschillen. - Er zijn ook andere manieren om ouders te betrekken bijv. Door lessen te geven waarbij ouders betrokken worden (boeken hecht van Bazalt). - Er wordt misschien te veel uitgegaan van competente ouders. Dit kun je als school signaleren en open bespreken. Vragen aan de ouders wat zij nodig hebben om het wel te bereiken. Je begeeft je dan wel op het terrein van de ouders. - Blijf regelmatig vragen of het nog goed gaat. Soms beginnen ouders enthousiast maar zakt het na een paar weken in. - Betrek de ouders bij de school bijvoorbeeld door middel van koffieochtenden of door ouders te laten binnenlopen 10 min. Voor schooltijd 8 Kind is betrokken bij de samenwerking - Het kind moet het wel begrijpen en commitment tonen. - Een schriftje ouder-kind waarin het kind kan opschrijven/tekenen wat er is. 5
- Het kind kan zelf zijn succeservaringen benoemen. - Wat zijn de gevolgen voor de loyaliteit? - Ga ook zelf met je kind aan de slag - Stel kleine, snel haalbare doelen zodat je snel resultaat hebt. - Een omgekeerd 10 minuten gesprek plannen; kijken waar het kind behoefte aan heeft. - Je kunt het kind betrekken bij de gesprekken, het kan bijvoorbeeld het bord schoonmaken. - De overdracht op papier alleen met/voor de ouders. 9 Route van de school houvast - Vroeg toetsen of een kind bijv. een ontwikkelingsvoorsprong heeft. Dit kan nl slecht gedrag verklaren. - Startformulier invullen bij de start op school maar ook bij elk nieuw schooljaar/nieuwe leerkracht. 10 Afspraken - Tips voor het stimuleren van meer systematisch communiceren met ouders door de ouderraad. - Als school moet je vooraf de verwachtingen duidelijk maken, bijv dat je als ouders naar ouderavonden komt. Kom je niet dan neemt de directeur contact op. Het is wel echt een investering maar levert veel op. - Graag een andere naam voor handelingsgericht werken. De ouders die niet bereikt worden snappen de term niet. Samen sterk is bijv. Duidelijker. Afsluiting: Plenaire terugkoppeling In de gesprekken bleek dat ook dit boek uitgaat van competente ouders. Wat doe je met ouders die dat niet kunnen? Het is belangrijk om altijd samen met ouders op zoek te gaan. Ouders gaan in de weerstand als je zegt: je moet dit of je moet dat. Hoe betrek je ouders dan? Bijvoorbeeld: - verwachtingen opschrijven voordat ouders zich inschrijven - ouders actief benaderen als ze verstek laten gaan: Ik heb u gemist - vraag ouders elkaar te helpen: Vertel het aan vijf ouders - laat zien hoe belangrijk het is - laat ouders een tolk uit de eigen gemeenschap meenemen en bespreek verwachtingen En accepteer ook dat het bij sommige ouders niet lukt. Afsluiting Otger Meuwissen bedankt de aanwezigen voor hun komst en voor het delen van hun ervaringen. Afsluitend merkt hij op dat de communicatie het belangrijkste deel van het werk is. En het blijft mensenwerk: alleen als je elkaar voldoende kent kun je samen aan een doel werken. Otger nodigt mensen uit om desgewenst contact op te nemen met het Ouderplatform om het gesprek voort te zetten: info@ouderplatformgooi.nl - tel. 06 11323776 JJG/CP/OM 6