KOUDEBRUGGEN BEPERKEN Details ntwerpen die de cntinuïteit van de thermische islatie garanderen, een crrecte tepassing p de werf garanderen en de bestaande kudebruggen pheffen PRINCIPES BENADERING Kudebruggen zijn gebreken in het ntwerp en/f de uitvering van de islerende buwschil, gekenmerkt dr een lkale nderbreking van het islerend karakter. Op deze plaats is de warmtestrming dus bijznder dicht, wat zich vertaalt in lagere ppervlaktetemperaturen dan elders p de wand. Kudebruggen kunnen verantwrdelijk zijn vr tal van ngemakken: gelkaliseerde cndensatie die aanleiding kan geven tt schimmelgrei, gebrek aan cmfrt, hger gebruik inzake verwarming, enz. Het is niet gemakkelijk m alle kudebruggen p te heffen, vral bij een renvatie, indien het buiten- en f binnenaspect van de wand met wrden behuden. De architect zal elke situatie geval per geval meten bestuderen. Om hem te helpen stelt deze fiche een reeks van typedetails vr. Maar m meilijkheden in de tekmst te vermijden met de prjectntwerper bijznder zrgvuldig te werk gaan tijdens de buwfase. TECHNISCHE DOELSTELLINGEN Minstens: De meest evidente kudebruggen vermijden. In het geval van een nieuwbuw gebeurt dat dr een gede aanwending van islatiemateriaal, schrijnwerk, enz. Bij renvatie van niet-geïsleerde gebuwen f gebuwen die lkaal kudebruggen vertnen, impliceert dit idealiter dat er gekzen wrdt vr een buitenislatie. Hiermee vermijdt men kudebruggen ter hgte van de vleren en de binnenmuren. Indien een BLZ 1 VAN 8 BEPERKING VAN KOUDEBRUGGEN FEBRUARI 2007 - PRAKTISCHE AANBEVELING ENE09 -
islatie aan de buitenkant niet mgelijk is, kan eventueel via de binnenzijde wrden geïsleerd, maar dan met de islatie ver naar binnen drlpen, zdat de kudebrug wrdt beperkt. Aangeraden: In het geval van een nieuwbuw zullen de meest ingewikkelde kudebruggen, zals aan de aansluiting tussen muren en vlerplaten, wrden vermeden dr te kiezen vr specifieke materialen (cellenbetn f geëxpandeerde klei, cellenglas, islatiemateriaal met hgwaardige dichtheid). Cellenglas Bij renvatie met deze prblematiek specifiek wrden nderzcht. Er met vral met adequate middelen (thermgrafie, ppervlaktethermmeters, enz.) grndig wrden nagegaan waar er zich de bestaande kudebruggen bevinden. Optimaal : In het geval van een nieuwbuw kunt u pteren vr een architectuur die de "risic s beperkt": De gebuwschil met een eenvudige vrm hebben, m ingewikkelde verbindingen tussen de verschillende delen van de wand te beperken. De kwaliteit van de details met wrden geëvalueerd dr middel van simulatiesftware. Er met een strenge cntrle zijn van de tepassing. KEUZE-ELEMENTEN TECHNISCHE ASPECTEN > He een kudebrug detecteren Indien een bestaand gebuw wrdt gerenveerd, kan de aanwezigheid van een kudebrug wrden vastgesteld dr nrechtstreekse aanwijzingen, zals lkale schimmelgrei. BLZ 2 VAN 8 BEPERKING VAN KOUDEBRUGGEN FEBRUARI 2007
Dit is echter geen betruwbare indicatr mdat schimmels k aan andere brnnen van vchtigheid te wijten kunnen zijn. Men zal dus de vrkeur geven aan wetenschappelijke en preventieve methden, zals : thermgrafie: infrardftgrafie van het gebuw tijdens het stkseizen Brn: www.planschmiede.de/energieberatung/ Ofwel, iets eenvudiger: een meting van de temperaturen van de wanden met een ppervlaktethermmeter. Om kudebruggen te vermijden kan men zich bij nieuwbuw baseren p typedetails die men terugvindt in de literatuur, f bijvrbeeld simulatiesftware gebruiken, die de mgelijkheid biedt m technische details te bestuderen. Hiervr met helaas wrden betaald. > Srten kudebruggen De afbeeldingen hiernder illustreren de meest curante kudebruggen die het gevlg zijn van een slechte plaatsing van de islatie tijdens de buw f tijdens een vregere renvatie. Oplssingen wrden alleen vrgesteld als ze in de praktijk "relatief gemakkelijk" haalbaar zijn: Vlle muur die aan de buitenzijde wrdt geïsleerd: Prbleem Mgelijke plssing Raam Uitsprng Muurnis vr afverpijp BLZ 3 VAN 8 BEPERKING VAN KOUDEBRUGGEN FEBRUARI 2007
Prbleem Mgelijke plssing Geen eenvudige plssing. Een dergelijke cnfiguratie met in het geval van een nieuwbuw wrden pgelst dr specifieke nderdelen te gebruiken vr de drgang van de wapeningen via een islerend nderdeel dat bestand is tegen cmpressie. Terras Vlle muur geïsleerd aan de binnenzijde: Prbleem Mgelijke plssing Binnenmuur Stpcntacten en leidingen Raam, drpel, vensterbank Funderingsplaat Vlerplaat BLZ 4 VAN 8 BEPERKING VAN KOUDEBRUGGEN FEBRUARI 2007
Spuwmuur: tal van kudebruggen kunnen het gevlg zijn van een slechte islatie in de spuw.deze gebreken zullen ver het algemeen meilijk te verhelpen zijn. Meestal ligt de plssing in een gelkaliseerde islatie aan de binnenzijde.hiernder vindt u enkele vrbeelden van slechte islatietepassingen bij spuwmuren die meten wrden vermeden van bij de pbuw. Muurhek, dakplaat en vlerplaat: vrbeelden van slechte uitveringen Brn: Energie+ Drpel, vensterbank, vlerplaat p kelder f kruipruimte, terrasvler: vrbeelden van slechte uitveringen Brn: Energie+ MILIEU-ASPECTEN > Gevlgen vr het energieverbruik Vr een middelmatig geïsleerd gebuw kan het warmteverlies dr kudebruggen 10 % van het ttale verlies uitmaken.he zwaarder een gebuw geïsleerd is, he meer islatiefuten kunnen leiden tt relatief grte verliezen, die zelfs tt 25 % van het ttale verlies kunnen bedragen. Dit zijn echter zeer extreme gevallen. > Gevlgen vr de gezndheid Kudebruggen zijn per definitie kud, en vrmen dus gunstige znes vr de cndensatie van vchtigheid aan de binnenkant. En waar cndensatie kan ptreden, kan schimmel greien. Die schimmel kan nesthetisch zijn en vrmt eveneens een risic vr de gezndheid (astma, enz.). Schimmel tast k alle ppervlaktebehandelingen (schilderwerken, plafnnering) en huten cnstructies aan. > Gevlgen vr het cmfrt Oppervlakken in de buurt van kudebruggen, hebben een lagere ppervlaktetemperatuur dan de gemiddelde temperatuur van de wanden.dit kan ervr zrgen dat de wand kud aanvelt. Kudebruggen zijn dus een brn van gebrek aan thermisch cmfrt. ECONOMISCHE ASPECTEN Thermgrafisch materiaal (infrardcamera) kst zeer veel en alleen een gespecialiseerd bedrijf kan ziets kpen. Dergelijke firma's stellen k steeds meer vr m audits uit te veren die thermgrafie mvatten. U kunt hierver de gegevensbank "buwprducten" raadplegen p de website van het WTCB, via het sleutelwrd "thermgrafie".de ksten bedragen 500 excl. BTW vr een rijhuis en 1.500 vr een villa. BLZ 5 VAN 8 BEPERKING VAN KOUDEBRUGGEN FEBRUARI 2007
Vrbeeld van een infrardft: de kudebrug ter hgte van de vler is duidelijk te zien Brn: Hffmann en Dupnt bvba (www.ec-energie.be) In het geval van een nieuwbuw vergt de pheffing van kudebruggen meestal geen bijkmende ksten, behalve het plaatselijk gebruik van cmpressiebestendig islerend materiaal, zals bijvrbeeld cellenglas (ngeveer 6 /m² vr elke centimeter islatie). DE JUISTE KEUZE MAKEN > Kudebruggen telaten? Bij nieuwbuw mgen geen kudebruggen wrden getlereerd. In het geval van een renvatie, en wetende dat een kudebrug met beperkte afmetingen slechts weinig invled heeft p het energieverbruik, zu men de aanwezigheid van smmige bestaande kudebruggen kunnen tlereren, p vrwaarde dat: ze klein zijn hun pheffing bijznder ingewikkeld en/f duur is. Om de luchtkwaliteit te garanderen is het wel ndig m plaatselijke cndensatie te vermijden en zdende k schimmelgrei p de vchtige wanden die ten gevlge van een kudebrug kan ntstaan. De aanwezigheid van een waterdichte en gemakkelijk te reinigen binnenbekleding (een gekleefde naadlze ceramiek bijvrbeeld) zal deze ngemakken beperken. Wij willen er tch ng eens de aandacht p vestigen dat het ng altijd beter is m te zrgen vr een drlpende islatie, en dat een kudebrug tlereren slechts een "ndplssing" is. IN DE PRAKTIJK Er meten maatregelen wrden genmen tijdens de verschillende ntwikkelings- en realisatiefasen van het prject: PROGRAMMERING > Renvatie Een infrardthermgrafie laten uitveren m de zwakke punten van de wand p te spren.dit kan echter pas gebeuren indien de temperatuurverschillen tussen binnen en buiten vldende grt zijn. Dit kan dus niet gebeuren tijdens de warme maanden van het jaar. SCHETS > Nieuwbuw De vrkeur geven aan een eenvudige vrm. Architecturale vruitstekende delen, balkns, raakvlakken van meervudige dakcnstructies, enz. zijn allemaal delicate punten waar aandacht aan met wrden besteed als ze aanwezig zijn in een gebuw. In het geval van terrassen met speciale aandacht wrden besteed aan de externe draagstructuren. BLZ 6 VAN 8 BEPERKING VAN KOUDEBRUGGEN FEBRUARI 2007
VOORONTWERP > Renvatie Men met de vrkeur geven aan islatie aan de buitenzijde, m kudebruggen te vermijden ter hgte van de binnenmuren en aan het uiteinde van de vler. In het geval van islatie aan de binnenzijde, met men bijzndere aandacht besteden aan de behandeling van de binnenmuren en de tussenliggende vleren. Vaak met de islatie wrden drgetrkken p die wanden.type details zijn eerder in deze fiche behandeld. Indien een kudebrug niet kan wrden vermeden, met men kiezen vr een binnenbekleding die vchtigheid verdraagt (naadls gekleefde tegels bijvrbeeld). > Nieuwbuw Vensters en deuren meten zich bevinden in het vlak van de islatie m kudebruggen rnd de ramen te vermijden. Van alle muurnaden en de naden tussen de muren en daken wrden detailtekeningen gemaakt. Juiste psitie van een vensterraam in het vlak van de islatie UITVOERINGSPROJECT, DOSSIER VOOR DE STEDENBOUWKUNDIGE VERGUNNING > Nieuwbuw en renvatie Vr alle risicpunten metende technische details wrden ntwrpen: de verbindingen tussen muren en daken, de muur en de vler, de buitenmuur en de binnenmuur, peningen, balkns, enz. Het lastenbek met islatievegen vereisen vereenkmstig de plannen. Vrbeelden van typedetails zijn terug te vinden inde literatuur (cf. Bibligrafie). TOEZICHT OP DE WERKZAAMHEDEN > Nieuwbuw Er met een nauwgezette cntrle zijn van de uitvering van alle details p de buwplaats. De architect met erp tezien dat de taken in het lastenbek nauwgezet wrden verdeeld. De rl van de dakwerker, de timmerman en de metselaar met bijvrbeeld ged wrden verduidelijkt vr de uitvering van de details van de verbinding tussen de muren en het dak. Vrbeeld van een slecht uitgeverde verbinding (nderbreking van de islatie tussen het dak en de panelen van de spuwmuur ) en van de slechte plaatsing van de islatiepanelen BLZ 7 VAN 8 BEPERKING VAN KOUDEBRUGGEN FEBRUARI 2007
AANVULLENDE INFORMATIE ANDERE AANDACHTSPUNTEN Hierna vlgt een lijst van fiches waarvan de thema s handelen ver kudebruggen: ENE04 - Een ged geïsleerd gebuw buwen ENE11 - Bij renvatie: de wanden isleren CSS07 - Een gede luchtkwaliteit verzekeren BIBLIOGRAFIE Publikaties die typedetails bevatten : F.Simn, JM.Hauglustaine, L islatin thermique des façades à structure bis Guide pratique pur les architectes, Ministerie van het Waalse Gewest, Januari 2003. F.Simn, JM.Hauglustaine, La rénvatin et l énergie Guide pratique pur les architectes, Ministerie van het Waalse Gewest, April 2000. Energie+:http://mrw.wallnie.be/energieplus/entree.htm. Hauglustaine, Pur une améliratin de la perfrmance énergétique des lgements neufs - brchure technique pur architectes et entreprises, actin "Cnstruire avec l énergie.. naturellement", Ministerie van het Waalse Gewest, 2004. Reeks Brchures techniques, gepubliceerd dr het Ministerie van het Waalse Gewest. Online te bestellen p de website http://energie.wallnie.be. Infrmatie ver de infrardthermgrafie: C.Delmtte, P.Devisscher, La thermgraphie infraruge:quelles applicatins pur le bâtiment? (Bn à savir). WTCB magazine 1998/2. Evaluatiemiddel vr het cndensatierisic p een wand Energie+ : http://mrw.wallnie.be/energieplus/entree.htm, afdeling Façades / Calculs BLZ 8 VAN 8 BEPERKING VAN KOUDEBRUGGEN FEBRUARI 2007