marktonderzoek Werken voor de overheid 2012 pm select is een uitgave van sdu uitgevers - december 2012 tns nipo meet prestaties externen Publiek en privaat komen samen Zzp ers en ZPP ers winnen prijzenslag Hiemstra & De Vries weer als beste uit de bus Marktonderzoek Werken voor de overheid uitgevoerd door TNS NIPO
2 Opleidingsen ontwikkelaanbod 2013 Schrijf u nu in! PBLQ ROI verzorgt open programma s, incompany opleidingen en maatwerk voor de publieke sector. Onze opleidingen zijn praktijkgericht en voorzien van nieuwe leervormen zoals onder andere serious games en blended learning. Uw casuïstiek is ons vertrekpunt. Nieuwe kennis en vaardigheden kunt u direct toepassen in de praktijk. Opleidingen Onze opleidingen bevatten een combinatie van kennis, vaardigheden en praktijk. Leer de publieke sector door en door kennen met behulp van onze opleidingen op het gebied van onder andere: Beleids- en Bestuurskunde Management en Leiderschap Persoonlijke Effectiviteit HRM en Bedrijfsvoering Projectmanagement Adviesvaardigheden Informatiemanagement Bekijk ons volledige aanbod op: www.pblq.nl/roi Meer informatie Voor meer informatie over ons opleidingsaanbod kunt u contact met ons opnemen via: 070 376 36 00 info@pblq.nl Vraag onze gids 2013 aan of bekijk ons aanbod op: www.pblq.nl/roi Maatwerkprogramma s Naast ons vertrouwde opleidingsaanbod uit deze gids ondersteunen wij organisaties in de publieke sector met maatwerk en ontwikkelprogramma s. Deze programma s zijn vaak onderdeel van een verandertraject. Wij verbinden organisatiedoelstellingen aan de individuele leerdoelen van het management en de medewerkers om tot integrale oplossingen te komen. Gericht opleidingsadvies Wij helpen u graag bij uw keuze voor een passende opleiding: uit ons open aanbod, incompany of maatwerk. U kunt contact opnemen met onze opleidingsadviseurs voor een vrijblijvend advies via 070 376 36 00.
pm select Werken voor de overheid 2012 3 inhoud Marktonderzoek TNS NIPO: overheid herbeziet externe inhuur Fluïde verhoudingen pagina 12 Sectoren doorgelicht Zzp er neemt stokje over Bestuur en organisatie: multi-interimmer rukt op pagina 20 HRM: digitale marktplaats drukt tarieven pagina 22 Opleiding en training: overheid koopt eigen kennis in pagina 26 Ict: positie leveranciers al te dominant pagina 30 Zorg en welzijn: potentiële goudmijn in lean maken pagina 32 Financial consulting: accountant bezuinigt mee pagina 36 Ruimtelijke ordening en wonen: PPS-light biedt kansen pagina 40 Hiemstra & De Vries wint wederom Betrokken partner pagina 7 en verder brandweer leerde lessen van chemie pack pagina 44 tof thissen: uitbesteding of adoptie? pagina 49 rijksrederij in dialoog met markt pagina 50 philippe raets: samenwerking anders pagina 54 Bijdragen van onze partners PPS Netwerk Nederland/PPSsupport pagina 18 Hogeschool van Amsterdam pagina 38 PIANOo Expertisecentrum Aanbesteden pagina 19 Stichting CroW pagina 39 Motion Consult pagina 24 Fakton pagina 43 Staffing Management Services pagina 25 A + O fonds Gemeenten pagina 52 Nyenrode Business Universiteit pagina 29 Vialis pagina 53 Info Support pagina 35
4 pm select Werken voor de overheid 2012 Tijdens NLdoet krijgt u het voor elkaar. Doe mee met de grootste vrijwilligersactie van ons land. Meld snel de klussen van uw organisatie aan op nldoet.nl NLdoet. 15 en 16 maart.
pm select Werken voor de overheid 2012 5 editorial Een nieuwe dans Voor u ligt alweer de zesde editie van ons onderzoek naar de prestaties van de zakelijke dienstverleners van de overheid. In dit jaarlijkse onderzoek, dat we samen met onderzoeksbureau TNS NIPO doen, brengen wij in kaart hoe ambtenaren de externe bureaus die ze inhuren, beoordelen. De enquête laat ook dit jaar weer een dalende trend zien in de waardering. Opvallend is ook de sterk groeiende voorkeur voor zzp ers. Bijna tweederde van de ambtenaren zegt veel liever een klein bureau of zzp er in te huren in plaats van grote adviesbureaus. De bureaus klagen op hun beurt over de overheid. Die zou bij aanbestedingen alleen maar op de prijs sturen en nauwelijks nog op kwaliteit. Spooraannemer Strukton stuurde onlangs zelfs een brandbrief naar de Tweede Kamer over de prijzenslag bij de aanbestedingen van Prorail. Die zouden tot levensgevaarlijke situaties op het spoor leiden. Strukton eist dan ook dat Prorail alle aanbestedingen stillegt en eerst om tafel gaat met de markt om te kijken wat een juiste, haalbare en realistische manier is om het onderhoud op een veilige en verantwoorde wijze te voeren. Kan het samenspel tussen overheid en markt niet beter? En zouden vormen van publiek-private samenwerking (PPS), waarbij externen ook risico s dragen, bij de inhuur van externen een optie zijn? Die vragen legden wij de ambtenaren dit jaar voor in het onderzoek van PM Select Werken voor de overheid. Het animo voor meer en intenser samenspel bleek heel groot te zijn. Ambtenaren verwachten dat dit besparingen tot wel 40 procent kan opleveren en vaak ook nog tot een veel beter eindresultaat leidt. Lees in het coververhaal hoe het nieuwe samenspel tussen publiek en privaat vorm moet krijgen in de ogen van onder meer Jan Telgen, hoogleraar publieke inkoop. Daarnaast vindt u in dit nummer tal van bijdragen van onze commerciële partners. We brengen ook een paar mooie voorbeelden van PPS onder de aandacht, zoals de publiek-private brandweer op het industrieterrein van Moerdijk en de nieuwe afvalwaterzuivering in de Harnaschpolder, die door PPS 17 procent goedkoper uitviel dan in een conventionele aanbesteding het geval zou zijn. In het regeerakkoord van het kabinet-rutte II wordt PPS niet voor niets stevig omarmd. Het is, zoals een van de experts het verderop zegt, tijd voor een nieuwe dans tussen publiek en privaat. Maar de beoogde partners zullen dan eerst wel moeten bepalen op welke muziek: tango, polonaise hollandaise of de horlepiep? Chris van de Wetering, hoofdredacteur PM Select pm select werken voor de overheid 2012 is een speciale uitgave van Sdu Uitgevers Redactieadres Postbus 20025, 2500 EA Den Haag Tel. 070 378 07 30 www.pm.nl redactie@pm.nl Mediaservice Daphne Verpoorte Marktonderzoek TNS NIPO, Job van den Berg en Peter Kanne Vormgeving KSMT visual design - www.ksmt.nl Hoofdredactie Chris van de Wetering Medewerkers aan dit nummer Cunera Joosten (illustraties), Janneke Koorevaar, Cyriel van Rossum, Maurits van den Toorn, Richard Sandee, Rianne Waterval en René Zwaap Uitgever Roel Langelaar Sales Boyke Rajbalsing en Rajin Roopram Partner Productiemanager Gillette van Houten-Querreveld Drukkerij Senefelder Misset, Doetinchem Verschijning De special verschijnt eenmalig als bijlage bij PM Public Mission, SC en VNG Magazine in een oplage van 30.000 ISSN 1878-1748 Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen in welke vorm dan ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. De uitgever kan op generlei wijze aansprakelijk worden gesteld voor eventueel geleden schade door foutieve vermelding in het blad. Sdu Uitgevers BV, Den Haag, december 2012
Een complete zorgverzekering voor een eerlijke prijs. Dat kan toch? eens oneens Ja, dat kan. Want vanaf 95,95 per maand* heeft u met de IZA GezondSamenPolis Natura in 2013 een complete basisverzekering. Kiezen voor IZA is kiezen voor zorg met een sociaal gezicht. Samen houden we zorg voor iedereen toegankelijk en betaalbaar. Bovendien zijn belangrijke vergoedingen van onze aanvullende verzekeringen uitgebreid. Bijvoorbeeld voor fysiotherapie, alternatieve geneeswijze en tandheelkundige zorg. Kijk voor een volledige vergelijking van alle vergoedingen op www.izagezondsamen.nl/vergelijk. Bereken uw premie op www.izagezondsamen.nl. Of bekijk uw polis in Mijn IZA. De IZA GezondSamen Polis Natura: Maandpremie: 95,95 * Meer keuzevrijheid Ruime vergoedingen Alles online te regelen * Met 0 vrijwillig eigen risico en 10% collectiviteitskorting. goed voor elkaar
pm select Werken voor de overheid 2012 7 Marktonderzoek TNS NIPO naar prestaties externe dienstverlening Publiek en privaat nemen nieuwe positie in Het onderzoek dat TNS NIPO in opdracht van PM Select doet naar de waardering voor externe diensten binnen de overheid toont dit jaar vooral aan dat de panelen tussen publieke sector en markt aan het schuiven zijn. Er komt meer ruimte voor individueel ondernemerschap en risico s worden steeds meer gedeeld. hiemstra & De Vries opnieuw winnaar in het onderzoek Werken voor de Overheid Samen optrekken in publieke projecten Hiemstra & De Vries is ook dit jaar weer de best gewaardeerde zakelijke dienstverlener. Het organisatieadviesbureau kwam uit in de categorie Bestuur & Organisatie. Volgens oprichters Jaring Hiemstra en Joscha de Vries is de noodzaak om samen op te trekken nu groter dan ooit. Tekst Chris van de Wetering Het relatief kleine adviesbureau Hiemstra & De Vries wil dichtbij en eerlijk zijn en dus zijn er geen muren tussen ambtenaren en externen bij hun projecten. De maatschappelijke opgave, het samen doen en de resultaten staan in het werk voorop, maar als de persoon die het advies vraagt zelf het probleem is, hoort deze het ook, bezweert Jaring Hiemstra. Het is een aanpak die het in deze tijden goed doet bij de opdrachtgevers. Hiemstra & De Vries eindigde dit jaar voor de tweede achtereenvolgende keer als best gewaardeerde dienstverlener in het onderzoek Werken voor de overheid. Het bureau scoort vooral hoog op betrokkenheid bij de opdracht en op betrouwbaarheid en is met een rapportcijfer van 8,4 een duidelijke winnaar. Hiemstra & De Vries profiteert ongetwijfeld van de in het onderzoek naar voren komende voorkeur bij overheden voor kleine bedrijven en zzp ers. Die zetten makkelijker een tandje bij als het nodig is, zonder meteen een extra rekening
8 pm select Werken voor de overheid 2012
pm select Werken voor de overheid 2012 9 Foto: Janneke Koorevaar Het team van Hiemstra & De Vries. De dame in het midden is Joscha De Vries. Tweede rechts voor Jaring Hiemstra te sturen, aldus ambtenaren in het onderzoek. Een ander punt is de gerichtheid op samenwerking van Hiemstra & De Vries. Blijkens het onderzoek is samenwerken de trend in de publieke sector. Gemeenten bundelen de krachten om de veranderkundige opgave van de drie grote decentralisaties van taken het hoofd te bieden, andere overheden exploreren de kansen van publiek-private samenwerkingsverbanden. We denken daarin mee, delen onze kennis en begeleiden de processen, maar het blijft bij ons niet bij denken of het produceren van een rapport: we doen ook mee, zegt Joscha de Vries. Wat merkt u van nauwere samenwerking? Hiemstra: Onze opdrachten zijn vaak geen overheidsprojecten meer, het zijn publieke projecten geworden. Het gaat steeds meer om projecten waarbij overheden nauw samenwerken met andere overheden en ook met bijvoorbeeld het bedrijfsleven, huisartsen, corporaties, buurgemeenten. Vraagt dit iets anders van externe adviseurs? Hiemstra: Ja, maar voor ons is het niet nieuw. Je moet je heel erg focussen op resultaten, wat ons bureau sinds de start al doet. We moeten nu alleen iets meer sturen op resultaten tussen de organisaties. De Vries: Vroeger zag je dat een gemeente een plan bedacht en dit daarna lokaal ging bespreken. Dat voelde voor de andere partijen niet als een partnerschap. Nu is de noodzaak groter om echt samen op te trekken. Bijvoorbeeld om de enorme veranderingen die het gevolg zijn van de decentralisatie van de AWBZ, de Participatiewet en de jeugdzorg in goede banen te leiden. Hoe geef je zo n verandering vorm, welke procesvaardigheden heb je nodig? Gemeenten krijgen een grote verantwoordelijkheid erbij op domeinen waar andere partijen al veel ervaring hebben. Het is voor alle partners een enorme zoektocht om de meerwaarde van de decentralisatie te zoeken en tegelijkertijd de kennis en ervaring die al aanwezig is te benutten. Wij helpen ze daarbij. Voor het politieke bestuur is de hamvraag in deze zoektocht steeds: hoe geef je in gelijkwaardige samenwerking invulling aan je politieke verantwoordelijkheid? Is de aard van de adviestrajecten veranderd? Hiemstra: De bezuinigingsgolf kwam een paar jaar geleden. We hebben toen vooral meegewerkt met zoeken waar de publieke sector het geld kon vinden. Nu weten we in welke richting we de bezuinigingen moeten zoeken en gaat het er vooral om de besparingen daadwerkelijk te realiseren. Gemeenten, provincies en de rijksoverheid hebben grote bezuinigingsopgaven,
10 pm select Werken voor de overheid 2012 ze hebben de plannen, maar toch lukt het niet altijd om de bezuinigingsslag ook te maken. Externen helpen nu te realiseren wat al bedacht is. Van het visionaire naar het doen, is de trend. De Vries: Daarbij gaat het over het algemeen niet om het overtuigen dat het anders moet, maar veel meer om het bepalen van een uitlegbaar realisatiepad. Zo is er vaak brede consensus dat de effectiviteit van de planning & controlcyclus sterk kan en moet verbeteren en dat dit ook nog tot meer efficiëntie leidt. Lastig is verder om te bepalen waar en wanneer je begint met het opleveren van andersoortige informatie dan waar iedereen aan gewend was. Welke toekomst ziet u voor de adviesbranche nu de crisis voortduurt? Hiemstra: De adviseur als oplossing voor capaciteitsproblemen is passé. De overheid gaat meer zelf doen en zal in onze verwachting slechts bij hoge uitzondering bij een advies- of detacheringsbureau aankloppen voor bijvoorbeeld een leidinggevende. De overheid heeft zelf managers over. Overheden zullen wel advies nodig blijven hebben rond de grote veranderopgaven waarmee ze kampen. We krijgen een andersoortige markt, die wellicht ook nog wel ietsje verder zal krimpen. De Vries: Ik denk dat het bijna ondoenlijk is om vanuit de dagelijkse praktijk echt buiten die praktijk te gaan staan en totaal andere organisatorische oplossingen te bedenken en in te voeren. Dat organisaties hiervoor specifieke organisatiedeskundigheid nodig hebben, van in- of externen, vind ik logisch. Zullen de tarieven nog verder dalen? Hiemstra: Ik hoop dat de druk op de tarieven eraf is. Overheden hebben vaak onrealistische verwachtingen en weinig zicht op de kosten van hun eigen medewerkers. Externen zijn zeker niet goedkoop, maar dat zijn eigen medewerkers ook niet. Ik zie wel een kentering. We komen uit een tijd dat externen bij voorbaat besmet waren, nu is men terecht nog steeds kritisch op de inhuur van externen, maar ik bespeur ook het besef dat de overheid niet alles zelf kan. Nederland heeft nog steeds een van de beste publieke sectoren van de wereld. Dat heeft natuurlijk te maken met de hoogopgeleide ambtenaren die we hebben, maar ook door de wetenschap en de advieswereld die vaak ingeschakeld worden. Die mix werkt erg goed. De Vries: Met de grote veranderingen die de publieke sector heeft door te voeren in de verschillende domeinen zijn enorme risico s gemoeid, ook financiële. Als je het niet goed doet, kost dat je heel veel geld. De maatschappelijke waarde van een goede adviseur is dus groot. Zouden dienstverleners niet zelf meer risico moeten gaan dragen? Hiemstra: We hebben vaker aangeboden op basis van no cure no pay te gaan werken, maar in de praktijk blijkt dat opdrachtgevers er niet erg happig op zijn. Je rol verandert natuurlijk ook als je bij een bezuinigingstaakstelling betaald zou worden naar rato van het gerealiseerde bedrag. Er is een gevaar minder effectief te worden omdat een organisatie met deze kennis ook anders tegen de adviseur aan gaat kijken. De Vries: Toch zouden wij in bepaalde situaties best risiconemer willen zijn bij het realiseren van projecten. Alleen de intentie al leidt tot een goed gesprek over wat precies het beoogde resultaat is en onder welke condities dat gerealiseerd kan worden. En wat is hierin jullie advies? De Vries: Zorg dat je als opdrachtgever en opdrachtnemer goed in gesprek blijft met elkaar en dat je het hebt over de zaken waar het echt om gaat. Die gesprekken kunnen soms ontaarden in discussies over structuur of organisatie, maar de komende tijd moet het juist gaan om het goed en beter organiseren van taken. advertentie VU Law Academy Betrokken op úw competentie Praktische juridische opleidingen voor gemeentejuristen! Leergang Aanbestedingsrecht voor inkopers (start: maart 2013) Leergang Aanbestedingsrecht voor juristen (start: maart 2013) Leergang Samenwerkingsverbanden tussen decentrale overheden (start: april 2013) Voor meer informatie www.vula.nl
Het spannings veld binnen onze Executive MBA-programma in Public en Private is erop gericht om huidige maatschappij dat wordt deze twee werelden bij elkaar te brengen. Het programma heeft gecreëerd door een terugtredende overheid vraagt om duur - als doel dual thinkers op te leiden zodat je zowel in de wereld van zame leiders die verder kijken dan hun eigen kavel. De behoefte Public als van Private uitstekend kan functioneren. aan mensen die bruggen bouwen tussen overheden en De module Public-Private Partnerships die 7 februari 2013 start, bedrijfs leven was nog nooit zo groot. is een perfecte gelegenheid om Modulair Executive MBA in Public & Private Bij Nyenrode Business Universiteit kennis te maken met het Modulair spelen we hier op in met onze onderwijs programma s. Vanuit onze Executive MBA-programma in Public & Private. Je leert bruggen kernwaarden Leadership, Entrepreneurship en Stewardship leiden te bouwen binnen en tussen de publieke en private sector en we talenten op tot krachtige leiders die zich staande kunnen samenwerking te verdiepen. Meer weten? Bel 0346 291 001 of houden binnen de publieke en private sector. Ons Modulair kijk op www.nyenrode.nl/mbapp N Y E N R O D E. A R E W A R D F O R L I F E
12 pm select Werken voor de overheid 2012 Enquête PM Select 2012: ZZP ers winnen van grote bureaus Overheid zoekt naar nieuw samenspel Er groeit een andere verhouding tussen overheid en zakelijke dienstverleners, zo leert de TNS NIPO-enquête van PM Select naar de waardering binnen de overheid voor de prestaties van zakelijke dienstverleners. De focus bij de overheidsinkopers verschuift van de vertrouwde grote adviesbedrijven naar de kleine bureaus en zzp ers. Zijn lagere tarieven doorslaggevend nu de overheid steeds meer aan het bezuinigen is geslagen? En welke instrumenten zijn er om tot een beter samenspel te komen met de markt? PM Select legde deze vragen voor aan hoogleraar inkoop Jan Telgen, publicist Cies de Theije en Christophe van der Maat, uitvinder van het ZPP-model. Tekst René Zwaap foto welmer keesmaat
pm select Werken voor de overheid 2012 13 Draagvlak pps is groot Bijna de helft van de ambtenaren ziet kans om nauwer samen te werken met de markt en risico uit te besteden of te delen zoals in publiek-private samenwerking (PPS) vaak al het geval is. De helft van de ondervraagden (48 procent) prefereert samenwerken ook boven aanbesteden van opdrachten. 57 Procent van de ambtenaren ziet in nauwer samenwerken een middel om tot bezuinigen te komen. Tweederde van de ondervraagden denkt dat hiermee zelfs tot 40 procent aan besparingen te behalen is. 31 Procent van de ambtenaren heeft nu al te maken met nauwere samenwerking met de markt. Van de ambtenaren die nu nog niet met publiek-private samenwerkingsverbanden te maken hebben ziet 41 procent wel mogelijkheden voor verdergaande samenwerking met de markt waarbij verantwoordelijkheid en risico worden uitbesteed en gedeeld. Vooral de kansen om tot innovatie te komen en de verwachting dat opdrachten via publiek-privaat samenwerken sneller daadwerkelijk tot projectrealisatie en betere resultaten leiden worden hier aangevoerd als motivatie. De ambtenaren die hier geen mogelijkheden toe zien noemen als redenen gebrek aan regie, het feit dat er typische overheidstaken in het geding zijn, dat publiek-privaat samenwerken lastig te organiseren is en financiële risico s kan inhouden. pps in water De nieuwe afvalwaterzuivering in de de Harnaschpolder is het eerste ppsproject in de watersector in Nederland. Het Hoogheemraadschap van Delfland trok hierin op met het consortium Delfluent, waar Veolia Water, Strukton, Heijmans, Evides en Rabobank onderdeel van waren. Deze risicodragende samenwerking leverde een besparing van 17 procent ten opzichte van een conventionele aanbesteding op. Door de nieuwe installaties wordt het afvalwater in de Haagse regio beter en ook conform de Europese normen gezuiverd. tussen overheid en markt vervagen op andere wijze dan in publiek-private samenwerking (PPS) of aanbesteding, observeert een van de deelnemers aan Grenzen het onderzoek Werken voor de overheid 2012, uitgevoerd door TNS NIPO. De notie dat zich onder druk van verminderde publieke middelen stevige verschuivingen voltrekken in het samenspel van de publieke en de private sector wordt in het onderzoek breed gedeeld. De ondervraagde ambtenaren zijn ook overtuigd dat een ander model van samenwerking nodig is waarin markt en overheid lusten en lasten beter delen, maar over hoe dit vorm te geven, zijn de meningen verdeeld. Efficiëntie en effectiviteit binnen de overheid zullen alleen bereikt worden wanneer er een structurele samenwerking is tussen publiek en privaat, meent een der respondenten. Knelpunt in verandering zijn de protectionistische cultuur en wetgeving binnen de overheid. Een andere deelnemer uit de overheidswereld merkt op: We kijken veel te weinig naar onszelf als opdrachtgever, daar begint het. Wij moeten de regie voeren; met de markt samen een langetermijnagenda ontwikkelen, sturen op onderlinge complementariteit, afstappen van het suffe uurtje-faktuurtje en op basis van prijs inkopen. Een overheid die intelligent omgaat met opdrachtgeverschap, verantwoordelijkheid neemt en een zware voorkeur geeft aan zzp ers, open source en creative commons, kan zeer veel besparen en betere kwaliteit bieden, is de optimistische analyse van een ander.
14 pm select Werken voor de overheid 2012 Jan Telgen Aanbesteden moet innovatie bevorderen Vaak zetten de respondenten vraagtekens bij het aanbestedingsproces, dat blijkbaar eerder als een juk wordt ervaren dan als een verrijking. Aanbesteding en mantelovereenkomsten maken dat er vooral duur gewinkeld moet worden bij externe partijen, wordt opgemerkt. En: De regels voor uitbesteding zijn streng, daardoor worden tenders enorm groot, dat kost alle partijen heel veel tijd en dat kost uiteindelijk heel veel geld. Daarnaast heb ik het vermoeden dat je altijd moet oppassen dat particuliere bedrijven te hoge prijzen vragen als ze aan de overheid kunnen leveren. Vaak hebben de mensen die bij de overheid werken òf niet voldoende kennis om dit te beoordelen (kostenstructuur) of niet de incentive om scherpe prijsafspraken te maken. Gerenommeerde partijen zijn bedreven in het creëren van verwarring, waarschuwt een ambtenaar in het onderzoek. Daarmee stroomt het geld de deur uit en uiteindelijk is niet meer aan te wijzen waar het aan lag. Bij een ander leeft in dezen vooral de behoefte aan niet meer regels, maar effectieve regels die uitvoerbaar zijn. Een andere insider: Soms is nauwe samenwerking het beste en in andere gevallen een aanbesteding. Vooraf aan die afweging gaat een visie over het soort organisatie dat je wilt zijn. Wil je controle of slechts regie? Aanbesteding Vanzelfsprekend is de aanbestedingspraktijk van doorslaggevende betekenis voor de zakelijke dienstverlening aan de overheid. Het bepaalt niet alleen wie de fel begeerde overheidsopdrachten in de wacht sleept, maar ook de manier waarop deze worden uitgevoerd. Als de enige hoogleraar publieke inkoop die Nederland rijk is, geniet Jan Telgen van de Universiteit Twente grote bekendheid als pleitbezorger van een leaner and meaner aanbestedingsproces. Hij was als lid van de inkoop-branchevereniging NEVI nauw betrokken bij de totstandkoming van de nieuwe Aanbestedingswet, maar niet al zijn adviezen werden overgenomen. Positief vindt Telgen de aandacht voor de eisen om mee te kunnen doen aan een aanbesteding (o.a. in het proportionaliteitsbeginsel) en dat er aan meer gedacht wordt dan alleen aan de laagste prijs. Telgen: Mkb ers zullen door deze wet vaker mee kunnen doen met een aanbesteding, maar of ze meer opdrachten krijgen is maar de vraag. Voor het mkb zijn de kleinere opdrachten onder de drempel het meest interessant en daar wordt vaak gewerkt met een meervoudig onderhandse aanbesteding. Op zich kan het uitnodigen van drie partijen om een offerte uit te brengen voor de kleinere opdrachten zinvol zijn, maar als steeds dezelfde drie partijen (die zich vaak bewezen moeten hebben 62 Procent van de ambtenaren huurt liever een kleine dienstverlener of een zzp er in dan een grote externe dienstverlener, zo blijkt uit ons onderzoek. Wat verklaart deze opvallende en grote voorkeur voor de kleinere partijen? Werken zzp ers goedkoper, werken ze beter, hebben ambtenaren de grote bureaus niet meer nodig? Opmerkelijk is dat bij de beoordeling van zakelijke dienstverleners de tarieven en condities weinig impact lijken te hebben op het rapportcijfer. Betrokkenheid bij de opdracht en betrouwbaarheid zijn de kwaliteiten waar opdrachtgevers de meeste waarde aan hechten. De tarieven en condities worden in de beoordelingen het minst belangrijk gevonden. Ondanks de crisis lijken de ambtelijke opdrachtgevers dus helemaal niet zo op de kosten te letten. Ze vinden het belangrijker dat dienstverleners zich medeverantwoordelijk voelen voor de resultaten en de maatschappelijke opgaven die ermee gemoeid zijn. Liever een zzp er! Dat ambtenaren zzp ers prefereren hoeft ook niet te betekenen dat ze de grote dienstverleners niet nodig hebben. Het inhuren van een zakelijke dienstverlener is een rationele keuze: er is bij de overheid eenvoudigweg niet genoeg kwaliteit en expertise in huis om ieder project door ambtenaren zelf uit te laten voeren, stellen de ambtenaren in het onderzoek. Dat de kleine bureaus en zzp ers veel beter worden gewaardeerd, komt omdat deze in de optiek van de ambtenarij meer werk leveren, een grotere betrokkenheid hebben bij de opdracht en inhoudelijk sterker zijn. Kortom, de lagere beoordeling van de grote dienstverleners is niet te verklaren uit de bezuinigingen: dienstverleners zijn nodig! Maar in een sterk concurrerende markt profiteren de kleinere dienstverleners. Zij leveren in de beleving van ambtenaren meer kwaliteit en inhoud. Grote dienstverleners die effectiever willen zijn bij de overheid doen er daarom goed aan de opdracht iets minder commercieel aan te vliegen en een tandje bij te zetten als dit het slagen van het project dichterbij brengt.
pm select Werken voor de overheid 2012 15 Onderzoek zakelijke dienstverleners 2012 De resultaten Zakelijke dienstverlener rapportcijfer Zakelijke dienstverlener rapportcijfer 1. Hiemstra & De Vries 8,4 Ervaring, kennis en betrokkenheid van de medewerkers scoort hoog 2. JS Consultancy 8,0 Service en dienstverlening wordt zeer goed beoordeeld 3. Schouten & Nelissen 7,9 Naamsbekendheid scoort erg hoog 4. BMC 7,4 PWC 7,4 Grontmij 7,4 5. Deloitte 7,3 6. Bestuursacademie Nederland 7,2 7. Oranjewoud 6,9 8. Centric 6,8 9. Berenschot 6,7 10. Cap Gemini 6,3 Driessen HRM-Payroll 6,3 11. ATOS Origin 5,9 gedeelde 4e plaats! gedeelde 10e plaats! in een grote aanbesteding) worden uitgenodigd, is dat heel frustrerend voor het mkb. Zeker startende ondernemers hebben het dan heel moeilijk om er tussen te komen. Telgen vindt het spijtig dat zijn adviezen om het aanbestedingsproces vlot te trekken na behandeling in de Tweede Kamer toch uitmondden in meer bureaucratische rompslomp. Telgen: Ik ben op zich heel blij dat de toenmalige minister Verhagen grote delen van de adviezen heeft overgenomen om te komen tot een benadering die in plaats van rule based meer principle based is, maar in de uitwerking is dat onder druk van de Tweede Kamer toch weer enigszins op losse schroeven komen te staan. Samen hebben VNO-NCW, MKB-NL, VNG en NEVI een proportionaliteitsgids ontwikkeld die partijen zou kunnen helpen tijden het proces. Dat was nooit bedoeld als strak protocol. Als gevolg van de inbreng van de Tweede Kamer wordt die gids nu toch gezien als een strak wettelijk kader. Dan gaat het om kwesties als hoeveel referenties een bedrijf nodig heeft om in te tekenen op een aanbesteding, omzeteisen en dat soort kwesties. Daarvoor is het heel moeilijk vaste grenzen aan te geven. Waar ik wel blij mee ben is dat er nu een klachtenregeling van de grond is gekomen waar al gebruik van kan worden gemaakt voor de gunning. In plaats van bij de rechter kunnen partijen nu terecht bij een laagdrempelig gremium, een soort college van wijze mannen en vrouwen, om een tussentijds oordeel te vragen. Het oordeel van zo n commissie heeft geen bindende rechtskracht, maar geniet wel de benodigde autoriteit. Sturend Telgen zou graag zien dat aanbestedingsregels werden ingezet om meer ruimte te geven aan de innovatiekracht van de markt. Telgen: De Nederlandse overheid geeft jaarlijks bij benadering 100 miljard euro uit aan door de markt geleverde diensten en producten. Een gigantisch bedrag. Met zoveel volume is het voor de overheid mogelijk veel sturender te investeren dan ze tot nu toe gedaan heeft. In de Verenigde Staten wordt dat al veel langer gedaan, daar worden aanbestedingen van de overheid ingezet om ondernemers uit minderheidsgroeperingen te stimuleren; in Zuid-Afrika zijn soortgelijke initiatieven ter ondersteuning van de black business. In Nederland zou wat mij betreft zwaar moeten worden ingezet op het stimuleren van de kenniseconomie. Net zoals het aanbestedingsproces werd ingezet voor meer duurzaamheid kun je het ook inzetten om innovaties te bereiken. Dat zou al kunnen als de overheid bepaalt dat opdrachten zo veel mogelijk functioneel moeten worden gespecificeerd. Nu worden vaak de technische specificaties van een product of dienst door de overheid aangeleverd. Als achterwege zou worden gelaten te formuleren hoe de uitvoering eruit zou moeten zien, kunnen ondernemers met andere, innovatieve oplossingen komen. Dat zou een stimulans zijn voor innovatie. De nieuwe Aanbestedingswet is volgens Telgen dus nog niet ideaal, maar erg druk maakt hij zich er Cies de Theije Overheid en markt moeten tot een nieuwe dans komen
16 pm select Werken voor de overheid 2012 Externen verdienen te veel De kosten verbonden met het inhuren van externen werden de afgelopen jaren flink gemaximeerd. Een groot deel van de ambtenaren vindt echter dat externen nog steeds te veel verdienen. 28 Procent vindt zelfs dat een externe in het geheel niet meer mag verdienen dan een ambtenaar. De helft van de ambtenaren vindt dat de totale inhuur van externen op niet meer dan 10 procent van de totale loonsom moet uitkomen. 65 procent van de ondervraagden vindt dat een externe medewerker die wordt ingehuurd maximaal anderhalf tot twee maal zo veel mag verdienen als een interne kracht. niet om. In Brussel is al een nieuwe aanbestedingsrichtlijn op komst, die het komende jaar ook weer in nationale wetgeving moet worden omgezet. In die nieuwe Brusselse norm wordt het bredere criterium van de economisch meest voordelige inschrijving (EMVI) geïntroduceerd. Als men dan toch per se de opdracht wil gunnen aan de laagste bieder, dan moet dat met de life cycle cost als primair beoordelingscriterium. Telgen: Die nieuwe Europese richtlijn is erop gericht om aanbestedingen te koppelen aan strategische maatschappelijke doelen als duurzaamheid, innovatie, werkgelegenheid en integratie. Innovatief Filosoof Cies de Theije, oud-lokaal bestuurder in Rotterdam en tegenwoordig werkzaam als zelfstandig adviseur, publiceerde eerder dit jaar samen met Sander van Reedt Dortland het boek De overheid als veelkoppige leeuw, waarin zij op een originele manier keken naar efficiencyverhoging en kostenbesparing in de overheidswereld. De Theije pleit voor innovatief opdrachtgeverschap als het gaat om het inhuren door de overheid van diensten en producten, maar waarschuwt voor al te eufore verwachtingen. De Theije: Achter iedere externe dienstverlener die in de armen wordt genomen door de overheid, zit toch minstens de schaduw van één iemand binnen de overheid die op hem toeziet. Dat zijn de verborgen kosten van die externe kracht en je zou die uren die die interne kracht daarvoor moet maken eigenlijk moeten optellen bij de kosten van de externe inhuur. Overheid en dienstverlener moeten in de ogen Christophe van der Maat Je huurt de vent, niet de tent van De Theije komen tot een nieuwe dans. Ze hebben allebei een sterk verschillende logica en om die bij elkaar te brengen moet er in feite een nieuwe logica ontstaan. Anders blijf je altijd zitten met synergieproblemen, want binnen die overheid, waar het polderen tot een kunst verheven is, wordt nu eenmaal fundamenteel anders gedacht dan in de markt. Volkomen terecht is dat trouwens. Een overheid kan niet net als een bedrijf alleen maar denken aan meer efficiency. Dat kan averechts uitpakken. Kijk naar de toestand met het tankopslagbedrijf Odfjell in de Botlek in Rotterdam. Dat bedrijf kwam blijkbaar eenvoudig aan de benodigde vergunningen, maar achteraf bleek dat toch al te makkelijk te zijn geweest en moest het bedrijf worden stilgelegd, waarna nu inmiddels collectief ontslag is aangevraagd voor alle werknemers. Tel uit je winst. Een overheid kan niet alleen op snelheid focussen, de druk die er vanuit bestuurders wordt uitgeoefend voor minder regeldruk kan uiteindelijk leiden tot een stevige rekening. Ik heb in mijn tijd als lid van het dagelijks bestuur van de deelgemeente Delfshaven genoeg externe organisatieadviseurs over de vloer gehad die zeiden dat ze een bepaald probleem waar we mee zaten wel even zouden fixen, vertelt De Theije. Dan wist ik meteen dat ze dat niet zou lukken, omdat ze sterk onderschatten hoe een overheidsdienst in elkaar zit en functioneert. Kijk, bij een autofabriek kan het gebeuren dat er een paar boutjes niet goed worden aangedraaid, waarna een hele partij wagens terug moet worden geroepen. Maar een overheid kan zich zo n foutenmarge niet permitteren. Het moet altijd goed zijn, want anders krijgt de verantwoordelijke bestuurder het voor zijn kiezen. Het de markt-tenzij -principe kent in zijn ogen behoorlijk wat nadelen. Je kunt overheidstaken onderbrengen in zbo s maar die onttrekken zich vaak aan democratische controle, terwijl de overheid wel verantwoordelijk blijft. Dan krijg je al snel zulke toestanden als bij de NS: als er een blaadje op het spoor valt en de treinen rijden niet meer, moet de minister het weer komen uitleggen in de Tweede Kamer. Ik noem dit schijnprivatiseringen, waar je ook nog eens het risico loopt dat ambtenaren op eigen houtje doorgaan. Ook het groeiende aantal zzp ers in overheidsdienst kent in zijn ogen nadelen. Ik heb communicatieafdelingen en juridische afdelingen gezien in overheidsland die bijna geheel bestonden uit interim-krachten. Binnen zo n afdeling is er geen collectief geheugen meer en dat kan behoorlijk negatief uitpakken. Bij een afdeling die bezwaarschriften behandelt binnen een gemeente is het bijvoorbeeld goed een ervaren kracht te hebben die de notoire zeikerds waar zo n afdeling altijd mee te maken heeft, er onmiddellijk kan uitpikken.
pm select Werken voor de overheid 2012 17 Tijdverlies brengt uiteindelijk ook weer extra kosten met zich mee. Nieuwe arbeidsvorm In de ogen van Christophe van der Maat, uitgeroepen tot Jonge Ambtenaar van 2012, biedt vooral de groeiende trend bij overheidsdiensten om werk te flexibiliseren en arbeidsrelaties te vernieuwen een wenkend perspectief. Van der Maat, werkzaam voor de gemeente Dordrecht en op opdrachtbasis voor BZK, introduceerde de term Zelfstandige Publieke Professional (ZPP). Van der Maat: De ZPP er dus niet zzp er is een nieuwe arbeidsvorm waarbij je als ondernemende ambtenaar vanuit een individueel kennisprofiel opdrachten kunt verrichten voor andere overheden. In deze constructie neem je financieel risico in je aanstelling, maar in ruil daarvoor krijg je de kans om opdrachten aan te nemen. In mijn geval betekent dat heel concreet dat ik via de constructie onbetaald verlof een kwart van mijn salaris heb ingeleverd en op basis van mijn kennisprofiel tegen vergoeding van een publiek tarief opdrachten voor andere overheden heb gedaan. In het afgelopen jaar werkte ik voor de provincie Noord-Brabant, Brabantstad en het ministerie van Binnenlandse Zaken. Het resultaat is dat ik kennis gehaald en gebracht heb, en dat mijn werkgever, mijn opdrachtgevers en dus ook de belastingbetaler daar beter van zijn geworden. Het belangrijkste winstpunt is dat ik een professionele ruimte heb ervaren waarbij ik volledig vanuit mijn eigen drijfveren voor de publieke sector kan werken. Het ministerie van BZK startte een proeftuin voor vernieuwende arbeidsrelaties om te onderzoeken of het ZPP-model overheidsbreed kan werken. Diverse gemeenten zijn aangesloten, als ook provincies, waterschappen, departementen en zbo s. Van der Maat: De afgelopen jaren zie je een belangrijke kentering bij het inhuren van externen: je huurt de vent, niet de tent. Het is goed dat er stevig wordt gedrukt op de prijs. Daar heeft de belastingbetaler baat bij. Dat de overheid ruimte geeft aan individueel ondernemerschap zorgt voor meer innovatie en het werken over de overheid wordt goedkoper, beter en leuker. Belangrijk is dat overheden opdrachten meer ontsluiten voor ZPP ers en zzp ers. Marktplaatsen waar vraag en aanbod bij elkaar komen beginnen steeds beter te functioneren. Een initiatief als Flexbee draagt daaraan bij. Een volgende stap is dat we deze publieke professionals ook kunnen ranken zoals websites als Thuisbezorgd.nl. We staan nog aan het begin van een grote ontwikkeling, maar ik ben ervan overtuigd dat ondernemende ambtenaren en ZPP ers de toekomst hebben, mits de overheid haar opdrachtgevende rol pakt. Observatie van de onderzoeker van TNS NIPO Kleine dienstverlener wordt snel groot Voorzichtigheid is geboden met generalisaties, maar het TNS NIPOonderzoek naar de beoordeling van de prestaties van zakelijke dienstverleners door hun klanten binnen de overheid wijst uit dat het momenteel tendens is dat ambtenaren kleine dienstverleners inhuren en deze verkiezen boven de grote jongens. Uit een verklarende analyse blijkt dat naamsbekendheid de hoofdreden is dat ambtenaren een grote boven een kleine dienstverlener kiezen, maar de aspecten innovatie, kwaliteit en betrokkenheid correleren sterk met de keuze voor een klein bureau. In dit onderzoek werden vooral grote en bekende zakelijke dienstverleners in de standaardlijst opgenomen. Om die reden laat dit onderzoek niet de beoordelingen zien van een representatieve groep zakelijke dienstverleners in Nederland. Dienstverleners met een grote respons in 2011 werden standaard opgenomen, evenals de grote bureaus in Nederland. Dit was een methodologische voorwaarde om genoeg respons te kunnen genereren en om uitspraken te kunnen doen op het niveau van de individuele dienstverlener. We hadden ook een Anders, namelijk optie om respondenten de mogelijkheid te geven nieuwkomers en overige dienstverleners mee te nemen bij de prestatievragen. In vergelijking met 2011 wijken respondenten meer uit naar de Anders, namelijk optie. Kleine en nieuwe zakelijke dienstverleners worden in deze categorie veelvuldig genoemd. Het onderzoek toont in ieder geval zonneklaar aan dat de kleine dienstverlener niet mag worden onderschat. Het lijkt erop dat de kleine dienstverlener snel groot wordt. Onderzoeksverantwoording Doelgroep van het onderzoek zijn overheidsprofessionals die in de afgelopen twee jaar direct betrokken zijn geweest bij het inschakelen van externe zakelijke dienstverleners en/of direct samenwerkten met externe zakelijke dienstverleners in het publieke domein. Via wervingscampagnes vanuit Sdu Uitgevers (in onder andere VNG Magazine, PM, SC, Jobsrepublic en re.public) en sociale media zijn overheidsprofessionals aangespoord mee te doen aan het onderzoek. Ook is een aantal respondenten van vorig jaar (met toestemming) opnieuw benaderd. Het veldwerk vond plaats van 19 juni 2012 t/m 23 oktober 2012. In totaal vulden 697 respondenten de vragenlijst in, waarvan 474 in staat was om zakelijke dienstverleners te beoordelen. Een groot deel van de respondenten kon meerdere sectoren van zakelijke dienstverleners beoordelen. In totaal hadden we 862 waarnemingen. Een steekproefgrootte van n = 25 is een minimum om uitspraken te kunnen doen over een entiteit. In dit onderzoek lag de grens echter op n = 18. Alle prestatiecijfers dienen derhalve met de nodige voorzichtigheid te worden gelezen. Zo scoort BMC een 7,4 bij n = 40. De nauwkeurigheidsmarge hierbij is plus of min 0,42 punt. De waardering voor BMC kan dus daadwerkelijk liggen tussen een 6,98 en een 7,82. Job van den Berg, onderzoeker TNS NIPO
18 PPS helpt meer rendement en kwaliteit uit publiek geld te halen We moeten naar een andere, efficiëntere wijze van uitbesteden De investeringsopgaven van decentrale overheden op het gebied van infrastructuur en maatschappelijk vastgoed zijn groot, de budgetten krap. Tijd om de rolverdeling tussen overheid en markt te herijken. Het zijn pittige tijden voor decentrale overheden. Er wordt verwacht dat ze de economie stimuleren. Maar de budgetten worden krapper. Tegelijkertijd nemen de risico s toe. Denk aan leegstand van vastgoed of tegenvallers in de exploitatie. Overheden zoeken besparingsmogelijkheden en hebben behoefte aan risicobeheersing en zekerheid over langetermijnuitgaven. Kunnen ze op de huidige wijze blijven uitbesteden? Of is het tijd om een omslag te maken en de rolverdeling tussen overheid en markt in voorzieningen, vastgoed en exploitatie te herijken? Niet meer in bestekken voorschrijven wat de markt moet doen, maar kaders stellen waarbinnen de markt ruimte heeft voor slimmere en efficiëntere oplossingen. Zich niet meer blindstaren op de stichtingskosten, maar kijken naar de kosten over de levensduur van infrastructuur of vastgoed. Niet meer alleen op prijs selecteren, maar op de beste prijs-kwaliteitverhouding. Energiezuinig beheer en onderhoud van zwembaden; ontwerp, bouw en onderhoud van wegen in één Bemoedigende resultaten De rijksoverheid past dit nu een paar jaar toe voor vastgoed en infrastructuur, met goede resultaten. Gemiddeld wordt 16 procent bespaard op projecten. Bovendien zijn álle projecten die op deze wijze zijn aanbesteed binnen planning gerealiseerd en conform de kwaliteitseisen. Bij veel projecten is de kwaliteit toegenomen; de Rijksgebouwendienst won met deze projecten zelfs meerdere architectuurprijzen. Om de opgedane ervaringen te delen met decentrale overheden heeft de rijksoverheid PPSsupport opgezet. PPSsupport betrekt de ervaringen van de markt en werkt samen met PPS Netwerk Nederland. Levensduur Als je een project realiseert, doe je dat voor de hele levensduur ervan, zegt Jean-Paul Schaaij, directeur van PPSsupport. Je bent niet klaar als een schoolgebouw of stadskantoor er staat, dan begint het pas. Want dat gebouw staat er twintig tot dertig jaar en moet al die tijd van goede kwaliteit blijven om publieke taken te faciliteren. Daar Bij veel projecten is de kwaliteit toegenomen dien je bij de start al rekening mee te houden. Ieder project heeft verschillende fasen, zoals het ontwerp, de bouw, het onderhoud en de exploitatie. PPS gaat uit van een levensduurbenadering waarbij verschillende fasen in één prestatiecontract worden uitbesteed om de beste oplossing voor de hele levensduur te realiseren. Volgens Schaaij kijk je als marktpartij toch anders naar hoe je ontwerpt, hoe je bouwt en welke materialen je gebruikt, als je weet dat je verantwoordelijk bent voor het onderhoud en de kwaliteit van de voorziening voor een lange periode. Zulke geïntegreerde contracten leveren niet alleen voordelen op als kostenbesparingen, minstens zo belangrijk zijn de voordelen van behoud (of stijging) van kwaliteit, meerjarige financiële zekerheid, de ruimte voor innovatie en toename van de duurzaamheid. Schaaij: En vergeet niet het voordeel dat de publieke opdrachtgever zich volledig kan richten op de publieke dienstverlening. De zorg dat het vastgoed en de faciliteiten in orde zijn, is overgenomen door de markt. Dat is ook geen kerntaak van de overheid, maar facilitair. AfweginGSVormen Om als publieke opdrachtgever te bepalen of PPS kansrijk is voor een project, zijn er verschillende instrumenten, zoals de PPS- 4Infratool, de Toolkit PPS Light en Quick Scan Scholenbouw. Wat je ervoor nodig hebt, zijn scope, budget en planning van het project. U vindt de tools op de websites van PPSsupport en PPS Netwerk Nederland. Inmiddels hebben verschillende publieke partijen de tools gebruikt voor scholen, brandweerkazernes, wegen, musea en ander maatschappelijk vastgoed. PPS Netwerk Nederland en PPSsupport werken als bedrijfsleven en overheid samen om kansen op het gebied van publiek-private samenwerking te identificeren en publieke partijen te helpen PPS-projecten te realiseren.
19 PIANOO vakgroep inkoopmanagement pleit voor vaste tarieven voor externen Bepaal zelf de kosten van de externe adviseur Om samen te kunnen werken met een externe adviseur, moet u zijn of haar diensten inkopen. Hoe u dat snel en goed kunt doen, is de expertise van de inkoopadviseur. Wat kunnen overheidsmanagers verwachten van diens adviezen? Twee experts uit de vakgroep van PIANOo Expertisecentrum Aanbesteden geven het antwoord. De inhuur van externen wil nog wel eens leiden tot grote koppen in de krant, tot ongenoegen van bestuurders. Het gaat dan vooral over de hoge tarieven die adviseurs incasseren voor hun bijzondere expertise. Met een weldoordachte aanpak is deze commotie makkelijk te vermijden. De handreiking Externe inhuur van PIANOo beschrijft hoe de inhuur van externen gestructureerd en dus snel en verantwoord kan plaatsvinden. Marktplaatsen Een eerste stap is het inrichten van een zogeheten marktplaats. Die is in korte tijd vrij populair geworden. Een marktplaats is in feite een veredelde k+aartenbak, zegt Jan Telgen voorzitter van de vakgroep Inkoopmanagement voor de publieke sector die de handreiking opstelde. Je hebt de namen van een flink aantal externe experts die je voor een bepaalde klus kunt benaderen en die gehouden zijn aan enkele algemene voorwaarden. Het is een soort raamcontract. Met als bijzonderheid dat het gaat om personen, en niet om bureaus. Een hoofd communicatie die een tijdelijke adviseur zoekt, heeft dan snel een stuk of zes cv s van geschikte kandidaten voor zijn neus. De lastige afweging tussen prijs en kwaliteit moet hij dan nog steeds maken. Is iemand met meer expertise ook een hogere prijs waard? En hoeveel hoger dan? Met een vast tarief omzeil je die afweging. Dat tarief is gebaseerd op de loonsom die je aan een interne medewerker kwijt zou zijn. Bijvoorbeeld iemand in schaal 9 of 10. Daar pas je een vermenigvuldigingsfactor op toe, waarmee je compenseert voor leegloop, bijhouden beroepskennis, overhead en dergelijk. Die factor ligt bijvoorbeeld op 2 of 2,5. Dan kom je uit op een vast dagtarief van 600 euro, voor alle aanbieders. Het hoofd communicatie uit ons voorbeeld krijgt de cv s Marktplaatsen en vaste tarieven vergemakkelijken externe inhuur van alle adviseurs die het voor dat bedrag willen doen. Hij hoeft dan alleen nog maar te kijken naar de kwaliteit: de relevante expertise van de adviseurs die zich voor deze prijs aanbieden. Kwaliteit Volgens directeur Inkoopbureau Midden Nederland (IBMN) Martien Vromans raken steeds meer overheidsorganisaties enthousiast over inhuren tegen een vast tarief. Wij hebben zo n anderhalf jaar geleden voor de bij ons aangesloten gemeenten een contract Jan Telgen, voorzitter van de vakgroep Inkoopmanagement voor de publieke sector van PIANOo aanbesteed voor de inhuur van flexibel personeel. Daar hebben we vaste tarieven in opgenomen per niveau van adviseur junior, medior en senior en per vakgebied. In eerste instantie waren gemeenten een beetje huiverig voor die vaste tarieven. Ze vroegen zich af of die niet ten koste zouden gaan van de kwaliteit. Dat bleek niet het geval. Bij een evaluatiegesprek toonden zes van de zeven gemeenten zich overtuigd van de voordelen. Alom tevredenheid over het werk dat was geleverd. Als de kwaliteit van de in te huren expert de doorslag geeft, kun je ook eerst selecteren op de kenmerken van de aangeboden cv s. Daarna vraag je de persoon met de beste kwalificaties om zijn tarief. Als dat tarief onder een vooraf vastgestelde drempel blijft, krijgt die de opdracht. Die variant is zeker de moeite van het proberen waard, hebben wij onlangs ervaren! PIANOo is het Expertisecentrum Aanbesteden voor en door de overheid. Het is onderdeel van het ministerie van Economische Zaken. De handreiking Inhuur derden is te downloaden op www.pianoo.nl of gratis aan te vragen via info@pianoo.nl
20 pm select Werken voor de overheid 2012 Sector Bestuur en organisatie beducht voor oneerlijke concurrentie De opmars van de multi-interimmer De interne interimmer duikt steeds vaker op binnen overheidsland. Zo kent de gemeente Tilburg sinds dit jaar een 55-koppige afdeling van multi-inzetbare ambtenaren. Toch is de rol van de externe consultant daarmee niet uitgespeeld. Ellen Peper, voorzitter van de Raad van Organisatie-Adviesbureaus, ziet ook in dit nieuwe speelveld kansen. Door een goede wisselwerking kan het opdrachtgeverschap aan de overheidszijde worden geprofessionaliseerd. Tekst Rianne Waterval illustratie Cunera Joosten Van ABD Topconsultants tot gemeentelijke pools: steeds vaker kiezen overheidsorganisaties ervoor om tijdelijke klussen zelf uit te voeren. Op de site van het landelijk netwerk Poolcirkels is een scala aan managementpools te vinden die opereren op verschillende niveaus binnen het openbaar bestuur. In tijden van bezuinigingen schieten deze nieuwe clubs van verandermanagers, projectleiders en adviseurs als paddenstoelen uit de grond. Kostenoverwegingen zijn hierbij een belangrijk maar zeker niet het enige uitgangspunt, weet ook Wilbert Wouters. Hij zette voor de gemeente Tilburg de afdeling Programma-, Project- en Interim-management (PPI) op poten. Sinds 1 januari van dit jaar is hij hoofd van deze afdeling, die is ontstaan vanuit het reorganisatieproces Tilburg Transformeert. De Veel winst met professionalisering opdrachtgeverschap projecten binnen de pool variëren van organisatieen ict-advies tot vastgoedontwikkelingsprojecten. Wouters: Het gaat om zo n 600 projecten waarbij per jaar ruim 150 miljoen euro wordt omgezet. Pieken en dalen Het projectmatig werken professionaliseren, dat staat voor het afdelingshoofd centraal. Waar voorheen de rollen van bestuurlijk en ambtelijk opdrachtgever, projectleider en projectmedewerker nogal eens door elkaar liepen, kunnen we nu een beter onderscheid maken. We hebben hiervoor een aantal richtlijnen, methoden en procedures ontwikkeld die gebundeld zijn in de Tilburgse Standaard Projectmatig Werken, aldus Wouters. Daarnaast kunnen we dankzij deze pool de pieken en dalen opvangen binnen de organisatie. Tegelijkertijd verbreden de 55 managers die binnen deze afdeling werkzaam zijn hun context door continu verschillende klussen uit te voeren. Zo worden ook nieuwe dwarsverbanden binnen de organisatie gelegd en leren zij multidisciplinair te werk te gaan. De rol van de opdrachtgever is volgens Wouters van groot belang. Te weinig betrokkenheid, onvoldoende voorbereiding en onduidelijkheid over de doelstellingen en scope leidden in het verleden vaak tot hoge faalkosten van projecten. Deze konden oplopen tot bijna 11 procent van de totale omzet, zegt hij. We kunnen een wereld winnen door professio- Winnaar bestuur & organisatie 1 Hiemstra & De Vries 8,4 Running up 2. BMC 7,4 PWc 7,4 3. Deloitte 6,9* 4. Berenschot 6,7 gedeelde 2e plaats! *Bij dienstverleners die in meerdere sectoren werkzaam zijn kan het rapportcijfer op de sectorlijst afwijken van de hoofdlijst, omdat alleen beoordelingen in de betrokken sector zijn meegenomen