Themabijeenkomst 16 december: Luchtvervuiling, en hoe houden wij Nederland mobiel? Verkeer Toenemende en invloed luchtvervuiling: van milieu-eisen op de sector hoe kan 2 Inhoud Waar komen verkeersemissies in de stad vandaan? Euro-normen katalysator voor innovatie norm vs. praktijk uitlaatgassen Andere innovaties alternatieve brandstoffen elektrisch / waterstof dynamisch verkeersmanagement Klimaatbeleid: synergie of trade-off luchtkwaliteit klimaat hoe houden we NL mobiel? 1
3 Waar komen emissies in de stad vandaan? 4 In 2015 wordt 75% van de in Nederlandse steden uitgestoten NO x veroorzaakt door 15% van de gereden kilometers En het merendeel daarvan is logistiek + bussen bron: TNO 2012 hoe houden we NL mobiel? 2
5 Euro-normen 6 Normen: personenauto s + Class I bestel Benzine Euro 5 = Euro 6 Vanaf Euro 5 ook deeltjeseisen voor benzine Euro 5 deeltjeseis voor benzine en diesel gelijk PM 10 < 4,5 mg/km PN < 6 10 11 (deeltjesaantal) Aanvullende eisen voor real driving emissies in ontwikkeling hoe houden we NL mobiel? 3
7 Drieweg katalysator voor benzine personenauto reduceert tegelijkertijd NO x, HC en CO Mengselverhouding oscilleert tussen arm en rijk in een nauw venster rond λ = 1 ecu Geschikt voor motoren met vonk-onsteking: benzine, LPG en CNG injectors λ regeling is bepalend λ- sensor smoorklep 3-weg katalysator 8 Enablers voor Euro 5/6 Uitlaatgasnabehandeling voor diesels Exhaust gas recirculation (EGR) hoe houden we NL mobiel? 4
9 Normen voor HD voertuigen Huidige emissienormen Euro V of EEV zijn beperkte garantie voor lage praktijkemissies Voor Euro VI aanvullende eisen voor real driving emissies 10 Trends in emissies van transport hoe houden we NL mobiel? 5
11 Utrecht: NO 2 in 2015 - zonder beleidspakket ALU 12 Utrecht: PM 10 in 2015 - zonder beleidspakket ALU hoe houden we NL mobiel? 6
13 Praktijkemissies personenauto s / NO x / stad = norm voor diesel bron: TNO 2013 14 Euro 6 Recente metingen personenauto s diesel / NO x bron: TNO 2013 hoe houden we NL mobiel? 7
15 Praktijkemissies personenauto s diesel / NO x bron: TNO 2013 16 Praktijkemissies personenauto s / PM 10 / stad = norm voor diesel excl. slijtage-emissies bron: TNO 2013 hoe houden we NL mobiel? 8
17 Praktijkemissies personenauto s / PM 10 / stad incl. slijtage-emissies Voor moderne auto s zijn emissies door slijtage van remmen en banden hoger dan PM 10 uitlaatgasemissies bron: TNO 2013 18 Praktijkemissies vrachtauto s / NO x / stad hoe houden we NL mobiel? 9
19 Euro V & VI Metingen zware vrachtauto s / NO 2 20 Praktijkemissies vrachtauto s / PM 10 / stad incl. slijtage-emissies hoe houden we NL mobiel? 10
21 Alternatieve technieken 22 Indicatieve vergelijking van well-to-wheel emissies van verschillende energiedragers bij toepassing in personenauto s luchtverontreinigende emissies elektrisch duurzaam 2015 biogas biodiesel E85 diesel hybride elektrisch NL-mix benzine hybride diesel CNG Bron: TNO 2010 LPG elektrisch kolen benzine WTW CO 2 emissies (excl. ILUC*) *) ILUC = additionele broeikasgasemissies als gevolg van Indirect Land Use Change, omzetting van natuur in landbouwgrond voor productie van biomassa of voedsel hoe houden we NL mobiel? 11
23 Alternatieve brandstoffen Opties CNG / LNG HD NO x voordeel bij Euro V, Euro 6 niet meer PM 10 vergelijkbaar met diesel, maar veel lagere EC-emissie transitiestap naar biogas en synthetisch gas (bijv. power-to-gas) dual fuel LNG lagere CO 2 dan diesel GTL HD bij Euro V ~ 20% lager NO x en PM 10 op korte termijn redelijk grootschalig inzetbaar Biobrandstoffen lokaal nauwelijks/geen emissievoordeel beperkt WTW voordeel vloeibare biobrandstoffen biogas meest duurzaam, maar beperkt beschikbaar 24 Praktijkemissies bussen / NO x / stad hoe houden we NL mobiel? 12
25 Praktijkemissies bussen / PM 10 / stad incl. slijtage-emissies 26 elementair koolstof Praktijkemissies bussen / EC / stad hoe houden we NL mobiel? 13
27 Alternatieve brandstoffen Opties CNG / LNG HD NO x voordeel bij Euro V, Euro 6 niet meer PM 10 vergelijkbaar met diesel, maar veel lagere EC-emissie transitiestap naar biogas en synthetisch gas (bijv. power-to-gas) dual fuel LNG lagere CO 2 dan diesel GTL HD bij Euro V ~ 20% lager NO x en PM 10 op korte termijn redelijk grootschalig inzetbaar Biobrandstoffen lokaal nauwelijks/geen emissievoordeel beperkt WTW voordeel vloeibare biobrandstoffen biogas meest duurzaam, maar beperkt beschikbaar 28 Alternatieve aandrijvingen Opties Batterij-elektrisch lokaal volledig emissievrij beperkte actieradius voertuigen relatief duur laden: conductief / inductief / batterijwissel Hybride lager brandstofverbruik lokaal emissievrij over beperkte afstand plug-in vergroot zero-emission range + rendement makkelijk in bestaande toepassingen in te passen voertuigen goedkoper dan batterij-elektrisch Brandstofcel + H2 lokaal volledig emissievrij geen / minder beperkingen actieradius WTW CO 2 minder gunstig dan batterij-elektrisch hoe houden we NL mobiel? 14
29 Techniek maar dan anders Dynamisch verkeersmanagement Real-time sturen op meerdere criteria doorstroming en rijstijden benutting van netwerk emissies / luchtverontreiniging geluid Gebaseerd op combinatie van real-time meten en modelleren 30 Aanpak: meten > rekenen > beslissen > regelen measure think decide act hoe houden we NL mobiel? 15
31 Multi criteria traffic management Dashboard 32 Klimaatbeleid Synergie of trade-off hoe houden we NL mobiel? 16
33 Klimaatbeleid Synergie of trade-off trade-off: zuinige benzineauto s krijgen diesel-achtig emissiegedrag PM-emissies geen of beperkte lokale emissievoordelen van alternatieve brandstoffen synergie tussen lokale luchtkwaliteitsdoelen en zero-emission voertuigen (elektrisch / waterstof) onder voorwaarde dat lokale luchtkwaliteitsdoelen voorbij 2015 worden aangescherpt korte-termijn motivatie voor in gang zetten lange-termijn transitie 34 Conclusies Conventionele voertuigen zijn moving target Bronbeleid leidt tot veel schonere voertuigen maar was m.n. bij diesels t/m Euro 5/V beperkt effectief LD: Nog onduidelijk hoe schoon m.n. middenklasse Euro 6 diesels in de praktijk gaan zijn HD: Praktijkemissies Euro VI zeer laag Alternatieve brandstoffen hebben beperkt effect op luchtkwaliteit Elektrische aandrijving en waterstof zijn zero-emissie Maar de waarde daarvan hangt af van ambities m.b.t. luchtkwaliteit voorbij 2015 Dynamisch verkeersmanagement kan op milieu geoptimaliseerd worden hoe houden we NL mobiel? 17
35 Colofon - TNO richard.smokers@tno.nl 088 86 68628 www.tno.nl hoe houden we NL mobiel? 18