MODULAIR MODEL PROMEN VOOR GEMEENTERADEN 23 september 2015
Inleiding Met de nieuwe Participatiewet (PW) is één regeling voor de onderkant van de arbeidsmarkt tot stand gebracht. Deze fundamentele wijziging in het sociale domein maakt onderdeel uit van de drie decentralisaties op het gebied van werk, zorg en jeugd en gaat met aanzienlijke bezuinigingen gepaard. Daarnaast groeit het uitkeringsbestand doordat de WSW en de Wajong regelingen zijn dicht gezet en de werkloosheid de afgelopen jaren fors is gestegen. Deze landelijke ontwikkelingen leiden tot een heroriëntatie op de rol en positionering van SWbedrijven, als integraal onderdeel van de gehele uitvoeringsketen in de sociale zekerheid. Met als doel om zoveel mogelijk mensen te laten participeren tegen zo laag mogelijke kosten. In het najaar van 2014 is door het bestuur van Promen gekozen voor scenario 3 Focus op Werk uit het rapport van Robert Capel van 9 oktober 2014. Dit betekent dat er gekozen is voor een toekomstperspectief met Promen als partner in de uitvoering van de Participatiewet. Promen heeft daartoe een nieuw model uitgewerkt, dat toekomstbestendig is en nieuwe mogelijkheden biedt om de bovenstaande ambities te realiseren. Een model dat de bestaande en krimpende SWorganisatie verder optimaliseert en tegelijkertijd de opgebouwde infrastructuur en het uitgebreide netwerk van instellingen en bedrijven inzet voor de re-integratie van de andere doelgroepen uit de PW. De samenwerking tussen Promen en gemeenten is hierbij cruciaal. Een gezamenlijke ambitie en commitment om zoveel mogelijk mensen uit de PW door middel van het beschikbare werk en de infrastructuur bij Promen naar zo regulier mogelijk werk te begeleiden. En door gemeentelijke werkkavels bij Promen onder te brengen, waardoor de uitvoeringskosten van dit werk en tegelijkertijd de uitkeringskosten kunnen worden verlaagd door het aanbieden van nieuwe werkarrangementen bij Promen. In de navolgende hoofdstukken wordt het modulair model van Promen meer in detail gepresenteerd. Daarbij is de volgende opbouw gehanteerd: - De uitgangspunten; - De optimalisaties in de SW; - De nieuwe modulaire PW-dienstverlening; - De financiële consequenties; - Meer dan een verdienmodel. 1
De uitgangspunten Voorop staat dat het bestaande SW-bedrijf verder dient te worden geoptimaliseerd, rekening houdend met de krimp van het aantal WSW-ers en de transitie naar een professioneel SW-/PWbedrijf. De uitvoering van de WSW dient tegen zo laag mogelijke gemeentelijke bijdrage te worden uitgevoerd. Daarnaast dient de nieuwe dienstverlening op het gebied van de PW modulair te worden vormgegeven. Gemeenten maken de beleidskeuzes en willen maatwerk als het gaat over de uitvoering. Dat noodzaakt tot een breed en modulair vormgegeven aanbod op het gebied van reintegratie, detachering, begeleiding, uitvoering en productie voor alle doelgroepen met een arbeidscapaciteit van 20 tot 100%. De keuze voor maatwerk leidt tot een strikte financiële scheiding tussen de SW en de PW. De kosten van het gebruik van de SW-infrastructuur worden overeenkomstig een transparante en door alle gemeenten goedgekeurde systematiek doorbelast aan de PW-activiteiten. De tijdens het traject gerealiseerde opbrengsten komen rechtstreeks ten goede aan de gemeente die de deelnemers heeft aangeleverd. Eventuele overschotten kunnen worden gereserveerd of zelfs worden uitbetaald aan de desbetreffende gemeente. Besparingen op uitkerings- en uitvoeringskosten komen rechtstreeks ten goede aan de deelnemende gemeenten. De nieuwe dienstverlening op het gebied van de PW dient effectief en efficiënt te zijn, waarbij optimaal gebruik wordt gemaakt van de bij Promen en de gemeenten aanwezige kennis, kunde, instrumenten en producten. Overlap dient te worden voorkomen en daar waar nodig kunnen mensen fysiek bij elkaar worden gebracht. Op deze wijze worden de meest optimale condities gecreëerd om te komen tot maximalisering van de uitstroom uit de uitkering tegen zo laag mogelijk kosten. De optimalisaties in de SW Promen voert de WSW uit voor de GR gemeenten. Dit blijft de komende jaren de corebusiness van het bedrijf. Dit dient zo efficiënt en effectief mogelijk te worden vormgegeven. In dit kader is, en wordt, het bestaande SW-bedrijf verder geoptimaliseerd, steeds rekening houdend met de krimp in de SW en de transitie naar een professioneel SW-/PW-bedrijf. Optimalisaties 2014/ 2015 Promen heeft zich in 2014 en 2015 voorbereid op de komst van de PW. In 2014 is het Talentontwikkelplein (TOP) gestart, de leerruimte waar de interne medewerker of een PW-er kan werken aan zijn of haar ontwikkeling door e-learning, begeleiding van de jobcoaches of een training. Daarnaast is de organisatiestructuur slimmer en efficiënter vormgegeven en is de marktbewerking geprofessionaliseerd met gedegen marktanalyses, uitbreiding van werk bij bestaande klanten, gerichte acquisitie, marketingactiviteiten en de invoering van een CRMsysteem. In dezelfde periode is de ontwikkelingstool Werkstap aangeschaft en in gebruik genomen. Hiermee zijn belangrijke randvoorwaarden geschapen om de gemeenten en werkgevers te helpen bij de ontwikkeling en plaatsing van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. 2
Optimalisatie 2016-2019 Kostenbesparing personeel: krimpen zonder te saneren De eerdergenoemde aanpassingen in processen en structuur maken het mogelijk om met minder mensen het werk uit te voeren. Door het niet vervangen van het natuurlijk verloop is er een besparing mogelijk op de personele lasten. Afbouw collectief vervoer In 2015 is met instemming van de OR gestart met het project Collectief Vervoer. In dit project wordt medewerkers geleerd om zelfstandig te reizen van en naar hun werk. Dit bevordert de zelfstandigheid van de medewerker en verlaagt de kosten van het collectief vervoer. Het project zal medio 2016 worden afgerond. Verhoging opbrengsten: doorstroom van binnen naar buiten Promen heeft de afgelopen jaren ingezet op doorstroom van medewerkers van de binnenomgeving naar werk buiten. Medewerkers die de stap maken van Productie Binnen naar Groepsdetachering, Groen & Schoon (G&S) en/of Individuele detachering/ Begeleid werken maken, kunnen zich verder ontwikkelen en zorgen voor hogere opbrengsten. De toegevoegde waarde en daarmee de uurtarieven liggen bij Groepsdetachering, G&S en Individuele detachering/ Begeleid werken hoger dan op de productieafdelingen. Promen wil de beweging van binnen naar buiten de komende jaren versterken en heeft daarbij de ambitie om het percentage medewerkers bij Productie Binnen terug te brengen van 35% naar 25%, hetgeen neerkomt op een doorstroom van 25 medewerkers per jaar gedurende de periode van 2016 tot en met 2019. Groei van detacheringen is mogelijk door de beweging naar een steeds meer inclusieve en flexibele arbeidsmarkt. Werkgevers willen werknemers met een arbeidsbeperking wel een werkplek bieden, maar niet altijd met het uitzicht op een vast contract. Zij hebben daarnaast vaak behoefte aan een flexibele schil om de pieken en dalen in de productie te kunnen opvangen. Nieuwe beschut en arbeidsmatige dagbesteding In het toekomstmodel wordt rekening gehouden met een beperkte instroom op werkplekken Nieuw Beschut. In Capelle aan den IJssel is Promen samen met enkele zorginstellingen en de gemeente deelnemer aan een pilot, met als doel om meer mensen uit de dagbesteding richting regulier of beschut werk te kunnen begeleiden. In Gouda wordt door zorginstellingen samen met Promen een soortgelijk voorstel voor een pilot ontwikkeld. De mogelijke nieuwe activiteiten op dit terrein zijn vooralsnog buiten beschouwing gelaten. De nieuwe modulaire PW-dienstverlening Promen biedt een breed en modulair vormgeven aanbod op het gebied van re-integratie, detachering, begeleiding, uitvoering en productie voor alle doelgroepen met een arbeidscapaciteit van 20 tot 80/100%. De keuze voor een traject is afhankelijk van de kwaliteiten van de PW-er en het werk dat beschikbaar is. De volgende hoofdvormen worden onderscheiden: - Werken met behoud van uitkering - Werken met een tijdelijk contract - Werken met een tijdelijk/ permanent contract en loonkostensubsidie Gemeenten kunnen afhankelijk van de behoefte trajecten inkopen en vormgeven. Alle varianten zijn bedoeld om deelnemers werkfit te krijgen of te houden, en om hun kansen op de arbeidsmarkt te verbeteren. In alle varianten wordt loonwaarde opbrengst gerealiseerd door o.a. gebruik te maken van de werkplekken die vrijkomen als gevolg van de krimp in de SW. PW-ers werken bij 3
Promen in een detacheringsconstructie, via een dienstverband bij Promen of via een traject met behoud van uitkering. De opbrengsten uit het werk bekostigen de eventuele loonkosten en de begeleiding op de werkplek en worden gescheiden van de SW per gemeente verantwoord. De reintegratieactiviteiten worden gedekt uit de trajectvergoedingen van de gemeente. De besparingen op de uitkerings- en uitvoeringskosten komen rechtstreeks ten goede van de gemeente die de PW ers heeft aangemeld. De trajecten onderscheiden zich van elkaar omdat zij zijn gericht op verschillende doelgroepen: Leerwerktraject met behoud van uitkering Deze module is gericht op PW-ers met of zonder (permanente) arbeidsbeperking, met een al dan niet geringe afstand tot de arbeidsmarkt. Een dergelijk traject kan 3 tot 6 maanden duren en indien nodig nog voor 3 maanden worden verlengd. In deze periode is de PW-er 75% van de tijd aan het werk en voert 25% van de tijd re-integratieactiviteiten uit. Besparing op het I-deel van de gemeente vindt plaats door de uitstroom naar regulier werk. Leerwerktraject met een tijdelijk contract Dit traject is gericht op PW-ers zonder of met een geringe arbeidsbeperking, met een afstand tot de arbeidsmarkt. De trajectduur is bijvoorbeeld 9 maanden met en proeftijd/ leerwerkplaats van 2 tot 3 maanden en een dienstverband van 6 maanden. De PW-ers zijn volledig aan het werk. Besparing op het I-deel vindt plaats zowel door het tijdelijk dienstverband bij Promen als door de uitstroom daarna naar een reguliere werkgever. Leerwerktraject met een tijdelijk/ permanent contract en loonkostensubsidie Dit traject is gericht op PW-ers met een arbeidsbeperking en met een langdurige en structurele afstand tot de arbeidsmarkt. De trajectduur is bijv. 9 maanden met een proeftijd/ leerwerkplek van 3 maanden en een dienstverband van 6 maanden. Voor deze PW-ers wordt gebruik gemaakt van het instrument loonkostensubsidie. De PW-ers zijn volledig aan het werk. Besparing op het I-deel van de gemeenten door het tijdelijk dienstverband bij Promen en uitstroom naar regulier werk. In combinatie met een passend en duurzame werkplek is eventueel ook een vast contract mogelijk. Fasering leerwerktrajecten Alle leerwerktrajecten bij Promen zijn fasegewijs opgebouwd: Intake & Diagnose, werken aan ontwikkeling en - wanneer dat wenselijk is - matchen en plaatsen bij een werkgever. In onderstaande figuur is dit schematisch weergegeven: Tijdens de intake/ diagnose fase wordt bekeken wat de afstand is tot de arbeidsmarkt en welke instrumenten ingezet moeten worden om zo snel mogelijk te komen tot een plaatsing op de arbeidsmarkt. Er wordt gekeken naar belemmerende factoren in de leefgebieden en de werknemersvaardigheden. Gedurende de ontwikkelfase worden begeleiding, coaching, groepstraining, e-learning en werkopdrachten ingezet om de ontwikkeling te stimuleren en versneld door te stromen. De ontwikkeling richt zich vooral op de werknemersvaardigheden en het wegnemen van belemmeringen om de stap te kunnen maken naar de arbeidsmarkt. De ontwikkeling vindt zoveel als mogelijk plaats op de werkvloer door gebruik te maken van praktische werkopdrachten. De ontwikkeltool, softwareprogramma Werkstap, ondersteunt de leerwerktrajecten. Het programma biedt een diagnosetool, levert individuele werkopdrachten en geeft uiteindelijk de 4
mogelijkheid om te matchen en te plaatsen. De ontwikkeling van de medewerker wordt in Werkstap bijgehouden en is inzichtelijk voor de trajectbegeleider en de medewerker. Gedurende de leerwerktrajecten wordt er bekeken of er passende werkplekken en vacatures zijn waar de medewerker op geplaatst kan worden. Als dit zo is, wordt de medewerker naar een externe werkplek begeleid. De financiële consequenties In het Toekomstmodel Promen blijven de voordelen van samenwerking op het gebied van de SW volledig bestaan. Door de modulaire opzet van de dienstverlening op het gebied van de PW, wordt bovendien de mogelijkheid geschapen van een zgn. gecontroleerde transitie. Door de opgebouwde infrastructuur en het netwerk van bedrijven tevens in te zetten voor de nieuwe PW activiteiten, kunnen frictiekosten als gevolg van de krimp in de WSW worden voorkomen, kan gericht worden gewerkt aan de transitie naar een professioneel PW-bedrijf en kan de gemeentelijke bijdrage worden verlaagd. De keuze voor maatwerk bij de uiteindelijke vormgeving van de nieuwe PW-activiteiten noodzaakt tot een strikte financiële scheiding van de SW en een volledig toerekening van kosten en opbrengsten aan de PW-exploitaties per gemeente. Dat betekent dat resultaten ook daar genomen worden en niet verrekend worden met de SW-activiteiten. Op deze wijze kunnen de gemeenten naar eigen inzicht en op eigen tempo activiteiten onder brengen in hun eigen PW-deel en daarmee het lokale arbeidsmarktbeleid vormgeven. Het winstpotentieel van de nieuwe PW-activiteiten komt volledig ten goede aan de individuele gemeente. In directe zin middels de besparingen op het I-deel en in indirecte zin door de gerealiseerde loonwaarde opbrengst in de eigen PW-exploitatie. Vanuit deze loonwaarde opbrengsten kunnen de loon- en additionele kosten worden gedekt en kunnen overschotten opnieuw worden ingezet voor nieuwe werkarrangementen en re-integratieactiviteiten. Het bovenstaande kan als volgt schematisch worden weergegeven: Promen SW-activiteiten PW-activiteiten Gouda Waddinxveen Capelle a/d IJssel Krimpen a/d IJssel Krimpenerwaard Zuidplas 5
Om inzicht te krijgen in de financiële consequenties is uitgaande van het aantal trajecten uit het lopende Ondernemingsplan Promen 2015 (voor 2019: ca 450 trajecten) een financieel toekomstscenario uitgewerkt, dat in 2019 het volgende beeld geeft: Voor Promen: Bedragen x 1.000,= Promen 2019 Resultaat SW excl. PW -4.419 Optimalisaties 888 Nieuw beschut 200 Totaal -3.331 Aantal PW-trajecten 458 Toerekening PW Kostentoerekeningen PW 1.758 Totaal -1.574 Voor gemeenten: Bedragen x 1.000,= Promen 2019 Aantal PW-trajecten 458 Opbrengst loonwaarde 2.250 Loonkosten WML -/- loonkosten subsidie -1.099 Additionele kosten PW -1.013 Totaal 138 Gemeenten 2019 Besparing I deel (incl. loonkosten subsidie) 1.999 Totale besparing Promen en gemeenten 2.136 Trajectkosten (participatiemiddelen) -1.031 Netto opbrengst 1.106 Gemeentelijke bijdragen SW 1.574 6
Meer dan een verdienmodel Om de geschetste resultaten ook daadwerkelijk te realiseren is het nodig dat niet alleen de budgetten maar ook de mensen bij elkaar worden gebracht. Niet alleen integraal kijken maar ook integraal werken en sturen. Om het toekomstmodel zowel maatschappelijk als financieel optimaal te laten renderen is het van cruciaal belang dat intensief wordt samengewerkt aan de realisatie van de gezamenlijke opgave: zoveel mogelijk mensen uit de Participatiewet zo regulier mogelijk te laten werken. Aangevuld met een strakke sturing op de bereikte resultaten, zodat successen kunnen worden gevierd en waar nodig tijdig kunnen worden bijgestuurd. 7