Presentatie Nederlandse Vereniging Bouw Kostendeskundigen Zeist 26 mei 2011
1930 1970 Veilingen, taxaties & schaderegeling 1990 1997 Specialisatie & Focus 1970 1980 Expansie 1997-2007 Diversificatie 1980 1990 Acquisities & internationalisatie 2007 - present Herstructurering en herijking corebusiness Introductie
Ca. 230 medewerkers Ca. 10.000 taxaties per jaar Verzekeringen Verzekeringstaxaties van Gebouwen en Bedrijfsinventaris Risk Engineering Surveys Contra-Expertises bij schade s Bedrijfseconomisch Taxaties van Roerende- en Onroerende Zaken Introductie
Research Marktonderzoek en analyses Real Estate Vastgoed advisering Specials Risico inspecties Taxaties van Kunst en kostbaarheden Taxaties in de grafische industrie Taxaties van Immateriele activa Bouwkundige vooropnamen Introductie
Klanttevredenheid Troostwijk is actief bezig met het optimaliseren van het taxatieproces, als voorbeeld zijn wij ISO 9001 gecertificeerd. Dit alles zal de klanttevredenheid zeker vergroten. Na het laatste onderzoek kregen wij van onze klanten gemiddeld een: 7,9 Introductie
Organogram Troostwijk Groep B.V. Troostwijk Taxaties B.V. Bbci Frijwijk B.V. Troostwijk Real Estate B.V. Troostwijk Expertises B.V. Apresa B.V. Introductie
Nederland & Duitsland - Amsterdam - Rotterdam - Groningen - Frankfurt am Main Introductie
Europa - Zweden - Polen - Duitsland - België - Frankrijk - Spanje - Portugal - Italië Introductie
Wereld - Europa - Rusland - Afrika - Mumbai - Bangkok - Singapore - Jakarta - Sydney - Sao Paulo - Mexico - Dalles - New York Introductie
Kernwoorden Onderscheidend Voorspellend Integer Proactief Kwalitatief Geen belangenverstrengeling Procesbeschrijving
Al onze taxateurs zijn volledig gekwalificeerd: - en/of lid van de NVM - en/of geregistreerd bij VastgoedCert - en/of lid van de Royal Institution of Chartered Surveyors - en werken conform ISO 9001 Procesbeschrijving
De vastgoedmarkt in Nederland - Kantorenmarkt - Bedrijfsruimtemarkt - Winkelmarkt - Woningmarkt - Trends in de huidige markt Ontwikkeling vastgoedmarkt
Kantorenmarkt Verhuurmarkt: Veel vervangingsvraag, waarbij meer meters worden ingeruild voor minder meters en waarbij verouderde kantoren worden ingeruild voor moderne duurzame kantoren Aanbod sterk gestegen van 6,5 miljoen m² ultimo 2006 naar 7,9 miljoen m² ultimo 2010 Structurele component (> 3 jaar) in aanbod zorgwekkend 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0 Opname 12-maands voortschrijdend (in mln m²) 2007 2008 2009 2010 2011 Aanbod naar ouderdom ultimo 2010 17% 16% 12% 18% 9% 28% < ½ jaar ½-1 jaar 1-2 jaar 2-3 jaar 3-5 jaar > 5 jaar Ontwikkeling kantorenmarkt
Daling huurprijzen lijkt mee te vallen, echter huurprijzen worden sterk ondersteund door incentives (huurvrije periodes, etc) 160 Ontwikkeling gemiddelde huurprijs (in per m² per jaar) 150 140 130 120 110 100 2006 2007 2008 2009 2010 2011 gem. huurprijs excl. incentives Ontwikkeling kantorenmarkt
Beleggingsmarkt: Aantal transacties fors lager dan voor de crisis Bruto aanvangsrendementen sterk gestegen. Echter voor het topsegment herstel in 2010 Interesse van beleggers vooral in topsegment: moderne, langdurig verhuurde (> 10 jaar) panden, in één van de vijf grote kantoorsteden Aanbod in topsegment beperkt, verschuiving van focus naar het segment net daaronder (eind 2010) Prijzen nog steeds onder topjaar 2007, maar prijzen voor het topsegment trekken weer aan Ontwikkeling kantorenmarkt
Ontwikkeling beleggingen en bruto aanvangsrendementen Beleggingsvolume (in mln.) Bruto aanvangsrendementen 8.000 7.000 6.000 5.000 4.000 3.000 2.000 1.000 0 2006 2007 2008 2009 2010 8,50% 8,25% 8,00% 7,75% 7,50% 7,25% 7,00% 6,75% 6,50% 6,25% 6,00% 2006 2007 2008 2009 2010 Nieuwbouw BAR (v.o.n.) Bestaande bouw BAR (k.k.) Ontwikkeling kantorenmarkt
Winkelmarkt Verhuurmarkt: Vraag concentreert zich op A-locaties en winkelcentra. Vraag komt vooral van winkelketens en (franchise) formules Het aanbod op de B- en C-locaties is sterk gestegen, zowel huurprijzen als koopprijzen staan hier sterk onder druk 0,6 0,5 0,4 Opname 12-maands voortschrijdend (in mln. m²) 1.400 1.200 1.000 800 Aanbod (x 1.000 m²) 0,3 600 0,2 400 0,1 200 0 2008 2009 2010 2011 0 2006 2007 2008 2009 2010 Ontwikkeling winkelmarkt
Huurprijzen voor het topsegment relatief stabiel gebleven. Huurprijzen staan vooral onder druk op B- en C-locaties Huurprijzen op GDV/PDV-locaties (bouwmarkten, woonboulevards, etc.) staan sterk onder druk. Gem. huurprijs winkelruimte (in per m² per jaar) Gem. Huurprijs GDV/PDV-locaties (in per m² per jaar) 250 230 80 78 76 210 74 190 72 170 70 150 2007 2008 2009 2010 2011 68 2007 2008 2009 2010 2011 Ontwikkeling winkelmarkt
Beleggingsmarkt: Interesse in winkelcentra neemt toe. Vastgoedfondsen en institutionele beleggers verschuiven focus naar dit segment. Particulieren hebben vooral interesse in winkelpanden op A-locaties Het aanbod van dit soort winkelpanden is echter beperkt De aanvangsrendementen voor winkelcentra en winkels op A-locaties scherpen weer iets aan Voor overige winkels staan aanvangsrendementen nog steeds onder opwaartse druk, vooral op C-locaties Ontwikkeling winkelmarkt
Ontwikkeling beleggingen en bruto aanvangsrendementen 2.500 2.000 1.500 1.000 500 0 Beleggingsvolume (in mln.) 2006 2007 2008 2009 2010 Bruto aanvangsrendementen 9,00% 8,50% 8,00% 7,50% 7,00% 6,50% 6,00% 5,50% 5,00% 2006 2007 2008 2009 2010 winkelcentra GDV/PDV A-locaties overig Ontwikkeling winkelmarkt
Bedrijfsruimtemarkt Verhuurmarkt: Vraag de laatste twee jaar sterk teruggelopen Aanbod sterk gestegen (boven de 11 miljoen m²), de structurele component binnen dit aanbod neemt verder toe Aanbod bedrijfsunits ook fors toegenomen door nieuwbouw afgelopen jaren 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0 Opname 12-maands voortschrijdend (in mln m²) 18% Aanbod naar ouderdom ultimo 2010 5% 8% 19% 18% <1/2 jaar 1/2-1 jaar 1-2 jaar 2-3 jaar 3-5 jaar > 5jaar 2007 2008 2009 2010 2011 32% Ontwikkeling bedrijfsruimtemarkt
Logistieke markt zorgt voor opleving vraag in 2010 Vraag neemt vooral toe in tweede helft van 2010 dankzij groei wereldhandel 1,4 Opname 12-maands voortschrijdend (in mln m²) 1,2 1 0,8 0,6 0,4 0,2 0 2007 2008 2009 2010 2011 Ontwikkeling bedrijfsruimtemarkt
Huurprijzen staan onder druk door overaanbod 55 Gem. huurprijs (in per m² per jaar) 50 45 40 2006 2007 2008 2009 2010 2011 bedrijfsruimte logistiek Ontwikkeling bedrijfsruimtemarkt
Beleggingsmarkt: Focus ligt op logistiek vastgoed, met name nieuwe logistieke ruimten en bestaande moderne logistieke ruimten (<10 jaar) Schaarste aan goed product op logistieke markt Prijzen voor bedrijfsruimten sterk gedaald Aanvangsrendementen voor topsegment logistiek scherpen weer aan Beleggingsvolume (in mln.) Bruto aanvangsrendementen 2.000 1.500 1.000 500 0 2006 2007 2008 2009 2010 9,50% 9,00% 8,50% 8,00% 7,50% 7,00% 6,50% 6,00% 2006 2007 2008 2009 2010 Logistiek Overige bedrijfsruimte logistiek bedrijfsruimte Ontwikkeling bedrijfsruimtemarkt
Woningmarkt Top woningmarkt 3 e kwartaal 2008 Markt zit nog steeds op slot Aantal verkopen sterk gedaald (-40% 2010 t.o.v. 2006) Aanbod hoog, vraagprijs sluit niet aan op wat potentiële koper bereid zijn te betalen Aangescherpte eisen voor hypotheekverstrekking zetten rem op de markt Opgehoogde NHG-grens heeft slechts klein effect Steeds moeilijker voor starters om woning te kopen, hierdoor stokt de doorstroming op de verhuurmarkt Grootste probleem zit in het duurdere segment, prijsdruk hier vele malen hoger dan in het goedkopere segment Ontwikkeling woningmarkt
Ontwikkeling gemiddelde koopsom woningen 300.000 275.000 250.000 225.000 200.000 175.000 150.000 I 2007 II III IV I 2008 II III IV I 2009 II III IV I 2010 II III IV Eengezinswoning: totaal Appartementen Woningen: totaal Ontwikkeling woningmarkt
Verschil prijzen 4 e kwartaal 2010 t.o.v. 3 e kwartaal 2008 en 1 e kwartaal 2007 Eengezinswoningen Appartementen Totaal t.o.v. K1 2007 t.o.v. K3 2008-2% -9% -4% -10% +9% -5% Ontwikkeling woningmarkt
Algemene trends Aanscherping financieringseisen banken -> daling aantal transacties Aantal omvangrijke deals afgenomen Buitenlandse beleggers (met name Duitse) terug in de markt Focus op Prime vastgoed -> tweedeling in de vastgoedmarkten wordt steeds groter Overaanbod op kantorenmarkt en bedrijfsruimtemarkt -> structurele component zorgwekkend, nog geen oplossingen voor het probleem Nieuwbouw neemt af Duurzaamheid 2011 herstel vastgoedmarkt? Waarschijnlijk niet Trends vastgoedmarkt
Eventuele vragen Ontwikkeling vastgoedmarkt
Dank voor uw aandacht!