INVESTMENT SNAPSHOT. Nederland Januari Cushman & Wakefield Research Publicatie
|
|
- Tine Groen
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 INVESTMENT SNAPSHOT Nederland Januari 2012 DE BELEGGINGSMARKT IN 2011 ALGEMEEN Het jaar 2011 begon met een positieve stemming op zowel de gebruikers als de beleggingsmarkt. Ondanks dat de beleggingsniveaus in de eerste maanden van 2011 niet die van 2010 evenaarden waren de verwachting voor heel 2011 nog relatief positief. De aanhoudende stroom aan negatieve berichten over de Eurocrisis en de teleurstellende cijfers over onder andere werkloosheid, economische groei, detailhandelsomzetten en leegstand zorgden er echter voor dat vanaf de zomer van 2011 het vertrouwen van beleggers en financiers snel daalde snel. Ondanks de positieve start werd over heel 2011 het laagste beleggingsvolume van de afgelopen tien jaar geregistreerd. In totaal werd er in 2011 EUR 3,279 miljard in commercieel onroerend goed geïnvesteerd (winkels, kantoren, bedrijfsruimte en hotels & leisure). Waar in 2010 de verkoop van diverse grootschalige transacties het totale volume stuwden, bleven dergelijke grootschalige transacties in 2011 grotendeels uit. Het feit dat veel banken door toegenomen onzekerheid halverwege 2011 hun deuren weer sloten en het verkrijgen van financiering weer een zeer lastige opgave werd droeg sterk bij aan het lagere beleggingsvolume. Beleggers waren in 2011, net als in de voorgaande jaren, voornamelijk gefocust op langjarig verhuurd top product in de grote steden. Het gat tussen primair en secundair vastgoed nam hierdoor in alle sectoren verder toe. Financiering, kwaliteit, locatie, verzorgingsgebied, solvabiliteit en lange huurcontracten behoorden tot de sleutelwoorden van 2011.
2 Grafiek 1: Beleggingsvolumes Miljard Kantoren Bedrijfsruimte Winkelruimte Hotel & Leisure Financiering, kwaliteit, locatie, bereikbaarheid, verzorgingsgebied, solvabiliteit en lange huurcontracten behoorden tot de sleutelwoorden van EUR Geïnvesteerd in commercieel vastgoed in 2011 Grafiek 2: Aandeel per beleggingscategorie 2011(%) 6% KANTORENBELEGGINGSMARKT 2011 Waar winkelvastgoed in 2010 voor het eerst de grootste beleggingsklasse was, waren dat in 2011 weer de kantoren. In de afgelopen tien jaar waren kantoren over het algemeen de grootste beleggingsklasse, in 2010 werd door de verkoop van een aantal grootschalige winkelcentra de beleggingsklasse winkels voor het eerst het grootst. Dat kantoren in 2011 weer de boventoon voerden is echter wel verrassend te noemen, door de vele negatieve berichten over de leegstand op de kantorenmarkt was het niet de verwachting dat kantoren in 2011 het hoogste beleggingsvolume zouden noteren. De verkoop van enkele grootschalige kantoren in Rotterdam, Den Haag en Amsterdam zorgde er echter voor dat kantoren weer de grootste beleggingscategorie waren. Daarnaast werden er dit jaar slechts een handjevol grootschalige winkeltransacties geregistreerd waardoor het beleggingsvolume in deze categorie significant lager was. In totaal werd in 2011 voor ruim EUR 1,314 miljard in kantoren geïnvesteerd. Ondanks dat kantoren daarmee in 2011 weer de grootste beleggingscategorie was daalde het totale belegde volume in kantoren ten opzichte van 2010 met 40%. De langverwachte verkoop van diverse distressed portefeuilles, die diverse partijen nog in hun bezitten hebben, bleef ook in 2011 uit. 40% 37% 17% Kantoren Bedrijfsruimte Winkelruimte Hotel & Leisure Foto 1: Kantoorgebouw A-factorij in Amsterdam De grootste transacties werden in 2011 geregistreerd op de top locaties in de grote steden in de Randstad. Het top bruto aanvangsrendement van 6,05% (k.k.) voor de Zuidas bleef stabiel, aanvangsrendementen voor secundaire locaties stonden onder druk en lieten op sommige locaties een stijging zien.
3 WINKELBELEGGINGSMARKT 2011 Ondanks dat de grootste single-asset beleggingstransactie van 2011 een winkeltransactie betrof (Piazza Center Eindhoven), daalde het winkel beleggingsvolume met 46% ten opzichte van Waar in 2010 nog diverse grootschalige winkeltransacties werden geregistreerd bleven deze in 2011 grotendeels uit. Het verslechterde sentiment en de aanhoudende negatieve berichten over het consumentenvertrouwen en de detailhandelsomzetten zorgden ervoor dat beleggers in 2011 erg terughoudend waren. Ook de schaarste aan top product en de beperkte beschikbaarheid van financiering droegen er aan bij dat het beleggingsvolume sterk daalde. In totaal werd er in 2011 ruim EUR 1,195 miljard in winkels belegd. Het overgrote deel van het beleggingsvolume werd in winkelcentra belegd; het belegde volume in PDV/GDV locaties daalde verder. Opvallend was het aantal particuliere beleggers die in 2011 betrokken waren bij de aankoop van diverse grootschalige winkelcentra. Zo werd een deel van winkelcentrum de Weiert in Emmen door een enkele private belegger gekocht en winkelcentrum Piazza Center in Eindhoven door een consortium van drie private beleggers. De top bruto aanvangsrendementen zijn in 2011 relatief stabiel gebleven. Het laagste bruto aanvangsrendement wordt nog steeds op de Kalverstraat in Amsterdam geregistreerd, eind 2011 lag het bruto aanvangsrendement hier op circa 4,7% (k.k.). Bruto aanvangsrendementen voor PDV/GDV locaties en secundair vastgoed stegen licht ten opzichte van voorgaand jaar. Foto 2: Piazza Center Eindhoven Grootste single-asset transactie in 2011 (EUR ) Grafiek 3: Verdeling winkelvastgoed beleggingsvolume 2011 BEDRIJFSRUIMTE - LOGISTIEKEBELEGGINGSMARKT 2011 Het beleggingsvolume in bedrijfsruimte/logistiek vastgoed is in 2011 licht gedaald. Ten opzichte van het totale belegde volume steeg het aandeel van bedrijfsruimte/logistiek vastgoed echter significant. In 2010 werd 12% van het totale beleggingsvolume geïnvesteerd in bedrijfsruimte/logistiek vastgoed. In 2011 was dit 17%. Daarmee laat de sector wel zien dat het in toenemende mate wordt gezien als een interessante beleggingscategorie. In de loop van 2011 nam echter, net als in de andere beleggingscategorieën, het volume af. In totaal werd er in 2011 ruim EUR 568 miljoen in bedrijfsruimte/logistiek vastgoed geïnvesteerd. In het eerste kwartaal van 2011 werd daarbij het hoogste beleggingsvolume in bedrijfsruimte/logistiek vastgoed sinds het derde kwartaal van 2008 geregistreerd. Diverse grootschalige transacties stuwden het totale beleggingsvolume. Bedrijfsruimte/logistiek vastgoed beleggers waren in 2011 voornamelijk gefocust op top product op de logistieke hotspots (Amsterdam, Rotterdam en de logistieke banaan ). Bruto aanvangsrendementen voor de top locaties bleven relatief stabiel. Het laagste bruto aanvangsrendement wordt geregistreerd op Amsterdam Schiphol, het aanvangsrendement is hier met 10 basispunten gedaald ten opzichte van 2010 naar circa 7,6% (k.k.). Aanvangsrendementen voor secundair vastgoed op de secundaire locatie stonden in 2011 onder een lichte opwaartse druk. De vraag naar degelijke locaties nam in 2011 verder af. Retail Warehousing 7% Winkelstraten 29% Buurtcentra 1% Supermarkten 3% Winkelcentra 60% Infographic 1: % Beleggingsvolume bedrijfsruimte t.o.v. totaal 12% 17% Percentage belegde volume in bedrijfsruimte t.o.v. het totale beleggingsvolume
4 VOORUITBLIK OP DE BELEGGINGSMARKT 2012 In lijn met de economie en de gebruikersmarkt zijn de verwachtingen voor de beleggingsmarkt in 2012 gespannen. Cushman & Wakefield verwacht dat er in 2012 een totaal beleggingsniveau van circa EUR 3 miljard in commercieel vastgoed (kantoren, winkels, bedrijfsruimte en horeca & leisure) gerealiseerd zal worden. Het beleggingsvolume zal daarmee gelijk blijven of zelfs iets lager uitkomen dan dat van De voortdurende economische onzekerheid, de schaarste aan goed product en het feit dat financiering met realistische voorwaarden slechts beperkt beschikbaar is dragen hier sterk aan bij. In 2012 zullen vanwege de beperkte financiering slechts een select aantal grootschalige beleggingstransacties zullen plaatsvinden. Waar Duitse beleggers in de afgelopen jaren zeer actief waren op de Nederlandse beleggingsmarkt begonnen deze zich in de loop van 2011 terug te trekken. De verwachting is dat dit in 2012 verder zal doorzetten en het overgrote deel van de activiteit van Duitse beleggers zich aan verkoopkant zal afspelen in Het vertrek van de Duitse beleggers zal ook tot gevolg hebben dat het aanbod van top product in 2012 zal toenemen. Partijen die in 2012 actief zullen zijn aan de aankoopkant zijn naar de verwachting voornamelijk equity spelers en institutionele beleggers, waarbij voornamelijk de laatste genoemde partijen in 2012 een hoofdrol zullen spelen. Miljard Grafiek 4: Totale beleggingsvolume 2000 verwachting Verwacht volume 9 10 Gerealiseerd volume In 2012 ligt de focus van kantorenbeleggers op de Randstad. Amsterdam geldt hierbij als de absolute toplocatie gevolgd door Rotterdam en Utrecht. De vraag naar kantoorruimte wordt wellicht iets gedrukt door het bericht dat de overheid (de grootste kantoorgebruiker in Den Haag) binnen 10 jaar circa m² wil afstoten. Naast de standaard voorwaarden zoals die de afgelopen crisis jaren voor alle transacties golden: kwaliteit van gebouw, sterke huurder en lange huurcontracten neemt in 2012 ook het belang van de bereikbaarheid toe. Waarbij de voorkeur van beleggers in toenemende mate naar goed bereikbare stationslocaties uitgaat. Het is daarnaast de verwachting dat er in 2012 enkele distressed kantoren portefeuilles verkocht gaan worden met significante discounts, de markt krijgt hierdoor te maken met meer aanbod van secundair vastgoed. De verkoop van de distressed portefeuilles zullen er voor zorgen dat er voor het eerst sinds het begin van de crisis referentie transacties ontstaan voor dit type product. Deze referentie transacties zullen ertoe leiden dat enkele andere distressed portefeuilles met een grote hoeveelheid secundair vastgoed gedwongen worden om verder af te waarderen. De verwachting voor de winkelbeleggingsmarkt in 2012 is dat dit ten opzichte van voorgaand jaar niet veel zal veranderen. Voorkeur van beleggers blijft voor de grote steden en de winkelgebieden met een sterke trekkracht, dominante positie en een significant en welvarend verzorgingsgebied. Detailhandelsomzetten, internetbestedingen en consumentenvertrouwen zijn enkele factoren die desondanks in 2012 een sterke invloed op de winkelmarkt zullen hebben. Secundaire locaties zullen hier het meest onder leiden en zowel bij beleggers en gebruikers zal de interesse voor deze locaties verder teruglopen. Voor PDV/GDV locaties is in 2012 de huurdersmix van cruciaal belang, transacties zullen voornamelijk plaatsvinden op locaties met een sterke trekker zoals een Media Markt of een Albert Heijn. De verkoop van enkele distressed portefeuilles zullen er in 2012 voor zorgen dat andere distressed portefeuilles gedwongen worden om af te waarderen. Grafiek 5: Belangrijke factoren winkelmarkt 2009 verwachting ,00% 1,50% 1,00% 0,50% 0,00% Bruto modaal inkomen Consumptie huishoudens (%) Koopkracht, statisch, mediaan, alle huishoudens (%) -0,50% -1,00% -1,50% -2,00% -2,50% -3,00% Bron: C&W o.b.v. CPB
5 Een interessant verband dat er historisch gezien lijkt te zijn tussen de economische groei en het belegde vermogen in bedrijfsruimte duidt er op dat in tijden van lagere economische groei het aandeel van het belegde volume in bedrijfsruimte ten opzichte van het totale belegde volume stijgt. In grafiek 6 is te zien dat na de aanslagen van 11 september de economische groei in 2001, 2002 en 2003 daalde en het percentage belegd vermogen in bedrijfsruimte ten opzichte van het totale beleggingsvolume juist steeg. Ook in de periode 2008 en 2009 was deze trend waar te nemen. Voor 2012 zijn de voorspellingen van het centraal planbureau dat de economie zal krimpen met circa 0,5%. De verwachting van Cushman & Wakefield is dan ook dat in 2012 het percentage belegd volume in bedrijfsruimte ten opzichte van het totale beleggingsvolume verder zal stijgen. De focus van bedrijfsruimte/logistiek vastgoed beleggers zal daarbij in 2012 met name op logistieke complexen op de logistieke hotspots liggen. De interesse naar dit type product wordt in 2012 ook versterkt door de toenemende internet verkopen en de daardoor sterk toenemende vraag naar hoogwaardige logistieke ruimte. Grafiek 6: Percentage bedrijfsruimte t.o.v. totale beleggingsvolume 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% % 4% 3% 2% 1% 0% -1% -2% -3% -4% Bedrijfsruimten Overig Economische groei De sleutelwoorden van 2012 zijn financiering, kwaliteit, bereikbaarheid, winkelvastgoed, institutionele beleggers, stijgende internetverkopen, vertrouwen en solvabiliteit. CONTACT The Netherlands Tel: +31 (0) Fax: +31 (0) Dit rapport is opgesteld door Cushman & Wakefield voor het gebruik door degenen met een interesse in commercieel vastgoed en dient uitsluitend ter informatievoorziening. Dit document is niet bedoeld als een uitputtende beschrijving van de markten of marktontwikkelingen. In het rapport is gebruik gemaakt van informatie verkregen uit openbare bronnen welke Cushman & Wakefield betrouwbaar acht. Deze informatie is echter niet geverifieerd en we kunnen dan ook niet garanderen dat deze juist en volledig is. Hoewel bij het samenstellen van de inhoud van dit rapport de grootst mogelijke zorgvuldigheid is betracht, verstrekte Cushman & Wakefield geen garanties met betrekking tot de toereikendheid, juistheid of volledigheid van de informatie in dit rapport en Cushman & Wakefield wijst uitdrukkelijk iedere aansprakelijkheid af voor fouten of omissies die daarin voorkomen. De gebruiker draagt zelf verantwoording voor het controleren van de juistheid, volledigheid of bruikbaarheid van de betreffende informatie. Alle uitingen van opinie zijn onderhevig aan verandering. Onze schriftelijke en voorafgaande goedkeuring is vereist voordat dit rapport in zijn geheel of gedeeltelijk kan worden gereproduceerd. Indien u geen informatie van Cushman & Wakefield of een gelieerde onderneming wenst te ontvangen, stuurt u dan een met uw gegevens naar unsubscribe@eur.cushwake.com met "Uitschrijven" als onderwerp Cushman & Wakefield, Alle rechten voorbehouden. Carien in t Veld Senior Research Consultant Tel: +31 (0) Mob: +31 (0) carien.intveld@eur.cushwake.com Michiel Boonen Research Consultant Tel: +31 (0) Mob: +31 (0) michiel.boonen@eur.cushwake.com Stefan Kamphuis Research Trainee Tel: +31 (0) Mob: +31 (0) stefan.kamphuis@eur.cushwake.com
Presentatie door: Jeroen Lokerse CUSHMAN & WAKEFIELD KANSEN EN BEDREIGINGEN IN DE NEDERLANDSE WINKELMARKT
Presentatie door: Jeroen Lokerse CUSHMAN & WAKEFIELD KANSEN EN BEDREIGINGEN IN DE NEDERLANDSE WINKELMARKT Inhoud Introductie spreker: drs. Jeroen M. Lokerse MSRE MRICS Korte introductie Cushman & Wakefield
Nadere informatieCushman & Wakefield. Jan-Willem Bastijn, Managing Partner. Vastgoedmarkt Trends Congres. Santpoort, 20 april 2010
Cushman & Wakefield Jan-Willem Bastijn, Managing Partner Vastgoedmarkt Trends Congres Santpoort, 20 april 2010 INHOUD 1. State of the world 2. State of Europe 3. State of the nation 4. Veranderende fundamenten
Nadere informatieKantorenmarkt Nederland 4e kwartaal 2018
Opname De opname in het vierde kwartaal van 218 bedroeg circa 44. m², dit is vrijwel gelijk aan het derde kwartaal (49. m²). Ten opzichte van het vierde kwartaal in 217 lag de opname zo n 19% lager. Gemeten
Nadere informatieOost-Nederland REGIONALE MARKTONTWIKKELINGEN KANTORENMARKT. Marktstructuur. Vraag. Aanbod
REGIONALE MARKTONTWIKKELINGEN KANTORENMARKT Oost-Nederland Marktstructuur Voorraad kantoorruimte in Oost-Nederland (*1. m²) 43.8 4.136 2.481 Overig Nederland In de oostelijke provincies is ruim 13% van
Nadere informatieDe opmars van zorgvastgoed
De opmars van zorgvastgoed september 2014 www.dtz.nl Duidelijk. DTZ Zadelhoff De opmars van zorgvastgoed Met een gemiddeld aandeel van 56% van het totale investeringsvolume, lag de nadruk op de beleggingsmarkt
Nadere informatieZuid-Nederland REGIONALE MARKTONTWIKKELINGEN KANTORENMARKT. Marktstructuur. Vraag. Aanbod
REGIONALE MARKTONTWIKKELINGEN KANTORENMARKT Zuid-Nederland Marktstructuur Voorraad kantoorruimte in Zuid-Nederland (*1. m²) 42.2 2.15 5.518 Overig Nederland Het totale oppervlak aan kantoormeters in en
Nadere informatieVastgoedrapport Groningen Assen 2011
Vastgoedrapport Groningen Assen 2011 9 Beleggersmarkt 2011 9.1 Veranderend investeringsgedrag: vastgoed met weinig risico Klik hier direct door naar regionale ontwikkelingen > Veranderend investeringsgedrag:
Nadere informatieNoord-Nederland REGIONALE MARKTONTWIKKELINGEN KANTORENMARKT. Marktstructuur. Vraag. Aanbod
REGIONALE MARKTONTWIKKELINGEN KANTORENMARKT Noord-Nederland Marktstructuur Voorraad kantoorruimte in Noord-Nederland (*1. m²) 46.787 643 973 1.222 Drenthe Friesland Groningen Overig Nederland De drie noordelijke
Nadere informatieRegio Amsterdam. Kantorenvisie. Januari 2010. Amstelveen. 40% minder opname kantoorruimte. Grootste transacties. 40% minder opname kantoorruimte
Research Kantorenvisie Regio Amsterdam Januari 2010 40% minder opname kantoorruimte De negatieve economische ontwikkelingen in Nederland in 2009 hebben bijgedragen aan een terugval in de opname van kantoorruimte
Nadere informatieNoordwest-Nederland REGIONALE MARKTONTWIKKELINGEN KANTORENMARKT. Marktstructuur. Vraag. Aanbod
REGIONALE MARKTONTWIKKELINGEN KANTORENMARKT Noordwest- Marktstructuur Voorraad kantoorruimte in Noordwest- (*1. m²) 38.116 11.59 Overig In Noordwest- ligt circa 23% van de landelijke kantorenvoorraad.
Nadere informatieZuidwest-Nederland REGIONALE MARKTONTWIKKELINGEN KANTORENMARKT. Marktstructuur. Vraag. Aanbod
REGIONALE MARKTONTWIKKELINGEN KANTORENMARKT Zuidwest-Nederland Marktstructuur Voorraad kantoorruimte in Zuidwest-Nederland (*1. m²) 35.536 13.629 459 Overig Nederland In Zuidwest-Nederland ligt circa 29%
Nadere informatieHalfjaarverslag Woningen Winkels Bedrijfsruimten
Halfjaarverslag 2017 Woningen Winkels Bedrijfsruimten Institutioneel beleggen in Nederlands vastgoed Altera Vastgoed is een Nederlands niet-beursgenoteerd vastgoedfonds voor institutionele beleggers, dat
Nadere informatieVastgoedrapport Groningen Assen 2011
Vastgoedrapport Groningen Assen 2011 Managementsamenvatting 2011 Het Vastgoedrapport Groningen-Assen 2011 stelt zich ten doel om een belangrijke informatiebron te zijn voor de hele regionale vastgoedsector.
Nadere informatieDe Nederlandse Kantorenmarkt medio 2013
De Nederlandse Kantorenmarkt medio 2013 Economische indicatoren (in %) 2010 2011 2012 2013* 2014* Economische groei 1,7 1,0-1,2-1,25 0,75 Werkloosheid 5,5 5,4 6,4 8,5 9,25 nflatie 1,3 2,3 2,5 2,8 2,0 *
Nadere informatiejul/09 mei/09 jun/09 sep/09 sep/08 jan/09 feb/09 mrt/09 jun/09 aug/09 sep/09 aug/09
HAAGSE MONITOR ECONOMISCHE RECESSIE 7 Deze monitor geeft zowel prognoses als gerealiseerde cijfers weer. Het vaststellen van gerealiseerde cijfers kost tijd, maar worden, zodra deze bekend zijn, in de
Nadere informatieRegio Amsterdam. Kantorenvisie. Januari 2011 Beukenhorst, Hoofddorp. Lichte stijging opnameniveau 2010
Research Kantorenvisie Regio Amsterdam Januari 2011 Beukenhorst, Hoofddorp Lichte stijging opnameniveau De totale opname van kantoorruimte in de regio Amsterdam in bedraagt 268.317 m², hetgeen een lichte
Nadere informatieWoningmarkt landelijk 2018 (KW3)
In het derde kwartaal van 218 werden volgens het CBS/Kadaster 56.921 woningen verkocht. Dat is 7,3% minder dan in het derde kwartaal van 217 en 7,5% meer dan in het tweede kwartaal van 218. De verkoop
Nadere informatieKantorenmarkt Zuid-Nederland (9M 2018)
De regio Zuid-Nederland telt circa 4.3.5 inwoners en heeft 1.953.88 arbeidsplaatsen, verdeeld over 349.85 vestigingen (Bronnen: CBS en Lisa). De regio bestaat uit de provincies Limburg, Noord- Brabant
Nadere informatieWoningmarkt NL 2018 kwartaal 2
Woningmarkt NL 218 kwartaal 2 In het tweede kwartaal van 218 werden volgens het CBS/Kadaster 52.93 woningen verkocht. Dat is 9,3% minder dan in het tweede kwartaal van 217 en 1,6% meer dan in het eerste
Nadere informatieWONINGMARKT SNAPSHOT. Een Cushman & Wakefield Publicatie H1 2015
SNAPSHOT Een Cushman & Wakefield Publicatie H1 2015 ALGEMEEN De Nederlandse woningmarkt toont tekenen van herstel. Het aantal te koop staande woningen daalt gestaag, terwijl de waardes van woningen lijken
Nadere informatieKANTOREN NOORD-NEDERLAND Drenthe, Friesland en Groningen
Landelijke marktontwikkelingen Mede dankzij enkele grote transacties in diverse steden bereikte de opname van kantoorruimte de eerste maanden van 2012 een (onverwacht) hoog niveau. Deze goede start zette
Nadere informatieNederlandse winkelmarkt
September 212 Inhoud 1. Opname van 2. Aanbod van Stand van zaken Nederlandse winkelmarkt 3. Prijzen van 4. Beleggingen in Colofon Samenstelling Drs. G.Raven Bron gegevens NVM Data & Research, Nieuwegein
Nadere informatieNederlandse markt voor Bedrijfsruimte
Maart 213 Inhoud 1. Opname van 2. Aanbod van Stand van zaken Nederlandse markt voor Bedrijfsruimte 3. Prijzen van 4. Beleggingen in Colofon Samenstelling Drs. G. Raven Bron gegevens NVM Data & Research,
Nadere informatieNEDERLANDSE MARKT VOOR BEDRIJFSRUIMTE
Maart 214 Inhoud 1. Opname van 2. Aanbod van STAND VAN ZAKEN NEDERLANDSE MARKT VOOR BEDRIJFSRUIMTE 3. Prijzen van 4. Beleggingen in Colofon Samenstelling Drs. G.A. Raven Bron gegevens NVM Data & Research,
Nadere informatieHAAGSE MONITOR RECESSIECIJFERS januari 2010
Pagina // Bijlage HAAGSE MONITOR RECESSIECIJFERS uari Deze monitor geeft zowel prognoses als gerealiseerde cijfers weer. Het vaststellen van gerealiseerde cijfers kost tijd, maar worden, zodra deze bekend
Nadere informatieMidden-Nederland REGIONALE MARKTONTWIKKELINGEN KANTORENMARKT. Marktstructuur. Vraag. Aanbod
REGIONALE MARKTONTWIKKELINGEN KANTORENMARKT Midden-Nederland Marktstructuur Voorraad kantoorruimte in Midden-Nederland (*1. m²) 42.674 95 6.46 Overig Nederland In de regio Midden-Nederland ligt circa 14%
Nadere informatieNederlandse winkelmarkt
April 213 Inhoud 1. Opname van 2. Aanbod van Stand van zaken Nederlandse winkelmarkt 3. Prijzen van 4. Beleggingen in Colofon Samenstelling Drs. G.Raven Bron gegevens NVM Data & Research, Nieuwegein Vormgeving
Nadere informatieDe Nederlandse kantorenmarkt werd in 2012. Maart 2013. Inhoud 1. Opname van kantoren. 2. Aanbod van kantoren. 3. Huurprijzen van kantoren
Maart 213 Inhoud 1. Opname van kantoren 2. Aanbod van kantoren Stand van zaken Nederlandse kantorenmarkt 3. Huurprijzen van kantoren 4. Beleggingen in kantoren Colofon Samenstelling Drs. R. L. Bak Bron
Nadere informatieMacro-economische Ontwikkelingen
Macro-economische Ontwikkelingen e kwartaal 8 Overall conclusie De kredietcrisis zorgt voor een terugval van de economische bedrijvigheid in Nederland die sinds het begin van de jaren tachtig niet is voorgekomen.
Nadere informatiekantorenmarkt zuid-nederland Noord-Brabant en Limburg
Landelijke marktontwikkelingen Mede dankzij enkele grote transacties in diverse steden bereikte de opname van kantoorruimte de eerste maanden van 2012 een (onverwacht) hoog niveau. Deze goede start zette
Nadere informatieKANTORENVISIE REGIO AMSTERDAM JANUARI 2012
Amsterdam Zuidoost Daling opnameniveau 2011 Aanbod en leegstand Huurprijzen verder onder druk Beleggingsmarkt; Afname transactievolume Toekomstverwachting Deelgebieden Regio Amsterdam Onze jaarlijkse kantorenvisie
Nadere informatieHalfjaarverslag 2016
Halfjaarverslag 2016 Institutioneel beleggen in Nederlands vastgoed Altera Vastgoed is een Nederlands niet-beursgenoteerd vastgoedfonds voor institutionele beleggers, dat opereert onder een AIFM vergunning.
Nadere informatieWoningmarkt Nederland 4e kwartaal 2018
In het vierde kwartaal van 218 werden volgens het CBS/Kadaster 56.535 woningen verkocht. Dat is 14,6% minder dan in het vierde kwartaal van 217 en,7% minder dan in het derde kwartaal van 218. De verkoop
Nadere informatiekantorenmarkt zuidwest-nederland Zuid-Holland en Zeeland
Landelijke marktontwikkelingen Mede dankzij enkele grote transacties in diverse steden bereikte de opname van kantoorruimte de eerste maanden van 2012 een (onverwacht) hoog niveau. Deze goede start zette
Nadere informatieSECTORRAPPORT WONINGMARKT
SECTORRAPPORT WONINGMARKT UPDATE NOVEMBER 2017 www.colliers.nl 28 VRAAG Het aantal woningtransacties is in het derde kwartaal nagenoeg gelijk gebleven ten opzichte van vorig jaar. Dit komt vooral doordat
Nadere informatieThermometer economische crisis
9 Thermometer economische crisis oktober 20 Bestuursinformatie 07//20 gemeente Utrecht Inleiding In deze negende Thermometer economische crisis worden de recente ontwikkelingen op belangrijke gemeentelijke
Nadere informatieDe Nederlandse kantorenmarkt
De Nederlandse kantorenmarkt Outlook Nederlandse kantorenmarkt Meer dynamiek op minder locaties 15 16 17 18 Waardegroei Topsegment + + + + Stationslocaties sterkste steden + + =/+ =/+ Overige stationslocaties
Nadere informatiePresentatie. Nederlandse Vereniging Bouw Kostendeskundigen. Zeist. 26 mei 2011
Presentatie Nederlandse Vereniging Bouw Kostendeskundigen Zeist 26 mei 2011 1930 1970 Veilingen, taxaties & schaderegeling 1990 1997 Specialisatie & Focus 1970 1980 Expansie 1997-2007 Diversificatie 1980
Nadere informatieBIJLAGE. Samenvatting trends kantorenmarkt 2012
BIJLAGE Samenvatting trends kantorenmarkt 2012 Opname en aanbod redelijk stabiel De opname van kantoren in 2011 is redelijk vergelijkbaar met de twee jaren daarvoor. In totaal werd 1,25 miljoen m² opgenomen;
Nadere informatieEXPERTS OP DE TOEKOMST VAN VASTGOED RESIDENTIAL INVESTMENT ATTRACTIVENESS INDEX
EXPERTS OP DE TOEKOMST VAN VASTGOED RESIDENTIAL INVESTMENT ATTRACTIVENESS INDEX OKTOBER 2018 SCHIEDAM WONINGBELEGGERS MEESTE LEVERT RENDEMENT OP Nog nooit lag het beleggingsvolume in woningen langjarig
Nadere informatieDrenthe, Friesland en Groningen. Landelijke marktontwikkelingen
Landelijke marktontwikkelingen Na een korte opleving in 2011 viel de opname van bedrijfsruimte in 2012 opnieuw terug. Tegen de verwachting in bleef het aanbod echter redelijk stabiel. Wel wordt een steeds
Nadere informatieSectorrapport Winkelmarkt VOORJAARS UPDATE 2017
Sectorrapport Winkelmarkt VOORJAARS UPDATE 2017 32 SPF Nederlandse Sectorrapport Slagersbedrijven Vastgoedmarkt Winkelmarkt 2017 Voorjaarsupdate Stand van zaken GEBRUIKERSMARKT Consumenten besteden meer,
Nadere informatieNederlandse markt voor Bedrijfsruimte 3. Prijzen van bedrijfsruimte
September 212 Inhoud 1. Opname van 2. Aanbod van Stand van zaken Nederlandse markt voor Bedrijfsruimte 3. Prijzen van 4. Beleggingen in Colofon Samenstelling Drs. G. Raven Bron gegevens NVM Data & Research,
Nadere informatieDe Duitse winkelmarkt
De Duitse winkelmarkt Outlook Duitse winkelmarkt Uitstekende vooruitzichten winkelmarkt in de grootste steden 15 16 17 18 Waardegroei High street retail + + + + Dominante winkelcentra + + + + Boodschappencentra
Nadere informatieNEDERLANDSE KANTORENMARKT
Maart 216 Inhoud 1. Opname van kantoren 2. Aanbod van kantoren STAND VAN ZAKEN NEDERLANDSE KANTORENMARKT 3. Huurprijzen van kantoren 4. Beleggingen in kantoren Colofon Samenstelling Drs. R. L. Bak Bron
Nadere informatiewinkelruimte oost-nederland Overijssel en Gelderland
Landelijke marktontwikkelingen Veel consumenten nemen een afwachtende houding aan. De economische vooruitzichten zijn immers niet goed en de dalende koopkracht zorgt ervoor dat klanten alleen maar langer
Nadere informatieFlevoland, Noord-Holland en Utrecht. Landelijke marktontwikkelingen
Landelijke marktontwikkelingen Mede dankzij enkele grote transacties in diverse steden bereikte de opname van kantoorruimte de eerste maanden van 2012 een (onverwacht) hoog niveau. Deze goede start zette
Nadere informatieWoningmarktrapport 3e kwartaal 2015. Gemeente Rotterdam
Woningmarktrapport 3e kwartaal 215 Gemeente Rotterdam Aantal verkochte woningen naar type (NVM) 9 Aantal verkocht 8 7 6 5 4 3 2 1 Tussenwoning Hoekwoning Twee onder één kap Vrijstaand Appartement 4e kwartaal
Nadere informatieDe Nederlandse Kantorenmarkt 2011
De Nederlandse Kantorenmarkt 2011 Economische indicatoren (in %) 2008 2009 2010 2011* 2012** Economische groei 1,8-3,5 1,7 1,2-0,75 Werkloosheid 3,8 4,8 5,4 5,4 6,75 Inflatie 2,5 1,2 1,3 2,3 2,25 * betreft
Nadere informatieNEDERLANDSE KANTORENMARKT
Maart 216 Inhoud 1. Opname van kantoren 2. Aanbod van kantoren STAND VAN ZAKEN NEDERLANDSE KANTORENMARKT 3. Huurprijzen van kantoren 4. Beleggingen in kantoren Colofon Samenstelling Drs. R. L. Bak Bron
Nadere informatieMARKTUPDATE BELEGGINGSTRANSACTIES
MARKTUPDATE BELEGGINGSTRANSACTIES 2015 Introductie Met gepaste trots voorzien wij u bij deze van onze nieuwste marktupdate over de Nederlandse vastgoedbeleggingsmarkt. Wij geven u op deze manier graag
Nadere informatieBedrijfsruimtemarkt zuid-nederland Limburg en Noord-Brabant
Landelijke marktontwikkelingen Na een korte opleving in 2011 viel de opname van bedrijfsruimte in 2012 opnieuw terug. Tegen de verwachting in bleef het aanbod echter redelijk stabiel. Wel wordt een steeds
Nadere informatieBeleggingsvolumes commercieel vastgoed nemen toe Opname gebruikersmarkten blijft nog achter
Kwartaalbericht Vastgoed ING Economisch Bureau Beleggingsvolumes commercieel vastgoed nemen toe Opname gebruikersmarkten blijft nog achter In de eerste drie kwartalen van 2013 steeg het beleggingsvolume
Nadere informatieMARKTUPDATE Beleggingstransacties 2014
MARKTUPDATE Beleggingstransacties 2014 Introductie Met deze marktupdate over de Nederlandse vastgoedbeleggingsmarkt over het jaar 2014 voorzien wij u voor het eerst van een eigen marktupdate. Onze marktupdate
Nadere informatieSterke toename van beleggingen in Duits en Frans schuldpapier. Grafiek 1 - Nederlandse aankopen buitenlandse effecten
Sterke toename van beleggingen in Duits en Frans schuldpapier Nederlandse beleggers hebben in 21 per saldo voor bijna EUR 12 miljard buitenlandse effecten verkocht. Voor EUR 1 miljard betrof dit buitenlands
Nadere informatieDecember 2014 Betalen aan de kassa 2013
December 2014 Betalen aan de kassa 2013 Betalen aan de kassa 2013 Betalen aan de kassa 2013 Uitkomsten DNB/Betaalvereniging Nederland onderzoek naar het gebruik van contant geld en de pinpas in Nederland
Nadere informatieSupermarkt Beleggingsfonds Mei 2013
Dia 1 Supermarkt Beleggingsfonds Mei 2013 Dia 2 Inhoud presentatie 1. Opzet nieuw supermarktfonds 2. De Belegging 3. Supermarkten in Nederland 4. Locaties: Albert Heijn te Maasland Plus in Pernis Lidl
Nadere informatieSectorrapport Woningmarkt VOORJAARS UPDATE 2017
Sectorrapport Woningmarkt VOORJAARS UPDATE 2017 40 SPF Nederlandse Sectorrapport Slagersbedrijven Vastgoedmarkt Kantorenmarkt 2017 Voorjaarsupdate Stand van zaken GEBRUIKERSMARKT Stijging transacties en
Nadere informatieSECTORRAPPORT HOTELMARKT
SECTORRAPPORT HOTELMARKT AUGUSTUS 2017 www.colliers.nl 34 TOERISME IN NEDERLAND Nederland in trek bij toeristen: Na een record jaar in 2016 wist Nederland in het eerste kwartaal van 2017 opnieuw meer toeristen
Nadere informatieDe Nederlandse kantorenmarkt is in 2011. Maart 2012. Inhoud 1. Opname van kantoren. 2. Aanbod van kantoren. 3. Huurprijzen van kantoren
Maart 212 Inhoud 1. Opname van kantoren 2. Aanbod van kantoren Stand van zaken Nederlandse kantorenmarkt 3. Huurprijzen van kantoren 4. Beleggingen in kantoren Colofon Samenstelling Drs. R. L. Bak Bron
Nadere informatieWoningmarktrapport 4e kwartaal 2015. Gemeente Amsterdam
Woningmarktrapport 4e kwartaal 215 Gemeente Amsterdam Aantal verkochte woningen naar type (NVM) 3 Aantal verkocht 25 2 15 1 5 Tussenwoning Hoekwoning Twee onder één kap Vrijstaand Appartement 1e kwartaal
Nadere informatieVastgoed wankelt. Kwartaalbericht Vastgoed ING Economisch Bureau. _ Bedrijfsruimten _ Kantoren _ Winkels. Winkels
Kwartaalbericht Vastgoed ING Economisch Bureau Vastgoed wankelt De ingezette trend van dalende beleggingsvolumes zet zich in 2009 voort. Gebruikersmarkten krijgen door de recessie te maken met een afnemende
Nadere informatieHypotheekomzet bereikt recordhoogte ondanks daling verstrekte hypotheken
Hypotheekupdate Q4 2018 Inzichten uit Q4 2018 en jaaroverzicht 2018 Hypotheekomzet bereikt recordhoogte ondanks daling verstrekte hypotheken Groei hypotheekmarkt volledig afkomstig van oversluiters Utrecht,
Nadere informatieNEDERLANDSE KANTORENMARKT
Maart 212 Inhoud 1. Opname van kantoren 2. STAND VAN ZAKEN NEDERLANDSE KANTORENMARKT Aanbod van kantoren 3. Huurprijzen van kantoren 4. Beleggingen in kantoren D Colofon Samenstelling Drs. R. L. Bak Bron
Nadere informatieKantorenmarkt Amsterdam
Kantorenmarkt Amsterdam 2014 Kantorenmarkt Amsterdam De gemeente Amsterdam telt circa 810.000 inwoners en 554.730 banen, verdeeld over 112.800 vestigingen (bron: Lisa). De kantorenvoorraad heeft een omvang
Nadere informatieMarktontwikkelingen varkenssector
Marktontwikkelingen varkenssector 1. Inleiding In de deze nota wordt ingegaan op de marktontwikkelingen in de varkenssector in Nederland en de Europese Unie. Waar mogelijk wordt vooruitgeblikt op de te
Nadere informatieFactsheet economische crisis. 2 e kwartaal 2012
Factsheet economische crisis 2 e kwartaal 212 O&S Oktober 212 2 Kort samengevat Ieder kwartaal factsheet economische crisis Vanwege de voortdurende economische crisis is er behoefte aan inzicht in de gevolgen
Nadere informatieNog geen perspectief voor vastgoedmarkten
Kwartaalbericht Vastgoed ING Economisch Bureau Nog geen perspectief voor vastgoedmarkten Naar verwachting zullen in 2012 de beleggingsvolumes van commercieel vastgoed die van 2011 evenaren. In het 1 e
Nadere informatieAmerikaanse huurwoningmarkt 1 e kwartaal 2014 en trends en vooruitzichten 2014
Amerikaanse huurwoningmarkt 1 e kwartaal 2014 en trends en vooruitzichten 2014 Amerikaanse huurwoningmarkt 1 e kwartaal 2014 en trends en vooruitzichten 2014 2 Amerikaanse huurwoningmarkt 1 e kwartaal
Nadere informatieNEDERLANDSE KANTORENMARKT
Maart 214 Inhoud 1. Opname van kantoren 2. Aanbod van kantoren STAND VAN ZAKEN NEDERLANDSE KANTORENMARKT 3. Huurprijzen van kantoren 4. Beleggingen in kantoren Colofon Samenstelling Drs. R. L. Bak Bron
Nadere informatieFactsheet economische crisis. 3 e kwartaal 2009
Factsheet economische crisis 3 e kwartaal 29 O&S November 29 2 Kort samengevat Ieder kwartaal factsheet Al enige tijd is er sprake van een economische recessie in Nederland. Met het oog daarop is er behoefte
Nadere informatieGemengde verwachtingen institutionele beleggers over vastgoed
Centraal Bureau voor de Statistiek Divisie Macro-economische Statistieken en Publicaties 3 november 24 Gemengde verwachtingen institutionele beleggers over vastgoed Drs. J.L. Gebraad De Stichting Leerstoel
Nadere informatieKantorenmarkt Rotterdam
Kantorenmarkt Rotterdam 1 e halfjaar 2015 Kantorenmarkt Rotterdam De gemeente Rotterdam telt circa 625.000 inwoners en 314.120 banen, verdeeld over 25.220 vestigingen (bron: Lisa). De kantorenvoorraad
Nadere informatieMarktontwikkeling koopwoningen
15 De Europese Schuldencrisis laat zijn sporen na In de vorige uitgave van WOON Amsterdam, najaar 2011, concludeerden we: Het is de onzekerheid over de toekomst die de markt afremt. Als het gaat om de
Nadere informatieNEDERLANDSE MARKT VOOR BEDRIJFSRUIMTE
Maart 215 Inhoud 1. Opname van 2. Aanbod van STAND VAN ZAKEN NEDERLANDSE MARKT VOOR BEDRIJFSRUIMTE 3. Prijzen van 4. Beleggingen in Colofon Samenstelling Drs. G.A. Raven Bron gegevens NVM Data & Research,
Nadere informatieHotelvastgoed transacties 2017: alle records verbroken!
Hotelvastgoed transacties 2017: alle records verbroken! Invast Hotels voorspelde halverwege het jaar al dat 2017 een recordjaar zou gaan worden voor hotel(vastgoed) transacties. Deze voorspelling is meer
Nadere informatieWie kopen er hypotheekloos?
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Wie kopen er hypotheekloos? Auteurs: Frank van der Harst, Paul de Vries Datum: 28 juni 2017
Nadere informatieKwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM
Kwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM Eerste kwartaal 2017-1 januari 2017 t/m 31 maart 2017 Samenvatting: De maandelijkse nominale dekkingsgraad eind maart 2017 is 112,6% en is gestegen ten opzichte
Nadere informatieWat is Newco, de portefeuille van Newco en wie vormt het bestuur.
Postbus 7817 1008 AA Amsterdam www.stichtinghomburgbonds.nl SAMENVATTING NEWCO In deze memo informeren wij u over het volgende onderwerp: Wat is Newco, de portefeuille van Newco en wie vormt het bestuur.
Nadere informatieSpecial huurprijzen winkelmarkt
januari 2016 Special huurprijzen winkelmarkt Huurprijsdaling zet zich gestaag door in 2015 Voor de Nederlandse winkelmarkt geldt, zoals ook zichtbaar binnen de andere commerciële vastgoedsectoren, dat
Nadere informatieSECTORRAPPORT BEDRIJFSRUIMTE EN LOGISTIEKE MARKT
SECTORRAPPORT BEDRIJFSRUIMTE EN LOGISTIEKE MARKT UPDATE NOVEMBER 2017 www.colliers.nl 16 BEDRIJFSRUIMTEMARKT VRAAG Gebruikers van bedrijfsruimten stellen hogere eisen aan het vastgoed: gebruikers besteden
Nadere informatieGemiddelde koopsom per regio Limburg 2014
Prima herstel woningmarkt in 2014. Ook in is het herstel op de woningmarkt in 2014 prima verlopen. De gemiddelde koopsom steeg in vergelijking met het gehele jaar 2013 met 3,9% tot 186.700. Dit blijkt
Nadere informatieVertrouwen binnenlandse belegger neemt toe
ING kwartaalbericht vastgoed ING Economisch Bureau & ING Real Estate Finance Vertrouwen binnenlandse belegger neemt toe Over de eerste drie kwartalen van 2014 steeg het totale beleggingsvolume ten opzichte
Nadere informatieVierde kwartaal 2012. Conjunctuurenquête Nederland. Provincie Zeeland
Vierde kwartaal 2012 Conjunctuurenquête Nederland Inhoud rapport COEN in het kort Economisch klimaat Omzet Export Personeelssterkte Investeringen Winstgevendheid Toelichting De Conjunctuurenquête Nederland
Nadere informatieFlevoland, Noord-Holland en Utrecht. Landelijke marktontwikkelingen
Landelijke marktontwikkelingen Na een korte opleving in 211 viel de opname van bedrijfsruimte in 212 opnieuw terug. Tegen de verwachting in bleef het aanbod echter redelijk stabiel. Wel wordt een steeds
Nadere informatieThermometer economische. crisis
8 Thermometer economische oktober 20 crisis 06//20 Inleiding In deze achtste Thermometer economische crisis worden de recente ontwikkelingen op belangrijke gemeentelijke thema s gevolgd (economie, arbeidsmarkt,
Nadere informatieNVM-Betaalbaarheidsanalyse. 2000-Q1 tot en met 2012-Q1
NVM-Betaalbaarheidsanalyse 2000-Q1 tot en met 2012-Q1 NVM Data & Research 2 april 2012 Inhoudsopgave 1 Samenvatting... 3 2 Inleiding: beschrijving van de gebruikte betaalbaarheidsindicatoren en grafieken...
Nadere informatieResearch NL. Economic outlook 3e kwartaal 2010 Nederland
Research NL Economic outlook 3e kwartaal 2010 Nederland Herstel economie zet aarzelend door Economische situatie Huishoudens zijn nog steeds terughoudend met hun consumptie en bedrijven zijn terughoudend
Nadere informatieFactsheet economische crisis. 1 e kwartaal 2011
Factsheet economische crisis 1 e kwartaal 211 O&S Mei 211 2 Kort samengevat Ieder kwartaal factsheet Vanwege de economische recessie is er behoefte aan inzicht in de gevolgen ervan in de gemeente s-hertogenbosch.
Nadere informatieOntwikkelingen en kansen in supermarktvastgoed. Huib Boissevain 28 oktober
Ontwikkelingen en kansen in supermarktvastgoed Huib Boissevain 28 oktober Over Annexum Ruim 15 jaar specialist in vastgoedbeleggingen 35 medewerkers die dagelijks met vastgoed bezig zijn Met een fondsvermogen
Nadere informatiewinkelruimte zuidwest-nederland Zuid-Holland en Zeeland
Landelijke marktontwikkelingen Veel consumenten nemen een afwachtende houding aan. De economische vooruitzichten zijn immers niet goed en de dalende koopkracht zorgt ervoor dat klanten alleen maar langer
Nadere informatieHalfjaarverslag Woningen Winkels Kantoren Bedrijfsruimten
Halfjaarverslag 2012 Woningen Winkels Kantoren Bedrijfsruimten Van en voor pensioenfondsen Altera Vastgoed is een gewild beleggingsproduct voor pensioenfondsen die een belang wensen in Nederlands niet-beursgenoteerd
Nadere informatieKwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM
Kwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM Derde kwartaal 2017-1 juli 2017 t/m 30 september 2017 Samenvatting: De maandelijkse nominale dekkingsgraad eind september 2017 is 117,8% en is gestegen ten opzichte
Nadere informatieHUURWONINGMARKT H1 2017
HUURWONINGMARKT H1 2017 INHOUDSOPGAVE INLEIDING... 3 LANDELIJKE HUURWONINGMARKT... 4 Forse stijging huurprijzen kleine woningen... 4 Nieuwbouw en vooroorlogse huurwoningen het duurst... 5 Verschil in huurprijzen
Nadere informatieSECTORRAPPORT WONINGMARKT
SECTORRAPPORT WONINGMARKT AUGUSTUS 2017 www.colliers.nl 28 VRAAG Aantal woningtransacties neemt toe: Het aantal woningtransacties bevindt zich mede als gevolg van de zeer lage hypotheekrentes op recordhoogte.
Nadere informatieVastgoed op weg door de cyclus
Kwartaalbericht Vastgoed ING Economisch Bureau Vastgoed op weg door de cyclus Segmentsverschillen nemen toe Het sentiment op de markt van Nederlands commercieel vastgoed lijkt zich licht te herstellen.
Nadere informatieEXPERTS OP DE TOEKOMST VAN VASTGOED ZORGMARKT
EXPERTS OP DE TOEKOMST VAN VASTGOED ZORGMARKT groeien Zorg en wonen naar elkaar toe Investeren in Nederlands zorgvastgoed is ongekend populair. Zo werd in het eerste halfjaar voor ruim 300 miljoen euro
Nadere informatie