Het geheim van opbrengstgericht werken ontrafeld 1
Stroomstoot helpt bij rekenen LONDEN - Een stroomstoot door de hersenen kan ervoor zorgen dat het maken van sommen tot zes maanden lang een stuk beter zal gaan, blijkt uit wetenschappelijk onderzoek. vr 05-11-2010 De rekensterke basisschool 2
Waarom zijn opbrengstgerichte scholen zo succesvol? Wat komt aan de orde? Context van deze presentatie Het GEHEIM ontrafeld - opbrengstgericht werken - effectief rekenonderwijs - effectief innoveren Praktische tips Context presentatie Basisvaardigheden rekenen wiskunde in het basisonderwijs Onderwijsverslag 2007-2008 Onderwijsverslag 2008-2009 Onderwijsverslag 2009-2010 Rekenonderwijs op de basisschool (KNAW) 3
4
Rekensterke scholen 1. Steken meer energie in verbeteren kwaliteit 2. Bieden de leerstof voor alle leerlingen aan 3. Taakgerichte werksfeer 4. Leerkrachten leggen goed uit 5. Leerlingen zijn actief betrokken bij de lesinhoud 6. Zorg planmatig uitgevoerd en geëvalueerd 7. Besteden in alle leerjaren meer tijd aan rekenen Onderwijsverslag 2007-2008 91,5 % van de basisscholen heeft voldoende onderwijsopbrengsten Meer scholen werken planmatig aan verbeteractiviteiten Zwakke rekenaars krijgen op de basisschool niet de zorg die zij nodig hebben Omgaan met verschillen tussen kinderen is probleem Opbrengstgericht werken staat in de kinderschoenen: onderbenutting van gegevens 5
Onderwijsverslag 2008-2009 Basisscholen verschillen sterk van elkaar in hun opbrengsten bij rekenen Een kwart van de basisscholen werkt opbrengstgericht. Leerlingen op opbrengstgerichte scholen presteren beter. Stellen van doelen en evalueren ahv doelen is voor veel scholen lastig Relatief veel besturen (20%) hebben weinig inzicht in de opbrengsten van de scholen. Onderwijsverslag 2009-2010 basisonderwijs presteert beter verschillen tussen scholen: ongelijke kansen voor leerlingen simpele, kleine ingrepen kunnen leiden tot grote verbeteringen percentage scholen dat opbrengstgericht werkt, loopt terug (37 > 30) Opbrengstgericht werken Opbrengstgericht werken is doelgericht en systematisch werken aan het maximaliseren van prestaties. 6
Opbrengstgericht werken Opbrengstgegevens gebruiken om onderwijs te verbeteren. verzamelen en analyseren van gegevens interpreteren en beoordelen van de opbrengsten interpretatie omzetten in concrete acties Leraren leren van leerlingen en van leerlingresultaten. Versterking instructievaardigheden Verbeterde leerresultaten leerlingen Kennis, opvattingen, gedrag leerkracht Effectief data-gebruik 7
- van wegen wordt een varken niet vetter - Wat moeten de leerlingen leren? Hoe weten we dat iedere leerling dat geleerd heeft? Wat zeggen de toetsgegevens over het onderwijs dat leerlingen de afgelopen periode hebben gehad? Welke aanpassingen van het onderwijs zijn op basis van deze toetsgegevens nodig? Hoe komt het dat relatief veel leerlingen de doelen nog niet hebben gehaald? Wat doen we als een leerling het nog niet beheerst? Wat doen we voor leerlingen die meer uitdaging nodig hebben? Bestuurders Welke scholen zijn rekensterk? En welke rekenzwak? Hoe doet deze school het tov vergelijkbare scholen? Ligt deze school op koers gezien de schooldoelen? Welke scholen en schoolleiders hebben extra ondersteuning nodig om een kwaliteitsslag te maken? 8
Effectief rekenonderwijs de leerkracht is de methode! De kwaliteit van de leraar heeft direct effect op de leerpresaties. Bron: Rekenonderwijs op de basisschool conclusie 6.1 9
De belangrijkste factor voor de leerresultaten van leerlingen is wat hun leraren weten. De kennis en vaardigheden van leraren maken meer verschil voor het leren van leerlingen dan welke andere factor dan ook. Linda Darling Hammond Edutopia: What Works in Public Education 2010 The George Lucas Educational Foundation Het lukt niet als we geen excellente leerkrachten hebben. De leerkrachten maken het verschil! 10
Tip 1 Wacht met het aanschaffen van een nieuwe rekenmethode. investeer in leerkrachtvaardigheden versterk de rol van de schoolleider als onderwijskundig leider van de school. Effectief reken-wiskundeonderwijs 7. Monitoren rekenonderwijs 6. Vroegtijdig signaleren en reageren 1. Doelen 4. Convergente differentiatie 2. Tijd 5. Effectieve instructie 3. Extra tijd voor zwakke rekenaars 7. Monitoren rekenonderwijs 6. Vroegtijdig signaleren en reageren 1. Doelen 2. Tijd 5. Effectieve instructie 3. Extra tijd voor zwakke rekenaars 11
6. Vroegtijdig signaleren en reageren 7. Monitoren rekenontwikkeling 3. Extra tijd voor zwakke rekenaars Effectief reken-wiskundeonderwijs 7. Monitoren rekenonderwijs 6. Vroegtijdig signaleren en reageren 1. Doelen 4. Convergente differentiatie 2. Tijd 5. Effectieve instructie 3. Extra tijd voor zwakke rekenaars Doelen en referentieniveaus Cruciaal voor het leren van kinderen: hoge verwachtingen moet-taken & mag-taken hoge realistische doelen 12
Pygmalion-effect Tip 2 Stel heldere doelen voor ieder half jaar. Wat moeten de lln halverwege het leerjaar beheersen? Wat moeten de lln aan het einde van het leerjaar allemaal beheersen? Toets of alle leerlingen de doelen halen. Tijd effectieve lesweken ingeroosterde tijd Rekensterke scholen blijken meer tijd aan rekenenwiskunde te besteden. Bron: Basisvaardigheden rekenen-wiskunde in het basisonderwijs, 2008 13
Tip 3 Ingeroosterde tijd voor de rekenles. Groep 1 & 2 20-30 minuten per dag. Vanaf medio groep 3 1 uur instructie- en oefentijd Extra tijd voor zwakke rekenaars Kinderen verschillen vooral van elkaar in de hoeveelheid tijd die ze nodig hebben om dezelfde doelen te bereiken. Tip 4 Zwakke rekenaars hebben dagelijks extra instructie en oefening nodig in een kleine groep. Verlengde instructie Preteaching Extra tijd voor zwakke rekenaars: Per week: 1 uur verlengde instructie 14
Convergente differentiatie Differentiatie waarbij de groep zo lang mogelijk bij elkaar blijft. Alle leerlingen werken aan dezelfde leerstof. Na de groepsinstructie: Gemiddelde/betere leerlingen snel aan het werk zwakke rekenaars verlengde instructie. Tip 5 Alle kinderen doen mee met de groepsinstructie. Uitgangspunten: geen individuele leerlijnen niet vertraagd door de methode zwakke rekenaars langdurig zelfstandig laten werken is uit den boze zwakke rekenaars niet langdurig achter de computer Effectieve rekeninstructie De resultaten verbeteren als de instructie - het lesgeven en leren - in de groepen verbetert. John Hattie (2007) Effectieve rekeninstructie is het hart van het rekenonderwijs. 15
Effectieve rekeninstructie Vier zaken van belang: Kies voor een grondige voorbereiding van het formele rekenen Start vanuit een context Zwakke rekenaars: voordoen samen doen - zelf doen Blijvende aandacht voor automatiseren Grondige voorbereiding van het formele rekenen Start vanuit een context 16
Voordoen samen doen zelf doen Wanneer een leerkracht er bij zwakke leerlingen op vertrouwt dat zij zelf dingen ontdekken, dan vertrouwt hij op wat eerder niet is gelukt. Ruijssenaars, 1992 Het expliciet aanleren van bewezen strategieën (DI) toonde onverwachte voordelen. Timmermans, 2004 Instructie waarin de strategiekeuze aan de leerling wordt overgelaten leidt niet tot flexibel strategiegebruik. Milo, 2003 Automatiseren Er moet meer expliciet werk worden gemaakt van het systematisch consolideren en oefenen totdat het gewenste beheersingsniveau van paraat hebben is bereikt. Over de drempels met rekenen, Expertgroep Doorlopende Leerlijnen 17
Werkgeheugen en automatisering Verwerking rekentaak Werkgeheugen Verwerking rekentaak Tellende rekenaar Vlotte rekenaar Tip 6 Start elke rekenles met een automatiseringsoefening van vijf tot tien minuten. Ook in de bovenbouw aandacht voor het onderhouden van het optellen en aftrekken tot 20, tot 100 en de tafels van vermenigvuldiging. 18
Vroegtijdig signaleren en reageren In groep 2 is al te zien welke kinderen in groep 5 mogelijkerwijs rekenproblemen zullen krijgen. Voorschotbenadering: Aandacht voor risicokleuters is gewenst ivm een goede rekenstart in groep 3, en om de ontwikkeling van rekenproblemen te voorkomen. Een goede rekenstart Getalbegrip - classificeren - correspondentie leggen - seriëren Tellen en achteruit tellen Subiteren Getalbeeldherkenning Een goede rekenstart Getalbegrip - classificeren - correspondentie leggen - seriëren Tellen en achteruit tellen Subiteren Getalbeeldherkenning 19
Tip 7 voor leerkrachten groep 1 & 2 1. Doe dagelijks een telactiviteit met de kinderen. 2. Signaleer risicokleuters tijdig. 3. Kies voor de voorschotbenadering. Monitoren rekenonderwijs Het leren van leerlingen en de leerlingresultaten. 1. Toetsen 2. Verzamelen toetsgegevens 3. Trendanalyses 4. Verzamelen verklarende informatie 5. Interventies Tip 8 Maak trendanalyses en een categorieënoverzicht. Bespreek de rekenresultaten met de interne begeleider, schoolleider en met collega s. Wat zeggen deze resultaten over het rekenonderwijs dat ik heb gegeven? Vraag de interne begeleider om feedback op uw rekenonderwijs. 20
Effectief innoveren Successen vieren! Leren met experts Leren van en met elkaar* Snel resultaat Schoolbrede aanpak Duidelijke doelen tav leeropbrengsten Evidence based rekenonderwijs Betrokken Bestuur Opbrengstgericht werken Focus Goed rekenonderwijs is teamwork Scholen met goede en scholen met slechte resultaten verschillen vooral van elkaar in de wijze waarop het team functioneert. Ontstaan en ontwikkeling zeer zwakke scholen in het basisonderwijs, 2006 Effectief innoveren schoolbrede aanpak leren van en met elkaar 21
Tip 9 voor interne begeleiders Breng min. drie keer per jaar klassenbezoek Leerkrachten brengen bij elkaar klassenbezoek Ondersteun leerkrachten in de klas. Bespreken toetsresultaten Uitgangspunten data-gesprek Verbloem of verfraai niets Ga op zoek naar de waarheid Spaar elkaar niet Zeg het zoals je het ziet > Collegialiteit, zorgzaamheid en respect. Bron: Leiderschap in een cultuur van verandering, Fullan Rol van besturen Besturen en schoolleiders hebben grote invloed op de kwaliteit en de resultaten van het onderwijs op hun school. De ervaring leert dat een goed gecoördineerde aanpak van het onderwijskundig beleid en het personeelsbeleid snel zorgt voor betere prestaties van de school. Aanpak opbrengstgericht leiderschap (dec. 2008) 22
Tip 10 voor schoolleiders en ib-ers Geef de basisvaardigheden prioriteit. Bewaak de tijd voor de taal en rekenen. Investeer in professionalisering van leerkrachten Ondersteun leerkrachten door het brengen van klassenbezoeken. Monitor het rekenonderwijs. Denk na over borging: - rekencoördinator - jaarkalender rekenonderwijs Dank u wel. Gert Gelderblom gert.gelderblom@expertis.nl 06 49 355 688 www.rekenpilots.nl 23