NIEUWSBRIEF 30 FEBRUARI 2010 Beste, Je hebt via www.atelierartisjok.be ingetekend op de nieuwsbrief. De nieuwsbrief zal je wat meer wegwijs maken in diverse thema's rond planten en tuinarchitectuur. Suggesties om thema's te behandelen waarover je nog in het duister tast, zullen wij graag ter harte nemen. Laat maar komen op info@atelierartisjok.be. Hier komt de volgende nieuwsbrief! Het thema van deze nieuwsbrief : Eetbare zaden en vruchten. Iedereen weet dat vruchten, zaden en noten niet zomaar uit de lucht vallen maar dat ze aan een struik of boom groeien. Maar dat er ook veel meer soorten dan de klassiekers eetbaar zijn, dat zullen veel minder mensen weten. Lezing Eetbare zaden van Hans Perneel Wij zijn van die mensen die het nooit kunnen laten. Hans Perneel geeft voor de vzw Bomen Beter Beheren een lezing over eetbare zaden en vruchten; dus wij daarheen. Voor het eerst werden we ingewijd in de term boslandbouw. Geen bosbouw, geen landbouw, maar iets tussenin wat ook permacultuur genoemd wordt: het natuurlijke en biodiverse bosecosysteem nabootsen met vooral eetbare en voor de mens direct bruikbare soorten. Er wordt een boom-, een struik- en een kruidlaag samengesteld met planten die ons eetbare vruchten geven. Een soort eetbaar regenwoud, met de natuur als inspiratiebron. Hans Perneel heeft zijn eigen perceel in de Ardennen opgestart.
Het systeem is vooral op kleine schaal werkbaar, wegens geringe mechaniseerbaarheid en hoge arbeidsintensiviteit bij opstarten. Deze systemen zijn zeer duurzaam en produceren enorme hoeveelheden nuttige producten op een kleine oppervlakte. Wanneer dit systeem enkele jaren goed beheerd wordt, stelt zich een natuurlijk evenwicht in, en kan het zeer arbeidsarm worden. Een greep uit het aanbod We hebben een lange lijst gekregen met planten waarvan er één of meerdere onderdelen eetbaar waren. Sommige van die planten zijn hier moeilijk of bijna niet te verkrijgen en andere bleken eetbaar, maar daarom nog niet lekker. Daarom hebben we een selectie gemaakt. Actinidia, kiwibes De kiwibes of ook wel eens kiwai genoemd, zijn eigenlijk geen nieuwe fruitsoort maar gewoon varianten op de kiwi die we kennen. Het voordeel van deze soorten is dat ze kleinere vruchten geven die ook in ons klimaat rapper kunnen afrijpen. Ze zijn ook vorstbestendig (tot 35 C). De vruchten kunnen rauw, gekookt of gedroogd gegeten worden. Van sommige soorten kan ook de pel gegeten worden. De kiwibessen bevatten heel veel vitamine C. En wie graag verse sappen drinkt kan de bessen ook in de sapcentrifuge stoppen. Akebia trifoliata Deze plant is een sierlijke klimmer die lange wormachtige vruchten krijgt, daarin bevindt zich een witte pulpachtige substantie met zwarte zaden. De pulp is eetbaar, maar in onze streken rijpen de vruchten niet altijd helemaal af. Dan kan je eventueel een beetje citroensap toevoegen aan de pulp. Van de jonge blaadjes van de plant kan ook thee gemaakt worden.
Castanopsis De noten van de castanopsis zijn eetbaar en worden meestal fijngemalen om er brood mee te bakken. Verder worden de noten ook gekookt of geroosterd voor consumptie. Deze exoot komt uit tropisch Azië. Quercus Ilex, steeneik De groenblijvende en bij ons winterharde Quercus Ilex is een van de weinige eikenbomen waarvan de eikels rauw mogen worden gegeten worden. De meeste rauwe eikels bevatten teveel tannines waardoor ze eerst moeten gewassen of gekookt worden voor ze opgegeten mogen worden. Je kan ze ook koken. Gemalen eikels worden dan weer gebruikt om sauzen of stoofpotjes te binden of als meel om brood te bakken. De geroosterde noten worden dan weer gebruikt als een koffievervanger. Gleditsia triacanthos, Christusdoorn De peulen worden op zijn geheel gemalen en eventueel gemengd met meel van de Quercus Ilex. Met die mengeling kan brood gebakken worden zonder gebruik te maken van gist. De jonge zaden smaken zoals rauwe erwtjes. De geroosterde zaden worden ook gebruikt als koffievervanger. De vruchten zijn zeer zoet en van de peulen kan een lekkere drank gebrouwen worden, maar daarvan hebben we geen recept gekregen.
Cornus mas, gele kornoelje De mooie vruchten van de inheemse Cornus Mas zijn niet enkel kleurrijk en decoratief maar blijkbaar ook heel lekker. Ze kunnen rauw, gedroogd of ingelegd gegeten worden. Ze zijn sappig en iets aan de zure kant. Het rijpe fruit heeft iets pruimachtig. Je kan ook confituur maken met deze vruchten maar je mengt ze dan het best met een andere vrucht (bv. aardbei) want de vruchten bevatten weinig pectine. Een ondergewaardeerde klassieker! Cornus kousa, Japanse kornoelje De vruchten van de Cornus Kousa zijn ook rauw of gekookt eetbaar. Ze zijn zoet en sappig, maar de zaadjes en de pel zijn niet zo aangenaam. Je kunt dus beter enkel de pulp opeten. De jonge bladeren van de plant kunnen ook gekookt en gegeten worden. Zeer decoratieve plant voor de siertuin! Corylus colurna, boomhazelaar Deze plant geeft amandelachtige nootjes, die rauw of gekookt gegeten worden. De noten zijn vergelijkbaar met de gewone hazelnoten en ze kunnen ongeveer 12 maanden (ongepeld) bewaard worden op een koele plaats.
Crataegus aestivalis De eetbare bessen kunne vergeleken worden met kleine appeltjes die zeer gezond zijn. Ze zijn rood en alle rode vruchten zijn ervoor gekend om rijk te zijn aan anti-oxidanten. En ze blijken ook een goede invloed te hebben op de werking van het hart. Ze smaken sappig en een beetje zuur. Diospyros kaki, sharon Het fruit wordt rauw of gekookt gegeten en is pas lekker als het overrijp is. In ons klimaat worden de vruchten zeer laat in het seizoen (december of zelfs januari) geoogst en dan op een koele maar vorstvrije plaats bewaard. Je kan de vruchten gebruiken in cake, brood, desserten, Ze kunnen ook gedroogd worden en de geroosterde zaden kunnen gebruikt worden als koffievervanger. Diospyros lotus, verboden vrucht De beschrijving van deze vrucht is eigenlijk bijna identiek aan de beschrijving van de vrucht hierboven. Maar bij deze vrucht is het volgende weetje misschien wel interessant. De verboden vrucht wordt ook af en toe gebruikt bij het brouwen van bepaalde bieren. Hippophae salicifolia, duindoorn De bessen kunnen rauw of gekookt gegeten worden. Het fruit is ook heel gezond want het bevat heel veel vitaminen (vooral vitamine C) en een aantal mineralen. De bessen zijn redelijk zuur, een beetje te vergelijken met een citroen. Je kunt ze ook in dressing gebruiken i.p.v. citroensap. Als je de vruchten na de vorst plukt of kookt verzacht die zure smaak. De vruchten worden ook heel vaak verwerkt in vruchtensappen of snoepjes. Met de duindoorn haal je een agressief pioniersgewas in de tuin. Beter gaan plukken in de duinen dus!
Rubus occidentalis, zwarte framboos Deze vrucht is een echte aanrader. Hij staat dan ook op de eerste plaats in de lijst van de gezondste vruchten en zou ook een rol kunnen gaan spelen in de bestrijding van bepaalde kankers. Maar bovenal is de vrucht gewoon lekker. Tilia cordata, winterlinde De jonge blaadjes kunnen rauw verwerkt worden in een salade. Van de bloei en de onrijpe vruchten van de boom kan ook een soort vervangchocolade gemaakt worden die zeer lekker is maar die nooit commercieel is doorgebroken doordat de chocolade maar beperkt houdbaar bleek. De lindethee zal voor de meesten wel geen verrassing zijn.
Toona sinensis, hemelboom De bladeren zijn eetbaar. Je kunt ze bijvoorbeeld gebruiken in een salade. De smaak valt een beetje te vergelijken met ajuin. De bladeren kunnen ook gekookt gegeten worden en worden soms ook als theevervanger gebruikt. Umbellularia californica (Califorische laurier) De zaden kunnen geroosterd worden maar kunnen ook gemalen worden om brood te bakken. De vruchten kunnen rauw of gekookt gegeten worden. De bladeren worden gebruikt om soepen of stoofpotjes smaak te geven. De schors van de boom kan dan weer gebruikt woden als een koffievervanger. Viburnum De meeste Viburnumsoorten hebben eetbare bloemen. De Viburnum edule produceert ook eetbaar fruit dat rauw of gekookt kan geconsumeerd worden. Je kan ze ook drogen of verwerken in confituur. Je verwerkt de vruchten het best voor de vorst en zonder schil. Prunus serotina, Amerikaanse Vogelkers Deze plant geeft een zeer lekkere bes. Suggestie voor een likeur met deze bessen: 1 kg bessen, 400g kandij- of kristalsuiker en 1l jenever. Stop de bessen in een schone, lege fles en overgiet ze met de jenever. Giet er de suiker bij en schud goed. Een week lang bewaren op een warme plek en dagelijks schudden. Daarna nog 3 maanden wegzetten en laten trekken. Gezondheid!
Pawpaw Deze vrucht is de laatste jaren ook onze supermarkten aan het veroveren. Maar wie denkt dat dit een nieuwigheid is voor Vlaanderen vergist zich. Amerika redde Vlaanderen en Noord- Frankrijk tijdens een hongersnood met pawpawvruchten die toen massaal werden ingevoerd. De vrucht schijnt ook een sterke anti-kankerwerking te hebben. Wie zich verder wil verdiepen in de eetbare planten die kan een beroep doen op de site van Plants For A Future. Dat is een onderzoekscentrum voor zeldzame en ongewone planten. En meer bepaald de planten die niet alleen decoratief maar ook eetbaar zijn of een medicinale of andere toepassingen hebben. De wetenschappers vertrekken vanuit een permacultuur om zo op zoek te gaan naar een ecologische omgeving die zichzelf kan onderhouden en in evenwicht kan houden. Bij deze nieuwsbrief willen we ook graag nog even de bedenking maken dat je toch moet voorzichtig zijn als je planten gaat opeten. Zorg ervoor dat je altijd zeker bent over de identiteit van de plant. Let ook op als je ergens in het wild iets plukt. Misschien zijn de planten niet vrij van pesticiden. Aan de nieuwsbrief van Atelier Artisjok hangt telkens een "actie van de maand" vast. Deze rubriek verruimt de vroegere plant van de maand. De actie van de maand betreft een plant, product of accessoire die ons bijzonder is opgevallen, of die wij aan uitzonderlijke voorwaarden kunnen aanbieden. Aangezien we het over eetbare planten hebben kunnen we natuurlijk niet anders dan jullie een lekkere en gezonde suggestie doen: Rubus logan. Loganberry. De Loganberry is een doornloze kruising tussen framboos en braam. De plant bloeit in mei en draagt vrucht in juli en augustus. De grote rode vruchten zijn sappig en zoet. De plant kan in de zon of halfschaduw en kan ook perfect langs een gevel geleid worden. 6,50 euro/stuk (incl. btw) vanaf 3 stuks 6,30 euro/stuk (incl. btw)
Voor meer info kan je steeds bij Atelier Artisjok terecht (0495/10.59.18). Komt deze nieuwsbrief niet goed door, of verschijnt één en ander niet zoals het hoort, laat het ons dan weten. Inhoudelijke opmerkingen zijn eveneens welkom. Vind je de nieuwsbrief interessant, stuur deze dan door naar gelijkgezinden die nog niet met Atelier Artisjok vertrouwd zijn. Op onze site kan iedereen vrijblijvend intekenen op de nieuwsbrief. Wil je de nieuwsbrief niet langer ontvangen? Een eenvoudig mailtje terug volstaat. De volgende nieuwsbrief verschijnt half maart. Uiteraard kan je je dan ook verwachten aan een nieuwe actie van de maand. Peter en Katelijne 0495/10.59.18 www.atelierartisjok.be