Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/33279 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Engberts, Berend Johannes Title: Voorlopige voorzieningen en dwangregeling in het schuldsaneringsrecht Issue Date: 2015-06-09
Voorlopige voorzieningen en dwangregeling in het schuldsaneringsrecht Deventer 2015
RECHT EN PRAKTIJK INSOLVENTIERECHT Onder redactie van prof. mr. B. Wessels, mr. dr. R.J. de Weijs en mr. drs. C.M. Harmsen InsR1. R.J. de Weijs, Faillissementspauliana, Insolvenzanfechtung & Transaction Avoidance in Insolvencies InsR2. A.J. Berends, Insolventie in het internationaal privaatrecht 2e druk InsR3. T.T. van Zanten, De overeenkomst in het insolventierecht InsR4. P.R.W. Schaink, Arbeidsovereenkomst en insolventierecht InsR5. A.J. Noordam (red.), Schuldsanering (ex-)ondernemers InsR6. B.J. Engberts, Voorlopige voorzieningen en dwangregeling in het schuldsaneringsrecht Ontwerp omslag: Bert Arts bno ISBN 978-90-13-13068-3 ISBN 978-90-13-13069-0 (E-book) NUR 827-704 2015, B.J. Engberts Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag zonder voorafgaande toestemming van de uitgever worden verveelvoudigd of openbaar gemaakt. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van art. 16h t/m 16m Auteurswet jo. het Besluit van 27 november 2002, Stb. 2002, 575, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3051, 2130 KB Hoofddorp). Hoewel aan de totstandkoming van deze uitgave de uiterste zorg is besteed, aanvaarden de auteur(s), redacteur(en) en uitgever(s) geen aansprakelijkheid voor eventuele fouten en onvolkomenheden, noch voor de gevolgen hiervan. Wolters Kluwer Nederland BV legt de gegevens van abonnees vast voor de uitvoering van de (abonnements)overeenkomst. De gegevens kunnen door Wolters Kluwer, of zorgvuldig geselecteerde derden, worden gebruikt om u te informeren over relevante producten en diensten. Indien u hier bezwaar tegen heeft, kunt u contact met ons opnemen. Op alle uitgaven van Wolters Kluwer zijn de algemene leveringsvoorwaarden van toepassing. Deze kunt u lezen op www.wolterskluwer.nl. www.wolterskluwer.nl/navigator
Voorlopige voorzieningen en dwangregeling in het schuldsaneringsrecht PROEFSCHRIFT ter verkrijging van de graad van Doctor aan de Universiteit Leiden, op gezag van Rector Magnificus prof. mr. C.J.J.M. Stolker, volgens besluit van het College voor Promoties te verdedigen op dinsdag 9 juni 2015 klokke 16.15 uur door Berend Johannes Engberts geboren te s-gravenhage in 1964
Promotiecommissie: Promotor: Prof. mr. B. Wessels Overige leden: Prof. mr. A.G. Castermans Prof. mr. drs. M. Haentjens Prof. mr. H.J. Snijders Prof. mr. R.D. Vriesendorp (Tilburg University)
Woord vooraf van de redactie De serie Recht en Praktijk Insolventierecht richt zich op al die onderwerpen waarbij complexe praktijkvragen spelen en reikt de gebruiker aanknopingspunten aan om deze vragen te lijf te gaan. Deze dissertatie van Engberts past daarin uitstekend. Centraal in dit onderzoek staat een drietal in 1998 in de Faillissementswet opgenomen bepalingen in de regeling voor de sanering van schulden van natuurlijke personen, te weten de artikelen 287 lid 4, 287a en 287b. De eerste en de laatste bepaling introduceren een voorlopige voorziening in het insolventie(proces)recht. Artikel 287a biedt de rechter de mogelijkheid om aan een schuldeiser een schuldregeling op te leggen. De procedurele inbedding van deze figuren in de wet is mager en de verhouding van deze voorzieningen ten opzichte van het gewone burgerlijk procesrecht is onduidelijk. Niet alleen dogmatisch is deze thematiek interessant, ook in de rechtspraktijk van de laatste jaren komt zij vaak aan de orde. Een rechtstheoretische en systematische studie naar het verschijnsel voorlopige voorzieningen c.q. het opleggen van een dwangmaatregel ontbrak tot nu toe. Het onderzoek van Engberts voorziet daarmee in een gegroeide behoefte van een toegankelijke en conceptueel heldere uiteenzetting van deze problematiek. Wij achten de studie en de getrokken conclusies van groot belang voor hen die in de schuldsaneringspraktijk werkzaam zijn, zoals advocaten, bewindvoerders, maar bovenal rechters, die op dit terrein de laatste jaren voor omstreeks driehonderd uitspraken hebben gezorgd. Deze uitspraken worden door de auteur systematisch in kaart gebracht. Daarnaast biedt de studie een duidelijk procesrechtelijk kader ten aanzien van de genoemde voorzieningen. Hierdoor biedt de studie ook een stevig fundament ter beantwoording van de vraag of, en zo ja, in hoeverre bepalingen aangaande de verzoekschriftprocedure in het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering op insolventieprocesrechtelijke figuren kan worden toegepast. Zoals bekend vaart de Hoge Raad hierin een onduidelijke koers. Met veel genoegen neemt de redactie het werk van Engberts in de serie op. Mevr. mr. drs. C.M. Harmsen / Amsterdam Mr. dr. R.J. de Weijs / Amsterdam Prof. mr. B. Wessels / Dordrecht Maart 2015
Verkorte Inhoudsopgave WOORD VOORAF VAN DE REDACTIE V 1 INLEIDING 1 1.1 Drie nieuwe procedures in het schuldsaneringsrecht 1 1.2 De wettelijke schuldsaneringsregeling en de rechtersregelingen 5 1.3 Een korte schets van de art. 287 lid 4, 287a en 287b 9 1.4 Analyse, vraagstelling en het onderzoek 13 1.5 Afbakening 16 1.6 Methode van onderzoek 18 1.7 Leeswijzer 18 2 BURGERLIJK PROCESRECHT EN INSOLVENTIEPROCESRECHT 21 2.1 Inleiding 21 2.2 Burgerlijk procesrecht: aard, functies en ontwikkeling 22 2.3 Algemene beginselen van het burgerlijk procesrecht 29 2.4 Met art. 287 lid 4, 287a en 287b vergelijkbare procedures uit het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering 36 2.5 Insolventieprocesrecht 55 2.6 Uitwerking van het procedurele kader voor de procedures van art. 287 lid 4, 287a en 287b 87 3 VOORLOPIGE VOORZIENINGEN OP DE DREMPEL VAN DE SCHULDSANERINGSREGELING 91 3.1 Inleiding 91 3.2 Achtergrond en ontstaansgeschiedenis van art. 287 lid 4 92 3.3 De bevoegde rechter 95 3.4 De procedure 97 3.5 Het beoordelingscriterium: in spoedeisende zaken 106 3.6 De beschikking de voorzieningen 113 3.7 Verhouding tot een bodemprocedure 130 3.8 Rechtsmiddelen 130 3.9 Het toepassingsgebied van art. 287 lid 4 131 3.10 Het functioneren en bestaansrecht van art. 287 lid 4 136 3.11 Conclusies en aanbevelingen 138
VIII Verkorte Inhoudsopgave 4 VOORLOPIGE VOORZIENINGEN TIJDENS HET MINNELIJKE TRAJECT 145 4.1 Inleiding 145 4.2 Achtergrond en ontstaansgeschiedenis 146 4.3 De bevoegde rechter 148 4.4 De procedure 148 4.5 Het beoordelingscriterium 160 4.6 Het vonnis de voorzieningen 167 4.7 Verhouding tot een bodemprocedure 173 4.8 Rechtsmiddelen 174 4.9 Het toepassingsgebied van art. 287b 174 4.10 Het functioneren en bestaansrecht van art. 287b 176 4.11 Conclusies en aanbevelingen 179 5 DE GEDWONGEN SCHULDREGELING 189 5.1 Inleiding 189 5.2 Achtergrond en ontstaansgeschiedenis 191 5.3 De bevoegde rechter 200 5.4 De procedure 200 5.5 Het beoordelingscriterium 220 5.6 De beslissing 220 5.7 Verhouding tot een bodemprocedure 226 5.8 Rechtsmiddelen 226 5.9 Het toepassingsgebied van art. 287a 229 5.10 Het functioneren en bestaansrecht van art. 287a 232 5.11 Conclusies en aanbevelingen 235 6 CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN 245 6.1 Inleiding 245 6.2 Samenvatting van het onderzoek 246 6.3 Conclusies 249 6.4 Slotbeschouwing 259 Samenvatting 265 Summary 277 I Verkort aangehaalde literatuur 289 II Lijst van gebruikte afkortingen 297 III Rechtspraakregister 301 IV Trefwoordenregister 313
Verkorte Inhoudsopgave IX V Lijst van geraadpleegde websites 321 VI Dankwoord 323 VII Curriculum Vitae 325
Inhoudsopgave WOORD VOORAF VAN DE REDACTIE V 1 INLEIDING 1 1.1 Drie nieuwe procedures in het schuldsaneringsrecht 1 1.2 De wettelijke schuldsaneringsregeling en de rechtersregelingen 5 1.2.1 De wettelijke regeling 5 1.2.2 Procesreglement insolventiezaken en Recofarichtlijnen 2009 8 1.3 Een korte schets van de art. 287 lid 4, 287a en 287b 9 1.3.1 Artikel 287 lid 4 9 1.3.2 Artikel 287a 10 1.3.3 Artikel 287b 11 1.4 Analyse, vraagstelling en het onderzoek 13 1.5 Afbakening 16 1.6 Methode van onderzoek 18 1.7 Leeswijzer 18 2 BURGERLIJK PROCESRECHT EN INSOLVENTIEPROCESRECHT 21 2.1 Inleiding 21 2.2 Burgerlijk procesrecht: aard, functies en ontwikkeling 22 2.2.1 De aard van het burgerlijk procesrecht 22 2.2.2 De functies van het burgerlijk procesrecht 24 2.2.3 Ontwikkelingen in het burgerlijk procesrecht 25 2.3 Algemene beginselen van het burgerlijk procesrecht 29 2.3.1 Algemeen 29 2.3.2 Het recht op hoor en wederhoor 31 2.4 Met art. 287 lid 4, 287a en 287b vergelijkbare procedures uit het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering 36 2.4.1 Inleiding 36 2.4.2 De verzoekschriftprocedure (titel 3) 36 2.4.2.1 Het verzoekschrift, het verweerschrift en de mondelinge behandeling 37 2.4.2.2 Wijziging van het verzoek (art. 283 Rv) 40 2.4.2.3 Bewijsrecht (art. 284 Rv) 40 2.4.2.4 Hoger beroep tegen beschikkingen 42 2.4.3 Het kort geding (art. 254 Rv) 42 2.4.3.1 Inleiding 42 2.4.3.2 De (vordering tot het geven van een) voorlopige voorziening 43
XII Inhoudsopgave 2.4.3.3 Proceskosten en rechtsmiddelen 45 2.4.4 Kort geding in het kader van het beslag- en executierecht 45 2.4.5 De provisionele vordering/voorziening (art. 223 Rv) 47 2.4.6 Het moratorium in art. 5 Wet Gemeentelijke Schuldhulpverlening (Wgs) 51 2.5 Insolventieprocesrecht 55 2.5.1 Inleiding 55 2.5.2 Wetgever, literatuur en insolventieprocesrecht 56 2.5.3 De uitsluiting van de toepasselijkheid van titel 3 (art. 362) 61 2.5.3.1 Rechtspraak: analogische toepassing van geval tot geval 61 2.5.3.2 Toepassing titel 3 bij de procedures van art. 287 lid 4, 287a en 287b 65 2.5.4 Korte termijnen en een gesloten stelsel van rechtsmiddelen 68 2.5.5 Oneigenlijke rechtspraak 68 2.5.6 Aannemelijke feiten 70 2.5.7 De rechter als toezichthouder, ordehandhaver en als onderzoeksrechter 75 2.5.8 Insolventie(proces)recht: burgerlijk (proces)recht in het algemeen belang 77 2.5.9 Welke rol speelt het beginsel van hoor en wederhoor in het insolventieprocesrecht? 80 2.5.10 De wettelijk voorgeschreven voorfase in het schuldsaneringsrecht 85 2.5.11 Afronding 86 2.6 Uitwerking van het procedurele kader voor de procedures van art. 287 lid 4, 287a en 287b 87 3 VOORLOPIGE VOORZIENINGEN OP DE DREMPEL VAN DE SCHULDSANERINGSREGELING 91 3.1 Inleiding 91 3.2 Achtergrond en ontstaansgeschiedenis van art. 287 lid 4 92 3.3 De bevoegde rechter 95 3.4 De procedure 97 3.4.1 Voorlopige voorzieningen op verzoek of (ook) ambtshalve? 97 3.4.2 Het 287 lid 4-verzoek, wijziging, en wijzigingsverzoek 97 3.4.2.1 Algemeen 97 3.4.2.2 Wijziging van het 287 lid 4-verzoek 100 3.4.2.3 Wijzigingsverzoek 101 3.4.3 Horen van belanghebbende(n) hoor en wederhoor? 102 3.4.3.1 Argumenten tegen een hoorplicht in 287 lid 4-procedures 102 3.4.3.2 Argumenten voor een hoorplicht in 287 lid 4-procedures 103 3.4.3.3 Conclusie 104 3.4.4 De beslissing en de proceskosten 105 3.5 Het beoordelingscriterium: in spoedeisende zaken 106 3.5.1 Inleiding 106 3.5.2 De beoordeling van vorderingen ex art. 254, 438 en 223 Rv 107 3.5.3 Doorwerking naar de beoordeling van 287 lid 4-verzoeken 109 3.6 De beschikking de voorzieningen 113 3.6.1 Schorsing executie ontruimingsvonnis huurwoning 114
Inhoudsopgave XIII 3.6.2 Schorsing executie vonnis tot afsluiting van de levering van gas, elektriciteit, drinkwater of warmte 115 3.6.3 Herstel van de levering van water, elektriciteit of gas (heraansluiting) 117 3.6.4 Schorsing of opheffing van de executoriale verkoop van roerende zaken 119 3.6.5 Schorsing of opheffing van loon- of uitkeringsbeslag 122 3.6.6 Verbod op gijzeling van verzoeker in verband met niet-betaalde boetes wegens verkeersovertredingen (Wet Mulder) 124 3.6.7 Voorkomen executie vervangende hechtenis (art. 24c Sr) 126 3.6.8 Verbod inname rijbewijs door de officier van justitie (Wet Mulder) 127 3.6.9 Schorsing van de executieveiling van een woning door een hypotheeknemer 128 3.6.10 Opschorting voorgenomen loon- of uitkeringsbeslag 128 3.6.11 Voorkomen dat een conservatoir beslag executoriaal wordt 129 3.6.12 Conclusie 129 3.7 Verhouding tot een bodemprocedure 130 3.8 Rechtsmiddelen 130 3.9 Het toepassingsgebied van art. 287 lid 4 131 3.9.1 Het 287 lid 4-verzoek in combinatie met een 287a-verzoek 131 3.9.2 Het 287 lid 4-verzoek in combinatie met een verzoek tot omzetting van een faillissement in een schuldsaneringsregeling 134 3.9.3 Een 287 lid 4-verzoek samen met een 287b-verzoek 134 3.9.4 Een 287 lid 4-verzoek als basis voor een voorziening ex art. 438 of 705 Rv 135 3.9.5 Conclusie 136 3.10 Het functioneren en bestaansrecht van art. 287 lid 4 136 3.10.1 Art. 287 lid 4 versus de voorlopige toepassing van art. 287 lid 2 oud 136 3.10.2 Bestaansrecht naast de kortgedingprocedure ex art. 254 Rv? 137 3.10.3 Functioneren art. 287 lid 4 in het algemeen 137 3.11 Conclusies en aanbevelingen 138 3.11.1 Inleiding 138 3.11.2 Voorfase en het verzoek 139 3.11.3 De mondelinge behandeling hoor en wederhoor 139 3.11.4 Het beoordelingscriterium 140 3.11.5 Vaststelling van de feiten - bewijsrecht 141 3.11.6 De duur van de voorzieningen 142 3.11.7 Proceskosten 142 3.11.8 Wijziging getroffen voorziening(en) 142 3.11.9 Wie beslist na 287 lid 4-verzoek op het Wsnp-verzoek? 143 3.11.10 Rechtsmiddelen 143 3.11.11 287 lid 4-verzoek in (hoger) beroep 144 4 VOORLOPIGE VOORZIENINGEN TIJDENS HET MINNELIJKE TRAJECT 145 4.1 Inleiding 145 4.2 Achtergrond en ontstaansgeschiedenis 146
XIV Inhoudsopgave 4.3 De bevoegde rechter 148 4.4 De procedure 148 4.4.1 Het 287b-verzoek, wijziging en wijzigingsverzoek 148 4.4.2 De oproep 152 4.4.2.1 Wijze van oproepen 152 4.4.2.2 Welke informatie wordt met de oproep meegezonden? 155 4.4.3 De mondelinge behandeling 156 4.4.4 De beslissing en de proceskosten 157 4.4.5 Na het vonnis 159 4.5 Het beoordelingscriterium 160 4.5.1 Inleiding 160 4.5.2 Wetsgeschiedenis en literatuur 161 4.5.3 Jurisprudentie 162 4.5.4 Verzoeker zat minder dan tien jaar geleden in de schuldsaneringsregeling 164 4.5.5 De lopende verplichting nakomen 165 4.5.6 Samenvatting 165 4.6 Het vonnis de voorzieningen 167 4.6.1 Schorsing executie ontruimingsvonnis huurwoning 168 4.6.2 Schorsing executie vonnis tot afsluiting van nutsvoorziening 170 4.6.3 Verbod tot het opzeggen of ontbinden van de zorgverzekering 171 4.6.4 De duur van de voorziening 172 4.7 Verhouding tot een bodemprocedure 173 4.8 Rechtsmiddelen 174 4.9 Het toepassingsgebied van art. 287b 174 4.9.1 Een voorziening ex art. 287b tijdens het stabilisatietraject? 174 4.9.2 Een 287b-verzoek in combinatie met een ander verzoek 176 4.10 Het functioneren en bestaansrecht van art. 287b 176 4.10.1 Literatuur en praktijk 176 4.10.2 Bestaansrecht naast de kortgedingprocedure ex art. 254 Rv? 177 4.10.3 De verhouding tussen de art. 287 lid 4 en 287b 178 4.11 Conclusies en aanbevelingen 179 4.11.1 Inleiding 179 4.11.2 Voorfase en het verzoek 180 4.11.3 De oproep voor de mondelinge behandeling en de spoedvoorziening zonder zitting 181 4.11.4 Het beoordelingscriterium 182 4.11.5 Vaststelling van de feiten bewijsrecht 183 4.11.6 De voorzieningen en de duur daarvan 184 4.11.7 De beslissing 185 4.11.8 Proceskosten 185 4.11.9 Wijziging getroffen voorziening(en) 186 4.11.10 Rechtsmiddelen 186 4.11.11 Na de voorziening 187 5 DE GEDWONGEN SCHULDREGELING 189 5.1 Inleiding 189 5.2 Achtergrond en ontstaansgeschiedenis 191 5.2.1 De minnelijke schuldregeling en de gedwongen schuldregeling 191
Inhoudsopgave XV 5.2.2 De inhoud van de minnelijke schuldregeling in de schuldsaneringspraktijk 194 5.2.3 De ontstaansgeschiedenis van art. 287a 195 5.3 De bevoegde rechter 200 5.4 De procedure 200 5.4.1 Voorfase 200 5.4.1.1 Het opstellen en doen van een aanbod 200 5.4.1.2 Toetsing aanbod door een onafhankelijke en deskundige partij 205 5.4.2 Dwangregeling ook ambtshalve? 209 5.4.3 Het 287a-verzoek en wijziging 209 5.4.3.1 Algemeen 209 5.4.3.2 Wijziging van het verzoek (ter zitting) 211 5.4.4 De oproep 211 5.4.5 De mondelinge behandeling 213 5.4.6 Niet-verschijnen schuldeiser(s), stelplicht en motivering 213 5.4.6.1 Jurisprudentie bij niet verschijnen weigerende schuldeiser 214 5.4.6.2 Verstekregeling in het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering 215 5.4.6.3 Motivering verstekvonnissen in 287a-zaken 218 5.4.6.4 Verweerschrift 219 5.4.7 Bewijsrecht 219 5.5 Het beoordelingscriterium 220 5.6 De beslissing 220 5.6.1 Algemeen 220 5.6.2 Proceskosten 220 5.6.2.1 Jurisprudentie met betrekking tot proceskostenveroordeling 221 5.6.2.2 Analyse en voorstel 222 5.6.3 Uitvoerbaarheid bij voorraad? 225 5.7 Verhouding tot een bodemprocedure 226 5.8 Rechtsmiddelen 226 5.8.1 Art. 292 en de door de Hoge Raad voorgeschreven toepassing 226 5.8.2 Niet-ontvankelijkverklaring en hoger beroep 228 5.8.3 Griffierecht in (hoger) beroep 228 5.8.4 Herroeping 229 5.9 Het toepassingsgebied van art. 287a 229 5.9.1 Een 287a-verzoek indien toelating tot de schuldsaneringsregeling niet mogelijk is 229 5.9.2 Een 287a-verzoek in combinatie met een ander verzoek 232 5.10 Het functioneren en bestaansrecht van art. 287a 232 5.11 Conclusies en aanbevelingen 235 5.11.1 Inleiding 235 5.11.2 Voorfase, onderzoek naar schulden (passiva) en bezittingen (activa) 236 5.11.3 Wie doet het aanbod? 237 5.11.4 Aan wie wordt het aanbod gedaan? 238 5.11.5 Informatieverstrekking in het minnelijke traject 238 5.11.6 De oproep voor de mondelinge behandeling 239 5.11.7 Niet-verschijnen schuldeiser(s) stel- en motiveringsplicht 240 5.11.8 Wijziging van het verzoek ex art. 287a 241
XVI Inhoudsopgave 5.11.9 Vaststelling van de feiten 241 5.11.10 De beslissing 242 5.11.11 Proceskosten 242 5.11.12 Rechtsmiddelen 243 6 CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN 245 6.1 Inleiding 245 6.2 Samenvatting van het onderzoek 246 6.3 Conclusies 249 6.3.1 Insolventieprocesrecht, burgerlijk procesrecht en de drie procedures: een procedureel kader onder spanning 249 6.3.2 Rechtsonzekerheid 251 6.3.3 Geen behoorlijke rechtspleging 251 6.3.4 Toepassing van titel 3 Rv op de drie procedures 252 6.3.4.1 De relatieve bevoegdheid van de rechter (art. 262-270 Rv) 252 6.3.4.2 De oproeping (art. 271-277 en 279 Rv) 253 6.3.4.3 Het verzoekschrift (art. 278 Rv) 253 6.3.4.4 De mondelinge behandeling (art. 279 Rv) 254 6.3.4.5 Verzoekschrift wel/niet door advocaat in te dienen (art. 280-281 Rv) 254 6.3.4.6 Het verweerschrift en tegenverzoek (art. 282 Rv) 255 6.3.4.7 Wijziging van het verzoek (art. 283 Rv) 255 6.3.4.8 Verwijzing en voeging wegens litispendentie of connexiteit (art. 285 Rv) 256 6.3.4.9 Datum uitspraak, eisen aan beschikking, uitvoerbaarbijvoorraadverklaring (art. 286-288 Rv) 257 6.3.4.10 Bewijsrecht (art. 284Rv) 257 6.3.4.11 Proceskostenveroordeling (art. 289 Rv) 258 6.3.4.12 Verstrekken stukken en afschriften (art. 290 291 Rv) 258 6.3.4.13 Hoger beroep (art. 358 Rv) 258 6.3.4.14 Afronding 259 6.4 Slotbeschouwing 259 6.4.1 Samenvoegen art. 287 lid 4 met art. 287b en/of art. 5 Wet Gemeentelijke Schuldhulpverlening 259 6.4.2 Overbrengen art. 287 lid 4, 287a en 287b naar titel IV? 262 Samenvatting 265 Summary 277 I Verkort aangehaalde literatuur 289 II Lijst van gebruikte afkortingen 297 III Rechtspraakregister 301
Inhoudsopgave XVII IV Trefwoordenregister 313 V Lijst van geraadpleegde websites 321 VI Dankwoord 323 VII Curriculum Vitae 325