DE TRUST. Beschouwingen over invoering van de trust in het Nederlandse recht EEN WETENSCHAPPELIJKE PROEVE OP HET GEBIED VAN DE RECHTSGELEERDHEID

Transcriptie

1 DE TRUST Beschouwingen over invoering van de trust in het Nederlandse recht EEN WETENSCHAPPELIJKE PROEVE OP HET GEBIED VAN DE RECHTSGELEERDHEID PROEFSCHRIFT TER VERKRIJGING VAN DE GRAAD VAN DOCTOR AAN DE RADBOUD UNIVERSITEIT NIJMEGEN OP GEZAG VAN DE RECTOR MAGNIFICUS, PROF.DR. C.W.P.M. BLOM, VOLGENS BESLUIT VAN HET COLLEGE VAN DECANEN IN HET OPENBAAR TE VERDEDIGEN OP DINSDAG 2 NOVEMBER 2004 DES NAMIDDAGS OM 3.30 UUR PRECIES DOOR DIEDERIK WALAHFRID AERTSEN geboren op 8 december 1970 te Amsterdam KLUWER - DEVENTER

2 INHOUDSOPGAVE Lijst van gebruikte afkortingen XIII Hoofdstuk 1 Inleiding Introductie en verantwoording van het gekozen onderwerp Eerder onderzoek op dit terrein Verantwoording van de keuze voor het Engelse recht als uitgangspunt van het onderzoek Plan van behandeling 8 Hoofdstuk 2 De trust in het Engelse recht Inleiding Wat is een trust? Equity Het instellen van een trust De trust ontstaat door middel van een eenzijdige rechtshandeling Drie vereisten voor het instellen van een express trust Certainty of intention Certainty of subject-matter Certainty ofobjects Vormvoorschriften Trusts die vanwege hun inhoud of strekking ongeldig zijn De inhoud van de beheersverplichting Het Engelse recht stelt grenzen aan de duur van een trust Benadeling van schuldeisers Benoeming, vervanging en ontslag van de trustee De benoeming van de eerste trustee De benoeming van nieuwe trustees Beeindiging van de functie van trustee De verplichtingen en bevoegdheden van de trustee De aard van de functie De verplichtingen en bevoegdheden van de trustee 38 VII

3 2.8 Externe aansprakelijkheid van de trustee: in welke gevallen biedt het trustvermogen verhaal? Het instellen van rechtsmiddelen door de begunstigde bij een "breach of trust" Het eisen van gerechtelijk verbod of gebod Het terugvorderen van trustgoederen Het vorderen van schadevergoeding van de trustee Het vorderen van schadevergoeding van andere personen dan de trustee Aanpassing en beeindiging van de trustverhouding Tussentijdse aanpassing van de trustverhouding Beeindiging van de trustverhouding Toepassingen van de trust 54 Hoofdstuk 3 De Engelse trust beschreven in de civil Iawterminologie van het Nederlandse recht Inleiding Het begrip eigendom in het Nederlandse recht De rechtspositie van de trustee Leidt de trust tot een dual ownership? Een afgescheiden vermögen dat aan niemand toebehoort? Eigendom en economisch belang berusten niet bij dezelfde persoon De trust en het bewind Inleiding Een eenheid van goederen, een afgescheiden vermögen Het verband op de goederen heeft goederenrechtelijke gevolgen Substitutie, vervanging Een scheiding tussen beschikkingsmacht en economisch belang De instelling geschiedt door middel van een eenzijdige rechtshandeling De bewindvoerder en de trustee vervullen een "office" Conclusie 88 VIII

4 Conclusie De rechtspositie van de begunstigde Een analyse van het recht van de begunstigde Eigen analyse aan jurisprudentie getoetst Webb v. Webb ReHayward Conclusie Resumerend Hoofdstuk 4 Moet de wetgever overgaan tot invoering van de trust in het Nederlandse recht? Inleiding 103 A. Mogelijke argumenten voor invoering van de trust Het Haagse Trustverdrag Mondialisering van de economie en de dominante positie van het Anglo-Amerikaanse recht in de financiele sector Harmonisatie van het privaatrecht in Europa Het Nederlandse recht biedt slechts in een beperkt aantal gevallen een reeel alternatief voor de trust Inleiding Eigendom ten titel van beheer Eigendom ten titel van beheer en stichting Certificering Middellijke vertegenwoordiging De kwaliteitsrekening Privatieve lastgeving Een overdracht onder ontbindende of opschortende voorwaarde Bewind Conclusie 138 B. Mogelijke argumenten tegen invoering van de trust De onverenigbaarheid van de trust met het Nederlandse goederenrecht Inleiding 140 IX

5 4.6.2 Het gesloten stelsel van goederenrechtelijke rechten Het ondeelbare eigendomsbegrip Art. 3:84 lid 3 BW Art. 3:276 BW Art. 3:85 BW Het publiciteitsbeginsel Conclusie Benadeling van schuldeisers, belastingautoriteiten en legitimarissen Inleiding De trust en de belangen van de schuldeisers van de insteller De trust en de vrees voor ontduiking en ontwijking van belastinghef fingen De trust en de belangen van legitimarissen Conclusie De trust belet de vrije verhandelbaarheid van goederen Met de trust kunnen de doden vanuit het graf over de levenden blijven regeren De geringe transparantie van een trustverhouding 183 C. De argumenten pro en contra tegen elkaar afgewogen Conclusie 190 Hoofdstuk 5 Voorstellen voor een Nederlandse trustwetgeving Inleiding De reikwijdte van de trustwetgeving en de wijze van invoering Alleen de express trust Wie kan er trustee zijn? Moet de regelgeving met betrekking tot de trust in het Burgerlijk Wetboek worden opgenomen? Moeten trust en bewind onder een gemeenschappelijke noemer worden gebracht? Het trustvermogen Een afgescheiden vermögen 205

6 5.3.2 In welke gevallen moet verhaal op het trustvermogen wel mogelijk zijn? Inleiding Rechtshandelingen Onrechtmatige daden Andere buitencontractuele aansprakelijkheden Procederen tegen de trustee en verhaal op het trustvermogen Ontslag en overlijden van trustees, de benoeming van nieuwe trustees en de gevolgen voor het trustvermogen De afbakening van het trustvermogen Inleiding Verplichting om het trustvermogen afgescheiden te houden Natrekking, (oneigenlijke) vermenging, zaaksvorming en de gevolgen voor het trustvermogen Inleiding Natrekking en vermenging Oneigenlijke vermenging Zaaksvorming Beschikkingshandelingen in strijd met de trust Inleiding Buitenlandse rechtsstelsels als inspiratiebron Voor welke regeling moet de Nederlandse wetgever kiezen? Inleiding Een regeling met goederenrechtelijke werking biedt de begunstigden de beste bescherming Derdenbescherming Conclusie Het instellen van de trust Inleiding Het instellen van de trust: meestal door middel van twee beschikkingshandelingen De overgang van de goederen van de insteller naar de trustee De instelling van het trustverband Inleiding 258 XI

7 lnhoudsopgave Het Schotse recht en het Nederlands- Antilliaanse voorstel Voor welke regeling moet de Nederlandse wetgever kiezen? Vormvoorschriften met betrekking tot de instelling van het trustverband Inhoudelijke vereisten waaraan de instelling van het trustverband moet voldoen Resulting trusts en constructive trusts Resulting trusts Constructive trusts Het aanpassen van de trustakte door de rechter Beschikkingshandelingen met betrekking tot het recht van de begunstigde Tot slot 280 Hoofdstuk 6 Samenvatting en conclusies 281 Zusammenfassung und Schlussfolgerungen 287 Summary and conclusions 295 Bijlage Ontwerp Landsverordening voor de Nederlandse Antillen 301 Lijst van aangehaalde literatuur 319 Jurisprudentieregister 349 Wetsartikelenregister 353 Trefwoordenregister 363 Curriculum vitae XII