ASSER-SERIE PROCESRECHT CASSATIE IN BURGERLIJKE ZAKEN MR. D.J. VEEGENS MR. E. KORTHALS ALTES MR. H.A. GROEN KLUWER DEVENTER 2005

Transcriptie

1 ASSER-SERIE PROCESRECHT CASSATIE IN BURGERLIJKE ZAKEN MR. D.J. VEEGENS VIERDE BEWERKT DRUK DOOR MR. E. KORTHALS ALTES EN MR. H.A. GROEN KLUWER DEVENTER 2005

2 /. Geschiedenis en rechtsvergelijking 1 1. De Franse cassatie 1 1. Koninklijke oorsprong 1 2. Ontplooiing 4 3. Revolutionaire hervorming 7 4. Ontwikkeling na de revolutie Verdere ontwikkeling in de 20 e eeuw Verbreiding De Nederlandse cassatie in de 19 e eeuw Van Republiek tot Koninkrijk Herstel der onafhankelijkheid J.D. MEIJER'S denkbeeiden Eerste procesrechtelijke ontwerpen Verwerping van de ontwerpen-ro Wetgeving tot Verdere ontwikkeling tot Nederlandse kolonien De Duitse Revision Wordingsgeschiedenis Revision en cassatie Verdere ontwikkeling Verbreiding Appel als laatste rechtsmiddel Scandinavische landen Groot-Brittannie Verenigde Staten Beperkingen in de appelstelsels 55 IX

3 5. De Nederlandse cassatie in de 20 e eeuw Nederlandse Juristen-Vereniging Staatscommissie-GRATAMA Richtlijnen DORHOUT MEES Nieuwe regeling Ontwikkelingen na Indonesie Overzeese rijksdelen Hof van Justitie van de Europese Gemeenschappen Prejudiciele beslissingen Hof van Justitie Benelux-Gerechtshof Prejudiciele beslissingen Benelux-Gerechtshof Europese Hof voor de rechten van de mens 81 //. De zaken aan cassatie onderworpen De Hoge Raad als cassatierechter en als feitenrechter Plan van behandeling Competentie: algemene opmerkingen Competentie: samengevoegde vorderingen Antilliaanse en Arubaanse beroepen Sprongcassatie Beslissingen van gedelegeerde rechters Rolbeschikkingen Partijen Meerpartijenprocedures: algemeen Meerpartijenprocedures: uitwerking Verandering van partij Cassatie in het belang der wet Belang bij cassatie Herstel van bezwaren door dezelfde rechter Rekest civiel en herroeping Verbetering en aanvulling van uitspraken Voorlopige beslissingen Berusting Indeling van de uitspraken Preparatoire uitspraken Provisionele uitspraken Interlocutoire uitspraken Incidentele uitspraken Beroep van tussenuitspraken Deeluitspraken Eindbeslissingen 132 X

4 62. Bijzondere regelingen Samenloop van cassatie en verzet Vonnis bij verstek of op tegenspraak 140 ///. De termijn en de schorsende kracht van het beroep Normale termijn Afwijkende termijnen Cassatie of hoger beroep? Cassatietermijn bij overlijden Schorsende kracht Voorlopige tenuitvoerlegging en schorsing 150 IV. De gronden van cassatie Inleiding Plan van behandeling De doeleinden van de cassatierechtspraak Schending van het recht Wettelijke voorschriften Octrooien Geschreven bovennationaal recht Analogie Ongeschreven recht Beleidsregels Gewoonterecht Gewoonte contra legem Gewoonte en bestendig gebruikelijk beding Vaststelling van gewoonterecht Overzees recht Gestrande pogingen tot verruiming Inleiding Toetsing van beslissingen omtrent vreemd recht? Beperkte toetsing van beslissingen omtrent vreemd recht Rechtsvergelijking Statuten, reglementen en standaardbedingen 189 XI

5 3. De omvang van de controle Probleemstelling Franse opvattingen (1) Franse opvattingen (2) Belgische opvattingen Duitse opvattingen (1) Duitse opvattingen (2) Nederlandse wetenschap Eigen opvatting Nederlandse rechtspraak Nederlandse rechtspraak: nadere analyse Rechtsbeslissingen Gemengde beslissingen Toetsing van gemengde beslissingen Feitelijke beslissingen Discretionaire bevoegdheid Verkeersopvattingen Ervaringsregels en feiten van algemene bekendheid Uitleg van wilsverklaringen Oude rechtspraak Nieuwere onwikkelingen Het Haviltex-criterium Standaarduitleg door de Hoge Raad Overeenkomsten die de rechtspositie van derden regelen Franse en Belgische opvattingen Duitse opvattingen Vormverzuim Inleiding Uitdrukkelijk bedreigde nietigheid Substantiele nietigheid en non-existentie Motivering: inleiding Motivering: vormvereiste Motivering: grondslag voor cassatierechtspraak Motivering: waarborg voor deugdelijke rechtspraak Onbegrijpelijke motivering Verzuim om essentiele Stellingen van partijen te behandelen Kennelijke vergissingen bij de vaststelling van de feiten Variaties in motiveringsplicht Minder strenge motiveringseisen 275 XII

6 126. Faillietverklaring: botsing van twee gezichtspunten Strengere motiveringseisen Motivering van discretionaire beslissingen Motivering van afhankelijke beslissingen Uitspraken van de kantonrechter Inleiding Motiveringsgebreken Overige cassatiegronden Het novum in cassatie Inleiding Aanvulling van rechtsgronden Bepalingen van openbare orde Aanvulling van rechtsgronden in appel Geoorloofde en ongeoorloofde nova in cassatie Geoorloofde feitelijke nova 294 V. De rechtspleging in cassatie Instellen van het beroep: Nederlandse zaken Verplichte procesvertegenwoordiging in cassatie Instellen van het beroep: Antilliaanse en Arubaanse zaken Cassatiemiddel volgens de oude wet Cassatiemiddel naar huidig recht Aantekening van het beroep Anticipatie Inschrijving en behandeling bij de enkelvoudige kamer Vertegenwoordiging van verweerder(s) Incidenteel beroep Incidenteel beroep: samengevoegde vorderingen Voorwaardelijk incidenteel beroep Conclusie van antwoord Mogelijke excepties Overleggen van stukken Incidenten Vervanging en onttrekking van advocaat Schriftelijke of mondelinge behandeling Wenken voor pleidooi en schriftelijke toelichting Conclusie procureur-generaal Reactie op de conclusie Overeenkomstige toepassing van andere bepalingen 342 XIII

7 VI. De uitspraak in cassatie Samenstelling en werkwijze van de kamer Samenstelling van de kamer: wettelijke voorschriften Samenstelling van de kamer: het ius de non evocando Cassatie niet ambtshalve Aanvulling van rechtsgronden in cassatie Feitelijke grondslag: inleiding De bestreden uitspraak Uitleg van de bestreden uitspraak Gedingstukken Uitleg van gedingstukken Hypothetische feitelijke grondslag Discrepantie tussen uitspraak en gedingstukken Aanwijzingen met het oog op cassatie Niet-ontvankelijkverklaring en verwerping van het beroep Niet-ontvankelijkverklaring Verwerping van het beroep Vernietiging Vernietiging bij meervoudige motivering Partiele werking van het beroep Hoofdregel: zelf afdoen Feitelijke geschilpunten Zuivere rechtsvragen Verwijzing naar dezelfde rechter Verwijzing naar een andere rechter Motivering Vorm en motivering van de uitspraak Opzet van de uitspraak Bredere motivering Beslissingen ten overvloede Motivering: beroep op eigen jurisprudentie Motivering van al dan niet omgaan Bondiger motivering Motivering: onvervulde wensen? Verkorte motivering 393 XIV

8 5. Kostenveroordeling Proceskosten De bevoegdheid van art. 419 lid 4 Rv Proceskosten in onteigeningszaken Staatsaansprakelijkheid voor kosten? Voorzieningen tegen uitspraken van de Hoge Raad Inleiding Verzet tegen verstekarrest Herroeping Verbetering, aanvulling en herstel 404 VII. Procedure na verwijzing Berechting na verwijzing: de grenzen van de rechtsstrijd Berechting na verwijzing: nieuwe Stellingen De rechtsgang na verwijzing 411 VIII. Het beroep in cassatie tegen beschikkingen op rekest Wettelijke regelingen Wanneer Staat beroep in cassatie open? Cassabele handelingen Partijen Normale cassatietermijn Afwijkende termijnen Verontschuldigbare termijnoverschrijding Overeenkomstig toepasselijke bepalingen Verzoekschrift of dagvaarding? Verplichte procesvertegenwoordiging in rekestzaken Wijze van indiening van het rekest Inhoud van het verzoekschrift; verweerschrift Incidenteel beroep Discrepantie tussen beschikking en proces-verbaal Excepties Schriftelijke of mondelinge toelichting Verhoor van getuigen Cassatiecontrole in rekestzaken Proceskosten 434 XV

9 IX. Slotbeschouwingen De toekomst van de cassatie 436 Transponeringstabel subparagrafen 441 Jurisprudentieregister 444 Trefwoordenregister 503 XVI