Aansprakelijkheid van leidinggevenden

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Aansprakelijkheid van leidinggevenden"

Clara Marina Timmermans
7 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 Aansprakelijkheid van leidinggevenden naarprivaatrechtelijke, strafrechtelijke en bestuursrechtelijke maatstaven Mr. S.N. devalk Kluwer - Deventer

2 Inhoud Woord vooraf Körte inhoudsopgave Uitgebreide inhoudsopgave Lijst van gebruikte afkortingen V VII XI XVII Inleiding 1 DEEL I VOORBESCHOUWING Hoofdstuk 1. Begrippen en afbakening 1.1 Inleiding Privaatrechtelijke en publiekrechtelijke rechtspersonen Onderscheid privaatrechtelijke en publiekrechtelijke rechtspersonen Rechtssubjectiviteit in privaatrecht, strafrecht en bestuursrecht Nadere afbakening van het onderzoek Kapitaalvennootschappen versus de Staat, provincies en gemeenten Leidinggevenden? Primair daderschap van de rechtspersoon: een genuanceerde benadering in het bestuursrecht Verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid Verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid Staat, provincies en gemeenten Kapitaalvennootschappen Interne aansprakelijkheid Sancties en maatregelen in privaatrecht, strafrecht en bestuursrecht 33 XI

3 DEEL II PRIVAATRECHT Hoofdstuk 2. Aansprakelijkheid van rechtspersonen uit onrechtmatige daad 2.1 Inleiding Voorwaarden voor (vestiging van) aansprakelijkheid op grond van onrechtmatige daad Criteria voor daderschap van rechtspersonen Historische ontwikkeling: van orgaancriterium naar maatschappelijk verkeerscriterium Toepassing van het maatschappelijk verkeerscriterium Toepassingsbereik van het maatschappelijk verkeerscriterium Wetenschap en schuld van rechtspersonen Wetenschap van rechtspersonen Schuld van rechtspersonen en toerekening op grond van de verkeersopvattingen De soms bijzondere positie van 'de overheid' Inleiding Het beginsel van de formele rechtskracht als processueel obstakel voor aansprakelijkheid Invloed van de bijzondere positie op de toetsing van de onrechtmatigheid, toerekenbaarheid en relativiteit Conclusie 84 Hoofdstuk 3. Aansprakelijkheid van leidinggevenden uit onrechtmatige daad 3.1 Inleiding Aansprakelijkheid van leidinggevenden van privaatrechtelijke rechtspersonen Inleiding Voorwaarden voor aansprakelijkheid in geval van het nietnakomen van verplichtingen door de rechtspersoon Inleiding Voortzetten van verliesgevende activiteiten Bewerkstelligen/toelaten van het niet-nakomen van verplichtingen Conclusie Voorwaarden voor aansprakelijkheid in geval van een onrechtmatige daad van de rechtspersoon Inleiding Aansprakelijkheid van de handelende functionaris Aansprakelijkheid wegens (feitelijk) leidinggeven/nalaten Conclusie 154 XII

4 3.3 Aansprakelijkheid van leidinggevenden van publiekrechtelijke rechtspersonen Inleiding Voorwaarden voor aansprakelijkheid in geval van een onrechtmatige daad van de rechtspersoon Aansprakelijkheid van de handelende functionaris Aansprakelijkheid wegens (feitelijk) leidinggeven/nalaten Een bijzondere aansprakelijkheidspositie voor politieke ambtsdragers? Conclusie Invloed van de bijzondere aansprakelijkheidspositie van 'de overheid' op de persoonlijke aansprakelijkheid Dient persoonlijke aansprakelijkheid (verder) te worden beperkt? Inleiding Persoonlijke aansprakelijkheid eerst bij opzet of bewuste roekeloosheid? Immuniteit voor ambtenaren? Herstelmaatregelen: opleggen van een gebod/verbod aan leidinggevenden Conclusie 196 Hoofdstuk 4. Aansprakelijkheid van leidinggevenden in het vennootschapsrecht 4.1 Inleiding Oprichting van de vennootschap Aansprakelijkheid in de oprichtingsfase Inschrijvings- en stortingsaansprakelijkheid Aansprakelijkheid in geval van een nietige rechtspersoon Kennelijk onbehoorlijk bestuur (WBA en WBF) Inleiding Meldingsplicht Wet Bestuurdersaansprakelijkheid (WBA) Wet Bestuurdersaansprakelijkheid Faillissement (WBF) Aard van de aansprakelijkheid Voorwaarde 1: kennelijk onbehoorlijk bestuur Voorwaarde 2: belangrijke oorzaak van het faillissement Gronden voor disculpatie Schending van de administratie- en/of publicatieverplichtingen; wettelijke vermoedens van art. 2:248 (138) lid Kring van aansprakelijke personen Omvang van de aansprakelijkheid Bijzondere pauliana (art. 2:248 (138) lid 9) Samenloop met WBA, art. 2:9 BW en art. 6:162 BW Aansprakelijkheid wegens misleiding Inleiding Misleiding door financiele verslaggeving 248 XIII

5 4.4.3 Misleidend prospectus Kapitaalbescherming Huidig recht Wetsvoorstel vereenvoudiging en flexibilisering bv-recht Herstelmaatregelen Inleiding Voorzieningen in het enqueterecht Procedures tot nakoming jegens functionarissen of Organen van de vennootschap Procedures tot nakoming jegens de vennootschap Conclusie 272 DEEL III STRAFRECHT Hoofdstuk 5. Aansprakelijkheid van rechtspersonen in het straf recht 5.1 Inleiding Voorwaarden voor (vestiging van) strafrechtelijke aansprakelijkheid Inleidende opmerkingen over de algemene strafbaarstelling van de rechtspersoon De historische ontwikkeling van de algemene strafbaarstelling in art. 51 Sr Welke delicten kan een rechtspersoon plegen? Rechtspersoon in de zin van art. 51 Sr Criteria voor daderschap van rechtspersonen Inleiding Criteria in rechtspraak en literatuur van vöor het Zijpe-arrest Het Zijpe-arrest: het criterium van de redelijke toerekening Toepassing van het criterium van de redelijke toerekening Opzet, schuld en verwijtbaarheid van rechtspersonen De schuldige rechtspersoon? Opzet en schuld van rechtspersonen Strafuitsluitingsgronden De bijzondere positie van sommige publiekrechtelijke rechtspersonen Inleiding Ontwikkeling in de rechtspraak tot aan het Pikmeer II-arrest Het Pikmeer II-arrest De na het Pikmeer II-arrest versehenen rechtspraak Ontwikkelingen op wetgevingsgebied: wetswijziging? Evaluatie: argumenten voor en tegen vervolgbaarheid Conclusie Sancties en maatregelen voor rechtspersonen Conclusie 388 XIV

6 Hoofdstuk 6. Aansprakelijkheid van leidinggevenden in het strafrecht 6.1 Inleiding Functioneel daderschap Ontwikkeling en grondslag Criteria voor functioneel daderschap Deelnemen Opdracht en feitelijke leiding geven Ontwikkeling en grondslag Criteria voor opdracht en feitelijke leiding geven De bijzondere positie van leidinggevenden van sommige publiekrechtelijke rechtspersonen Inleiding Het Pikmeer I-arrest: gekoppelde immuniteit Opheffing van de immuniteit? Herstelmaatregelen Conclusie 455 DEEL IV BESTUURSRECHT Hoofdstuk 7. Aansprakelijkheid van rechtspersonen in het bestuursrecht 7.1 Inleiding Voorwaarden voor het opleggen van bestuurlijke sancties Criteria voor daderschap van rechtspersonen Inleiding De rechtspersoon als (functioneel) pleger Opzet, schuld en verwijtbaarheid van rechtspersonen Een bijzondere positie voor (sommige) publiekrechtelijke rechtspersonen? Inleiding Huidig recht; rechtspraak Wetsvoorstel Awb-IV Conclusie: een bijzondere positie? Conclusie 493 Hoofdstuk 8. Aansprakelijkheid van leidinggevenden in het bestuursrecht 8.1 Inleiding Plegen en functioneel plegen Inleiding De leidinggevende functionaris als pleger Voorwaarden voor functioneel plegen Medeplegen Opdracht en feitelijke leiding geven 513 XV

7 8.5 Een bijzondere positie voor leidinggevenden van (sommige) publiekrechtelijke rechtspersonen? Conclusie 518 DEEL V SLOTBESCHOUWING Hoofdstuk 9. Interne rechtsvergelijking en conclusies 9.1 Inleiding Aansprakelijkheid van rechtspersonen Inleiding Historische ontwikkeling Grondslag en vaststelling van het daderschap van rechtspersonen Opzet, schuld en verwijtbaarheid van rechtspersonen Persoonlijke aansprakelijkheid van (leidinggevende) functionarissen Rechtstreeks en secundair daderschap Voorwaarden voor secundaire aansprakelijkheid Inleiding: eigen handelen/nalaten versus (feitelijk) leidinggeven Privaatrecht Strafrecht Bestuursrecht Voorwaarden voor secundair daderschap vergeleken Vergelijking met de aansprakelijkheid van de rechtspersoon De bijzondere positie van (sommige) publiekrechtelijke rechtspersonen en hun (leidinggevende) functionarissen De bijzondere positie van (sommige) publiekrechtelijke rechtspersonen Invloed van de verschillen nassen privaatrechtelijke en publiekrechtelijke rechtspersonen op de persoonlijke aansprakelijkheid Conclusie 557 Summary 567 Lijst van aangehaalde literatuur 577 Rechtspraakregister 617 Artikelenregister 631 Trefwoordenregister 643 XVI

Vergelijkbare documenten

GRONDSLAGEN BESTUURDERSAANSPRAKELIJKHEID

GRONDSLAGEN BESTUURDERSAANSPRAKELIJKHEID EEN MAATPAK VOOR DE BOARD ROOM D.A.M.H.W. Strik Kluwer - Deventer - 2010 Inhoudsopgave Lijst van gebruikte afkortingen XIII Hoofdstuk 1 Inleiding 1 1.1 Ter introductie