De weigeringsgronden bij uitlevering en overlevering

Transcriptie

1 De weigeringsgronden bij uitlevering en overlevering Een vergelijking en kritische evaluatie in het licht van het beginsel van wederzijdse erkenning V.H.

2 Hoofdstuk I Inleiding 1 Doelstelling 2 Afbakening 4 Materieel perspectief 4 Europees perspectief 6 Nederlands perspectief 7 Plan van aanpak 8 Hoofdstuk II Uitlevering: de hoofdlijnen 10 1 Inleiding is uitlevering? 11 Inleiding 11 II.2.2 Uitlevering vindt plaats tussen staten Soevereiniteit 12 (Grond)wettelijke verdragsgrondslag Wederkerigheid Verdragsrechtelijke voorwaarden Specialiteit 18 Vertrouwensbeginsel 2.3 Met een strafrechtelijk doel 20 Inleiding 20 Strafbaarheid 21 Rechtsmacht II.2.4 Een persoon 22 Rechtsbronnen 22 Internationaal recht: de uitleveringsverdragen 22 Ander internationaal recht 25 Nationaal recht 27 II Verhouding uitleveringsverdrag en Uitleveringswet 27 De Uitleveringswet: inhoud en functies 36 Procedure 37 Inleiding 37 Rechtspositie opgeëiste persoon 37 Karakter procedure 38 Bevoegdheidsverdeling rechter - Minister van justitie 44 Hoofdstuk III de hoofdlijnen 48 1 Inleiding 49 III.2 Wat is overlevering? 49 Inleiding 49 Wederzijdse erkenning van strafrechtelijke beslissingen 52 III.2.3 Overleving vindt plaats tussen justitiële autoriteiten 53 De justitiële autoriteiten 53

3 lidstaten 55 Inleiding 55 Soevereiniteit 56 Grondwettelijke verdragsgrondslag 58 Wederkerigheid 63 Voorwaarden 63 Specialiteit 73 Vertrouwensbeginsel 73 III.2.4 Met een strafrechtelijk doel 77 Inleiding 77 Strafbaarheid 77 Rechtsmacht 78 III.2.5 een persoon 78 Rechtsbronnen 79 Europees recht: het Kaderbesluit 79 Ander internationaal recht 82 Nationaal recht 83 Verhouding Kaderbesluit en Overleveringswet 83 Het Verdrag van Lissabon: overgangsrecht 94 De Overleveringswet: inhoud en functies 96 Procedure 97 Inleiding 97 Rechtspositie opgeëiste persoon 99 Karakter procedure Bevoegdheidsverdeling rechtbank - officier van justitie Hoofdstuk Weigeringsgronden en wederzijdse erkenning 110 Inleiding 111 IV.2 Inventarisatie van weigeringsgronden Criterium 114 IV.4 Wederzijdse erkenning Inleiding 1V.4.2 Uit- en overlevering en de ruimte van vrijheid, veiligheid en rechtvaardigheid Wederzijdse erkenning: herkomst, omtrekken en grenzen Inleiding 124 Communautaire herkomst Omtrekken van wederzijdse erkenning Grenzen aan wederzijdse erkenning Inleiding 133 Begrenzing door fundamentele rechten Begrenzing door het ne bis in 144 Begrenzing in geval van concurrerende rechtsmacht 146 Begrenzing door formele vereisten Conclusie 151 VI

4 Hoofdstuk V Mensenrechten 153 Inleiding als algemene weigeringsgrond 5 Uitlevering, overlevering en het EVRM Uitlevering en het EVRM 155 Uitlevering en overlevering aan Garanties 171 V.2.2 EVRM-schending als algemene weigeringsgrond van uitlevering Inleiding 173 V De uitleveringsrechter V De burgerlijke rechter V.2.3 EVRM-schending als algemene weigeringsgrond van overlevering Het Kaderbesluit V De Overleveringswet 195 V De rechtspraak 200 V.3 Oplegging en tenuitvoerlegging doodstraf 203 De doodstraf en het EVRM 203 V.3.2 De doodstraf en uitlevering 204 V.3.3 De doodstraf en overlevering 205 V.4 Oplegging en tenuitvoerlegging levenslange vrijheidssanctie 206 Levenslange vrijheidssanctie en het 206 V.4.2 Levenslange vrijheidssanctie en uitlevering 209 V.4.3 Levenslange vrijheidssanctie en overlevering 209 V.5 Discriminatoire vervolging of bestraffing Discriminatoire vervolging of bestraffing en uitlevering V.5.2 Discriminatoire vervolging of bestraffing en het Kaderbesluit V.5.3 Discriminatoire vervolging of bestraffing en de Overleveringswet V.6 Conclusie Verstekvonnissen Inleiding 223 VI.2 EVRM en verstekvonnissen 224 Inleiding 224 De nationale dimensie 224 Inleiding 224 Ondubbelzinnige afstand 225 Onttrekking de berechting 227 Gelegenheid een 228 De transnationale dimensie 230 Algemeen 230 Onderscheid derde staten en EVRM-partijen 233 Conclusie 237 VI.3 Uitlevering en verstekvonnissen 238 Het Nederlandse voorbehoud en art. 5 lid 3 UW 238 Inleiding 238 Toepassing 240 VB

5 Art. 3 Tweede Aanvullend Protocol 244 Inleiding 244 VI Toepassing 246 Verstekvonnis en verdedigingsrechten 246 Verzekering nieuw proces Conclusie 253 VI.4 Overlevering en verstekvonnissen 254 Inleiding 254 VI.4.2 Art. 5 onder 1 Kaderbesluit en art. (oud) OLW 254 VI Art. 5 onder 1 Kaderbesluit 254 Inleiding 254 Implementatie verplicht? 255 Inhoud garantie 256 Bindendheid garantie 260 Art. (oud) OLW 263 Inleiding 263 Inhoud garantie 264 Gevolgen dwingende formulering 265 VI.4.3 Art. 4 bis Kaderbesluit en art. (nieuw) OLW 268 Art. 4 bis Kaderbesluit 268 Algemeen 268 De uitzonderingen 273 Art. 12 (nieuw) OLW 279 Conclusie 283 VI.5 Conclusie 285 Hoofdstuk VII Dubbele strafbaarheid 290 VII.1 Inleiding 291 VII.2 Uitlevering en dubbele strafbaarheid Ratio en relativering 291 Uitwerking in Uitleveringswet en verdragen 296 VII.2.3 Toetsing dubbele strafbaarheid 301 Grondslag toetsing Naar recht verzoekende staat 302 recht 304 Omvang toetsing 304 Analogische transformatie 307 Tijdstip strafbaarheid Accessoire uitlevering 311 VII.3 Overlevering en dubbele strafbaarheid Inleiding 314 V1I.3.2 Strafbaarheid uitvaardigende lidstaat Kaderbesluit Overleveringswet 317 Lijstfeiten 323 VII Kaderbesluit 323 Inleiding 323

6 Ratio 323 Aard lijstfeiten 327 Toetsing uitvoerende rechterlijke autoriteit? 329 Geen strijd legaliteitsbeginsel 334 Correctiemechanismen 337 Overleveringswet 342 Inleiding 342 Toetsing uitvoerende justitiële autoriteit? 343 Correctiemechanismen 349 Uitzonderingen 350 Strafbaarheid uitvoerende lidstaat 350 Kaderbesluit 350 V1I Overleveringswet 355 Accessoire overlevering 358 Kaderbesluit 358 Overleveringswet 361 VII.4 Conclusie 363 Hoofdstuk VIII Leeftijd strafrechtelijke aansprakelijkheid Inleiding 370 VIII.2 Het uitleveringsrecht 370 VIII.3 Het overleveringsrecht VIII.4 Conclusie 374 Hoofdstuk LX Onderdanen 375 IX.1 Inleiding 377 IX.2 Onderdanen het uitleveringsrecht 378 Inleiding 378 Onderdanen en het Europees Verdrag betreffende uitlevering 378 IX.2.3 Nederlanders en de Uitleveringswet 379 Geen executie-, wel vervolgingsuitlevering 379 Wetsgeschiedenis en ratio regeling De garantie nader bekeken 384 Nederlanders en de EU-uitleveringsovereenkomst 387 Geïntegreerde vreemdelingen 389 Inleiding 389 Reikwijdte verklaring 390 De garantie nader bekeken 395 IX.3 Onderdanen het overleveringsrecht 396 Inleiding 396 IX.3.2 Het EAB 397 Executieoverlevering 397 Inleiding 397 Personele reikwijdte 400 Verbintenis tot tenuitvoerlegging 404 Vervolgingsoverlevering IX

7 Inleiding 411 Personele reikwijdte Terugkeergarantie 413 IX.3.3 De Overleveringswet Nederlanders en vreemdelingen Executieoverlevering van Nederlanders Inleiding 419 Verplichte weigering Bereidheid tot tenuitvoerlegging 420 Omzetting van de vrijheidsstraf 424 Vervolgingsoverlevering van Nederlanders 426 Inleiding 426 Verplichte terugkeergarantie 426 Terugkeergarantie nader bekeken 427 Gelijkgestelde vreemdelingen 434 Inleiding Vergunningeis 435 Rechtsmachteis 441 Behoud verblijfsrecht 446 Het Kaderbesluit wederzijdse erkenning vrijheidsbenemende sancties 447 Inleiding 447 Van overeenkomstige toepassing 448 Personele reikwijdte 452 (Geen) instemming gevonniste persoon 454 Instemming tenuitvoerleggingsstaat 455 Toetsing dubbele strafbaarheid 456 Geen exequaturprocedure 457 IX.3.5 Implementatie Kaderbesluit wederzijdse erkenning vrijheidsbenemende sancties 458 Inleiding 458 Verhouding met Overleveringswet 458 Systeem 458 Onderbouwing systeem 460 Kritiek 461 Conclusie 465 X idem 474 X.1 Inleiding 475 X.2 in idem in het uitleveringsrecht 477 Inleiding 477 X.2.2 De Uitleveringswet 478 Beëindigde Nederlandse strafvervolging 478 X Rechterlijke gewijsden 479 X Achtergrond en ratio X.2.3 Het verdragsrecht 485 Het Europees Verdrag betreffende uitlevering 485

8 X Het Eerste Aanvullend Protocol EUV 489 Hetzelfde feit 492 X.3 Ne bis in idem het overleveringsrecht 493 Inleiding 493 X.3.2 Art. 54 SUO 494 Inleiding 494 X Uitgangspunten 496 X Bij onherroepelijk vonnis berecht 498 X Uitvoeringsvoorwaarde 505 X Dezelfde feiten 508 X.3.3 Art. 50 Handvest X.3.4 Het Kaderbesluit Onherroepelijke berechting lidstaat X Onherroepelijke berechting derde staat 523 X Beslissing inzake vervolging (uitvoerende) lidstaat 526 X.3.5 De Overleveringswet 533 Inleiding 533 X Onherroepelijke berechting (lid)staat 533 X Vervolgingsbeslissing Nederland 538 X Vervolgingsbeslissing andere lidstaat 542 X.4 Conclusie 543 Hoofdstuk XI Lopende vervolging Inleiding 553 XI.2 Lopende vervolging in het uitleveringsrecht 533 XI.3 Lopende vervolging het overleveringsrecht 559 XI.4 Conclusie 564 Hoofdstuk XII Rechtsmacht 567 Inleiding 568 XII.2 Rechtsmacht het uitleveringsrecht 568 Rechtsmacht verzoekende staat 568 Territoriale rechtsmacht aangezochte staat 569 Extraterritoriale rechtsmacht verzoekende staat XJTJ.3 Rechtsmacht in het overleveringsrecht 572 Rechtsmacht uitvaardigende lidstaat 572 Territoriale rechtsmacht uitvoerende lidstaat 573 Extraterritoriale rechtsmacht uitvaardigende lidstaat 577 Conclusie 579 Hoofdstuk XIII Amnestie Inleiding 583 Amnestie het uitleveringsrecht XIII.3 Amnestie het overleveringsrecht 586 Conclusie 589 XI

9 Hoofdstuk XIV Verjaring 591 Inleiding 592 XIV.2 Verjaring het uitleveringsrecht 593 XIV.3 Verjaring in het overleveringsrecht 600 XIV.4 Conclusie 606 Hoofdstuk XV Volkenrechtelijke en staatsrechtelijke immuniteit 609 Inleiding 610 XV.2 Het uitleveringsrecht XV.3 Het overleveringsrecht XV.4 Conclusie 613 Hoofdstuk XVI Kennelijke onschuld opgeëiste persoon Inleiding XVI.2 Kennelijke onschuld het uitleveringsrecht XVI.3 Kennelijke onschuld het overleveringsrecht XVI.4 Conclusie 627 Hoofdstuk XVII Specialiteitsbeginsel 629 XVII.1 Inleiding 631 XVII.2 Specialiteitsbeginsel het uitleveringsrecht 632 Inleiding 632 XVII.2.2 Specialiteitsbeginsel in de Uitleveringswet 633 De regelingen 633 Ratio 639 Specialiteitsbeginsel in de uitleveringsverdragen 641 Inleiding 641 Beperking strafrechtelijk of ander optreden 641 Europees Verdrag betreffende uitlevering EU-uitleveringsovereenkomst 647 XVII Verbod op verderlevering 649 Europees Verdrag betreffende uitlevering 649 EU-uitleveringsovereenkomst Het feitsbegrip Specialiteitsbeginsel het overleveringsrecht Inleiding 655 Specialiteitsbeginsel in het Kaderbesluit 655 Inleiding 655 Beperking van vervolgings- en executierecht 655 XV1I Hoofdregel 655 afstand 657 Specifieke uitzonderingen 658 Géén weigeringsgrond 661 XVII Verbod op verderlevering lidstaat 664 xn

10 Hoofdregel 664 Algemene afstand 664 Specifieke uitzonderingen 665 XV juridische belemmering: verderlevering na eerdere overlevering 667 Verbod op verderlevering derde staat 668 Verbod op verderlevering na eerdere uitlevering 669 Algemeen 669 juridische belemmering: verderlevering na eerdere uitlevering 670 Ratio regelingen 670 Specialiteitsbeginsel in de Overleveringswet 673 Inleiding 673 Algemene bedingen 674 Inleiding 674 Beperking vervolgings- en executierecht 675 Géén verderlevering lidstaat 678 Géén verderlevering derde staat 678 juridische belemmering: verderlevering na eerdere overlevering aan Nederland 679 juridische belemmering: verderlevering na eerdere uitlevering aan Nederland 682 Het feitsbegrip 682 Conclusie 688 Hoofdstuk XVIII Fiscaal delict 964 Inleiding 695 XVTII.2 Fiscaal delict het uitleveringsrecht 695 XVIII.3 Fiscaal delict in het overleveringsrecht 699 Conclusie 700 XIX Militair delict 702 XIX.1 Inleiding 703 delict het uitleveringsrecht 703 XIX.3 Conclusie 706 Hoofdstuk XX Politiek delict Inleiding 709 XX.2 Politiek delict het uitleveringsrecht 709 Ratio en regelingen 709 XX.2.2 Uitzondering en uitsluiting XX.3 Conclusie

11 Hoofdstuk XXI Bijzondere hardheid/ ernstige humanitaire redenen 722 XXI XXI.2 Het uitleveringsrecht 724 XXI.3 Het overleveringsrecht 728 XXI.4 Conclusie 737 Hoofdstuk XXII Schending de soevereiniteit 740 Inleiding 741 XXII.2 Schending soevereiniteit het uitleveringsrecht 741 XXII.3 Schending soevereiniteit het overleveringsrecht 744 XXII.4 Conclusie 747 Hoofdstuk XXIII Ontbreken van wederkerigheid 749 XXIII.1 Inleiding 750 XXIII.2 Wederkerigheid het uitleveringsrecht XXIII.3 Wederkerigheid het overleveringsrecht 753 Conclusie 759 Hoofdstuk XXIV Conclusie en slotbeschouwing 761 Inleiding 762 XXIV.2 Afwijkingen het uitleveringsrecht: het Kaderbesluit 763 Geen verbazing 763 Verbazing 766 XXIV.3 Overeenkomsten met het uitleveringsrecht: het Kaderbesluit 767 Geen verbazing 767 Verbazing 774 Tussenconclusie 779 Afwijkingen en overeenkomsten: de Overleveringswet 785 Eindconclusie 793 XXIV.7 Slotbeschouwing 795 Literatuurlijst 803 rapporten e.d. de Europese Unie 845 Rechtspraakregister 849 Samenvatting XIV