ONTBINDING, SCHADEVERGOEDING EN NAKOMING. De remedies voor wanprestatie in het licht van de beginselen van subsidiariteit en proportionaliteit

Transcriptie

1 ONTBINDING, SCHADEVERGOEDING EN NAKOMING De remedies voor wanprestatie in het licht van de beginselen van subsidiariteit en proportionaliteit mr. M.M. Stolp Kluwer - Deventer

2 Inhoudsopgave Deel I INLEIDING EN BEGRIPSBEPALING Inleiding 1.1 Het arsenaal van remedies voor wanprestatie Doel van het onderzoek De beginselen van subsidiariteit en proportionaliteit: inhoud en betekenis Toepasselijkheid van de beginselen in het (civiele) contractenrecht Het onderscheid tussen hoofdremedie en aanvullende remedie Afbakening en werkwijze Plan van behandeling De beginselen van subsidiariteit en proportionaliteit: inhoud en betekenis Inleiding De beginselen van subsidiariteit en proportionaliteit in het strafprocesrecht Strafoplegging Dwangmiddelen De bevoegdheid tot geweldgebruik Beslissingen omtrent de vervolging De beginselen van subsidiariteit en proportionaliteit in het strafrecht Noodweer Noodweerexces Overmacht Intermezzo Tussenconclusie De beginselen van subsidiariteit en proportionaliteit in het bestuursrecht Het opleggen van sancties Overig bestuurshandelen Art. 3:4 lid 2 Awb Conclusie: inhoud en betekenis van de beginselen van subsidiariteit en proportionaliteit

3 VI Inhoudsopgave Deel II SUBSIDIARITEIT 45 A EXTERNE SUBSIDIARITEIT 47 3 De verhouding van ontbinding tot nakoming Inleiding Hoofdregel: ontbinding subsidiair aan nakoming Uitzonderingen op de hoofdregel Blijvende onmogelijkheid van nakoming (art. 6:265 lid 2) Het probleem van bijkomende schade en de schadevergoedingsremedie Bijkomende schade en ontbinding: geen 'klakkeloze' uitzondering op de hoofdregel Tijdelijke onmogelijkheid van nakoming (art. 6:265 lid 2) Houding van de schuldenaar (art. 6:82 lid 2) Fatale termijn (art. 6:83 sub a) Mededeling van de schuldenaar (art. 6:83 sub c) Overige gevallen Mogelijkheden vöör opeisbaarheid (art. 6:80 lid 1) Tussenconclusie De verhouding van ontbinding ex art. 7:22 tot nakoming De vorderingen tot aflevering van het ontbrekende en tot opheffing van een last of beperking De uitzonderingen uit de verzuimregeling Het zuiveringsaanbod Tot slot 97 4 De verhouding van schadevergoeding tot nakoming Inleiding De verhouding van verlangende schadevergoeding tot nakoming De verhouding van aanvullende schadevergoeding tot nakoming Vergoeding van bijkomende schade Vergoeding van vertragingsschade Mogelijkheden voor opeisbaarheid (art. 6:80) Het belang van de verschillende schadevergoedingsmogelijkheden De verhouding van ontbinding tot schadevergoeding Inleiding Art. 6:265 lid 1 in het licht van de wetsgeschiedenis De opvattingen in de literatuur Ontbinding versus nakoming met aanvullende schadevergoeding: de heersende leer Aanbod tot nakoming met aanvullende schadevergoeding na ontvangst van een ontbindingsverklaring 124

4 Inhoudsopgave VII Aanbod tot nakoming met aanvullende schadevergoeding na het instellen van een ontbindingsvordering Bakels: het beginsel van het redelijk alternatief Hartlief: het vereiste van een wezenlijke tekortkoming De moderne benadering Hammerstein en Vranken: introductie van de remedie tot wijziging van de overeenkomst Tegenstanders De rechtspraak Art. 6:265 lid 1: keuzevrijheid Verhouding ontbinding tot nakoming met aanvullende schadevergoeding: het belang van de rechtszekerheid Verhouding ontbinding tot vervangende schadevergoeding Vervangende schadevergoeding als equivalent van ontbinding: geen minder vergaande remedie Vervangende schadevergoeding als equivalent van (wederzijdse) nakoming: het belang van de rechtszekerheid Vervangende schadevergoeding en de tekortkoming in de nakoming van een ruilovereenkomst Ontbinding en het externe subsidiariteitsbeginsel: een körte schets 149 B INTERNE SUBSIDIARITEIT De verhouding van algehele ontbinding tot gedeeltelijke ontbinding Inleiding De wetsgeschiedenis: begripsverwarring Het beeld in de rechtspraak Kritiek in de literatuur De moderne benadering Steun voor het recht op algehele ontbinding Intermezzo Het belang van een expliciete toetsing aan het (interne) subsidiariteitsbeginsel. Een aantal vuistregels De verhouding van volledige schadevergoeding tot gedeeltelijke schadevergoeding Inleiding Volledige of gedeeltelijke vervangende schadevergoeding: gelijkenis met ontbinding Een aantal vuistregels De bijzondere aard van aanvullende schadevergoeding De verhouding tussen verschillende wijzen van nakoming Inleiding Het bijzondere karakter van nakoming 185

5 VIII Inhoudsopgave 8.3 De nakomingsvorderingen van art. 7: De 'algemene' nakomingsvordering en art. 3:296 lid Deel III PROPORTIONALITEIT Proportionaliteit van ontbinding Inleiding Het proportionaliteitsbeginsel en de wetsgeschiedenis Hantering van de tenzij-clausule in de rechtspraak Een aantal gezichtspunten Eenstemmigheid in de literatuur De 'vangnet-functie' van het proportionaliteitsbeginsel Proportionaliteit van schadevergoeding Inleiding Proportionaliteit van vervangende schadevergoeding Proportionaliteit van aanvullende schadevergoeding Proportionaliteit van nakoming Inleiding Absolute en relatieve onmogelijkheid van nakoming De maatstaven van redelijkheid en billijkheid: HR 5 januari 2001, NJ 2001, 79 (Multi Vastgoed/Nethou) Intermezzo: nakoming en het externe subsidiariteitsbeginsel De invloed van het proportionaliteitsbeginsel De nakomingsvorderingen van art. 7: Tot slot: een wettelijke regeling voor de remedie van nakoming 255 Deel IV SLOTBESCHOUWTNG Conclusie Inleiding 261 / De onderlinge verhouding tussen de remedies van ontbinding, schadevergoeding en nakoming: de invloed van het externe subsidiariteitsbeginsel Belang van het onderscheid tussen hoofdremedie(s) en aanvullende remedie Hoofdregel: nakoming is de primaire remedie Uitzonderingen op de hoofdregel Nakoming vormt geen afdoende remedie 'Ware' uitzonderingen Nakoming is disproportioneel 267

6 Inhoudsopgave IX 12.5 Een wettelijke regeling voor de remedie van nakoming Omslagpunt: het externe subsidiariteitsbeginsel uitgewerkt Aanvullende schadevergoeding nimmer subsidiair aan nakoming De verhouding van ontbinding tot vervangende schadevergoeding 273 II De verhouding tussen de verschillende wijzen van uitoefening van een remedie: de invloed van het interne subsidiariteitsbeginsel De verhouding tussen verschillende wijzen van nakoming De wijze van uitoefening van de remedies van ontbinding en vervangende schadevergoeding De wijze van uitoefening van de aanvullende schadevergoedingsremedie 278 /// De invloed van het proportionaliteitsbeginsel Een 'vangnet-functie' 279 Lijst van aangehaalde literatuur 283 Rechtspraakregister 293