Medicatiegebruik bij mensen met een verstandelijke beperking Congres Mind the Body 12 februari 2015 Barber Tinselboer, AVG s Heeren Loo locatie Apeldoorn
Inhoud Casus Medicatie en de cliënt met een verstandelijke beperking Veelgebruikte medicatie Antipsychotica, o.a. bijwerkingen en onderzoek de Kuijper Casus - vervolg
Casus 42-jarige man met matige verstandelijke beperking bij Prader-Willi syndroom. Stemmingswisselingen en woede-uitbarstingen, woongroep op terrein. Medicatie: valproïnezuur (Depakine) 3x daags 300 mg pipamperon (Dipiperon) 20 20 0 40 mg macrogol/elektr (Movicolon) vitamine D 1x daags 1 zakje 1x daags 800 IE
Casus Visite i.v.m. duf en slecht spreken toenemend sinds 1 dag CVA? Bij lichamelijk onderzoek: traag en slecht articuleren maar verder neurologisch g.a. voelt koud aan: T 33.5 C rectaal klinisch geen tekenen infectie Lab: Hb 6.5 (N 8.5 11.0) leuco s 2.8 (N 4.0 10.0) trombo s 77 (N 150 400) ontst.par. laag leverfuncties licht gestoord Urine: g.a. CT-hersenen: geen bijzonderheden.
Medicatie en de cliënt met een verstandelijke beperking 60% gebruikt ten minste 1 geneesmiddel Vaker chronisch medicatiegebruik Vaker polyfarmacie
Medicatie en de cliënt met een verstandelijke beperking Risicofactoren voor medicatiegerelateerde problemen: - een kwetsbaar brein - ontbreken van goede startindicatie - hoge / lage leeftijd - chronisch gebruik - comorbiditeit - polyfarmacie - polymorfisme - therapieontrouw - niet zelfstandig wonen - verminderde nierfunctie
Polyfarmacie Gebruik van 5 of meer geneesmiddelen op ATC-3 niveau die chronisch gebruikt worden. (ATC = anatomische therapeutische chemische classificatie ATC-3: therapeutische subgroep bijv hydrochloorthiazide chloortalidon C03AA03 C03BA04)
Veel gebruikte medicatie Anti-epileptica carbamazepine, valproïnezuur, fenytoïne Psychofarmaca antipsychotica haloperidol, risperidon, pipamperon antidepressiva citalopram, fluvoxamine, amitriptyline benzodiazepinen oxazepam, lorazepam, temazepam Hormoonpreparaten de pil, prikpil, lynestrenol Maagzuurremmers omeprazol, pantoprazol, ranitidine Laxantia macrogol, lactulose, psylliumzaad, bisacodyl
Antipsychotica Geneesmiddelen die psychotische symptomen kunnen doen verminderen of verdwijnen. Indicaties: Off label: - psychose - gedragsproblemen - schizofrenie - autisme, prikkelgevoeligheid - delier - langdurige behandeling agressie - manie - slaapproblemen - hevige agitatie en onrust (klassieke) - kortdurende behandeling van agressie bij Alzheimer en bij kinderen met mentale retardatie (risperidon)
Antipsychotica: Gebruik door mensen met VB Stolker 2002: GVT s probleemgroepen 23% psychofarmaca 53% psychofarmaca waarvan AP grootste deel uitmaakt De Kuijper 2014: 32% AP-gebruik in 3 grote instellingen, waarvan 65% voor gedragsproblemen
Antipsychotica: Indeling Klassiek: Atypsich: haloperidol (Haldol) - risperidon (Risperdal) pipamperon (Dipiperon) - quetiapine (Seroquel) levomepromazine (Nozinan) - olanzapine (Zyprexa) pimozide (Orap) - clozapine (Leponex)
Antipsychotica: Bijwerkingen Klassiek: - Bewegingsstoornissen (extrapiramidale symptomen) acute dystonie, akathisie, parkinsonisme, tardieve dyskinesie - Verhoogd prolactine - Seksuele functiestoornissen - Sedatie - Risico hartritmestoornissen (verlengde QT-tijd) - Maligne antipsychoticasyndroom
Antipsychotica: Bijwerkingen Atypisch: - Stofwisselingsveranderingen gewichtstoename, diabetes, hoge bloeddruk, verhoogd cholesterol; metabool syndroom - Sedatie - Verhoogd prolactine - Seksuele functiestoornissen - Bewegingsstoornissen (extrapiramidale symptomen) - Ondertemperatuur
Antipsychotica, bijwerkingen Akathisie:
Antipsychotica, bijwerkingen Parkinsonisme:
Antipsychotica, bijwerkingen Parkinsonisme, tremor:
Antipsychotica, bijwerkingen Parkinsonisme, tremor:
Antipsychotica, bijwerkingen Tardieve dyskinesie:
Antipsychotica, bijwerkingen Tardieve dyskinesie:
Onderzoek de Kuijper: Antipsychoticagebruik en bijwerkingen 3 grote instellingen, 2373 cliënten 32% gebruikt AP, waarvan 60% voor gedragsproblemen Bijwerkingen:- extrapiramidale bijwerkingen 53% - overgewicht(bmi >25) 46% - metabool syndroom 11% - verhoogde bot-turnover 25% - hyperprolactinemie 17%
Onderzoek de Kuijper: Afbouw antipsychotica Bij 98 cliënten afbouw chronische AP voor gedragsproblemen (65% (Z)EVB) Afbouwschema van 14 of 28 weken Follow-up na 3 maanden
Onderzoek de Kuijper: Afbouw antipsychotica Volledige afbouw: aanvankelijk 44%, bij follow-up nog 37% gestopt gedrag gemeten op ABC-schaal verbetert in deze groep Onvolledige afbouw: 56% kan niet volledig afbouwen door gedragsverslechtering aanvankelijk bijna 50% dosisreductie, bij follow-up nog 20% dosisreductie
Onderzoek de Kuijper: Afbouw, effect op bijwerkingen Effecten op bijwerkingen: - Extrapiramidale sympt.: geen vermindering - Autonome versch.: afname 18 tot 43% - Gewicht: - 1.7 tot - 3.5 kg - Metabool syndroom:? (wel lagere syst. bloeddruk) - Prolactine: daalt flink, minder hyperprolactinemie? - Bot-turnover: stijgt, wrsch tgv gewichtsverlies
Casus - vervolg Klinisch chemicus belt: pipamperonspiegel 980 mcg/l (ref. 100 400) valproïnezuurspiegel 57 mg/l (ref. 50 100) Na staken van pipamperon voor 48 uur en daarna hervatten op halve dosis verdwijnen de traagheid, articulatieproblemen, ondertemperatuur en pancytopenie volledig.
www.apotheek.nl www.lareb.nl www.farmacotherapeutischkompas.nl www.kinderformularium.nl www.zorgvoorbeter.nl www.thuisarts.nl