De toegevoegde waarde van antipsychotica bij de behandeling van een depressie. P. Moleman directeur Moleman Psychopharmacology
|
|
- Elke Claessens
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 De toegevoegde waarde van antipsychotica bij de behandeling van een depressie P. Moleman directeur Moleman Psychopharmacology
2 Relaties met een farmaceutisch bedrijf of sponsor Geen
3 3 Casus: 39-jarige man, psychotische depressie 39-jarige man, depressief, ernstig suïcidaal, met schuldwanen Wat doet u?
4 Antidepressivum, antipsychoticum of combinatie bij psychotische depressie? Farahani et al.: Antidepressivum plus antipsychoticum werkzamer dan antidepressivum alleen maar niet als 1 onderzoek (Wijkstra et al.) wordt weggelaten Antidepressivum plus antipsychoticum was onverdeeld werkzamer dan antipsychoticum alleen Onderzochte antipsychotica 4x oud, 1x quetiapine Er is dus geen evidentie voor toevoegen van een TAFKA TAFKA: The Antipsychotics Formerly Known as Atypical Farahani & Correll, The Journal of Clinical Psychiatry 2012;73(4): Wijkstra et al. 2010;121(3): ; Boere et al. Psyfar in voorbereiding
5 Antidepressiva bij psychotische depressie Starten met alleen een klassiek antidepressivum (op geleide van de spiegel) verantwoord Na 4 weken bij onvoldoende resultaat antipsychoticum toevoegen Alternatief: meteen starten klassiek antidepressivum en een antipsychoticum Richtlijnherziening van de Multidisciplinaire richtlijn DEPRESSIE (eerste revisie),
6 Casus: 39-jarige man, psychotische depressie: medicatie staken? 39-jarige man, depressief, ernstig suïcidaal, met schuldwanen Behandeld met imipramine 300 mg per dag (spiegelcontrole) en haloperidol 4 mg per dag. Psychotische symptomen volledig hersteld na 2 weken, depressie verbetert in de loop van 8 weken (HDRS gezakt van >30 naar 13). Wanneer kun je een antipsychoticum en/of antidepressivum staken tijdens behandeling van een depressie met psychotische kenmerken? Na een tijd stabiel kan het antipsychoticum worden uitgeslopen natuurlijk langzaam en onder controle op terugval Het antidepressivum is de primaire behandeling, ook bij psychotische depressie 6
7 7 Casus: 32 jarige vrouw, depressieve episode 32-jarige vrouw, depressieve episode, wat angstig Langdurig benzogebruik Citalopram 20 mg begonnen gejaagdheid en slaapklachten Wat doet u? Na 6-9 weken bijwerkingen minder Zeer goed effect op depressieve klachten Heeft zelf(s) benzo's (3x10 mg oxazepam) laten staan Blijft zich wel opgejaagd en overactief voelen, slaapt ook slecht Is oxazepam weer gaan nemen maar dit helpt weinig Gejaagdheid en slaapklachten bij citalopram bij uitstekend effect, wat doet u?
8 SRIs en slaap SRIs (dosisafhankelijk): objectief (slaap EEG): meer wakker worden meer lichte slaap minder diepe slaap onderdrukking REM slaap Subjectief: onrustig, dromen Oberndorfer et al. Neuropsychobiology 2000;42:69-81; Radhakishun et al. J Clin Psychopharmacol 2000;20: ; Jindal CNS Drugs 2009;23:
9 9
10 Behandeling insomnia Toevoegen Trazodon, 50 mg (5HT-2-antagonist) Mirtazapine 2 mg (5HT-2- en histamine-1 antagonist) Quetiapine 25 mg? (histamine-1-; 5HT-2- en dopamineantagonist) Benzodiazepine-agonist Let op alertheid, verkeer bij histamine-antagonisten en benzodiazepine-agonisten Jindal CNS Drugs 2009;23: ; Bisol & Lara J Psychopharmacol. 2010;24:
11 11 Casus: 32 jarige vrouw, depressieve episode 32-jarige vrouw, depressieve episode, wat angstig Langdurig benzogebruik Citalopram 20 mg begonnen gejaagdheid en slaapklachten Na 6 weken bijwerkingen minder Weinig effect op depressieve klachten Wat doet u?
12 MDR versie 2010: Non-responders op een SSRI na 4 weken Switchen naar een ander AD, want: Voor de werkzaamheid van verhoging van de dosering boven de aanbevolen dosis bestaat geen bewijs. Verlenging van de duur van de behandeling is te overwegen als er wel enige respons is op het AD tot 6 (maximaal 10) weken Overschakeling naar een ander antidepressivum: een andere SSRI, een klassiek antidepressivum, venlafaxine, mirtazapine Toevoeging van lithium als beste additie-optie Eventueel toevoeging van mirtazapine Eventueel toevoegen van een atypisch antipsychoticum, TAFKA Richtlijnherziening van de Multidisciplinaire richtlijn DEPRESSIE (eerste revisie),
13 Geregistreerde indicaties van antipsychotica bij stemmings- en angststoornissen Quetiapine ernstige depressieve episode bij patiënten met bipolaire stoornis.en die reageerden ter voorkoming van recidief add-on bij patiënten met unipolaire depressie met suboptimale respons op monotherapie van een antidepressivum
14 16 Quetiapine farmacodynamisch profiel Hoge affiniteit (effect bij lage doses, hoe laag? mg?) α-1 blokkeerder H-1 blokkeerder (slaap; GAD?; metabole bijwerkingen) M-1 (muscarine) blokkeerder (anticholinerge bijwerkingen) Minder hoge affiniteit(effect bij doses mg?) 5HT2A blokkeerder (slaap; GAD?) metaboliet norquetiapine: heropnameremmer noradrenaline (depressie) Matige affiniteit (effect bij hoge doses, >300 mg?) dopamine-2 blokkeerder (schizofrenie/manie) α-2 blokkeerder M3 blokkeerder 5HT1A blokkeerder 5HT2C blokkeerder (metabole bijwerkingen) DUS is quetiapine een antipsychoticum???
15 Werking van antipsychotica als add-on bij depressie I Dopamine antagonisme? alleen dan is de term antipsychoticum in dit kader juist Histamine-1 antagonisme? dat hebben aripiprazol, olanzapine, quetiapine en risperidon voor dit effect treedt tolerantie op, werken antipsychotica daarom vooral de eerste week? gaat het dan vooral om sedatief en hypnotisch effect? Moleman Psyfar 2008;4:44-47
16 Werking van antipsychotica als add-on bij depressie II Serotonine-2 antagonisme? dat hebben alle TAFKA s werken die allemaal? werken specifieke DA antagonisten niet? haloperidol, pimozide, amisulpiride. Serotonine-1A agonisme? aripiprazol is een serotonine-1a agonist, maar andere niet quetiapine is een serotonine-1a antagonist buspiron is een 5HT-1A agonist, maar lijkt niet werkzaam Moleman Psyfar 2008;4:44-47
17 Werking van antipsychotica als add-on bij depressie III Serotonine-2 (5HT-2) antagonisme? Leidt tot minder serotonerge bijwerkingen van SSRIs agitatie, insomnia en seksuele disfuncties Mogelijk leidt het ook tot directe effecten bij angst en depressie Antidepressiva als mirtazapine, trazodon en nefazodon blokkeren ook 5HT2A-receptoren, wat mogelijk bijdraagt aan hun antidepressieve en anxiolytische eigenschappen Liever mirtazapine toevoegen dan een antipsychoticum? responders mirtazapine toevoegen: 7/11 vs placebo: 3/15 p < 0.05 additie van mianserine werkzaam; mianserine mirtazapine Moleman Psyfar 2008;4:44-47; Carpenter et al. Biol Psychiatry 2002;51: ; Richtlijnherziening van de Multidisciplinaire richtlijn DEPRESSIE (eerste revisie), 2009
18 Casus klassiek antidepressivum, olanzapine 46-jarige vrouw drie jaar geleden ingesteld op clomipramine en olanzapine (10 mg) Terugkijkend waarschijnlijk depressie met melancholische kenmerken en veel angst Sedert kort bij mij in behandeling Klacht nu: 's morgens niet op gang kunnen komen vermoeidheid; veel slapen; inactiviteit Wat doet u? en m.n. gewichtstoename-17 kg-sedert instellen op deze combinatie Wat doet u?
19 Receptorprofielen
20 Toevoegen van een antipsychoticum De conclusie van Owenby et al. betreffende risperidon GELDT VOOR ALLE ANTIPSYCHOTICA:..een adequate behandeling met eerste keuze middelen van verschillende klassen [psychofarmaca] en/of combinaties daarvan wordt aangeraden vóór met risperidon wordt begonnen Als beslist wordt met risperidon te beginnen moeten behandelaren ervoor zorgen dat de patiënt daarvoor goed is voorgelicht over mogelijke voordelen en bijwerkingen. Owenby et al.the Annals of Pharmacotherapy (1):
21 Toevoegen van een antipsychoticum Selis en Peeters Op grond van het literatuuroverzicht kan geconcludeerd worden dat toevoeging van een nieuw antipsychoticum zinvol kan zijn bij de behandeling van depressieve patiënten die niet voldoende reageren op een antidepressivum als gebruikelijke, beter gefundeerde behandelingen, zoals instellen op een ander antidepressivum of augmentatie met een ander middel (zoals lithium), niet werken of op praktische of medische bezwaren stuiten. Antipsychotica toevoegen: klein tot matig effect effect vooral de eerste week duidelijk daarna minder of verdwenen geen vergelijkingen met andere opties!!! Moleman Psyfar 2008;4:44-47; Selis, & Peeters, TvP 2008;50(4):
22 Algoritme van MDD zonder melancholische of psychotische kenmerken mirtazapine mirtazapine klassiek antidepressivum Birkenhäger & Ruhé Psyfar 2011;4:
23 Algoritme van MDD met melancholische kenmerken klassiek antidepressivum Birkenhäger & Ruhé Psyfar 2011;4:
24 Algoritme van MDD met psychotische kenmerken klassiek antidepressivum Birkenhäger & Ruhé Psyfar 2011;4:
25 Casus therapieresistentie Een patiënt met bipolaire stoornis (2x psychotisch geweest, echter vooral depressief) Gebruikte in verleden zonder resultaat: sertraline 50 mg (bijwerkingen, derhalve gestaakt) maprotiline (dosering onbekend), met beperkt resultaat amytriptyline (met spiegel controle) moclobemide gestaakt (ivm ernstige slaapproblemen) Vervolgens lithium toegevoegd carbamazepine uiteindelijk citalopram tot 60 mg met enig maar onvoldoende resultaat gedurende in totaal 2 jaar, met adequate spiegels van lithium/carbamazepine.
26 Casus therapieresistentie Een patiënt met bipolaire stoornis (2x psychotisch geweest, echter vooral depressief) Vervolgens lithium toegevoegd carbamazepine uiteindelijk citalopram tot 60 mg met enig maar onvoldoende resultaat gedurende in totaal 2 jaar, met adequate spiegels van lithium/carbamazepine. Nu lamotrigine tot 150 mg (daarboven ernstig invaliderende slaapproblemen) met trazodon 50 mg ivm slaapklachten en temazepam 20 mg, met enig maar onvoldoende resultaat. Therapieresistentie bij bipolaire stoornis, maar vooral depressief; zijn er nog behandelopties?
27 Bipolaire stoornis algemeen Aripiprazol, olanzapine worden onderzocht als monotherapie bij alle aspecten van de bipolaire stoornis Aripiprazol..werkt tegen manie en als preventie van manie niet als behandeling van acute bipolaire depressie of preventie van depressieve terugval (Yatham) Deze meta-analyse ondersteunt het nut van aripiprazol bij alle fasen van de bipolaire stoornis [maar geen uitspraken over preventie]. het effect bij de acute bipolaire depressie is zwak (Fountoulakis) TAFKAs zijn geen stemmingsstabilisatoren, omdat niet bewezen is dat ze NIEUWE manische of depressieve episoden voorkomen. Yatham. Journal of Affective Disorders 2011;128(Supplement 1): S21-S28; Goodwin et al. CNS Drugs 2011;25(10): ; Fountoulakis et al. Journal of Affective Disorders 2011;133(3)
28 Antipsychotica bij bipolaire stoornis Nieuwe antipsychotica bij bipolaire stoornis niet anders dan oude antipsychotica: (co-)medicatie bij manie en bij de onderhoudsbehandeling als dat blijkens pogingen tot staken niet te vermijden is Quetiapine uitzondering Bij depressie geldt hetzelfde als bij unipolaire depressie behalve dat bipolaire depressie moeilijker te behandelen is en een antipsychoticum dan eerder in beeld komt als het ernstig genoeg is en andere mogelijkheden geprobeerd zijn Gentile S. CNS Drugs 2007;21:367-87; Schulte & Moleman. Psyfar 2007; 2: 8-12; Dumont en Moleman Psyfar 2011;2:
29 Samenvatting en overzicht I Antipsychotica zijn GEEN antidepressiva Hoe zou dat te rijmen zijn met het feit dat bupropion een dopamine heropname remmer is? Ze kunnen wel nuttige effecten hebben bij depressies Als dopamine antagonist Natuurlijk bij psychotische depressie en meer?
30 Samenvatting en overzicht II En door andere effecten, maar dan hebben we het NIET over antipsychotica Quetiapine heeft een metaboliet die de heropname van noradrenaline remt liever een SNRI? Alle TAFKAs (en sommige oude antipsychotica) zijn serotonine-2 antagonisten: gunstig effect op de slaap liever trazodon? Een aantal antipsychotica zijn histamine-1 antagonisten: sedatie, slaap liever mirtazapine?
De toegevoegde waarde van antipsychotica bij de behandeling van een depressie. P. Moleman directeur Moleman Psychopharmacology
De toegevoegde waarde van antipsychotica bij de behandeling van een depressie P. Moleman directeur Moleman Psychopharmacology Relaties met een farmaceutisch bedrijf of sponsor Geen Antidepressivum, antipsychoticum
Nadere informatie, v26; FK Achtergrondinformatie Bipolaire Stoornis
2015041635, v26; FK Achtergrondinformatie Bipolaire Stoornis 5 Consultatiedocument Farmacotherapeutisch Kompas voor registratiehouders Graag reactie voor 30 november 2017 van de registratiehouders die
Nadere informatieVoorbij het protocol..
Voorbij het protocol.. Behandelen van een depressie die niet opknapt. Hans Warning, verpleegkundig specialist GGZ 2 Eigenlijk eerst Psycho educatie Bibliotherapie Hardlopen / activeren Probleem Oplossende
Nadere informatieAppendix Hoofdstuk 13 Tabellen wetenschappelijke onderbouwing farmacotherapie van ouderen met een bipolaire stoornis
3 4 Appendix Hoofdstuk 3 Tabellen wetenschappelijke onderbouwing farmacotherapie van ouderen met een bipolaire stoornis Zoals beschreven in hoofdstuk 3.5. Tabel Lithium bij ouderen. N leeftijd (range)
Nadere informatieEen kwestie van maatwerk
Medicamenteuze interventies ter vermindering van agressief gedrag Een kwestie van maatwerk Dr Rob Heerdink Pharmacoepidemiology & Clinical Pharmacology Utrecht Institute for Pharmaceutical Sciences Universiteit
Nadere informatieMultidisciplinaire richtlijn probleemgedrag bij dementie (2018)
Multidisciplinaire richtlijn probleemgedrag bij dementie (2018) Spreker: Prof. dr. S.U. Zuidema Afdeling: Huisartsengeneeskunde & Ouderengeneeskunde, UMCG Geriatriedagen 2018 Disclosures: geen Richtlijn
Nadere informatieAntipsychotica en monitoren van bijwerkingen
Antipsychotica en monitoren van bijwerkingen Symptomatische behandeling bij psychosen Effectiviteit: 70 a 90% Indicaties Schizofrenie Manie Depressie met psychot. kenm. Waanstoornis Psychose NAO Psycho-org.
Nadere informatieNEUROPSYCHIATRISCHE SYMPTOMEN BIJ M.PARKINSON
NEUROPSYCHIATRISCHE SYMPTOMEN BIJ M.PARKINSON - SLAAPSTOORNISSEN - STEMMINGSSTOORNISSEN - PSYCHOTISCHE SYMPTOMEN / DELIER - MCI / PDD W.Garenfeld 24092014 SLAAPSTOORNISSEN BIJ M.PARKINSON PREVALENTIE:
Nadere informatieANTIDEPRESSIVA PATIËNTENINFORMATIE ALGEMENE INFORMATIE OVER GEBRUIK EFFECTEN EN BIJWERKINGEN VAN ANTIDEPRESSIVA
ANTIDEPRESSIVA PATIËNTENINFORMATIE ALGEMENE INFORMATIE OVER GEBRUIK EFFECTEN EN BIJWERKINGEN VAN ANTIDEPRESSIVA 1. Wat zijn antidepressiva? Antidepressiva zijn medicijnen die veel gebruikt worden om depressies
Nadere informatieDe invloed van psychofarmaca op de slaap. Dr. Marike Lancel Onderzoeker, slaapdeskundige GGZ Drenthe
De invloed van psychofarmaca op de slaap Dr. Marike Lancel Onderzoeker, slaapdeskundige GGZ Drenthe Relaties met een farmaceutisch bedrijf of sponsor Geen De invloed van psychofarmaca op de slaap Onderwerpen:
Nadere informatiePsychofarmacologie bij kinderen en jongeren voor niet-kinder- & jeugdpsychiaters: Is dit wel een goed idee? Dr. Daniel Neves Ramos ZNA UKJA
Psychofarmacologie bij kinderen en jongeren voor niet-kinder- & jeugdpsychiaters: Is dit wel een goed idee? Dr. Daniel Neves Ramos ZNA UKJA Casus 4 Op de wachtpost komt een oproep binnen van wanhopige
Nadere informatieAntipsychotica en seksuele bijwerkingen: het afwegen van behandelingsstrategieën
Antipsychotica en seksuele bijwerkingen: het afwegen van behandelingsstrategieën Dr. Marrit K. de Boer Psychiater / onderzoeker Universitair Medisch Centrum Groningen Disclosure Twee studies die mede gefinancierd
Nadere informatieDepressie behandeling: additie en augmentatie strategieën. Leo Timmerman Opleider psychiatrie GGZ Drenthe
Depressie behandeling: additie en augmentatie strategieën Leo Timmerman Opleider psychiatrie GGZ Drenthe Relaties met een farmaceutisch bedrijf of sponsor Geeft presentaties voor: AstraZeneca Eli Lilly
Nadere informatieTo sleep or not to Sleep. over slaap bij psychiatrische ziektebeelden door B.M. Klop- de Vries, psychiater
To sleep or not to Sleep over slaap bij psychiatrische ziektebeelden door B.M. Klop- de Vries, psychiater To sleep or not to sleep Een goede slaapkwaliteit is belangrijk voor ons psychisch welbevinden,
Nadere informatieDEPRESSIE EN ANGSTSTOORNISSEN. Ciske van den Oever Poliklinisch apotheker Klinisch farmacoloog in opleiding Franciscus Gasthuis
DEPRESSIE EN ANGSTSTOORNISSEN Ciske van den Oever Poliklinisch apotheker Klinisch farmacoloog in opleiding Franciscus Gasthuis INHOUD PRESENTATIE Depressie Symptomen Behandeling Niet-medicamenteus Medicamenteus
Nadere informatieSlaapstoornissen in de psychiatrie: het belang van behandeling
Slaapstoornissen in de psychiatrie: het belang van behandeling - Dr. Marike Lancel - Divisie Forensische Psychiatrie Slaapcentrum voor Psychiatrie Assen Het interactieve brein in slaap 12-10-2012 Slaapstoornissen
Nadere informatieBehandeling met antidepressiva
Behandeling met antidepressiva Onderstaande notitie is opgesteld door Theo Lijding, huisarts, medisch adviseur van lijn1, en is gebaseerd op het FTTO voorschrijven antidepressiva. In deze notitie zijn
Nadere informatieVZA Psychiatrie Workshop DVZA Apr Siska Desplenter
VZA Psychiatrie Workshop DVZA 05.02.2019 Apr Siska Desplenter Casus 26/08/2016 Casus Man, 30 jaar, 73 kg DSM: schizofrenie, paranoïde type Wisselend cannabis gebruik Expliciete vraag patiënt switch Xeplion
Nadere informatieDE MEDICAMENTEUZE BEHANDELING VAN DE BIPOLAIRE STOORNIS BIJ JEUGDIGEN
RICHTLIJN AMSTERDAMSE GENEESMIDDELEN COMMISSIE KINDER- EN JEUGDPSYCHIATRIE DE MEDICAMENTEUZE BEHANDELING VAN DE BIPOLAIRE STOORNIS BIJ JEUGDIGEN Auteurs: Britt Hoogenboom, kinder- en jeugdpsychiater, de
Nadere informatiePostdatum. Geachte Dokter,
De Belgische gezondheidsautoriteiten hebben bepaalde voorwaarden verbonden aan het in de handel brengen van het geneesmiddel Quetiapine Krka 50 mg / 200 mg / 300 mg/400 mg tabletten met verlengde afgifte.
Nadere informatieMEDICAMENTEUZE AANPAK VAN BIPOLAIRE STOORNIS
MEDICAMENTEUZE AANPAK VAN BIPOLAIRE STOORNIS Bipolaire stoornis (vroeger manisch-depressieve stoornis genoemd) wordt gekenmerkt door recidiverende episoden van manie/hypomanie en depressie. Een globale
Nadere informatieMedicatiegebruik bij mensen met een verstandelijke beperking
Medicatiegebruik bij mensen met een verstandelijke beperking Congres Mind the Body 12 februari 2015 Barber Tinselboer, AVG s Heeren Loo locatie Apeldoorn Inhoud Casus Medicatie en de cliënt met een verstandelijke
Nadere informatieCopyright 2016 M. de Ruijter & L..Tammenga. Bijwerkingen in de GGZ
Copyright 2016 M. de Ruijter & L..Tammenga Bijwerkingen in de GGZ Ideaal middel farmacologisch eenvoudig werkingsmechanisme = therapeutische indicatie weinig tot geen andere farmacologische effecten Realiteit
Nadere informatiePsychiatrie rond zwangerschap. Corné van Lieshout, psychiater
Psychiatrie rond zwangerschap Corné van Lieshout, psychiater Casus 1 Mw. Pietersen 32 jaar Na 1 e partus (25 e ) depressief, na 2 mnd spontaan over Na 2 e partus (28 e ) weer depressief. HA gaf 50mg sertraline
Nadere informatieDoen bij Depressie. Module 3 Fase 4 - Behandelen. Medicamenteuze behandeling van depressie bij cliënten van verpleeghuizen.
Doen bij Depressie Module 3 Fase 4 - Behandelen Module 3 Medicamenteuze behandeling Bijlage 8 Medicamenteuze behandeling van depressie bij cliënten van verpleeghuizen Protocol gebaseerd op het Addendum
Nadere informatieLeeftijd niet nader. gespecificeerd [3] 6-17 jaar [4] gespecificeerd [6]
Antidepressiva Citalopram (Cipramil ) ASS [1,2] Clomipramine (Anafranil ) [!] OCS [1,2,4] Matige tot ernstige depressieve perioden [5] Fluoxetine (Prozac ) [!] Angststoornissen [1,2,6], 8 jaar en [5] Indeling
Nadere informatieDepressie en psychose. Prem Adhien Apotheker/epidemioloog
Depressie en psychose Prem Adhien Apotheker/epidemioloog Docent Prem Adhien Apotheker Universiteit Utrecht: docent Farmaceutische Wetenschappen Hogeschool Utrecht: docent MPA Inhoud Begintoets Geneesmiddelgroepen
Nadere informatieVERPLEEGKUNDIGE AANDACHTSPUNTEN BIJ HET GEBRUIK VAN PSYCHOFARMACA
VERPLEEGKUNDIGE AANDACHTSPUNTEN BIJ HET GEBRUIK VAN PSYCHOFARMACA Het voorschrijven van geneesmiddelen is = een proces en niet louter een beslissing van de arts. Hierbij is een belangrijke taak weggelegd
Nadere informatieFormularium psychofarmaca ouderenpsychiatrie
Formularium psychofarmaca ouderenpsychiatrie Maart 2003 Inhoud Inhoudsopgave Hoofdstuk 1: Inleiding, verantwoording, toelichting Hoofdstuk 2: Medicatie bij depressie Hoofdstuk 3: Medicatie bij bipolaire
Nadere informatieborstvoeding Uit enkele case-reports is bekend dat trazodon in kleine hoeveelheden overgaat in de moedermelk.
Kinderwens, en : trazodon 2519 t/m 2522 NNH = Number Needed to Harm; non-sri = geen serotonineheropnameremmer; RR = Relatieve Risico; RV = Risico Verschil; SNRI =serotonine-noradrenalineheropnameremmer;
Nadere informatieMoleman hoofdstuk 6 Psychofarmaca bij kinderen en jeugdigen.
Moleman hoofdstuk 6 Psychofarmaca bij kinderen en jeugdigen. De psychofarmaca die bij kinderen (zes tot twaalf jaar) en jeugdigen (twaalf en ouder) worden gebruikt zijn over het algemeen afkomstig uit
Nadere informatieSlecht slapen of juist overmatig veel. Geen trek in eten meer hebben of juist extra veel eten, waardoor je afvalt of juist aankomt in gewicht.
bipolaire stoornissen bipolaire stoornissen 1/6 Antidepressiva worden veel gebruikt in Nederland. De mensen die deze middelen gebruiken, hebben vragen die ze graag aan jou als deskundige willen stellen,
Nadere informatieDepressieve stoornissen in de huisartsenpraktijk stapsgewijs inzicht via de nieuwe multidisciplinaire richtlijn
Depressieve stoornissen in de huisartsenpraktijk stapsgewijs inzicht via de nieuwe multidisciplinaire richtlijn Mark Scherders, psychiater, Catharina Ziekenhuis Eindhoven Kees Klop, psychiater, Máxima
Nadere informatieInformatieavond Bipolaire stoornis. Bart van den Bergh, verpleegkundig specialist GGz Ronald Vonk, psychiater
Informatieavond Bart van den Bergh, verpleegkundig specialist GGz Ronald Vonk, psychiater Bipolaire Stoornis Bipolaire Stoornis = Manisch Depressieve Stoornis (MDS) Algemeen Ziekteverschijnselen Beloop
Nadere informatieMasterclass Antidepressiva
Masterclass Antidepressiva Papendal, 09-11-2016 Hans Warning, VS psychiatrie Motto Ieder voordeel, heb ze nadeel. Je gaat het pas zien als je het doorhebt. Bron: J.C. (datum onbekend) 2 Masterclass antidepressiva
Nadere informatieInteracties met Psychofarmaca. Drs. G. Nap, Ziekenhuisapotheker MHA Apotheek Parnassia Groep 14 november 2016
Interacties met Psychofarmaca Drs. G. Nap, Ziekenhuisapotheker MHA Apotheek Parnassia Groep 14 november 2016 Disclosure belangen spreker Gert Nap (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk
Nadere informatiebehandeling van psychotische stoornissen
Workshop: De plaats van depotantipsychotica bij de medicamenteuze behandeling van psychotische stoornissen Dr. P.F.J. (Raphael) Schulte Opleider psychiatrie Psychiater behandelcentrum bipolaire stoornissen,
Nadere informatiePsychofarmaca: het kiezen van juiste middel
Home no. 3 Juni 2017 Eerdere edities Verenso.nl Psychofarmaca: het kiezen van juiste middel Werkingsmechanismen en digitale keuzehulpen Jochem Gregoor jochemgregoor@gmail.com Antipsychotica en antidepressiva
Nadere informatieTHERAPEUTIC DRUG MONITORING Nederlandse Vereniging van Ziekenhuisapothekers -- Commissie Analyse en Toxicologie
SELECTIEVE SEROTONINE HEROPNAME REMMERS Geldt voor Indicatiegebied Monstermateriaal Afnametijdstip Bewaarcondities Inzending Interpretatie doelgroepen: volwassenen depressie en angststoornissen grote buis
Nadere informatieNieuwe ontwikkelingen in de diagnostiek en behandeling van Bipolaire Stoornissen Jelgersma Lezing LUMC 14 Februari 2012
Nieuwe ontwikkelingen in de diagnostiek en behandeling van Bipolaire Stoornissen Jelgersma Lezing LUMC 14 Februari 2012 Ralph Kupka Hoogleraar Bipolaire Stoornissen VU Medisch Centrum, Amsterdam Academische
Nadere informatieRecente ontwikkelingen op het gebied van de Bipolaire Stoornissen
Recente ontwikkelingen op het gebied van de Bipolaire Stoornissen Ralph Kupka Hoogleraar Bipolaire Stoornissen VU Medisch Centrum, Amsterdam GGZ ingeest, Amsterdam Altrecht GGZ, Utrecht Forums Ups&Downs
Nadere informatieWorkshop medicatie bij angststoornissen Alejandro Goilo Joanneke van der Linde
Workshop medicatie bij angststoornissen Alejandro Goilo Joanneke van der Linde Workshop medicatie bij angst Farmacotherapie angst stoornissen in vogelvlucht Casuïstiek Dhr. A Eigen inbreng Eventueel Mw.
Nadere informatieOnder de tafel of op de (keuken) tafel?
Onder de tafel of op de (keuken) tafel? 3 e PHAMOUS symposium 30 mei 2017 Thalia Herder Psychiater in opleiding (UCP/UMCG) Arts/seksuoloog NVVS in opleiding (UMCG) Potentiële) belangenverstrengeling Voor
Nadere informatieProbleemgedrag bij ouderen
Probleemgedrag bij ouderen https://www.youtube.com/watch?v=8sbtxdpcndg https://www.youtube.com/watch?v=5tu-1faasp8&t Definitie probleemgedrag Alle gedrag van de patiënt dat door deze patiënt en/of zijn
Nadere informatieSeksualiteit, psychiatrie, psychofarmaca en zorg
Seksualiteit, psychiatrie, psychofarmaca en zorg Dr. Rikus Knegtering, psychiater Lentis Groningen UMCG-UCP, Rob Giel Onderzoekscentrum, Neuroimaging center Rijksuniversiteit Groningen Congres Amersfoort
Nadere informatieRichtlijn Antipsychotica. Richtlijnenmiddag 2017
Richtlijn Antipsychotica Richtlijnenmiddag 2017 Voor wie Daarvoor is de indeling volgens de DSM 5: 297.1 Waanstoornis 298.8 Kortdurende psychotische stoornis 295.40 Schizofreniforme stoornis 295.90 Schizofrenie
Nadere informatieAntipsychotica en seksuele bijwerkingen: van farmacologische mechanismen tot de klinische praktijk
Antipsychotica en seksuele bijwerkingen: van farmacologische mechanismen tot de klinische praktijk Dr. Marrit K. de Boer Psychiater / onderzoeker Universitair Medisch Centrum Groningen Disclosure Twee
Nadere informatieHoofdstuk 2 Behandeling
Een onderdeel van de taken van de psychiatrische verpleegkundige is mee werken aan de behandeling. Mijn vragen zijn, welke behandelingen kunnen er worden toegepast, wat kunnen we nog meer inzetten dan
Nadere informatieLithium bij ouderen, wat als de nierfunctie verslechtert?
Lithium bij ouderen, wat als de nierfunctie verslechtert? KenBis Maart 2017 Anna Krikke, psychiater Inleiding Inleiding Lithium, indicaties, bijwerkingen Richtlijn Renale bijwerkingen chronisch lithium
Nadere informatiein gesprek over: Medicijnen tegen depressies
in gesprek over: Medicijnen tegen depressies Colofon Auteur: P.F. Bouvy Redactie: E.A.M. Knoppert-van der Klein (eindredacteur) E. van Meekeren A.W.M.M. Stevens M.A.V. van Verschuer Publicatie: Nederlandse
Nadere informatieHet protocol lichttherapie bij bipolaire stoornis
Het protocol lichttherapie bij bipolaire stoornis LOES KAARSGAREN, RAPHAEL SCHULTE, ANJA STEVENS, MARIEKE ELDERING, BENNO HAARMAN, DORIEN POSTMA, RIXT RIEMERSMA, LISETTE ROPS (KENBIS WERKGROEP CHRONOTHERAPIE)
Nadere informatiein gesprek over: Medicijnen tegen depressies
in gesprek over: Medicijnen tegen depressies Colofon Auteur: P.F. Bouvy Redactie: W. Smith-van Rietschoten (eindredacteur) J.L.M. van der Beek E.A.M. Knoppert-van der Klein R.B. Laport C.R. van Meer E.
Nadere informatieSamenvatting. Antipsychotica en seksueel functioneren bij mensen met schizofrenie. Rikus Knegtering
Samenvatting Antipsychotica en seksueel functioneren bij mensen met schizofrenie Rikus Knegtering Inleiding Klinische problemen bij mensen die met antipsychotische medicijnen werden behandeld vormden de
Nadere informatieErvaringsdeskundigheid als bron van innovatie
User Research Centre Ervaringsdeskundigheid als bron van innovatie Taperingstrips en zelfmonitoring voor dosisoptimalisatie tapering strip Peter Groot p. c. g r o o t @ m a a s t r i c h t u n ive r s
Nadere informatieAls het niet over gaat
Als het niet over gaat Begeleiding van chronisch psychiatrisch patiënten in de huisartsenpraktijk Marian Oud en Ingrid Houtman kaderartsen ggz Na deze workshop heb je: Leerdoelen kennis van de componenten
Nadere informatieDe toepassing van de multidisciplinaire richtlijn voor depressie in de 2 e lijn
De toepassing van de multidisciplinaire richtlijn voor depressie in de 2 e lijn Frans Poolen, Altrecht A. van Schaik, B. Penninx & T. van Balkom VGCt, najaarscongres 2012 Vraagstelling In hoeverre worden
Nadere informatiePSYCHOFARMACA. Gert- Jan Hendriks, psychiater Directeur Centrum voor Angststoornissen Overwaal Hoofd Zorgprogramma Angststoornissen Pro Persona
Shared decisison making en Empowerment Gert- Jan Hendriks, psychiater Directeur Centrum voor Angststoornissen Overwaal Hoofd Zorgprogramma Angststoornissen Pro Persona PSYCHOFARMACA Shared decision making
Nadere informatieAlert levels. KKGT Discussiedag 12 april Dr. Jan van der Weide, Klinisch Chemicus Drs. Jochem G. Gregoor, AGIKO
Alert levels KKGT Discussiedag 12 april 2011 Dr. Jan van der Weide, Klinisch Chemicus Drs. Jochem G. Gregoor, AGIKO Variability in drug response 2 Most drugs don t work 3 4 Psychofarmaca en metabolisme
Nadere informatieInfospot. De antidepressiva. April - Mei - Juni 2014
Infospot De antidepressiva April - Mei - Juni 2014 Infospot - De antidepressiva - April - Mei - Juni 1 Inhoud Inleiding 3 I. Gebruik van de antidepressiva 4 II. Resultaten Farmanet 4 1. Aantal patiënten
Nadere informatieChronobiologie en de bipolaire stoornis
Chronobiologie en de bipolaire stoornis Rixt Riemersma-van der Lek, psychiater Polikliniek voor bipolaire stoornissen Universitair Medisch Centrum Groningen Email: r.f.riemersma@umcg.nl GGNet Symposium
Nadere informatieBenzodiazepine-agonisten/benzodiazepinen
Benzodiazepine-agonisten/benzodiazepinen - Zijn agonisten op de benzodiazapinereceptor - Verschillen alleen in farmacokinetische eigenschappen en niet in farmacodynamische eigenschappen - Anxiolytische,
Nadere informatiePsychofarmaca en QT-interval. Het inschatten van risico s aan de hand van casuïstiek
Psychofarmaca en QT-interval Het inschatten van risico s aan de hand van casuïstiek Leerdoelen Na deze workshop weet u aan de hand van casus Wat het effect van verschillende psychofarmaca op het QTinterval
Nadere informatieDepressies en angststoornissen - Net zo vaak samen als apart. Prof.dr. W.A. Nolen UMC Groningen
Depressies en angststoornissen - Net zo vaak samen als apart Prof.dr. W.A. Nolen UMC Groningen NESDA - Verschillende cohorten Vanuit NEMESIS (303) Vanuit ARIADNE (261) 1 e lijn (1611) Met huidige depressie/angststoornis
Nadere informatieBipolaire stoornis en zwangerschap: ervaringen uit de praktijk
g e v a l s b e s c h r i j v i n g Bipolaire stoornis en zwangerschap: ervaringen uit de praktijk a. c. m. k l e i n s m a n, e. a. m. k n o p p e r t - v a n d e r k l e i n samenvatting Patiënten met
Nadere informatieWorkshop Medicijnen, werkt t of werk t.. tegen? Els Coyajee-Geselschap apotheker
Workshop Medicijnen, werkt t of werk t.. tegen? Els Coyajee-Geselschap apotheker Inhoud workshop Inventarisatie vragen Waar of niet waar Medicatie en hun bijwerkingen Pijnbestrijding Antidepressiva Benzodiazepinen
Nadere informatieADHD bij volwassenen met een angststoornis
ADHD bij volwassenen met een angststoornis Impuls Symposium AD(H)D, een hype? (Differentiaal) Diagnostiek en Comorbiditeit woensdag 1 april 2009 Anke Roodbergen, psychiater i.o. De Jutters/PsyQ, Den Haag
Nadere informatieDe behandeling van een therapieresistente bipolaire depressie
07/03-40-Vos 30-10-2003 09:27 Pagina 703 gevalsbeschrijving De behandeling van een therapieresistente bipolaire depressie a.m. vos, g.w. akkerhuis, w.a. nolen samenvatting0een succesvolle toepassing van
Nadere informatieDE AANPAK VAN GEDRAGSSTOORNISSEN BIJ OUDEREN MET DEMENTIE IN EEN WZC
DE AANPAK VAN GEDRAGSSTOORNISSEN BIJ OUDEREN MET DEMENTIE IN EEN WZC Infomoment voor huisartsen en verplegend personeel van WZC Sint-Camillus in Wevelgem Dokters Fien Dendoncker en Jan Vanroose 25/09/2014
Nadere informatieOUT of YOUR HEAD folders voor mensen die drugs gebruiken en psychische problemen hebben
Psychische ziekte, alcohol en drugsgebruik - het verhaal van Jason de psychonaut OUT of YOUR HEAD folders voor mensen die drugs gebruiken en psychische problemen hebben 1 Inleiding Iedereen wordt geboren
Nadere informatieHet manipuleren van de serotonine functie bij depressies Een depressie is een van de meest invaliderende stoornissen ter wereld. Ongeveer een op de
Samenvatting Het manipuleren van de serotonine functie bij depressies Een depressie is een van de meest invaliderende stoornissen ter wereld. Ongeveer een op de zes mensen in Amerika krijgt op enig punt
Nadere informatieDutch summary/ Samenvatting
Dutch summary/ Samenvatting Het manipuleren van de serotonine functie bij depressies Een depressie is een van de meest invaliderende stoornissen ter wereld. Ongeveer een op de zes mensen in Amerika krijgt
Nadere informatieFarmacotherapeutisch rapport quetiapine (Seroquel ) bij de indicaties schizofrenie en manie
Farmacotherapeutisch rapport quetiapine (Seroquel ) bij de indicaties schizofrenie en manie 1. Samenvatting De Commissie Farmaceutische Hulp heeft een farmacotherapeutisch rapport vastgesteld voor het
Nadere informatieApotheek Haagse Ziekenhuizen. SPC Individuele Bereidingen. Aripiprazol 1 mg, capsule
1. Naam van het geneesmiddel Aripiprazol 1,5 mg, capsule Aripiprazol 2 mg, capsule Aripiprazol 2,5 mg, capsule Aripiprazol 3 mg, capsule Aripiprazol 4 mg, capsule Aripiprazol 6 mg, capsule Aripiprazol
Nadere informatiePsychofarmaca en probleemgedrag bij mensen met dementie
Psychofarmaca en probleemgedrag bij mensen met dementie Een 10 jaars reis. in vogelvlucht dr. Martin Smalbrugge Afdeling huisartsgeneeskunde en ouderengeneeskunde Inhoud Epidemiologie gedragsproblemen
Nadere informatieREGIONAAL TUCHTCOLLEGE VOOR DE GEZONDHEIDSZORG TE AMSTERDAM
REGIONAAL TUCHTCOLLEGE VOOR DE GEZONDHEIDSZORG TE AMSTERDAM Het college heeft het volgende overwogen en beslist omtrent de op 9 oktober 2014 binnengekomen klacht van: A, wonende te B, k l a a g s t e r,
Nadere informatieModerne antidepressiva en hallucinaties
korte bijdrage Moderne antidepressiva en hallucinaties H.J. KOLTHOF ACHTERGROND Een gevalsbespreking illustreert dat hallucinaties zeldzame, maar potentieel ernstige bijwerkingen van moderne antidepressiva
Nadere informatieVijftig jaar farmacotherapie van stemmingsstoornissen: zijn de verwachtingen uitgekomen?
korte bijdrage Vijftig jaar farmacotherapie van stemmingsstoornissen: zijn de verwachtingen uitgekomen? w.a. nolen samenvatting De farmacotherapie van stemmingsstoornissen bestaat ruim 50 jaar. Naast 20
Nadere informatieParnassia Bavo Groep, januari 2014
1 Parnassia Bavo Groep, januari 2014 Niet uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze dan ook, zonder uitrukkelijke
Nadere informatieInleiding psychofarmaca. Anton J.M. Loonen Farmacotherapie bij psychiatrische patiënten
Inleiding psychofarmaca Anton J.M. Loonen Farmacotherapie bij psychiatrische patiënten De eerste moderne psychofarmaca 1875: cocaïne (Freud) 1931: Rauwolfia serpentina (Sen & Bose) 1935: amfetamine (Prinzmetal
Nadere informatieFarmacotherapeutische opties bij verslaving. Dr. Glenn JH Dumont klinisch farmacoloog UPH St Norbertus/CAPRI/HS Zuyd
Farmacotherapeutische opties bij verslaving Dr. Glenn JH Dumont klinisch farmacoloog UPH St Norbertus/CAPRI/HS Zuyd Relaties met een farmaceutisch bedrijf of sponsor Coördinator Pharmacological Research
Nadere informatieBewegingsstoornissen bij moderne antidepressiva
g e v a l s b e s c h r i j v i n g Bewegingsstoornissen bij moderne antidepressiva r. c o s t a, h. l. v a n samenvatting In dit artikel worden drie patiënten beschreven met bewegingsstoornissen bij het
Nadere informatiePsychofarmaca bij d e de ouderen Waarom slikken zij? A D. D Hooghe Hooghe
Psychofarmaca bij de ouderen Waarom slikken zij? A. D Hooghe Psychofarmaca Benzodiazepines en aanverwanten Antidepressiva Antipsychotica Antipsychotica Assessment of antipsychotic prescribing in Belgian
Nadere informatieSwitching Antipsychotica (AP)
Switching Antipsychotica (AP) Het hoe & wat Hans Oolders, psychiater Syndroom Schizofrenie Incoherentie Onsamenhangendheid Wanen Hallucinaties Desorganisatie Realiteit verstoring Sociale teruggetrokkenheid
Nadere informatieOnderdeel Obsessieve Compulsieve Stoornis
CONCEPTRICHTLIJNTEKST MDR ANGSTSTOORNISSEN Onderdeel Obsessieve Compulsieve Stoornis 5 Auteur: Richtlijnwerkgroep MDR Angststoornissen pagina 1 van 47 40 Inhoud 1 Obsessieve Compulsieve Stoornis... 4 1.1
Nadere informatieKanker en depressie. Symposium Psychosociale oncologie Sterkte met je tumor 13 april 2017 Marijn Tijssen, psychiater MUMC+
Kanker en depressie Symposium Psychosociale oncologie Sterkte met je tumor 13 april 2017 Marijn Tijssen, psychiater MUMC+ Disclosure belangen (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk
Nadere informatieVerminderde insula connectiviteit als indicator voor non-respons?
Verminderde insula connectiviteit als indicator voor non-respons? Hanneke Geugies Dr. H.G. Ruhé Studiedag NNNSA 25 september 2015 Achtergrond Non-respons antidepressiva (TRD) Voornaamste oorzaak aanhoudende
Nadere informatieDe behandeling van chronische angst en depressie (resultaten van de ZemCAD studie)
Improving Mental Health by Sharing Knowledge De behandeling van chronische angst en depressie (resultaten van de ZemCAD studie) Jan Spijker, Annemein Kemps, Henny Sinnema VGCT najaarscongres 2013 INHOUD
Nadere informatieSeksuele stoornissen bij psychofarmaca. Informatiebrochure patiënten
Seksuele stoornissen bij psychofarmaca Informatiebrochure patiënten INHOUD Inleiding 1. Wat zijn psychofarmaca en hoe werken ze? 2. Seksuele bijwerkingen van psychofarmaca 2.1. Angstdempende middelen 2.2.
Nadere informatieSeksuele stoornissen bij psychofarmaca. Informatiebrochure patiënten
Seksuele stoornissen bij psychofarmaca Informatiebrochure patiënten 1 INHOUD Inleiding 1. Wat zijn psychofarmaca en hoe werken ze? 2. Seksuele bijwerkingen van psychofarmaca 2.1. Angstdempende middelen
Nadere informatieDetectie, monitoring, preventie, behandeling bijwerkingen psychofarmaca. Copyright 2015 M. de Ruijter & L..Tammenga
Detectie, monitoring, preventie, behandeling bijwerkingen psychofarmaca Copyright 2015 M. de Ruijter & L..Tammenga Speerpunten polikliniek bijwerkingen Kwaliteit van leven Medicatietrouw Preventie en behandeling
Nadere informatieDe medicamenteuze behandeling van depressie. J.F.J. Lüers, apotheker Dr. L. Timmerman, psychiater. Oktober
De medicamenteuze behandeling van depressie J.F.J. Lüers, apotheker Dr. L. Timmerman, psychiater Oktober 2013 www.fto.nl De medicamenteuze behandeling van depressie Colofon & Inhoudsopgave Redactieraad
Nadere informatieN=1 experimenten met taperingstrips en ESM voor dosisoptimalisatie van antipsychotica
User Research Centre N=1 experimenten met taperingstrips en ESM voor dosisoptimalisatie van antipsychotica Peter Groot p.c.groot@maastrichtuniversity.nl Masterclass Utrecht 12 febr 2016 1 Disclosurebelangen
Nadere informatieVoorschrijven van psychofarmaca bij mensen met een verstandelijke beperking
NVAVG-Standaard 2 Voorschrijven van psychofarmaca bij mensen met een verstandelijke beperking S2 NVAVG november 2007 WWW.NVAVG.NL Voorwoord Inhoudsopgave De voorliggende richtlijn van de Nederlandse Vereniging
Nadere informatieFarmacotherapie van angst bij psychosen
Farmacotherapie voor angst en dwang bij mensen met psychosen HET RGOc-PSYCHOSE ETWERK --- 0 jaar jong!! Richard Bruggeman RGOc etwerk PSYCHOSE André Aleman Johan Arends Agna Bartels Richard Bruggeman Jooske
Nadere informatieVerantwoord gebruik van psychofarmaca bij mensen met gedragsproblemen. Astrid de Wit, specialist ouderengeneeskunde 30 november 2017
Verantwoord gebruik van psychofarmaca bij mensen met gedragsproblemen Astrid de Wit, specialist ouderengeneeskunde 30 november 2017 Programma 3 Voorbeeld casus Vragen aan jullie Pillenpraat Hoe vaak gebruiken
Nadere informatieKort & Krachtig behandelprotocollen. Pharmacotherapy for depressive and/or anxiety disorders [in Dutch]
Kort & Krachtig behandelprotocollen Pharmacotherapy for depressive and/or anxiety disorders [in Dutch] FARMACOTHERAPIE BIJ ANGST- en/of STEMMINGSSTOORNISSEN MODULE SSRI Inhoud Algemene introductie 4 Bijeenkomst
Nadere informatieBIJLAGE III AMENDEMENTEN VAN RELEVANTE RUBRIEKEN VAN DE SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN EN BIJSLUITERS
BIJLAGE III AMENDEMENTEN VAN RELEVANTE RUBRIEKEN VAN DE SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN EN BIJSLUITERS NB: De amendementen van de samenvatting van de productkenmerken en bijsluiters moeten hierna
Nadere informatieDepressie bij ouderen. Filip Bouckaert Dienst ouderenpsychiatrie
Depressie bij ouderen Filip Bouckaert Dienst ouderenpsychiatrie Diagnose DSM-IV: Minimaal twee weken vijf of meer van de volgende symptomen aanwezig, waarbij 1 van de eerste twee symptomen in ieder geval
Nadere informatieDepressie. Instituut voor Verantwoord Medicijngebruik
3 Casus 1 Depressie bij 58-jarige man 19 Casus 2 Depressie bij 61-jarige vrouw met eerder doorgemaakte hartinfarcten 29 Casus 3 Langdurige behandeling met antidepressiva en therapietrouw Wij hopen dat
Nadere informatieBipolaire stoornis en zwangerschap. Anja Stevens Dimence, kenniskring SCBS, 22 september 2016
Bipolaire stoornis en zwangerschap Anja Stevens Dimence, kenniskring SCBS, 22 september 2016 Wat willen we? Een gezond kind, maar liefst ook een gezonde moeder en vader/partner! Oftewel een gezond gezin
Nadere informatie