Moleman hoofdstuk 6 Psychofarmaca bij kinderen en jeugdigen.
|
|
- Ine van Loon
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Moleman hoofdstuk 6 Psychofarmaca bij kinderen en jeugdigen. De psychofarmaca die bij kinderen (zes tot twaalf jaar) en jeugdigen (twaalf en ouder) worden gebruikt zijn over het algemeen afkomstig uit de volwassenpsychiatrie, met uitzondering van de stimulantia en α-2-adrenerge agonisten. Onder stimulantia worden methylfenidaat, d-methylfenidaat, d- en d-l-amfetamine en pemoline verstaan. Deze worden-met name in de VS- aan kinderen met attention deficit hyperactivity disorder (ADHD) voorgeschreven. Het werkingsmechanisme van deze middelen is vrijwel identiek; ze stimuleren de afgifte van dopamine en noradrenaline en blokkeren tegelijkertijd hun heropname. In Nederland wordt in de praktijk alleen metylfenidaat (Ritalin) voorgeschreven, soms d-amfetamine als tweede keuze. Indicaties: Stimulantia zijn bij ADHD eerste keus. (Ook bij volwassenen) Ze werken gunstig bij agressie, hetzij in het kader van ADHD, maar waarschijnlijk ook bij agressie zonder ADHD (conduct disorder). ADHD zonder comorbiditeit In de DSM-IV-TR worden 3 types ADHD onderscheiden: 1. ADHD met overwegend aandachtsproblematiek 2. ADHD met overwegend hyperactiviteit en impulsiviteit 3. ADHD met zowel aandachtsproblematiek als hyperactiviteit en impulsiviteit, de meest bekende en in de medische praktijk grootste groep. Deze kinderen vallen het meest op, zijn moeilijk hanteerbaar en worden dus eerder verwezen. Vergelijkend onderzoek toont iets vaker een gunstiger effect van methylfenidaat dan van d- amfetamine (bijwerkingen:slaapproblematiek en negatieve emoties) aan. Een groot deel van de non-responders op het ene middel reageert wel op het andere middel. De gunstige effecten van methylfenidaat bestaan vooral uit: verminderde hyperactiviteit, impulsiviteit en agressie en verbetering van concentratie, sociaal gedrag en cognitieve functies (kortetermijngeheugen, alertheid en reactietijd). Dit heeft tot gevolg dat de schoolprestaties en het zelfvertrouwen toenemen en de relaties met ouders, onderwijskrachten en leeftijdgenoten verbeteren. Naast ADHD worden ook andere diagnoses (comorbide) gesteld, zoals gedragstoornissen, leerstoornissen, angst- en stemmingsstoornissen, verslavingsstoornissen, ticstoornissen of een lichtere variant binnen de autismespectrumstoornissen (ASS). Angst-en/of depressiesymptomen Stimulantia kunnen symptomen van angst en depressie induceren, vandaar dat er getwijfeld werd of deze middelen voorgeschreven konden worden aan kinderen met ADHD en deze comorbide stoornissen. In een onderzoek hadden methylfenidaat, desipramine en de combinatie even goed effect op symptomen van ADHD bij kinderen met depressie, maar geen van de drie op de stemming. Bij ADHD en een depressie in engere zin wordt aangeraden om eerst de ADHD te behandelen met een stimulerend middel. Als de depressie niet reageert kan een SSRI worden toegevoegd of kan op bupronpion worden overgegaan (monotherapie).
2 Manie Er is weinig bekend over het effect van stimulantia bij patiënten met ADHD en een volledige manie. Indien ADHD en een manische episode samengaan, behoort de manie in eerste plaats behandeld te worden. Als ondanks de antimanische medicatie de ADHD nog prominent aanwezig is, zou clonidine, een stimulerend middel of TCA kunnen worden toegevoegd. Bij de laatste bestaat wel kans op een excerbatie van de manie. Deze richtlijnen zijn echter gebasseerd op slechts een niet-gecontroleerd onderzoek. Tics Tics komen vaak voor bij kinderen en jeugdigen met ADHD. Tics zijn geen relatieve contraindicatie voor stimulantia. Autistismespectrumstoornissen Het effect van stimulantia op symptomen van ADHD bij (meestal verstandelijk gehandicapte) kinderen met een ernstige variant van ASS is vaak minder gunstig en er treden vaker bijwerkingen op. Zoals versterkte driftbuiten, ontstemming of toename van stereotiep/dwangmatig gedrag. Een kind kan stilvallen en een geheel teruggetrokken houding aannemen. Over de effecten van stimulantia bij kinderen met ADHD en de lichtere varianten binnen het autistisch spectrum (PDDNOS) is niets gepubliceerd. Omdat ADHD formeel niet samen met ASS geclassificeerd kan worden volgens DSM-IV-IR en omdat lichte PDDNOS moeilijk afgerensd kan worden van normaal gedrag. Bij ernstige ASS zijn de kernsymptomen, de beperkte sociale cognitieve functies, voor zover nu bekend niet op een directe manier met psychofarmaca te behandelen. Onderzoek van de patiënt Voor met stimulantia wordt begonnen moet polsfrequentie, bloeddruk, lengte en gewicht worden vastgesteld. Ook moet worden gevraagd naar tics, stereotiep gedrag, (rand)psychotische fenomenen of epilepsie, aangezien stimulantia deze symptomen soms kunnen versterken. Behandeling met stimulantia De gemiddelde dosering ligt bij 0.6 à 0.8 mg/kg/dag. Men beschouwt 60 mg/dag als de maximale doses. Methylfenidaat heeft een eliminatiehalfwaardetijd van ongeveer twee uur. Het is daarom lastig om voor een constant effect te zorgen. Daarvoor zou het middel om de twee à drie uur ingenomen moeten worden. Bij langere tussentijden komen na enkele uren de symptomen weer terug. Dit worden vaak aan/uit -effecten genoemd. Daarom zijn langwerkende preparaten van methylfenidaat ontwikkeld. 3 langwerkende preparaten: Concerta, Equasym XL en Medikant CR. Inname van een tablet Concerta leidt tot een snelle toename van de methylfenidaatplasmaspiegels in de eerste 2 uur na inname, gevolgd door minder snelle toename in de plasmaconentratie binnen 24 uur geleidelijk tot baselineniveau daalt. De evaluatie van het effect van de stimulantia is gebasseerd op (veranderingen in) functioneren van kind en ouders en kan worden aangevuld met vragenlijsten over het gedrag (bijvoorbeeld de Child Behavior Checklist) en met klinische evaluatie van specifieke ADHDsymptomen met behulp van CGI. Methylfenidaat kan ineens gestopt worden, omdat het door de korte eliminatiehalfwaardetijd toch iedere dag s avonds is uitgewerkt. Bijwerkingen bij stimulantia 1. Slaapproblemen
3 2. Verminderde eetlust 3. Hoofdpijn, trillerigheid, buikklachten 4. Toename stereotypieën en dwang 5. Rebound 6. Depressie, dysforie of angstverschijnselen 7. Hyperactiviteit, ontremming 8. Tics 9. Misbruik van drugs 10. Cognitieve functies 11. Effecten op de groei Interacties bij stimulantia Het metabolisme van methylfenidaat verloopt niet via het cytochroom P450-systeem, het wordt grotendeels ongewijzigd door de nieren uitgescheiden. De combinatie van stimulantia en MAO-remmers is gecontra-indiceerd vanwege het gevaar op een hypertensieve crisis. Combinatie methylfenidaat en clonidine Deze combinatie werd in de jaren negentig vaak voorgeschreven aan kinderen met ADHD. - die zeer geagiteerd, driftig, hyperactief, labiel, explosief en opstandig, waren. - bij wie methylfenidaat alleen een te gering effect had. - bij wie methylfenidaat niet hoog gedoseerd kon worden door het optreden van bijwerkingen, of - bij wie hevige rebound optrad op het tijdstip dat methylfenidaat uitgewerkt raakte. De combinatie van clonidine en methylfenidaat niet vermeden te worden, al is terughoudendheid altijd aangewezen bij combinaties van farmaca.l Alternatieve medicatie voor ADHD zijn clonidine, antidepressiva met noradrenerge component, bupropion en atomoxetine. Integratie farmacotherapie en psychotherapie 1. Medicatie (vrijwel altijd stimulantia) is de afdoende behandeling van ADHD. De medicamenteuze behandeling is intensief: o.a maandelijkse controles van functioneren thuis en op school. De gemiddelde dosis en therapietrouw in de medicatiegroep lag hoger dan in de treatment as usual -groep. 2. Medicatie bleek beter dan gedragstherapie of treatment as usual. De comorbide symptomen bleken echter het beste te reageren op de combinatietherapie. 3. Voor kinderen met ADHD en een comorbide angststoornis is gedragstherapie evenwaardig aan medicatie. 4. Combinatietherapie is superieur indien, angst en ODD voorkomen. Medicatie plus gedragstherapie had het gunstige effect op het functioneren van het kind op school en de grootste positieve verandering in de benadering van de ouders ten opzichte van het kind. 5. Er zijn aanwijzingen dat na bijvoorbeeld een jaar bij de combinatietherapie wat lager gedoseerd kan worden dan behandeling met alleen medicatie. Adrenerge farmaca Onderzoek van de patiënt
4 Bij twijfel over de cardiovasculaire toestand is een ECG aangewezen. Men moet extra alert zijn bij patiënten met depressieve symptomen, want deze kunnen verergeren. Clonidine heeft een eliminatiehalfwaardetijd van gemiddeld tien uur. Veel bijwerkingen zijn minder ernstig als de dosis in de loop van twee weken wordt ingeslopen en over twee giften per dag wordt verdeeld. Poor metabolizers, ongeveer 7% van het Kaukasische bevolking hebben voldoende aan lagere doseringen. Niet voor alle poor metabolizers en ultrarapid metabolizers geldt hetzelfde. Daarom is gentypering niet de oplossing, langzaam insluipen lijk ook niet de oplossing. Eerst een week 0.5 mg/kg/dag geven en dan op geleide van werkzaamheid en bijwerkingen tot 1.2 mg/kg/dag verhogen. Antidepressiva Indicaties: Antidepressiva worden bij kinderen en jeugdigen evenals bij volwassenen bij angst- en stemmingsstoornissen toegepast. Antidepressiva worden bij kinderen en jeugdigen daarnaast voor drie indicaties gebruikt die bij volwassenen minder of niet voorkomen. 1. Noradrenerge heropnameremmers worden gebruikt bij patiënten met ADHD. 2. SSRI s worden gebruikt bij patiënten met ASS. 3. Een klassiek antidepressivum wordt soms bij enuresis nocturna voorgeschreven. Enuresis nocturna: als een kind van 5 jaar in de afgelopen drie maanden ten minste tweemaal per week s nachts in bed heeft geplast of als een kind van 7 jaar of ouder (of volwassene) ten minste eenmaal per maand in bed plast zonder andere lichamelijke ziekte of andere symptomen. Bij kinderen komen depressies vaak samen voor met angststoornissen, ADHD en gedragsproblemen. Over het algemeen zijn SSRI s werkzaam bij depressies bij kinderen en jeugdigen. De placeborespons is in praktisch alle studies bij kinderen en jeugdigen hoog. Dus vaak gaat de depressie over zonder medicatie. Dit geldt niet voor kinderen of jeugdigen met ernstige depressies. In geval van een depressie plus ADHD kan men eerst een anti-adhd middel proberen waaraan- indien nodig- een SSRI wordt toegevoegd. Antidepressiva bij ADHD Klassieke antidepressiva hebben duidelijke voordelen: - De mogelijkheid om eenmaal daags te doseren - Het ontbreken van gevaar voor misbruik - De effectieve behandeling van comorbide angst- en depressiesymptomen, althans met imipramine - De mogelijkheid ADHD met comorbide tics te behandelen, indien stimulantia te veel bijwerkingen geven. Onderzoek van de patiënt bij antidepressiva Er zijn geen argumenten voor een specifiek somatisch onderzoek voorafgaande aan het voorschrijven van een SSRI. Bij een klassiek antidepressivum moet men specifiek vragen naar evt caridale problematiek bij de patient en de familie, omdat deze groep middelen eventueel reeds bestaande of erfelijke kwetsbaarbheid voor ritmestoornissen verergeren of bloodleggen. Keuze van het middel
5 SSRI s hebben vrijwel altijd de voorkeur boven klassieke antidepressiva, gezien de potentieel ernstige cardiale bijwerkingen van de laatste. Behandeling bij antidepressiva Er is weinig onderzoek naar de praktische aspecten van de behandeling van kinderen en jeugdigen met antidepressiva. De middel en dosering worden beschreven bij (blz 290): - Stemmingsstoornissen - OCS - ADHD - ASS - Enuresis noctura Bijwerkingen bij antidepressiva De bijwerkingen van antidepressiva bij kinderen en jeugdigen vertonen veel overeenkomst met die bij volwassenen. De volgende aspecten verdienen aparte vermelding. 1. Bij SSRI s wordt zeer veelvuldig een gedragsactivatie bij kinderen gezien. Enerzijds wordt na een aantal weken een opvallend laconieke houding beschreven bij jeugdigen die eerst overmatig bezorgd waren. Maar anderzijds ook een vrijwel onmiddellijke agitatie (bij OCSpatiënten, maar vaker bij kinderen met ASS). Het is onduidelijk wat de grondslag van dit fenomeen is. 2.Het is onduidelijk of de bij paroxetine en venlafaxine verergering van suïcidale symptomen bij depressieve patiënten samenhangt met de onder 1 genoemde activatie. Tevens is het niet duidelijk hoe dat bij andere SSRI s zit. 3. Tics kunnen verergeren door SSRI s. 4. Bij klassieke antidepressiva bestaat bezorgdheid over ECG-veranderingen bij kinderen. (PR-, QT-, en ORS-verlenging). Het plotseling overlijden van vier kinderen ook al werd er geen causaal verband gevonden tussen het middel en het overlijden, heeft er toe geleidt dat in Nederland in uiterste noodzaak een TCA wordt voorgeschreven. Kinetiek en interacties De kinetiek van SSR s blijkt bij kinderen en jeugdigen soms te verschillen van volwassenen. Er zijn middelen die sneller gemetaboliseerd worden. En bij sommige middelen was geen verschil tussen leeftijdsgroepen mits gecorrigeerd werd voor gewicht. Integratie farmacotherapie en psychotherapie Men gaat ervan uit dat bij lichte stoornissen psychotherapie de voorkeur, omdat men aanneemt dat dat effectief is en minder nadelen/bijwerkingen heeft. Antipsychotica Antipsychotica bij autistisch-spectrumstoornissen Risperdal is eerste keus bij patiënten met ASS, omdat het best onderzocht is en uit dit onderzoek sterke effecten blijken. Als tweede keuze is pipamperon of olanzapine te proberen. Clozapine is als laatste keuze binnen deze groep te beschouwen, omdat ECG en bloedcontroles noodzakelijk zijn. De voorkeur middelen zijn ook beschreven bij: -Antipsychotica bij agressie en gedragstoornissen -Tics -Manie en psychose
6 -Schizofrenie Onderzoek van de patiënt Hetzelfde onderzoek en dezelfde voorzorgsmaatregelen als bij volwassenen zijn van toepassing bij kinderen en jeugdigen. Een cardiovasculaire anamnese is van belang in verband met mogelijke acute hartdood en andere cardiovasculaire complicaties. Stemmingsstoornissen De indicaties voor de stemmingsstabilisatoren zijn bij kinderen en jeugdigen dezelfde als bij volwassenen, maar de hoeveelheid gepubliceerd onderzoek naar deze middelen is beprerkt. Bipolaire stemmingsstoornissen Lithium is de eerste keuze bij een klassieke eufore manie, valproaat bij meer gemengde en dysfore manie, en bij rapid cycling. Bij Agitatie en/of psychose volgt additie van een benzodiazepine-agonist of een atypische antipsychoticum. Bij nonrespons is behandeling met een tweede stemmingsstabilisator aan te bevelen. Bijwerkingen Bij kinderen en jeugdigen verloopt de excretie van lithium bij kinderen sneller dan bij volwassenen. Verder zijn de uiterlijk waarneembare bijwerkingen van lithium zoals tremor, gewichtstoename en acne een extra groot probleem voor kinderen en jeugdigen.
, v26; FK Achtergrondinformatie Bipolaire Stoornis
2015041635, v26; FK Achtergrondinformatie Bipolaire Stoornis 5 Consultatiedocument Farmacotherapeutisch Kompas voor registratiehouders Graag reactie voor 30 november 2017 van de registratiehouders die
Nadere informatieWELKE MEDICATIE KIEZEN?
WELKE MEDICATIE KIEZEN? Het is belangrijk om het werkingsprofiel en de voor- en nadelen van de verschillende geneesmiddelen voor ADHD te kennen. Samen met ouders en kind/jongere kan dan een keuze gemaakt
Nadere informatieDe toegevoegde waarde van antipsychotica bij de behandeling van een depressie. P. Moleman directeur Moleman Psychopharmacology
De toegevoegde waarde van antipsychotica bij de behandeling van een depressie P. Moleman directeur Moleman Psychopharmacology Relaties met een farmaceutisch bedrijf of sponsor Geen Antidepressivum, antipsychoticum
Nadere informatieKinderen met ADHD. Inhoudsopgave. Wat is de oorzaak van ADHD? Wat zijn de verschijnselen van ADHD?
Kinderen met ADHD Inhoudsopgave Klik op het onderwerp om verder te lezen. Wat is de oorzaak van ADHD? 1 Wat zijn de verschijnselen van ADHD? 1 Hoe wordt de diagnose ADHD gesteld? 2 Behandeling van ADHD
Nadere informatieMedicijngebruik en ADHD
Medicijngebruik en ADHD 1 Inleiding In deze folder vind je informatie over het gebruik van medicatie bij ADHD. ADHD is een afkorting van het Engelse Attention Deficit Hyperactivity Disorder. In Nederland
Nadere informatiePsychofarmacologie bij kinderen en jongeren voor niet-kinder- & jeugdpsychiaters: Is dit wel een goed idee? Dr. Daniel Neves Ramos ZNA UKJA
Psychofarmacologie bij kinderen en jongeren voor niet-kinder- & jeugdpsychiaters: Is dit wel een goed idee? Dr. Daniel Neves Ramos ZNA UKJA Casus 4 Op de wachtpost komt een oproep binnen van wanhopige
Nadere informatieLeeftijd niet nader. gespecificeerd [3] 6-17 jaar [4] gespecificeerd [6]
Antidepressiva Citalopram (Cipramil ) ASS [1,2] Clomipramine (Anafranil ) [!] OCS [1,2,4] Matige tot ernstige depressieve perioden [5] Fluoxetine (Prozac ) [!] Angststoornissen [1,2,6], 8 jaar en [5] Indeling
Nadere informatieKinderneurologie.eu ADHD. www.kinderneurologie.eu
ADHD Waar staat de afkorting ADHD voor? De letters ADHD staan voor de engelse woorden Attention Deficit - Hyperactivity Disorder. In het Nederlands vertaald betekent dat een aandoening die gekenmerkt wordt
Nadere informatieBijlage 10: Beschrijving van de in de richtlijn besproken medicijnen
Bijlage : Beschrijving van de in de richtlijn besproken medicijnen METHYLFENIDAAT 2 3 40 4 Methylfenidaat Tablet mg, mg (werkingsduur 2-4 uur). Ritalin Tablet mg (werkingsduur 2-4 uur). Medikinet Tablet
Nadere informatieMedicatieconsulten in het kader van onderhoudsbehandeling: wat te doen
Farmacotherapie bij ADHD In dit document staan aanwijzingen over wat als huisarts te doen tijdens de medicatieconsulten en algemene informatie over farmacotherapie bij ADHD. Medicatie-instelling, psycho-educatie
Nadere informatieINTER-PSY Lente Symposium
Disclosure belangen spreker Getalenteerd omgaan met ADHD Anne van Lammeren, psychiater Universitair Centrum Psychiatrie UMCG 16-03-2016 Lentesymposium Interpsy (Potentiële) belangenverstrengeling Voor
Nadere informatieSwingt het gebruik van psychofarmaca bij kinderen de pan uit? Hans Hellemans Universitair Centrum Kinder- en Jeugdpsychiatrie Antwerpen
Swingt het gebruik van psychofarmaca bij kinderen de pan uit? Hans Hellemans Universitair Centrum Kinder- en Jeugdpsychiatrie Antwerpen Psychofarmaca werken in op het centraal zenuwstelsel: verbindingen
Nadere informatieMEDICAMENTEUZE AANPAK VAN BIPOLAIRE STOORNIS
MEDICAMENTEUZE AANPAK VAN BIPOLAIRE STOORNIS Bipolaire stoornis (vroeger manisch-depressieve stoornis genoemd) wordt gekenmerkt door recidiverende episoden van manie/hypomanie en depressie. Een globale
Nadere informatieMoeder waarom leren wij? Recente inzichten over de behandeling van leerstoornissen en opvoedingsstoornissen MEDICATIE
Moeder waarom leren wij? Recente inzichten over de behandeling van leerstoornissen en opvoedingsstoornissen MEDICATIE Over de plaats die medicatie inneemt bij de behandeling van ontwikkelingsstoornissen
Nadere informatieMoeilijk verstaanbaar gedrag bij kinderen met een moeilijk instelbare epilepsie. Rea Vonk en Boudewijn Gunning
Moeilijk verstaanbaar gedrag bij kinderen met een moeilijk instelbare epilepsie Rea Vonk en Boudewijn Gunning (samenwerking tussen orthopedagoog en arts, en van die 2 met kind, ouders, groepsleiding en
Nadere informatieWat is AD(H)D. Wie stelt de diagnose
AD(H)D bij kinderen Deze folder gaat over AD(H)D bij kinderen. Dit staat voor Attention Deficit (Hyperactivity) Disorder en komt bij ongeveer 4 5% van de kinderen voor. U leest in deze folder onder andere
Nadere informatieChecklist 1: Methylfenidaat (MPH)-checklist voorafgaand aan het voorschrijven
De Europese gezondheidsautoriteiten hebben bepaalde voorwaarden verbonden aan het in de handel brengen van geneesmiddelen die methylfenidaat (MPH) bevatten. Het verplicht plan voor risicobeperking in België,
Nadere informatieADHD en medicatie Duinrell jaarlijkse contactdag I&W 11.45-12.30 uur. Rob Pereira, voorzitter Impuls&Woortblind 19-9-2015
ADHD en medicatie Duinrell jaarlijkse contactdag I&W 11.45-12.30 uur Rob Pereira, voorzitter Impuls&Woortblind 19-9-2015 programma Medicatie als onderdeel van een multimodaal programma Hoe werkt het? Soorten
Nadere informatieRationeel voorschrijven bij ontwikkelingsstoornissen. Pieter Hoekstra Kinder en Jeugdpsychiater UMCG en Accare
Rationeel voorschrijven bij ontwikkelingsstoornissen Pieter Hoekstra Kinder en Jeugdpsychiater UMCG en Accare Relaties met een farmaceutisch bedrijf of sponsor Unrestricted research grantshire In het verleden
Nadere informatieEen kwestie van maatwerk
Medicamenteuze interventies ter vermindering van agressief gedrag Een kwestie van maatwerk Dr Rob Heerdink Pharmacoepidemiology & Clinical Pharmacology Utrecht Institute for Pharmaceutical Sciences Universiteit
Nadere informatieDiagnose Behandeling
ADHD AD(H)D staat voor Attention Deficit (Hyperkinetic) Disorder. Het is een ontwikkelingsstoornis in de hersenen, veroorzaakt door een tekort aan dopamine. AD(H)D manifesteert zich in aandachtstekort/concentratiestoornissen,
Nadere informatieDeel I Wat we weten over de stoornis ADHD
Inhoud Inleiding 12 Deel I Wat we weten over de stoornis ADHD Hoofdstuk 1 Kenmerken van ADHD 1.1 De basiskenmerken 16 1.2 Aandachts- en concentratiestoornissen 17 1.3 Impulsiviteit 17 1.4 Hyperactiviteit
Nadere informatieCongres 01-04-2009. lex pull 23-03-2009 1
ADHD EN VERSLAVING Congres 01-04-2009 lex pull 23-03-2009 1 ADHD EN VERSLAVING PREVALENTIE VERKLARINGSMODELLEN DIAGNOSTIEK BEHANDELING lex pull 23-03-2009 2 prevalentie 8-Tal studies SUD bij ADHD: Life-time
Nadere informatieAD(H)D bespreken. BEN/LO/ADHD/14/0003a April 2014
AD(H)D bespreken N.B.: de inhoud van dit programma is slechts van adviserende aard en dient niet als vervanging voor professioneel en/of medisch advies. Als u verdere consultatie wenst, of wanneer u zich
Nadere informatieADHD bij volwassenen met een angststoornis
ADHD bij volwassenen met een angststoornis Impuls Symposium AD(H)D, een hype? (Differentiaal) Diagnostiek en Comorbiditeit woensdag 1 april 2009 Anke Roodbergen, psychiater i.o. De Jutters/PsyQ, Den Haag
Nadere informatieDe toegevoegde waarde van antipsychotica bij de behandeling van een depressie. P. Moleman directeur Moleman Psychopharmacology
De toegevoegde waarde van antipsychotica bij de behandeling van een depressie P. Moleman directeur Moleman Psychopharmacology Relaties met een farmaceutisch bedrijf of sponsor Geen 3 Casus: 39-jarige man,
Nadere informatiePraktische farmacotherapie bij ADHD
Praktische farmacotherapie bij ADHD DR. GLENN DUMONT p r a k t i s c h e fa r m a c o t h e r a p i e B IJ A D H D D/2015/45/353 978 94 014 3299 3 NUR 897 Vormgeving omslag: Nanja Toebak, s-hertogenbosch
Nadere informatieVERPLEEGKUNDIGE AANDACHTSPUNTEN BIJ HET GEBRUIK VAN PSYCHOFARMACA
VERPLEEGKUNDIGE AANDACHTSPUNTEN BIJ HET GEBRUIK VAN PSYCHOFARMACA Het voorschrijven van geneesmiddelen is = een proces en niet louter een beslissing van de arts. Hierbij is een belangrijke taak weggelegd
Nadere informatieInzet van psychofarmaca tijdens de behandeling van het jonge kind. Mw. L. Hoekstra Kinder- en jeugdpsychiater. L.
Inzet van psychofarmaca tijdens de behandeling van het jonge kind Mw. L. Hoekstra Kinder- en jeugdpsychiater L. Hoekstra@karakter.com Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Voor
Nadere informatieAntipsychotica en monitoren van bijwerkingen
Antipsychotica en monitoren van bijwerkingen Symptomatische behandeling bij psychosen Effectiviteit: 70 a 90% Indicaties Schizofrenie Manie Depressie met psychot. kenm. Waanstoornis Psychose NAO Psycho-org.
Nadere informatieClinicol studies on ossessment ond 'Over Medicotie' is geschreven op bosis von de lootste informotie. Verder redigeert ze verschillende ^ ^.
ï OVER MEDCATE voor volwqssenen mef ADHD is geschreven voor d"genen die medicotie (willen goon) gebruiken. Het doel von het boek is snel een overzicht te bieden von de medicomenteuze mogeliikheden, von
Nadere informatieRichtlijn Antipsychotica. Richtlijnenmiddag 2017
Richtlijn Antipsychotica Richtlijnenmiddag 2017 Voor wie Daarvoor is de indeling volgens de DSM 5: 297.1 Waanstoornis 298.8 Kortdurende psychotische stoornis 295.40 Schizofreniforme stoornis 295.90 Schizofrenie
Nadere informatieProtocol ADHD bij verslaving 139
Bijlage 12 Checklist Coaching Protocol ADHD bij verslaving 139 CHECKLIST ADHD-COACH Naam Cliënt: Naam Coach: Geboortedatum cliënt dag maand jaar De start van dit coordinerende coachingstraject vindt plaats
Nadere informatieDoor dwang gegijzeld. (Laat-begin) obsessieve-compulsieve stoornis bij Ouderen. Roos C. van der Mast
Door dwang gegijzeld (Laat-begin) obsessieve-compulsieve stoornis bij Ouderen Roos C. van der Mast OCS bij ouderen De obsessieve-compulsieve stoornis is een persisterende en stabiele diagnose die zelden
Nadere informatieDepressies en angststoornissen - Net zo vaak samen als apart. Prof.dr. W.A. Nolen UMC Groningen
Depressies en angststoornissen - Net zo vaak samen als apart Prof.dr. W.A. Nolen UMC Groningen NESDA - Verschillende cohorten Vanuit NEMESIS (303) Vanuit ARIADNE (261) 1 e lijn (1611) Met huidige depressie/angststoornis
Nadere informatieACTUELE ONTWIKKELINGEN IN DE EERSTELIJNS GGZ. Martin Beeres, kaderhuisarts ggz io Marian Oud, coördinator kaderopleiding ggz
ACTUELE ONTWIKKELINGEN IN DE EERSTELIJNS GGZ Martin Beeres, kaderhuisarts ggz io Marian Oud, coördinator kaderopleiding ggz Programma Somatische zorg - met beleid - voor mensen met psychische stoornissen
Nadere informatieMedicatie bij Probleemgedrag
Medicatie bij Probleemgedrag Reehorst 10-6-2016 Dr. Martin Kat psychiater M.C.Alkmaar afd. Klin. Geriatrie/ Amsterdam/ CCE psykat@hetnet.nl inhoud Probleemgedrag en de ouderenpsychiatrie Wat doet medicatie
Nadere informatieProgramma. Stelling. Doel. Inleiding. Wim Dijken: Psychiater Manager zorg Indigo Haaglanden
Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Zie hieronder Bedrijfsnaam Sponsoring Pfizer Wim Dijken: Psychiater Manager zorg
Nadere informatieDe medicamenteuze behandeling van ADHD en verslaving bij adolescenten.
De medicamenteuze behandeling van ADHD en verslaving bij adolescenten. Joanneke van der Nagel, psychiater, Tactus Verslavingszorg, Enschede Pieter-Jan Carpentier, psychiater, Reinier van Arkel groep, s-hertogenbosch
Nadere informatieBehandeling ADHD. Prem Adhien apotheker/epidemioloog 6 februari Timm, Timm & Timm
Behandeling ADHD Prem Adhien apotheker/epidemioloog 6 februari 2017 Timm, Timm & Timm Docent Prem Adhien Apotheker Voorzitter SIG Diabetes NDF Hogeschool Utrecht: docent MPA Universiteit Utrecht: docent
Nadere informatieInformatiebrochure voor patiënten/verzorgers
JOUW HANDLEIDING VOOR ABILIFY (ARIPIPRAZOL) Informatiebrochure voor patiënten/verzorgers Datum van herziening: oktober 2013 2013-08/LuNL/1731 Inleiding Jouw dokter heeft bij jou de diagnose bipolaire I
Nadere informatiedrugs abc antidepressiva
drugs abc antidepressiva Antidepressiva zijn psychoactieve geneesmiddelen, die een stimulerende werking hebben ter hoogte van het centrale zenuwstelsel. Ze worden voor zeer verschillende aandoeningen voorgeschreven
Nadere informatieSlaapstoornissen in de psychiatrie: het belang van behandeling
Slaapstoornissen in de psychiatrie: het belang van behandeling - Dr. Marike Lancel - Divisie Forensische Psychiatrie Slaapcentrum voor Psychiatrie Assen Het interactieve brein in slaap 12-10-2012 Slaapstoornissen
Nadere informatieAan de slag met psychose en bipolaire stoornis
Aan de slag met psychose en bipolaire stoornis Anja Stevens, psychiater, Dimence Charlotte Marchandisse, VS, GGZinGeest Zwolle, 8 december Phrenoscongres Opzet Introductie hypomanie, manie, psychose Rollenspellen
Nadere informatieStemmingsstoornissen. Van DSM-IV-TR naar DSM-5. Johan van Dijk, klinisch psycholoog-psychotherapeut Max Güldner, klinisch psycholoog-psychotherapeut
Stemmingsstoornissen Van DSM-IV-TR naar DSM-5 Johan van Dijk, klinisch psycholoog-psychotherapeut Max Güldner, klinisch psycholoog-psychotherapeut Inhoud Veranderingen in de DSM-5 Nieuwe classificaties
Nadere informatieANNEX III WIJZIGINGEN IN DE SAMENVATTINGEN VAN DE PRODUCTKENMERKEN EN DE BIJSLUITER
ANNEX III WIJZIGINGEN IN DE SAMENVATTINGEN VAN DE PRODUCTKENMERKEN EN DE BIJSLUITER Deze aanpassingen aan de SPC en bijsluiter zijn valide op het moment van de beschikking van de commissie. Na de beschikking
Nadere informatiePSYCHOFARMACA. Gert- Jan Hendriks, psychiater Directeur Centrum voor Angststoornissen Overwaal Hoofd Zorgprogramma Angststoornissen Pro Persona
Shared decisison making en Empowerment Gert- Jan Hendriks, psychiater Directeur Centrum voor Angststoornissen Overwaal Hoofd Zorgprogramma Angststoornissen Pro Persona PSYCHOFARMACA Shared decision making
Nadere informatieAANPAK VAN AANDACHTSTEKORT-HYPERACTIVITEITSTOORNIS (ADHD) BIJ HET KIND
AANPAK VAN AANDACHTSTEKORT-HYPERACTIVITEITSTOORNIS (ADHD) BIJ HET KIND Bij kinderen met aandachtstekort-hyperactiviteitstoornis (ADHD) zijn een educatieve aanpak en intensieve gedragstherapie nuttig, en
Nadere informatieHoe vaak komt ADHD voor? ADHD komt bij 3-5% van de kinderen op basisschoolleeftijd voor. Hiervan houdt de meerderheid last in de volwassenheid.
Informatie over ADHD en middelengebruik Sandra Kooij, Mariken Müller, Maureen van Oort 2014 Resultaten Scoren, Amersfoort Hoe vaak komt ADHD voor? ADHD komt bij 3-5% van de kinderen op basisschoolleeftijd
Nadere informatieSandra Kooij. Disclosure belangen spreker. (potentiële) belangenverstrengeling Geen sinds 2012
Update medicamenteuze behandeling van ADHD bij volwassenen Dr. J.J. Sandra Kooij RichtlijnenmiddagPG 3 nov2015 Psychiater Hoofd Kenniscentrum ADHD bij volwassenen Specialismeleider ADHD PsyQ Specialismeleider
Nadere informatieDE AANPAK VAN GEDRAGSSTOORNISSEN BIJ OUDEREN MET DEMENTIE IN EEN WZC
DE AANPAK VAN GEDRAGSSTOORNISSEN BIJ OUDEREN MET DEMENTIE IN EEN WZC Infomoment voor huisartsen en verplegend personeel van WZC Sint-Camillus in Wevelgem Dokters Fien Dendoncker en Jan Vanroose 25/09/2014
Nadere informatieBehandeling met antidepressiva
Behandeling met antidepressiva Onderstaande notitie is opgesteld door Theo Lijding, huisarts, medisch adviseur van lijn1, en is gebaseerd op het FTTO voorschrijven antidepressiva. In deze notitie zijn
Nadere informatieTo sleep or not to Sleep. over slaap bij psychiatrische ziektebeelden door B.M. Klop- de Vries, psychiater
To sleep or not to Sleep over slaap bij psychiatrische ziektebeelden door B.M. Klop- de Vries, psychiater To sleep or not to sleep Een goede slaapkwaliteit is belangrijk voor ons psychisch welbevinden,
Nadere informatieKinderen met hardnekkig druk gedrag
Interline Achtergronden casusschetsen Kinderen met hardnekkig druk gedrag Versie 15 juli 2002 Casusschets 1 Vraag 1: Vooral druk en beweeglijk (3), + concentratieproblemen (1). Zie diagnostiek, obligate
Nadere informatieInFoP 2. Inhoud. Informatie voor Familieleden omtrent Psychose. Behandeling van Psychose De rol van medicatie
Informatie voor Familieleden omtrent Psychose InFoP 2 Inhoud Introductie Module I: Wat is een psychose? Module II: Psychose begrijpen? Module III: Behandeling van psychose de rol van medicatie? Module
Nadere informatieInformatie voor Familieleden omtrent Psychose. InFoP 2. Inhoud
Informatie voor Familieleden omtrent Psychose InFoP 2 Inhoud Introductie Module I: Wat is een psychose? Module II: Psychose begrijpen? Module III: Behandeling van psychose de rol van medicatie? Module
Nadere informatieSymptomatische behandeling hersenmetastasen. Jeroen van Eijk, neuroloog JBZ 3 e Regionale Symposium Palliatieve Zorg 07-11-2013
Symptomatische behandeling hersenmetastasen Jeroen van Eijk, neuroloog JBZ 3 e Regionale Symposium Palliatieve Zorg 07-11-2013 Zo maar een paar vragen: -Moeten patiënten met HM standaard met dexamethason
Nadere informatieTHERAPEUTIC DRUG MONITORING Nederlandse Vereniging van Ziekenhuisapothekers -- Commissie Analyse en Toxicologie
SELECTIEVE SEROTONINE HEROPNAME REMMERS Geldt voor Indicatiegebied Monstermateriaal Afnametijdstip Bewaarcondities Inzending Interpretatie doelgroepen: volwassenen depressie en angststoornissen grote buis
Nadere informatieMethylfenidaat als onderdeel van een uitgebreid behandelingsprogramma
ADHD-artsenhandleiding met betrekking tot het voorschrijven van methylfenidaat Inleiding ADHD is een veel voorkomende neuro-psychiatrische aandoening bij kinderen en adolescenten. Voor ADHD wordt een multimodale
Nadere informatieChapter 7. Samenvatting
Chapter 7 Samenvatting SAMENVATTING 143 INLEIDING Allerlei factoren hebben invloed op het voorschrijven van psychofarmaca in de klinische praktijk zoals geregistreerde en off-label indicaties van geneesmiddelen,
Nadere informatieFarmacotherapie per doelgroep
Farmacotherapie per doelgroep JEUGD Daar waar de hulpverlening aan jongeren voorheen vooral buiten de invloedssfeer van de huisarts plaatsvond is de rol van de huisarts sinds de transitie van de ggz jeugd
Nadere informatieBehandelgroepen. Tarief behandelgroep. Geen behandeling bij 24 - uurs verblijf. 001 Geen behandeling bij 24-uurs verblijf 0 Indirecte tijd
Behandelgroepen Bijzondere productgroepen Geen behandeling bij 24 - uurs verblijf 001 Geen behandeling bij 24-uurs verblijf 0 Indirecte tijd 002 Indirect - vanaf 0 tot en met 49 minuten 45 003 Indirect
Nadere informatieDepressie en angst bij de ziekte van Parkinson Rianne van Gool Verpleegkundig specialist
Depressie en angst bij de ziekte van Parkinson Rianne van Gool Verpleegkundig specialist Dopamine Ziekte van Parkinson: minder dopamine Dopamine is een signaalstof die de communicatie tussen hersencellen
Nadere informatieInhoud. Ontgifting en stabilisatie. Observatie en Diagnostiek en Behandeling. Cijfers en Onderzoek. Aanbod Jeugd in Nederland
Polls drugsweb Kun je op eigen houtje van drugs afkomen Ja: 85% Moeten we minder gaan drinken Ja: 57% Bang om verslaafd te worden Ja: 21% Drugs meenemen naar buitenland Ja: 73% Wiet is een harddrug Ja:
Nadere informatiePsychiatrie rond zwangerschap. Corné van Lieshout, psychiater
Psychiatrie rond zwangerschap Corné van Lieshout, psychiater Casus 1 Mw. Pietersen 32 jaar Na 1 e partus (25 e ) depressief, na 2 mnd spontaan over Na 2 e partus (28 e ) weer depressief. HA gaf 50mg sertraline
Nadere informatieDE MEDICAMENTEUZE BEHANDELING VAN DE BIPOLAIRE STOORNIS BIJ JEUGDIGEN
RICHTLIJN AMSTERDAMSE GENEESMIDDELEN COMMISSIE KINDER- EN JEUGDPSYCHIATRIE DE MEDICAMENTEUZE BEHANDELING VAN DE BIPOLAIRE STOORNIS BIJ JEUGDIGEN Auteurs: Britt Hoogenboom, kinder- en jeugdpsychiater, de
Nadere informatieADHD. Samenvatting. multidisciplinaire richtlijn. Multidisciplinaire Richtlijnontwikkeling. Multidisciplinaire Richtlijnontwikkeling. ggz.
Multidisciplinaire Richtlijnontwikkeling ggz Multidisciplinaire Richtlijnontwikkeling ggz In 2005 verscheen de Multidisciplinaire richtlijn voor adhd bij kinderen en jeugdigen. De Multidisciplinaire richtlijn
Nadere informatieADHD. Behandelingsstrategieën DSM IV. Diagnostiek. Vragenlijst voor gedragsproblemen bij kinderen (VvGK) ( Attention deficit hyperactivity disorder )
ADHD ( Attention deficit hyperactivity disorder ) Behandelingsstrategieën Evelien Dirks Een ontwikkelingsstoornis Problemen met de concentratieperiode Problemen met de impulsbeheersing Problemen met de
Nadere informatieVraag 1 Lees de tekst Internaliserend gedrag en co-morbiditeit en beantwoord daarna de vraag.
Feedbackvragen Casus Martijn Vraag 1 Lees de tekst Internaliserend gedrag en co-morbiditeit en beantwoord daarna de vraag. Bij Martijn is sprake van sociaal isolement, somberheid, niet eten. Dat duidt
Nadere informatieCluster A Cluster B Cluster C Excentriek(zonderling) Paranoïde
PAK Psychisch functioneren en cognitie 1. Bipolaire stoornissen [Bron: Leerboek Psychiatrie. Hengeveld MW, van Balkom AJLM. 3e geheel herziene druk, de Tijdstroom 2016 - Hfdst 9 Bipolaire-stemmingsstoornissen
Nadere informatieElektroconvulsie therapie. Een behandeling bij ernstige psychiatrische aandoeningen. Informatie voor verwijzers
Elektroconvulsie therapie Een behandeling bij ernstige psychiatrische aandoeningen Informatie voor verwijzers Effectieve behandelmethode Elektroconvulsie therapie (ECT) passen we toe bij mensen met specifieke
Nadere informatieInleiding Hoe het allemaal begon Soorten psychofarmaca, werking, bijwerkingen en indicatiegebieden
Inhoud Inleiding 9 1 Hoe het allemaal begon 13 1.1 Inleiding 13 1.2 Gebruik van medicatie in de psychiatrie vóór 1950 13 1.3 De eerste antipsychotica 16 1.4 De tweede generatie antipsychotica 17 1.5 De
Nadere informatieIntroductie cursus AD(H)D. Neurobiologie en Medicatie.
Neurobiologie en Medicatie. Neurobiologie ADHD een neurobiologische stoornis? November 2017 : Artikel in de Volkskrant en interview bij Witteman Laura Batstra Begin 2012 radio-spotje van de de Hersenstichting
Nadere informatieStudie type Populatie Patiënten kenmerken Interventie Controle Dataverzameling
Evidence tabel bij ADHD in kinderen en adolescenten (studies naar adolescenten met ADHD en ) Auteurs, Gray et al., 2011 Thurstone et al., 2010 Mate van bewijs A2 A2 Studie type Populatie Patiënten kenmerken
Nadere informatieKindergeneeskunde ADHD
Kindergeneeskunde ADHD Dit boekje is een korte beschrijving over ADHD. Het is geschreven voor ouders die op de polikliniek kindergeneeskunde komen en voor het eerst horen over ADHD. Rondrennen, de aandacht
Nadere informatie11/18/2016. Disclosures. Kennis over ADHD? Agenda bijwerkingen ADHD. Medicatie ADHD. Evidence behandeling
Ingrid Rours, MD, PhD, MSc Kinderarts, Kinderplein, Medisch Centrum voor Kwaliteit van Leven, Rotterdam Disclosures Bijwerkingen in behandeling van ADHD bij kind & adolescent geen patent geen financien
Nadere informatieHALDOL tabletten en drank
Een Direct Healthcare Professional Communication (DHPC) is een schrijven dat naar de gezondheidszorgbeoefenaars wordt gezonden door de farmaceutische firma s, om hen te informeren over mogelijke risico
Nadere informatieAD(H)D. een meetbare hersenfunctiestoornis. A.Haagen, kinderartskinderneuroloog 1
AD(H)D een meetbare hersenfunctiestoornis 1 Inleiding Wanneer spreken we van ADHD? Hoe stellen we de diagnose? Wat gebeurt er in de hersenen? 2 BEGRIPPEN Attention Deficit Hyperactivity Disorder = Aandachtsstoornis
Nadere informatieVoorschrijven van psychofarmaca bij mensen met een verstandelijke beperking
NVAVG-Standaard 2 Voorschrijven van psychofarmaca bij mensen met een verstandelijke beperking S2 NVAVG november 2007 WWW.NVAVG.NL Voorwoord Inhoudsopgave De voorliggende richtlijn van de Nederlandse Vereniging
Nadere informatieSchizofrenie/psychotische stoornis: amfetaminen 6555
Schizofrenie/psychotische stoornis: amfetaminen 6555 ahr: adjusted Hazard Ratio, HR: Hazard Ratio, RR: Relatief Risico, NNH: number needed to harm CONCLUSIE De literatuur geeft geen eenduidig beeld of
Nadere informatiein gesprek over: Medicijnen tegen angststoornissen
in gesprek over: Medicijnen tegen angststoornissen Colofon Auteurs: A.J.L.M. van Balkom I.M. van Vliet Redactie: W. Smith-van Rietschoten (eindredacteur) J.L.M. van der Beek E.A.M. Knoppert-van der Klein
Nadere informatieMedicatie bij dementie. Dr. L.K. Pul Huisarts Mw. L.A. Klarenbeek MSc Verpleegkundig specialist
Medicatie bij dementie Dr. L.K. Pul Huisarts Mw. L.A. Klarenbeek MSc Verpleegkundig specialist Inhoud Terug naar de basis De hersenen en de ziekte van Alzheimer Het geheugen Het autonoom zenuwstelsel De
Nadere informatieTITRATIESCHEMA S EN VOORSCHRIJFREGELS
TITRATIESCHEMA S EN VOORSCHRIJFREGELS Methylfenidaat en dexamfetamine vallen onder de reglementering van de verdovende middelen. Dat betekent dat alle getallen voluit moeten geschreven worden. 1. Methylfenidaat
Nadere informatieMedische aspecten. Vooraf
Medische aspecten Vooraf Een behandeling met medicijnen mag pas overwogen worden als de diagnose definitief vaststaat. Deze moet gesteld worden door een (kinder)neuroloog of (kinder)psychiater. Het doel
Nadere informatieKort & Krachtig behandelprotocollen. Pharmacotherapy for depressive and/or anxiety disorders [in Dutch]
Kort & Krachtig behandelprotocollen Pharmacotherapy for depressive and/or anxiety disorders [in Dutch] FARMACOTHERAPIE BIJ ANGST- en/of STEMMINGSSTOORNISSEN MODULE SSRI Inhoud Algemene introductie 4 Bijeenkomst
Nadere informatieInhoud. Ten geleide 1. Diagnostiek en behandeling 3
Inhoud Ten geleide 1 Diagnostiek en behandeling 3 1 Gestandaardiseerde psychodiagnostische methoden 5 1.1 Inleiding 5 1.2 Betrouwbaarheid, validiteit en afbreekscores 6 1.3 Het interview 8 1.4 Observaties
Nadere informatieADHD = medicatie? Inhoud. 1. Wat is ADHD? Lezing voor 40 jaar Centrum voor Ambulante Revalidatie Ter Kouter op 21/10/2011
Inhoud ADHD = medicatie? Dr. Myriam De Roo, kinder- en jeugdpsychiater 1. Wat is ADHD Plaats van het anatomisch letsel Fysiologische moeilijkheid Impact van ADHD. Wat is er aan te doen? Uitleg Multidisciplinaire
Nadere informatieElektroconvulsie therapie. Een behandeling bij ernstige psychiatrische aandoeningen. Informatie voor verwijzers
Elektroconvulsie therapie Een behandeling bij ernstige psychiatrische aandoeningen Informatie voor verwijzers Effectieve behandelmethode Elektroconvulsie therapie (ECT) passen we toe bij mensen met specifieke
Nadere informatieVoorbij het protocol..
Voorbij het protocol.. Behandelen van een depressie die niet opknapt. Hans Warning, verpleegkundig specialist GGZ 2 Eigenlijk eerst Psycho educatie Bibliotherapie Hardlopen / activeren Probleem Oplossende
Nadere informatieMedicatie als instrument om onrust en agressie te beheersen? Niet agressief, maar duf? dr. Martin Smalbrugge. Wie ben ik??
Medicatie als instrument om onrust en agressie te beheersen? Niet agressief, maar duf? dr. Martin Smalbrugge Wie ben ik?? Specialist ouderengeneeskunde Hoofd opleidingsinstituut specialisme ouderengeneeskunde
Nadere informatieDe weg naar het eerste recept
Programma Introductie De weg naar het eerste recept De bekwaamheidsverklaring in de praktijk Onderzoeksvragen Methode Resultaten Conclusie en discussie Aanbevelingen Introductie De weg naar het eerste
Nadere informatieINFORMATIEBROCHURE VOOR PATIËNTEN / VERZORGERS
De Europese gezondheidsautoriteiten hebben bepaalde voorwaarden verbonden aan het in de handel brengen van het geneesmiddel ABILIFY. Het verplicht plan voor risicobeperking in België, waarvan deze informatie
Nadere informatieDe geriatrische patiënt op de SEH. SEH onderwijsdag Sigrid Wittenberg, aios klinische geriatrie
De geriatrische patiënt op de SEH SEH onderwijsdag Sigrid Wittenberg, aios klinische geriatrie Relevante onderwerpen Delier Symptoomverarming Medicatie op de SEH Duur aanwezigheid patiënt op de SEH Delier
Nadere informatieInformatieavond Bipolaire stoornis. Bart van den Bergh, verpleegkundig specialist GGz Ronald Vonk, psychiater
Informatieavond Bart van den Bergh, verpleegkundig specialist GGz Ronald Vonk, psychiater Bipolaire Stoornis Bipolaire Stoornis = Manisch Depressieve Stoornis (MDS) Algemeen Ziekteverschijnselen Beloop
Nadere informatieu Het verhaal van het lelijke eendje (Hans Christian Andersen, 1843)
Het lelijke eendje. Hoe medicatie een plaats kan hebben in het ontwikkelingsverhaal van kinderen in/met moeilijkheden Dr. Magali Coudeville Kinder- en jeugdpsychiater Het verhaal van het lelijke eendje
Nadere informatieFarmacotherapeutische opties bij verslaving. Dr. Glenn JH Dumont klinisch farmacoloog UPH St Norbertus/CAPRI/HS Zuyd
Farmacotherapeutische opties bij verslaving Dr. Glenn JH Dumont klinisch farmacoloog UPH St Norbertus/CAPRI/HS Zuyd Relaties met een farmaceutisch bedrijf of sponsor Coördinator Pharmacological Research
Nadere informatieOrganogram Werkgebied
Wat doet Tactus Verslavingszorg? Tactus is specialist op het terrein van de verslavingszorg. Mensen die door hun verslaving aan alcohol, drugs, medicijnen, gokken, gamen, eten of andere verslavingen in
Nadere informatieARIPIPRAZOLE EG (aripiprazol)
De Belgische gezondheidsautoriteiten hebben bepaalde voorwaarden verbonden aan het in de handel brengen van het geneesmiddel Aripiprazole EG 10 mg -15 mg 30 mg tabletten. Het verplicht plan voor risicobeperking
Nadere informatiePostdatum. Geachte Dokter,
De Belgische gezondheidsautoriteiten hebben bepaalde voorwaarden verbonden aan het in de handel brengen van het geneesmiddel Quetiapine Krka 50 mg / 200 mg / 300 mg/400 mg tabletten met verlengde afgifte.
Nadere informatieStemmingsstoornissen. Els Ronsse. Psysense Oc br ebergiste. www.psysense.be
Stemmingsstoornissen Els Ronsse Polikliniek PC Guislain Psysense Oc br ebergiste www.psysense.be Inleiding Stemmingsstoornissen bij V.G. zijn veel meer dan stoornissen in de stemming, ook in cognitie motivatie
Nadere informatie