Polyfarmacie bij ouderen. Renate Schoemakers AIOS Ziekenhuisfarmacie 12 november 2015

Transcriptie

1 Polyfarmacie bij ouderen Renate Schoemakers AIOS Ziekenhuisfarmacie 12 november 2015

2 Inhoud Inleiding Farmacokinetiek Farmacodynamiek Problemen bij polyfarmacie Medicatiebeoordeling Take home messages

3 Wat is oud? De 100-jarige Robert Marchand na een wielrenwedstrijd van 100 kilometer De 84-jarige Ray Moon tijdens een wedstrijd bodybuilding

4 Wat is polyfarmacie? Chronisch gebruik van > 5 geneesmiddelen uit verschillende therapeutische groepen Helft van alle polyfarmaciepatiënten is > 70 jaar. 65-plussers: 30-45% > 5 geneesmiddelen 75-plussers: 20% > 9 geneesmiddelen RIVM Rapport Multidisciplinaire richtlijn Polyfarmacie bij ouderen. 2012

5 Top 10 geneesmiddelen polyfarmaciepatiënten > 65 jaar Therapeutische groep Indicatie Aantal pat./ 1000 verzekerden 1. Antithrombotica Trombose, Infarct Middelen bij ulcus pepticum, gastro-oesofageale reflux Maagklachten Antilipaemica Verhoogd cholesterol Beta-blokkers Hartfalen, hypertensie ACE-remmers Hartfalen, hypertensie Calciumantagonisten Hypertensie, angina pectoris 7. Bloedglucoseverlagende middelen 101 Diabetes ATII-antagonisten Hartfalen, hypertensie Diuretica Oedemen Vitamine A en D Osteoporose 63 GIP-databank.nl

6 HARM-onderzoek HOSPITAL ADMISSIONS RELATED TO MEDICATION Aantal geneesmiddel gerelateerde opnames: Alle opnames: 2,4% Acute opnames: 5,6% 46% potentieel vermijdbaar Patiënten > 65 jaar: 2x hogere frequentie

7 HARM- onderzoek Potentieel vermijdbare opnames: HARM-rapport

8 HARM-onderzoek Betrokken geneesmiddelen bij potentieel vermijdbare opnames: HARM-rapport

9 Wat is er anders? Veranderde farmacokinetiek Opname (absorptie) Verdeling in het lichaam (distributie) Omzetting door het lichaam (metabolisme) Uitscheiding (excretie) Veranderde farmacodynamiek

10 Farmacokinetiek - absorptie Mogelijk effect is gering Bijv. Bisfosfonaten

11 Farmacokinetiek - distributie Bijv. Diazepam

12 Farmacokinetiek - metabolisme First-pass effect neemt af Bijv. Propranolol: daling 45% Morfine: daling 35%

13 Farmacokinetiek - excretie Renale klaring kan afnemen! Bijv. Digoxine en morfine

14 Farmacodynamiek Ouderen zijn gevoeliger voor de effecten van veel geneesmiddelen: Exponentieel hogere kans op instabiliteit en vallen Bijv. Benzodiazepines, antihypertensiva Cardiovasculair reactie vermogen verminderd Bijv. Diuretica, antihypertensiva Verminderde cognitie Antidepressiva, Anti-epileptica

15 Problemen bij polyfarmacie Bijwerkingen Dosering Interacties Therapieontrouw Over- en onderbehandeling

16 Therapietrouw Interventies op maat, toegesneden op individuele patiënt 1 tot 2 maal daags doseren vermijden van wisselen van geneesmiddelverpakkingen; begrijpelijke voorlichting technische interventies bespreek therapietrouw (tijdens medicatiebeoordeling) Goede afstemming tussen eerste en tweede lijn Richtlijn medicatieoverdracht IGZ. Rapport Farmacotherapeutische zorg voor kwetsbare ouderen met polyfarmacie 2014

17 Over- of onderbehandeling Potentieel ongeschikt geneesmiddelgebruik: Zelfstandigwonende ouderen: 10 % Ouderen in verpleeghuis: ruim 40 % IGZ. Rapport Farmacotherapeutische zorg voor kwetsbare ouderen met polyfarmacie 2014

18 START/STOPP criteria START: Screening Tool to Alert doctors to Right Treatment STOPP: Screening Tool of Older Person s Prescriptions geschikt screeningsinstrument om potentieel ongeschikte geneesmiddelen en omissies te detecteren vermindert het aantal geneesmiddelbijwerkingen NTvG Onjuist geneesmiddelgebruik bij ouderen opsporen 2015;159:A8904 Multidisciplinaire richtlijn Polyfarmacie bij ouderen. 2012

19

20

21 Multidisciplinaire richtlijn polyfarmacie bij ouderen 2012 Periodieke uitvoering medicatiebeoordeling: Over- en/of onderbehandeling niet-effectieve behandeling (potentiële) bijwerking klinisch relevante contra-indicatie en interactie onjuiste dosering probleem bij gebruik Multidisciplinaire richtlijn Polyfarmacie bij ouderen

22 Medicatiebeoordeling Patientselectie: > 65 jaar of ouder zijn EN > 5 geneesmiddelen chronisch gebruiken EN minimaal 1 van de volgende risicofactoren hebben: verminderde nierfunctie (egfr < 50 ml/min/1,73m2) verminderde cognitie verhoogd valrisico (> 1 maal gevallen in de voorgaande 12 mdn) signalen van verminderde therapietrouw niet zelfstandig wonend (verzorgings- of verpleeghuis) niet geplande ziekenhuisopname *voor opgenomen patiënten alleen bij een langere opnameduur (bijvoorbeeld langer dan 4 dagen) Multidisciplinaire richtlijn Polyfarmacie bij ouderen

23 Take home messages Ouderen 2x zo vaak opgenomen door geneesmiddelen! Let op bij medicatie bij ouderen vanwege: verminderde nierfunctie, verminderde cognitie, verhoogd valrisico, verminderde therapietrouw Gebruik START/STOPP criteria om potentieel ongeschikte geneesmiddelen en omissies te detecteren

24 Vragen?

25 Stelling Bij ouderen moet de startdosering van lipofiele (vetoplosbare) geneesmiddelen worden aangepast vanwege een verlengde werkingsduur. Antwoord: juist

26 Meerkeuzevraag 1 Wat zijn risicofactoren bij het doseren van morfine bij ouderen: 1. Verminderde nierfunctie en afname van first-pass effect 2. Verminderde nierfunctie en verminderde absorptie 3. Verminderde absorptie en afname van first-pass effect 4. Afname van first-pass effect en toename vetweefsel Goed antwoord: 1

27 Meerkeuzevraag 2 Bisfosfonaten (o.a. alendroninezuur) beschadigen de slokdarm wanneer: 1.de bisfosfonaten met voeding worden ingenomen 2.de bisfosfonaten met water worden ingenomen 3.de bisfosfonaten liggend worden ingenomen Goed antwoord: 3