Kadernota 2013 Perspectief op een STOER Sliedrecht

Kadernota 2013 Perspectief op een STOER Sliedrecht

Inhoudsopgave 1. INLEIDING... 4 1.1. Kadernota nieuwe stijl... 4 1.2. Plaats van de kadernota in de sturingscyclus... 4 1.3. Leeswijzer... 5 2. PRIORITEITEN VAN HET COLLEGE... 6 2.1. Prioriteit bij onderwijs en arbeidsmarkt, economie en samenwerking... 6 2.2. Prioriteiten per programma... 6 2.3. Grote projecten... 10 2.4. Beslispunten... 12 3. AFRONDING BREDE DOORLICHTING... 13 3.1. Resultaat Brede Doorlichting... 13 3.2. Efficiency huidige organisatie... 13 3.3. Afronding Brede Doorlichting... 14 3.4. Beslispunten... 14 4. FINANCIËLE ONTWIKKELINGEN... 15 4.1. Afhechting 2012... 15 4.2. Stelpost Bestuursakkoord begroting 2012... 15 4.3. Landelijke ontwikkelingen scenario Sliedrecht... 15 4.4. Beslispunten... 16 5. FINANCIËLE UITGANGSPUNTEN... 17 5.1. Aantallen inwoners en woonruimten... 17 5.2. Kostenontwikkelingen... 17 5.3. Ontwikkeling gemeentelijke tarieven... 18 5.4. Algemene uitkering uit het gemeentefonds... 20 5.5. Voorstellen nieuwe taken en projecten... 20 5.6. Bijstelling meerjareninvesteringsprogramma... 20 5.7. Stelpost nieuw beleid begroting 2012... 21 5.8. Beslispunten... 21 6. FINANCIEEL MEERJARENPERSPECTIEF... 22 6.1. Financieel meerjarenperspectief... 22 6.2. Ontwikkelingen verbonden partijen... 22 6.3. Stresstest... 23 6.4. Beslispunten... 24 7. AANPAK FINANCIËLE OPGAVE... 25 7.1. Inleiding... 25 7.2. Takendiscussie... 26 Kadernota 2013-2 -

7.3. Bezuinigingsoperatie STOER... 28 7.4. Beslispunten... 29 8. BIJLAGE A OVERZICHT MIP... 30 9. BIJLAGE B PROJECTRAPPORTAGES... 32 9.1. Baanhoek-West... 32 9.2. Brede School Baanhoek-West... 35 9.3. Burgemeester Winklerplein... 37 9.4. De Driehoek... 40 9.5. Het Plaatje... 42 9.6. Bonkelaarplein e.o. (herontwikkeling)... 44 9.7. Rivierdijk Gat naast Vogel... 46 9.8. Watertorenterrein... 48 9.9. De Stoep... 50 9.10. Recreatief Knooppunt Sliedrecht... 52 10. BIJLAGE C LIJST MET AFKORTINGEN... 54-3 - Kadernota 2013

1. INLEIDING 1.1. Kadernota nieuwe stijl Voor u ligt de Kadernota 2013, een nota die beoogt u in uw kaderstellende rol te faciliteren. In de verbetering van de sturingscyclus is dit, na de begroting 2012 en de jaarrekening 2011, het derde document waarin we stappen zetten naar een professioneler sturingscyclus. In deze kadernota leggen we de basis voor de begroting 2013. We zijn van mening dat met deze Kadernota een forse stap in de goede richting hebben gezet. We zien uit naar een constructief debat met u. 1.2. Plaats van de kadernota in de sturingscyclus Het college heeft in 2011 de eerste stappen gezet in het herontwerp van de sturingscyclus. Op 21 november 2011 is dit herontwerp met de auditcommissie, samen met een aantal raadsleden van niet in de commissie vertegenwoordigde partijen, besproken. De sturingscyclus ziet er (in samenhang) als volgt uit. Kaderstellen Controleren Politiek - bestuurlijk Kadernota Programmarekening Bestuursrapportage Programmabegroting Ambtelijk Concernplan - Teamplannen Managementrapportage Productbegroting Productrekening Juni (t-1) November (t-1) Oktober (t) Mei (t+1) Voor de herijkte cyclus zijn de volgende uitgangspunten gehanteerd. 1. Het karakter van de documenten moet zoveel mogelijk eenduidig zijn ten behoeve van het politieke debat: kaderstellen, verantwoorden of bijstellen/-sturen. 2. De documenten die gericht zijn op bijstellen/-sturen moeten meer gericht zijn op prognosticeren naar het einde van het jaar. Op deze wijze kan meer worden bijgestuurd (actief beinvloeden) in plaats van bijgesteld (voldongen feiten). 3. De documenten moeten beter gespreid worden door het jaar. 4. Er wordt gestreefd naar twee momenten van kaderstelling en twee momenten van verantwoording. Nr. Document Karakter / inhoud Behandeling 1. Kadernota Kaderstellen (komende begroting) Juni 2. Bestuursrapportage Bijsturen/-stellen (lopende begroting + structurele effecten komende Oktober begroting) Verantwoorden (uitvoeringsprogramma 1 e halfjaar) Verantwoorden (projecten 1 e halfjaar; incl. vooruitblik) 3. Begroting Kaderstellen November 4. Jaarrekening Verantwoorden (incl. uitvoeringsprogramma en projecten gehele jaar; incl. vooruitblik) Mei Kadernota 2013-4 -

Doel van deze cyclus is scherper onderscheid te maken in de verschillende rollen: de raad als kaderstellend en controlerend orgaan en het college als uitvoerend. 1. De kadernota wordt een document waarin beleidskeuzen worden gemaakt ten behoeve van de begroting. De kadernota is tevens de plaats om nieuwe beleidsvoornemens en de daarbij te hanteren uitgangspunten (bijvoorbeeld oud voor nieuw ) ter afweging voor te leggen aan de raad. 2. De bestuursrapportage is bedoeld om tussentijds over de stand van zaken te informeren. Het behandelmoment ligt later dan de huidige zomernota. Overweging daarbij is dat, op basis van de realisatie over de eerste zes maanden, allereerst intern wordt gekeken hoe moet worden bijgestuurd. Deze maatregelen houden veelal keuzen in die de output, die met de raad is afgesproken, beïnvloeden. Tevens kunnen zaken worden gesignaleerd die van belang zijn voor de (meerjaren)begroting. Door een goede prognose af te geven in de bestuursrapportage, kan het aantal bijstellingsmomenten van de begroting worden teruggebracht van twee (zomernota en veegbesluit), naar één. De beleidsverantwoording (uitvoeringsprogramma) wordt gekoppeld aan de bestuursrapportage. Ook de projectrapportage wordt hieraan gekoppeld; bij de projectrapportages wordt overigens ook altijd een vooruitblik gegeven. 3. Voor wat betreft de begroting wordt de huidige ontwikkeling doorgezet. 4. De jaarrekening is de spiegel van de begroting. De ontwikkeling die in de begroting in gang gezet is, zal ook in de jaarrekening gestalte moeten krijgen. Bovenstaande gewenste cyclus is ambitieus. Voordat de organisatie eraan toe is, moet voldaan worden aan een aantal randvoorwaarden, waarvan een actuele administratie de belangrijkste is. Het is niet realistisch om te veronderstellen dat in 2012 deze cyclus werkt. Daarom gaan wij uit van de volgende. Nr. Omschrijving Planning m.i.v. 1. Jaarrekening vervroegen 2012 2. Ontvlechting zomernota in kadernota en bestuursrapportage 2012 3. Incorporeren uitvoeringsprogramma en projectrapportages in bestuursrapportage en jaarrekening Eind 2012-2013 4. Veegbesluit afschaffen 2013 Het veegbesluit is erop gericht om voor wat betreft de begrotingsrechtmatigheid geen averij op te lopen. Als de kwaliteit van de prognose in de bestuursrapportage verder is ontwikkeld, kan het veegbesluit komen te vervallen. In 2012 zal deze tussenstap in december nog nodig zijn. Eind 2012 moet geëvalueerd worden of deze tussenstap ook voor 2013 nog noodzakelijk is. 1.3. Leeswijzer De opbouw van de kadernota loopt via de lijn dat allereerst de collegeprioriteiten worden benoemd (hoofdstuk 2). Vervolgens wordt de Brede Doorlichting afgesloten (hoofdstuk 3). In de volgende hoofdstukken (4 en 5) wordt specifiek ingegaan op algemene ontwikkelingen en de voorgestelde uitgangspunten. Dit alles mondt uit in een financieel meerjarenperspectief (hoofdstuk 6). Omdat dit beeld niet sluitend is, wordt in hoofdstuk 7 een voorstel gedaan voor een aanpak van een nieuw op te starten bezuinigingsoperatie waar een eventuele kerntakendiscussie onderdeel van uit kan maken. Ieder hoofdstuk wordt afgesloten met beslispunten om het debat over de kaders optimaal te faciliteren. In hoofdstuk 7 worden tevens diverse vragen aan u als raad voorgelegd die samenhangen met de bezuinigingsoperatie en een eventuele kerntakendiscussie. - 5 - Kadernota 2013

2. PRIORITEITEN VAN HET COLLEGE 2.1. Prioriteit bij onderwijs en arbeidsmarkt, economie en samenwerking In 2010 is het raadsprogramma Sliedrecht meer waard vastgesteld. Dit raadsprogramma biedt de kaders en opdrachten die de samenleving op koers houdt en daar waar nodig versterkt. Een samenleving die gekenmerkt wordt door een grote onderlinge betrokkenheid en een identiteit waarin het goed wonen, werken en recreëren is. De afgelopen twee jaren hebben wij ons ingezet voor het uitvoeren van dit raadsprogramma en de komende twee jaar zetten wij dit onverminderd voort. Per programma geven wij hieronder onze speerpunten voor de komende periode weer, gebaseerd op het raadsprogramma maar ook op lokale, regionale en landelijke ontwikkelingen. Immers de financiële huishouding staat nog steeds onder druk en we staan aan de vooravond van een nieuwe golf van bezuinigingen. De kern van onze prioriteiten ligt bij de aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt, economie en samenwerking: het investeren in de aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt is bepalend voor de toekomst. Ook het faciliteren van de lokale economie is van groot belang voor ons dorp. Daarbij is het belangrijk om vast te stellen dat we, gelet op de omvang van de vraagstukken, samen zullen moeten werken: onderwijs, arbeidsmarkt en economie zijn niet uitsluitend een lokale aangelegenheid. 2.2. Prioriteiten per programma 2.2.1. Programma 1 Bestuur en Dienstverlening 2.2.1.1. Toekomst van Sliedrecht Uitvoering geven aan de door de raad vastgestelde toekomstvisie: Sliedrecht blijft een zelfstandige gemeente waarbij regievoeren de overwegende werkwijze wordt. Per vraagstuk wordt de afweging gemaakt welke werkwijze het beste is voor Sliedrecht. 2.2.1.2. Regionale samenwerking De bestaande samenwerkingsvormen op de schaal van de Drechtsteden en Zuid-Holland Zuid worden bestendigd. Per vraagstuk wordt bezien of ook andere samenwerkingsverbanden kansrijk zijn. Als college streven we ernaar het volgende bereiken. - Ambtelijk/bestuurlijke positie van Sliedrecht binnen GRD versterken; - Onderlinge samenhang m.b.t. regionale onderwerpen bevorderen (onderwijs-arbeidsmarkteconomie); - Sturing en kaderstellende rol van de raad m.b.t. de GR-en versterken; - Verbeteren informatievoorziening raad m.b.t. regionale samenwerkingsverbanden. 2.2.1.3. Burgerparticipatie Het college vindt dat bewoners nog meer moeten worden betrokken bij het gemeentelijke beleid en plannen. De Kadernota Burgerparticipatie Ruimte voor burgerparticipatie: kaders voor inwoners en gemeentebestuur in planvorming en gebiedsgericht werken geeft hiervoor richtlijnen. De nota zal in juni 2012 worden aangeboden. 2.2.1.4. Gemeentelijke organisatie Als gevolg van de toekomstvisie op Sliedrecht (regiegemeente) en landelijke ontwikkelingen (decentralisaties) zal de ambtelijke organisatie worden aangepast. Kadernota 2013-6 -

2.2.1.5. Dienstverlening De dienstverlening aan de burger moet op een hoog niveau blijven: - Uitnutten van de Proeftuin Dienstverlening (vergaande samenwerking in de Drechtsteden op het gebied van een gezamenlijk bureau Antwoord en bundeling van expertise op het terrein van Burgerzaken); - Verdere doorontwikkeling van snelle, goede en efficiënte dienstverlening met de ontwikkeling Klant Contact Center (KCC). Invoering van het nummer 140184 wordt voorbereid; - Uitgangspunt: de huidige waardering voor het serviceniveau blijft in stand. 2.2.2. Programma 2 Openbare Orde en Veiligheid 2.2.2.1. Veiligheid en Handhaving - Tegengaan van vandalisme, alcoholmisbruik, gokken en drugsgebruik in samenwerking met daarvoor aangewezen instanties. Terugdringen van alcoholproblematiek onder jongeren is daarbij een speerpunt. - Voor wat betreft handhaven en veiligheid op straat en het tegengaan van overlast (waaronder parkeren en hondenpoep) zetten we onze lijn voort. - De Pilot Buurttoezicht die nu in Sliedrecht-Oost loopt wordt geëvalueerd waarna u kunt beslissen of dit traject in 2013 wordt voortgezet. 2.2.2.2. Regionalisering Brandweer De brandweer wordt op grond van de Wet Veiligheidsregio s (Wvr) geregionaliseerd per 1 januari 2013. De kazerne in Sliedrecht blijft bestaan. 2.2.3. Programma 3 Jeugd en Onderwijs 2.2.3.1. Onderwijs Vaststelling van de onderwijsvisie Sliedrecht 2012-2020 als uitwerking van het coalitieakkoord is in mei 2012 gepland. Hieraan moet uitwerking worden gegeven in het LEA (Lokaal Educatieve Agenda). Speerpunten: - Veiligheid en gezondheid op scholen: om dit te faciliteren, zet het college zich in voor onder meer: o Stimuleringssubsidies; o Meer aansluiting van beleid tussen onderwijs, sport en bewegen en een betere samenwerking op alle niveaus, ook regionaal; o Nieuwbouw van de scholen Anne de Vries en Roald Dahl aan de Prickwaert (inclusief herinrichting van de omgeving) en ontwikkeling Brede School Baanhoek-West. - Opleidingsniveau: vastgesteld is dat het opleidingsniveau van basisschoolleerlingen in Sliedrecht lager is dan gemiddeld. Het college zet zich in om dit te verbeteren: o o Afspraken met schoolbesturen om tot een hogere CITO-score te komen; Een nauwe samenwerking tussen schoolbesturen, peuterspeelzalen en kinderopvangorganisaties, gemeente en andere partners. - Leerlingenvervoer: ouders krijgen voor het schooljaar 2013-2014 duidelijkheid over de wijze waarop de gemeente met de vervoersregeling omgaat. - Aansluiting onderwijs op arbeidsmarkt: de gemeente richt zich vooral op een betere aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt in de sectoren maritiem, zorg en techniek in de regio (zie ook paragraaf 2.2.6.3). Andere prioriteiten op het terrein van onderwijs zijn: - Het opstellen van een Integraal Huisvestingsplan; - Het uitwerken van de regionale toekomstvisie Griendencollege. - 7 - Kadernota 2013

2.2.3.2. Passend Onderwijs Met de invoering van passend onderwijs op 1 augustus 2013 verdwijnen de Leerlinggebonden Financiering en de landelijke indicatiestelling voor het (voortgezet) speciaal onderwijs. Daarvoor in de plaats worden scholen verplicht een passende onderwijsplek te bieden aan leerlingen die bij hen worden aangemeld. Die plek kan op de eigen school of op een andere school worden geboden. Kinderen mogen niet langer geweigerd of verwijderd worden vanwege hun extra ondersteuningsbehoefte, voordat een plek op een andere school gevonden is. Ook gemeenten hebben een rol binnen passend onderwijs. De nadruk ligt daarbij op het realiseren van goede aansluiting tussen de onderwijs- en (jeugd)zorgketen en integrale indicatiestelling. 2.2.3.3. Jeugd Het jeugdbeleid is in 2011 geëvalueerd. Herijking van het jeugdbeleid is gewenst en zal in 2013 plaatsvinden; een startnotitie is inmiddels aan de raad aangeboden. Voorgestelde speerpunten in de herijking zijn: 1. Decentralisatie jeugdzorg/passend Onderwijs 2. Doorontwikkeling Centrum Jeugd en Gezin 3. Beleid omtrent overlastgevende jeugd 4. Alcohol/drugsgebruik 5. Jongerenwerk in Sliedrecht 2.2.4. Programma 4 Openbare Ruimte 2.2.4.1. Onderzoek Toekomst Reiniging Na afronding van het huidige onderzoek naar de toekomst van de gemeentelijke reinigingsdienst, volgt in het tweede halfjaar van 2012 een voorstel over behuizing van de gemeentewerf en het afvalbrengstation. Wanneer de raad beslist de reiniging uit te besteden, zal dit per 1 januari 2013 worden geëffectueerd. 2.2.5. Programma 5 Cultuur, sport en recreatie 2.2.5.1. Uitbreiding De Stoep Het college zet zich in voor het uitbreiden van sporthal De Stoep in samenhang met de ontwikkeling van het naastgelegen gebied. 2.2.5.2. Recreatief Knooppunt De provincie heeft het Recreatief Knooppunt bij de herziening van haar structuurvisie mogelijk gemaakt. In de tweede helft van 2012 zal de startnotitie hiervoor worden aangeboden met als doel in 2013 te kunnen starten met de planvorming van dit project. 2.2.5.3. Sportstimulering en extra verenigingsondersteuning Ter bevordering van een gezonde en actieve levensstijl wil het college dat zoveel mogelijk bewoners (en dan vooral jongeren) sporten en bewegen. Diverse activiteiten en projecten worden hiervoor uitgevoerd waarbij integraal de sectoren onderwijs, sport en cultuur worden betrokken (i.c. door mogelijke inzet van Combinatiefuncties). 2.2.6. Programma 6 Werk, Inkomen, Zorg en Welzijn Binnen Programma 6 staan voor de komende jaren twee belangrijke decentralisaties op het programma te weten: Wet Werken naar Vermogen en Extramurale Begeleiding van AWBZ naar Wmo. Beide extra taken komen naar verwachting in 2013 en/of 2014 naar de gemeente. De beleidsvoorbereiding wordt gezamenlijk binnen de Drechtsteden opgepakt. Kadernota 2013-8 -

2.2.6.1. Kanteling van de Wet maatschappelijke ondersteuning Het college blijft zich inspannen voor de uitvoering van deze wet. Een nieuw vierjarig Wmobeleidsplan is in januari 2012 door de gemeenteraad vastgesteld. Hierin zijn 12 speerpunten opgenomen, waaronder verbreding van de Stichting Welzijnswerk Sliedrecht o.a. in het kader van Welzijn Nieuwe Stijl (coördinatie) ter ondersteuning van kwetsbare burgers (mantelzorgondersteuning en hulp bij thuisadministratie). Bij de Kanteling staat de eigen kracht van de burger centraal. Mensen moeten hun eigen kracht en hun sociaal netwerk meer benutten. Pas als ze het zelf niet meer redden, kunnen ze een beroep doen op voorzieningen. 2.2.6.2. Sliedrecht betrokken bij elkaar! Doe mee! Het college wil dat bewoners nog meer verantwoordelijkheid voor elkaar nemen en zo de gemeenschap zelfredzamer maken. Met behulp van campagnes wil het college het vrijwilligerswerk stimuleren. 2.2.6.3. Werkgelegenheid Het college zet zich in om te blijven investeren in variatie aan bedrijfsterreinen en goede aansluiting tussen werkgelegenheid en scholing. In samenspraak met bedrijfsleven, gezondheidszorg en onderwijs in de regio wordt gewerkt aan een goede afstemming tussen onderwijs en arbeidsmarkt door te sturen op regionaal onderwijsaanbod (onderwijsleerbedrijven, ontwikkeling vakonderwijs en doorlopende leerlijnen technisch onderwijs en starten vakonderwijs in de zorg); zie ook paragraaf 2.2.3.1. 2.2.7. Programma 7 Verkeer en Vervoer 2.2.7.1. Bereikbaarheid Sliedrecht moet goed bereikbaar blijven via de beschikbare vervoersmodaliteiten: over de weg, per spoor en over het water. Het college werkt daarbij samen met de verantwoordelijke beheerders: Rijkswaterstaat, Arriva, ProRail en Waterbus. Ook binnen Sliedrecht dient de bereikbaarheid van voorzieningen voor wonen, werken en winkelen goed geregeld te zijn. 2.2.8. Programma 8 Ruimtelijke Ordening en Milieu 2.2.8.1. Milieu duurzaamheid Wij vinden het belangrijk dat we ons dorp duurzamer achterlaten dan we het aantroffen. De gemeente wil duurzaamheid bevorderen door zelf het goede voorbeeld te geven maar ook door duurzaamheidsinitiatieven te faciliteren en te stimuleren. Het verbeteren van de leefomgevingskwaliteit is en blijft een speerpunt van het milieubeleid waarbij de focus op het gebied van regulering en handhaving vooral zal worden gelegd op beperking van risico s voor de inwoners van Sliedrecht op het gebied van veiligheid en gezondheid. Deze thema s zijn ook leidend bij de inzet op de dossiers Afvalberging Derde Merwedehaven en DuPont. 2.2.8.2. Structuurvisie Sliedrecht 2020 De structuurvisie wordt herzien. Deze is van belang voor de ruimtelijke ontwikkeling van de gemeente in de komende jaren. 2.2.8.3. Economie Een van de uitwerkingsopgaven uit de structuurvisie is de economische visie, vastgesteld in november 2011. Deze visie is van belang om richting te geven aan de economische ontwikkeling van Sliedrecht. Waarbij oog is voor de detailhandels- en kantorenmarkt, de toenemende vergrijzing en afnemende beroepsbevolking en de vraag naar duurzame ( groene ) productiewijzen. De gemeente wil goede voorwaarden en vestigingscondities scheppen voor een duurzame economische ontwik- - 9 - Kadernota 2013

keling van de gemeente. Het zijn de ondernemers die de groei moeten maken. De gemeente spant zich in om ondernemers en andere partijen daarin zo goed mogelijk te ondersteunen door goede werklocaties en een aantrekkelijke woon- en werkomgeving. 2.2.8.4. Zuidvleugel Vanwege de ligging van maritieme bedrijven in ons dorp heeft Sliedrecht een belangrijke positie in het maritieme cluster van de Drechtsteden. Het is daarom van belang via de Drechtsteden goed aangesloten te blijven bij de Zuidvleugel van de Randstad, een regio die wil uitgroeien tot een vitaal, hoogwaardig en goed bereikbaar metropolitaans gebied. 2.2.8.5. Het Plaatje Besluitvorming betreffende het Plaatje is aan de raad aangeboden. Als de raad instemt, zal het Plaatje door de ROM-D worden uitgevoerd. 2.2.8.6. Aantrekkelijk maken winkelgebieden Sliedrecht moet weer het winkelhart van de Alblasserwaard worden. Daartoe zet het college in op de volgende ontwikkelingen. - Herinrichting Burgemeester Winklerplein; - Revitalisering van de Kerkbuurt. Om de woonboulevard aantrekkelijk te houden, zet het college, onder meer in samenspraak met de Drechtsteden en de Provincie, in op een aantrekkelijker winkelaanbod (brancheverbreding). 2.2.9. Programma 9 Wonen 2.2.9.1. Karekietflat De gemeente faciliteert de herstructurering van dit complex en beoogt daarmee een betere aansluiting tussen woningaanbod en behoeften. 2.2.9.2. Watertorenterrein Wij zetten ons in op het afronden van de bestemmingsplanprocedure van het Watertorenterrein. 2.2.9.3. Staatsliedenbuurt Voor de Staatsliedenbuurt wordt in 2013 een startnotitie met gemeentelijke uitgangspunten en randvoorwaarden voor herstructurering opgesteld. 2.3. Grote projecten Onderdeel van de prioriteiten zijn ook projecten. Binnen de totale projectportfolio heeft het college de projecten onderscheiden in zogenaamde A-projecten en B-projecten: A. Grote projecten: rapportage aan de raad B. Kleine-middelgrote projecten: rapportage aan het college Als spelregels ter bepaling wanneer een project als groot wordt gekwalificeerd, wordt niet uitsluitend een financieel criterium aangelegd. Het financiële criterium is richtinggevend, maar ook andere aspecten worden, zoals hierna aangegeven, bij de weging betrokken. Overigens kunnen projecten in de loop der tijd ook van label wisselen (verschuiven van A naar B en andersom). Nr. Omschrijving A Groot B Middel 1. Financiële omvang (investeringsvolume) > 1.000.000 <= 1.000.000 2. Beeldbepalend project X 3. Politiek gevoelig project X 4. Afhankelijkheid niet-beïnvloedbare factoren X 5. Uiteenlopende belangen (complexiteit) X 6. Regionale uitstraling X Kadernota 2013-10 -

Het college heeft de huidige projecten als volgt ingedeeld. Per project is tevens beknopt de motivering voor de indeling aangegeven. Nr. Omschrijving Indeling Motivering 1101 Baanhoek-West A Beeldbepalend regionale uitstraling 1102 Brede School/gymzaal - Baanhoek-West A Financiële omvang 1103 Burgemeester Winklerplein A Beeldbepalend 1104 Driehoek A Financiële omvang regionale uitstraling 1108 Plaatje A Politiek gevoelig regionale uitstraling 1112 Bonkelaarplein e.o. (Herontwikkeling) A Beeldbepalend 1113 Rivierdijk Gat naast Vogel A Beeldbepalend 1115 Watertorenterrein A Beeldbepalend 1117 De Stoep A Financiële omvang belang voor toenemende breedtesport 1122 Recreatief Knooppunt Sliedrecht A Financiële omvang regionale uitstraling 1107 Oude Uitbreiding West B 1110 Anne de Vries / Roald Dahl B 1111 Benedenveer B Wordt voorlopig niet actief ontwikkeld 1114 Stationspark II B 1118 Staatsliedenbuurt B 1119 Karekietflat B 1124 Merwedelingelijn B Afrondende fase In onderstaande tabel is voor de A-projecten, de projecten waarover de raad periodiek wordt geïnformeerd, aangegeven welke rol de gemeente daarin speelt. Nr. Omschrijving Rol Geschatte Dekking gemeente financiële omvang 1101 Baanhoek-West Faciliteren 1102 Brede School/gymzaal - Baanhoek-West Investeren 6,0 miljoen Voorziening huisvesting onderwijs (al rekening mee gehouden) 1103 Burgemeester Winklerplein Faciliteren 1104 Driehoek (gemeentewerf) Investeren P.M. 1108 Plaatje Investeren 1,45 miljoen Algemene reserve 1112 Bonkelaarplein e.o. (Herontwikkeling) Faciliteren P.M. bibliotheek 1113 Rivierdijk Gat naast Vogel Faciliteren 1115 Watertorenterrein Faciliteren 1117 De Stoep Investeren 2,0 miljoen Algemene reserve 1122 Recreatief Knooppunt Sliedrecht Investeren P.M. Wanneer we bovenstaande relevante projecten verwerken in de prognose van de algemene reserve, ontstaat het volgende beeld. Omschrijving 2012 2013 2014 2015 Stand per 1/1 7.706.630 7.045.881 4.359.309 4.876.274 inflatiecorrectie 385.332 352.294 217.965 243.814 BIJ: Rente van voorzieningen 298.700 275.000 299.000 311.000 Voordelig saldo exploitatie Stationspark II (raadsbesluit 28-5- 136.134 2001) Exploitatiesaldo 2011 (conform raadsvoorstel 8-5-2012) 1.018.508 AF: Verplichtingen volgens jaarrekening per 31-12-2011-2.230.789 Claims jaarrekeningresultaat 2010 t.l.v. 2012-132.500 Investeringsbijdrage Plaatje -1.450.000 Investeringsbijdrage uitbreiding De Stoep -2.000.000 Inrichtingskosten bibliotheek P.M. Stand per 31 december 7.045.881 4.359.309 4.876.274 5.431.088 Minimum risicobuffer 4.000.000 4.000.000 4.000.000 4.000.000 Surplus 3.045.881 359.309 876.274 1.431.088-11 - Kadernota 2013

Conclusie is dat voor de projecten Plaatje en De Stoep voldoende ruimte aanwezig is in de algemene reserve. Voorgesteld wordt deze ruimte nu ook voorlopig te bestemmen voor de desbetreffende projecten. Uiteraard zal bij vaststelling van de bijbehorende definitieve inhoudelijke voorstellen pas daadwerkelijk worden besloten tot beschikking over middelen uit de algemene reserve. 2.4. Beslispunten 1. Kennis te nemen van de prioriteiten die het college stelt; 2. Deze collegeprioriteiten te verwerken in de programmabegroting 2013; 3. In te stemmen met een voorgenomen onttrekking uit de algemene reserve (claim) van 1,45 miljoen als investeringsbijdrage voor het Plaatje; definitieve vaststelling van de onttrekking vindt plaats bij vaststelling van het desbetreffend inhoudelijke voorstel; 4. In te stemmen met een voorgenomen onttrekking uit de algemene reserve (claim) van 2,0 miljoen als investeringsbijdrage voor uitbreiding van sporthal De Stoep; definitieve vaststelling van de onttrekking vindt plaats bij vaststelling van het desbetreffend inhoudelijke voorstel. Kadernota 2013-12 -

3. AFRONDING BREDE DOORLICHTING 3.1. Resultaat Brede Doorlichting Op 20 maart 2012 is in de raad de stand van zaken van de Brede Doorlichting gepresenteerd. De op dat moment resterende financiële opgave ( opgave Brede Doorlichting 2.0 ) vertoonde het volgende beeld. Omschrijving 2012 2013 2014 2015 Saldo begroting 2012 108.212 59.246 95.508-1.000.454- Amendement: - Vervallen stelpost nieuw beleid 2012 100.000 100.000 100.000 100.000 - Structurele ophogingen -42.260-42.260-42.260-42.260 Saldo begroting na amendement 165.952 116.986-37.768-942.714 Effect septembercirculaire -270.359-162.923 86.503 186.698 Netto-effecten meicirculaire -37.059-38.138-40.190 172.814 Geactualiseerd saldo begroting 2012-141.466-84.075 8.545-583.202 Stand van zaken Brede Doorlichting -149.112-200.000-300.000-400.000 Ambitie "Investeren in Sliedrecht" P.M. P.M. P.M. P.M. Opgave stand 20 maart 2012-290.578-284.075-291.455-983.202 Geconstateerd is dat de Brede Doorlichting voor 2012 voor 90% is ingevuld: op een totale opgave van 1.544.000 is een bedrag van 1.395.000 ingevuld. De taakstelling op de organisatie was nog niet geheel ingevuld. Het niet ingevulde deel bedraagt 149.112 in 2012 en loopt op naar 400.000 in 2015. In het perspectief dat in de begroting 2012 was opgenomen, was nog wel uitgegaan van een volledige invulling van de Brede Doorlichting. Het niet ingevulde deel moet dus feitelijk in negatieve zin worden opgeteld bij het gepresenteerde saldo van het financieel meerjarenperspectief omdat het geen dekking levert. Dat is in bovenstaand overzicht gebeurd. 3.2. Efficiency huidige organisatie In maart 2012 is ook aangegeven dat het vinden van een structurele oplossing voor de resterende financiële opgave langs verschillende sporen zou verlopen. Er is toen gesproken over een drietal sporen: - SPOOR 1: Efficiëntie van de huidige organisatie; - SPOOR 2: Extensiveren (niveau taakuitvoering; takendiscussie ); - SPOOR 3: Richting regisserende gemeente. Vanwege de omvang van de financiële opgave, is in de gehouden presentatie aangegeven dat weliswaar alle sporen moeten worden vastgehouden, maar vooral moet worden geïnvesteerd in Spoor 2. Hierop wordt in hoofdstuk 7 nader ingegaan. Spoor 1 heeft betrekking op het verder verbeteren van de efficiency van de huidige organisatie ( taakstelling organisatie ). In dat spoor is in maart 2012 een zestal onderdelen, die nader onderzocht zouden worden, concreet benoemd: 1. Procesmanagement (herontwerp processen); 2. Doordecentralisatie huisvesting onderwijs; 3. Inkomsten verhogen (onder meer verhoging raming OZB, conform analyse jaarrekening 2011); 4. Financiële strategie (onder andere rentebeleid); 5. Organisatiekosten; 6. Vastgoedbeleid. - 13 - Kadernota 2013

Bovengenoemde onderwerpen zullen bij de invulling van de resterende én nieuwe taakstellingen nadrukkelijk worden meegenomen (zie hoofdstuk 7). In de afgelopen maanden is verdere invulling gevonden in efficiency op de bedrijfsvoering voor een bedrag van 100.000 structureel, onder meer bestaande uit besparing op verzekeringen, versobering drukwerk P&C-documenten, versobering representatie e.d. Uitgaande van de opgave per 20 maart 2012 resteert een nog te vinden bedrag voor de komende jaren van bijna 200.000. Als onderdeel van de Brede Doorlichting bedroeg de taakstelling op de organisatie 650.000. Hiervan is tot op heden in totaal 350.000 ingevuld door personele maatregelen (niet opvullen van vrijvallende formatie, effectiever organiseren van het werk) en 100.000 door verbetering in de efficiency van de bedrijfsvoering. Voorgesteld wordt om het resterende bedrag van 200.000 mee te nemen in de totale opgave. In hoofdstuk 6 zal hierop nader worden ingegaan. 3.3. Afronding Brede Doorlichting Zoals we in hoofdstuk 6 (financieel meerjarenperspectief) zullen uitwerken, is het aannemelijk dat er een aanvullende financiële opgave op de gemeente Sliedrecht afkomt. In hoofdstuk 7 wordt een aanpak voorgesteld om hierop als gemeente te anticiperen. Uit de Brede Doorlichting resteert voor 2012 tot en met 2014 een beperkte opgave van iets minder dan 200.000. Voor de periode vanaf 2015 is deze opgave bijna 900.000. Omschrijving 2012 2013 2014 2015 Opgave stand perspectief 20 maart 2012-290.578-284.075-291.455-983.202 Aanvullende verbetering efficiency bedrijfsvoering 100.000 100.000 100.000 100.000 Resterende opgave Brede Doorlichting mei 2012-190.578-184.075-191.455-883.202 Vanuit spoor 1 resteert nog een financiële opgave van onderdelen die ofwel nog lopen (zoals onderzoek naar herontwerp processen) ofwel nog besparingsperspectief in zich hebben (bijvoorbeeld het verhogen van de inkomsten en de financiële strategie). Voorgesteld wordt om deze in de nieuw op te starten bezuinigingsoperatie STOER (Sliedrecht TOekomstvast En financieel Robuust) onder te brengen. Door het in formele zin afronden van de Brede Doorlichting ontstaat nieuwe ruimte en energie voor de op te starten bezuinigingsoperatie STOER. In hoofdstuk 7 wordt de aanpak van deze operatie, waar een eventuele kerntakendiscussie van de raad onderdeel van uit kan maken, nader uitgewerkt. Overigens wordt nog opgemerkt dat in de hierna volgende hoofdstukken voor 2013 en volgend alle financiële ontwikkelingen in beeld worden gebracht. Deze monden uit in een geactualiseerd perspectief in hoofdstuk 6. 3.4. Beslispunten 5. Vast te stellen dat de Brede Doorlichting is afgerond; 6. De resterende financiële opgave uit de Brede Doorlichting en nog openstaande kansrijke besparingsperspectieven uit de Brede Doorlichting mee te nemen in bezuinigingsoperatie STOER. Kadernota 2013-14 -

4. FINANCIËLE ONTWIKKELINGEN 4.1. Afhechting 2012 Hoewel het begrotingsjaar 2012 buiten het bestek van deze kadernota valt, bestond enige tijd zorg over het begrote saldo van dit jaar: in maart 2012 leek een tekort te ontstaan van circa 290.000. Inmiddels is deze vrees geweken omdat alsnog besparingen kunnen worden gevonden tot een bedrag van circa 100.000 (paragraaf 3.2). Voorts verwijzen we u naar de paragraaf hierna: voorgesteld wordt om de stelpost gevolgen Bestuursakkoord (voor 2012 bepaald op 150.000) te laten vrijvallen. Per saldo komt daarmee het perspectief voor 2012 ongeveer uit op 290.000 -/- 100.000 -/- 150.000 = 40.000. Hiervoor is het nu niet noodzakelijk aanvullende taakstellingen te realiseren. Dit resterende deel zal binnen de bestaande budgetten kunnen worden opgevangen. Voor 2013 en verder is de redenering die 2012 sluitend maakt niet voldoende. Daarbij moeten alle nu volgende punten uit hoofdstuk 4 en 5 worden betrokken. Pas in hoofdstuk 6 worden alle hierna volgende ontwikkelingen (met verwijzing naar de desbetreffende paragrafen) samengevat. 4.2. Stelpost Bestuursakkoord begroting 2012 Bij de vaststelling van de begroting 2012 zijn we uitgegaan van een bezuinigingsopgave die zou voortvloeien vanuit het Bestuursakkoord. Hoewel dit akkoord nooit definitief tot stand gekomen is, hebben we in onze begroting rekening gehouden met de volgende stelpost. Omschrijving 2012 2013 2014 2015 2016 Stelpost gevolgen bestuursakkoord -150.000-300.000-450.000-600.000-600.000 Inmiddels zijn de omstandigheden gewijzigd en houden wij rekening met een geheel ander scenario (zie hierna). De in het meerjarenperspectief 2012-2015 verwerkte stelpost kan dus komen te vervallen. 4.3. Landelijke ontwikkelingen scenario Sliedrecht Zoals bekend is, na de val van het kabinet Rutte, een bezuinigingspakket (het Lenteakkoord) vastgesteld door de Tweede Kamer van in totaal 14 miljard. De bezuinigingen worden onder meer ingevuld door de BTW te verhogen, ambtenarensalarissen te bevriezen, versnelde invoering van de hogere AOW-leeftijd, het verhogen van accijnzen en bezuiniging op de zorg. Veel bezuinigingsmaatregelen hebben geen invloed op het gemeentefonds. De eerste berichten zijn dat rekening moet worden gehouden met een uitname uit het Gemeentefonds van 400 miljoen in 2013; een dergelijk macro-effect werkt voor circa 0,15% % (uitgaande van 24.000 op 16.000.000 inwoners) door voor de gemeente Sliedrecht. Dit komt dus neer op een opgave van ca. 600.000. Daarnaast is er nog grote onzekerheid over de financiële effecten van de decentralisaties van het Rijk (zoals Wet Werken naar Vermogen, Jeugdzorg en Wmo). Het is daarom noodzakelijk om nu voldoende ruimte te creëren om aan deze onzekerheden het hoofd te kunnen bieden. De precieze financiële effecten zijn nog niet te overzien, maar een inschatting is dat deze decentralisaties structureel macro ook circa 400 miljoen aan effecten zullen hebben, voor Sliedrecht dus nogmaals 600.000. Voorts is nog veel onzeker vanwege de huidige landelijke politieke ontwikkelingen; verwachting is dat pas bij de Kadernota 2014 meer duidelijkheid zal bestaan. Als college willen we daarom een ruime veiligheidsmarge inbouwen en rekening houden met een scenario dat opbouwt naar een taakstelling van in totaal 2,0 miljoen in 2015, bestaande uit de volgende componenten: 1. Gevolgen Lenteakkoord 600.000-15 - Kadernota 2013

2. Gevolgen decentralisaties 600.000 3. Marge 800.000 Benadrukt moet worden dat dit een scenario is op basis van nu bekende gegevens die nog zeer onzeker zijn. Hoewel veel gemeenten er voor kiezen nu geen kadernota uit te brengen, hechten wij er als college aan om met een scenario te werken dat in de loop der tijd kan worden bijgesteld zodat we niet voor verrassingen komen te staan. De opbouw in de tijd van dit scenario schatten we als volgt in. Omschrijving 2013 2014 2015 2016 Stelpost landelijke ontwikkelingen scenario Sliedrecht -600.000-1.000.000-2.000.000-2.000.000 4.4. Beslispunten 7. Vast te stellen dat voor 2012 geen aanvullende bezuinigingsacties noodzakelijk zijn; 8. De stelpost bestuursakkoord uit de begroting 2012 vrij te laten vallen; 9. Te anticiperen op landelijke ontwikkelingen en hiervoor een stelpost landelijke ontwikkelingen scenario Sliedrecht op te nemen in het meerjarenperspectief, oplopend naar 2,0 miljoen in 2015 Kadernota 2013-16 -

5. FINANCIËLE UITGANGSPUNTEN 5.1. Aantallen inwoners en woonruimten Bij de ramingen, waarvoor het aantal inwoners, woningen en/of woonruimten van belang is, worden de volgende aantallen aangehouden: Peildatum Inwoners Woonruimten 1-1-2012 24.232 11.336 1-1-2013 24.297 11.551 1-1-2014 24.327 11.650 1-1-2015 24.374 11.806 1-1-2016 24.440 12.027 Bovenstaande aantallen zijn conform opgave van de woningcorporatie en Bouwfonds. Deze aantallen kunnen sterk fluctueren. Gelet op de huidige marktomstandigheden, bestaat de kans dat de realisatie achter zal blijven. 5.2. Kostenontwikkelingen 5.2.1. Samenvatting In onderstaande tabel zijn de voorgestelde ontwikkelingen van de diverse lastencomponenten samengevat. In de paragrafen hierna worden ze afzonderlijk toegelicht. Nr. Omschrijving lastencomponent Percentage 1. Lonen 2,0% 2. Prijzen 1,0% 3. Omslagrente 5,0% 4. Rente grondexploitaties 5,0% 5. Rente algemene reserves 5,0% 6. Rente reserves kapitaallasten 5,0% 7. Rente bestemmingsreserves (inflatiecorrectie) 2,5% 8. Inflatiecorrectie voorzieningen 2,5% 9. Meerjarenperspectief Constante prijzen 10. Subsidies 0,0% 5.2.2. Lonen Uitgegaan wordt van de vastgestelde personeelsformatie. Voor de lonen wordt een stijging gehanteerd van 2,0%. Hiermee wordt aangesloten bij het principeakkoord voor een nieuwe CAO gemeenten tussen de VNG en de bonden van 20 april 2012. Hoewel deze verhoging al in 2012 wordt geëffectueerd, is deze nog niet in de begroting 2012 1 (de basis voor 2013) verwerkt. 5.2.3. Prijzen Voor de prijzen wordt een stijging van maximaal 1% gehanteerd. Afwijkende percentages als gevolg van schriftelijke contracten kunnen volgens contractafspraken in de begroting worden verwerkt. Voor de investeringen in 2013 wordt het verwachte prijspeil voor 2012 aangehouden + 1%. 5.2.4. Kostenverdeelsleutels Verdeelsleutels van de algemene kosten, inclusief de kosten van de ondersteunende afdelingen evenals de kosten van het SCD, de GBD en het OCD zullen worden aangepast aan de hand van gemotiveerde verzoeken die passen binnen de algemene kaders. 1 Ook de begroting 2012 zal nog moeten worden aangepast voor deze CAO. Dit zal gebeuren in het najaar bij de Bestuursrapportage. - 17 - Kadernota 2013

5.2.5. Rente Voor 2013 wordt uitgegaan van een renteomslag van 5% over de boekwaarde van bestaande investeringen. Dit percentage is een gemiddelde rente van de beschikbare financieringsmiddelen (reserves, voorzieningen en leningen) van de gemeente. Het gemiddelde rentepercentage op de langlopende leningen bedraagt momenteel circa 5% (zie daartoe ook de jaarstukken 2011, 3.4.4 Financiering, pagina 72). Ook voor nieuwe investeringen in de periode 2013-2016 (MIP [voorheen PV- VO genoemd] en nieuw beleid) zal 5% rente worden aangehouden. Voor de op te stellen grondexploitaties werd tot op heden uitgegaan van de omslagrente + 1%, in casu 6%. Vanwege de gewijzigde marktomstandigheden is dit niet langer reëel en wordt voorgesteld dit neerwaarts bij te stellen naar de omslagrente van 5%. 5.2.6. Storting in reserves en voorzieningen in verband met inflatiecorrectie Voor de functie van de reserves en voorzieningen als intern financieringsmiddel wordt uitgegaan van een rente van 5% in 2013. In principe wordt de helft van de rente (= 2,5%) in de vorm van een inflatiecorrectie bijgeschreven op de boekwaarde van de bestemmingsreserves. Op de boekwaarde van de reserve kapitaallasten investeringen, de reserve kapitaallasten nieuw gemeentekantoor en de reserve kapitaallasten verenigingsverzamelgebouw wordt 5% per jaar bijgeschreven. Deze reserves dienen ter dekking van rente en afschrijving (kapitaallasten) van investeringen in het verleden. Daarnaast wordt op de boekwaarde van de algemene reserve en de reserve egalisatie grondkosten woningbouw 5% bijgeschreven. Voor de andere reserves wordt vooralsnog uitgegaan van rentebijschrijving, maar in het kader van Operatie STOER zal het beleid op dit punt nader worden bezien. 5.2.7. Meerjarenramingen 2014-2016 De budgetprognose van de meerjarenramingen wordt berekend tegen een constant loon- en prijspeil, dat wil zeggen dat na indexering voor 2013 geen verdere indexeringen in het perspectief worden verwerkt. De meerjarenramingen zullen uitsluitend op aanvaard beleid betrekking hebben. 5.2.8. Begrotingen 2013 van gesubsidieerde instellingen Uitgangspunt is dat voor de begrotingen van de gesubsidieerde instellingen die een exploitatie- c.q. budgetsubsidie ontvangen, geen verhoging wordt toegepast, tenzij uitdrukkelijk anders is overeengekomen. 5.3. Ontwikkeling gemeentelijke tarieven 5.3.1. Algemeen - samenvatting De afgelopen jaren heeft onze gemeente een terughoudend tarievenbeleid gevoerd. Dit heeft erin geresulteerd dat onze gemeente hoog scoort op de lijst van goedkope gemeenten. In onderstaand overzicht, ontleend aan de COELO-atlas, is dit inzichtelijk gemaakt. Gemeente Gemiddelde WOZ-waarde OZB eigenaar Rangnummer meerpersoonshuishoudens 2012 2011 Rioolheffing eigenaar / gebruiker Reinigingsheffing Totaal Alblasserdam 216.000 244 250 264 758 326 345 Dordrecht 176.000 194 152 241 587 36 30 H.I. Ambacht 233.000 281 145 300 726 279 283 Papendrecht 211.000 237 228 222 687 189 161 Sliedrecht 190.000 172 199 213 584 32 57 Zwijndrecht 193.000 218 204 285 707 244 268 Landelijk gemiddelde 234.000 239 177 267 683 Kadernota 2013-18 -

De gemeente met de laagste woonlasten is Bunschoten ( 500). Dit is nummer 1 op de ranglijst van goedkope gemeenten. Die met de hoogste woonlasten is Blaricum ( 1.169), nummer 432 van diezelfde ranglijst. Uitgangspunt voor de verhoging van gemeentelijke tarieven is dat de begroting van de gemeente circa 70% loongevoelig en 30% prijsgevoelig is. Uitgaande van de loonontwikkeling van 2% en de prijsontwikkeling van 1% komt de tariefontwikkeling daarmee uit op 1,7% (70% x 2% + 30% x 1%). Samengevat worden de volgende ontwikkelingen voorgesteld. Nr. Omschrijving batencomponent Percentage 1. Huren gemeentewoningen 1,70% 2. Sportvelden, gymnastieklokalen en welzijnsaccommodaties 1,70% 3. Afvalstoffenheffing Kostendekkendheid 100% 4. Reinigingsrecht Kostendekkendheid 100% 5. Rioolheffing Kostendekkendheid 100% 6. Onroerende Zaakbelasting (OZB) 1,70% 7. Marktgelden, havengelden, leges bouwvergunningen en begrafenisrechten Kostendekkendheid 100% 8. Precariorechten en de hondenbelasting 1,70% 9. Overige rechten en tarieven (legesverordening) 1,70% 5.3.2. Woningexploitatie 5.3.2.1. Exploitatie algemeen Uitgegaan wordt van verdere afstoting van het gemeentelijke woningbezit. In de zomernota 2010 is het voornemen opgenomen om structureel jaarlijks een opbrengst te genereren uit de verkoop van één gemeentewoning per jaar. Deze opbrengst wordt ten gunste gebracht van de reserve stimulering woningbouw. De tekorten binnen het product Gemeentewoningen zullen ten laste van de reserve stimulering woningbouw worden gebracht. 5.3.2.2. Huren gemeentewoningen, woonwagens en woonwagenstandplaatsen Per 1 juli 2012 is de huurverhoging bepaald op 2,3%. In de begroting 2012 wordt met de doorwerking hiervan rekening gehouden en wordt met betrekking tot de verhoging van de huren per 1 juli 2013 voorlopig uitgegaan van 1,7%. Deze huurverhogingen worden doorgevoerd voor zover de maximaal toegestane huur niet wordt overschreden. 5.3.3. Tarieven sportvelden, gymnastieklokalen en welzijnsaccommodaties De tarieven zullen in 2013 worden verhoogd met 1,7%, voor zover niet een andere jaarlijkse verhoging op basis van een overeenkomst is afgesproken. 5.3.4. Tarieven afvalstoffenheffingen (huisvuil) Voor de afvalstoffenheffing wordt 100% kostendekking als uitgangspunt aangehouden. Voor beide tarieven (een- en meerpersoonshuishoudens) moet een verband worden gelegd tussen de hoogte van het tarief en de mate waarin beide groepen veroorzaker zijn van de (variabele) kosten. 5.3.5. Reinigingsrechten (bedrijfsvuil) Bij de bepaling van de tarieven voor het ophalen van bedrijfsvuil e.d. wordt volledige kostendekking nagestreefd. 5.3.6. Tarieven rioolheffing De rioolheffing is een bestemmingsheffing waarmee kosten kunnen worden verhaald om collectieve maatregelen te treffen die de gemeente noodzakelijk acht voor een doelmatig werkende riolering en overige maatregelen ten aanzien van hemelwater en grondwater. Voor de rioolheffing wordt 100% kostendekking als uitgangspunt aangehouden. Deze kostendekking wordt per eigenarendeel en gebruikersdeel bekeken. - 19 - Kadernota 2013

5.3.7. Onroerendezaakbelastingen Voor zowel woningen als niet-woningen wordt een (trendmatige) tariefsverhoging van 1,7% gehanteerd. Als het investeringsprogramma (grote projecten) daartoe aanleiding geeft, zou een extra verhoging van de OZB aan de orde kunnen komen bij de begroting 2013. 5.3.8. Marktgelden, havengelden, leges bouwvergunningen en begrafenisrechten Voor de tarieven van de markt- en havengelden, leges bouwvergunningen en begrafenisrechten wordt 100% kostendekking aangehouden. 5.3.9. Precariorechten en de hondenbelasting De precariorechten en de hondenbelasting worden aangemerkt als een algemeen dekkingsmiddel. In 2013 zullen de tarieven trendmatig met 1,7% worden verhoogd. 5.3.10. Overige rechten en tarieven (legesverordening) In 2013 zullen de overige tarieven van de legesverordening trendmatig (1,7%) worden verhoogd, voor zover dit wettelijk is toegestaan. Op het niveau van de individuele diensten worden de tarieven zo juist mogelijk bepaald (relatie met de kosten). 5.4. Algemene uitkering uit het gemeentefonds Voor de berekening van de algemene uitkering uit het gemeentefonds wordt normaalgesproken de zogenoemde "meicirculaire" gevolgd. Deze zal in 2012 niet verschijnen. Daarom zal worden uitgegaan van een gelijkblijvende algemene uitkering. In hoofdstuk 4 is aangegeven dat zal worden gewerkt met een scenario dat in de vorm van een negatieve stelpost wordt verwerkt. De bijstelling van de raming die voortvloeit uit de aangekondigde begin junicirculaire en de septembercirculaire 2012 zal door middel van de 1 e wijziging 2013 in de programmabegroting worden verwerkt. 5.5. Voorstellen nieuwe taken en projecten Onderdeel van een kadernota zou een totaaloverzicht van alle af te wegen voorstellen voor nieuwe taken en projecten moeten zijn. Ten tijde van het samenstellen van deze kadernota was een dergelijk totaaloverzicht nog in bewerking; er is dus nu in financiële zin geen rekening gehouden met nieuwe taken en projecten. Inzet van het college is om dit overzicht aan te bieden bij de begroting 2013. Vanaf de kadernota 2014 zal een dergelijk overzicht in de kadernota worden opgenomen. Tot op heden is een aantal besluiten genomen die in technische zin zullen worden verwerkt. Het betreft de volgende zaken. Programma Omschrijving 2013 2014 2015 2016 10 Organisatieontwikkeling (noot) -104.000-104.000-104.000-104.000 10 Pachtovereenkomst Kweldamweg (tot op 3.462 3.462 3.462 3.462 heden niet in begroting opgenomen) Totaal -100.538-100.538-100.538-100.538 Noot Conform raadsbesluit van 21 februari 2012. 5.6. Bijstelling meerjareninvesteringsprogramma In onderstaande tabel is aangegeven wat de effecten zijn van de bijstelling van het meerjareninvesteringsprogramma (MIP) 2. Een totaaloverzicht van de wijzigingen in het MIP is opgenomen in onderdeel 8 van deze Kadernota. Programma Omschrijving 2013 2014 2015 2016 05 Mutatie kapitaallasten -5.659-7.928 2.032 13.504 2 Tot op heden duidden wij het meerjareninvesteringsprogramma (MIP) aan als Programma Vervangingsinvesteringen en Verbetering Outillage (PVVO) Kadernota 2013-20 -

5.7. Stelpost nieuw beleid begroting 2012 In de begroting is voor de jaren 2012, 2013, 2014 en 2015 een stelpost voor nieuw beleid van 100.000 structureel opgenomen. Bij de begrotingsbehandeling 2012 is de jaarschijf 2012 daarvan bij amendement afgevoerd. Voor de jaren 2013, 2014 en 2015 bestaat deze post dus nog. Deze is als volgt opgenomen. Omschrijving 2013 2014 2015 2016 Stelpost nieuw beleid, jaarschijf 2013 100.000 100.000 100.000 100.000 Idem, jaarschijf 2014 100.000 100.000 100.000 Idem, jaarschijf 2015 100.000 100.000 Totaal stelpost nieuw beleid 100.000 200.000 300.000 300.000 Voorgesteld wordt deze post uit de begroting te elimineren. Nieuw beleid zal de komende tijd ten koste gaan van bestaand beleid ( nieuw voor oud ). 5.8. Beslispunten 10. Kennis te nemen van de geprognosticeerde aantallen inwoners en woonruimten; 11. De voorgestelde kostenontwikkelingen vast te stellen; 12. De voorgestelde ontwikkeling van de gemeentelijke tarieven vast te stellen; 13. De ingediende exploitatieclaims vast te stellen; 14. De voorgestelde investeringen vast te stellen; 15. De stelpost nieuw beleid te elimineren. - 21 - Kadernota 2013

6. FINANCIEEL MEERJARENPERSPECTIEF 6.1. Financieel meerjarenperspectief In onderstaande tabel zijn de ontwikkelingen uit de voorgaande hoofdstukken samengevat. Nieuw ten opzichte van voorgaande jaren is dat nu ook de ontwikkelingen in de lasten en baten al zijn geschat en meegenomen in het perspectief. Deze schattings- en berekeningswijze kan verder worden verfijnd. 2013 2014 2015 2016 Opgave brede doorlichting stand 20 maart 2012-284.075-291.455-983.202-983.202 3. Structurele besparing SPOOR 1 brede doorlichting 100.000 100.000 100.000 100.000 4.2. Eliminatie stelpost bestuursakkoord 300.000 450.000 600.000 600.000 5.7. Eliminatie stelpost nieuw beleid 100.000 200.000 300.000 300.000 5.2. Loonontwikkeling 2% (schatting) -140.000-140.000-140.000-140.000 5.2. Prijsontwikkeling 1% (schatting) -140.000-140.000-140.000-140.000 5.3. Tariefontwikkeling 1,7% (schatting) 60.000 60.000 60.000 60.000 5.5. Technische verwerking nieuwe taken en projecten -100.538-100.538-100.538-100.538 5.6. Bijstelling meerjareninvesteringsprogramma (MIP) -5.659-7.928 2.032 13.504 Stand perspectief -110.272 130.079-301.708-290.236 4.3. Landelijke ontwikkelingen - scenario Sliedrecht -600.000-1.000.000-2.000.000-2.000.000 FINANCIËLE OPGAVE OPERATIE STOER -710.272-869.921-2.301.708-2.290.236 Uit dit perspectief blijkt dat een forse opgave te verwachten is, voornamelijk als gevolg van landelijke ontwikkelingen. 6.2. Ontwikkelingen verbonden partijen Een fors aandeel van onze begroting (ruim 38%) loopt via verbonden partijen. Dit aandeel zal naar verwachting alleen maar groeien wanneer onze organisatie ontwikkelt naar een regiegemeente. Wanneer activiteiten op afstand worden gezet, heeft dat gevolgen voor de wijze waarop sturing plaatsvindt. Rondom verbonden partijen zijn op dit moment de volgende zaken van belang. - Per 1 januari a.s. gaat de lokale brandweer over naar de Veiligheidsregio Zuid-Holland Zuid. Dit is een wettelijke verplichting in het kader van de Wet Veiligheidsregio (conform artikel II lid 1 en 2). Een van de zaken die nog besloten moet worden, is de verdeelsleutel van de kosten van de regionale brandweer per gemeente. Gezien de eerste berekeningen verwachten wij dat de gemeente Sliedrecht meer gaat betalen voor dezelfde brandweerzorg. Hierover wordt u verder geïnformeerd, indien hier meer over bekend is; - Met de Omgevingsdienst Zuid-Holland Zuid wordt momenteel bekeken hoe kan worden omgegaan met bouwen en wonen; ook op dit punt zijn de financiële effecten nog niet uitgekristalliseerd; - Rondom de GGD vindt op dit moment een sanering plaats; dit leidt tot eenmalige kosten die inmiddels via de rekening 2011 zijn voorzien. Wellicht worden we bij de verdere uitwerking van de sanering nog geconfronteerd met structurele financiële effecten; - Rondom het Parkschap blijft de inzet van ons college dat ook andere gemeenten dan Dordrecht en Sliedrecht financieel participeren. Overigens is het goed te vermelden dat bij diverse gemeenschappelijke regelingen is afgesproken om voor de begroting 2013 de nullijn te hanteren (geen verhoging van de bijdragen). Omdat de begrotingen 2013 van de verbonden partijen tijdens het samenstellen van deze kadernota nog niet beschikbaar waren, kunnen de financiële consequenties van die begrotingen nog niet worden vertaald in het meerjarenperspectief van onze gemeente. Eventuele negatieve ontwikkelingen zullen afzonderlijk aan uw raad ter kennis worden gebracht. Kadernota 2013-22 -