Opdracht Aardrijkskude Klimaat e zeestrome Opdracht door ee scholier 3055 woorde 4 ovember 2004 5,7 98 keer beoordeeld Vak Aardrijkskude Ileidig Ik was ooit op skivakatie i Zwitserlad. Hoog i de berge (2000 meter), lag oze skipiste. Ik was aa het vrij skië. Het was ee mooie week geweest (het was de laatste dag va de vakatie) e ik gig deze dag, i mij eetje vrij skië. Het was mooi weer, maar je weet, i de berge ka het sel omslaa. Ik gig evetjes omhoog met de skilift, aar het middestatio, om vaaf daar helemaal omhoog te gaa, aar 2448 meter. Lagzaam bewolkte de lucht, e kwam viel er ee beetje seeuw i de stoeltjeslift. Ach wat, dek ik, ik ga gewoo verder. Dus ik eem de sleeplift, op aar het hoogste put. Het begit harder te seeuwe, e ook ee beetje te waaie. Terwijl mese ik aast mij, terwijl ik i de lift zit, mese over de piste aar het dal zie skië, zit ik i de lift, bija allee. Het begit steeds harder te seeuwe e te waaie, het wordt ook erg koud. Oder deze omstadighede kom ik op het hoogste put. Ik stap uit de sleeplift, e merk dat het wel heel hard waait. Ik zie ee paar mese die er ee beetje zielig bij staa. Het waait u echt heel hard, ik zie bija iets meer. Ik dek, ik moet aar beede, zo sel mogelijk. Maar dat was makkelijker gedacht da gedaa. Je ko amelijk iet meer da 5 meter voor je uit zie, e da is ee blauwe piste opees heel gevaarlijk. Ik ski, heel voorzichtig richtig het dal. Ik zie mese uit de sleeplift strompele, hij is stilgezet, het waait te hard. Ik otwijk ter auwer ood ee joge uit mij (ex)skiklas, die zij bril is verlore, e die het koud heeft. Na ogeveer 10 miute kom ik i het restaurat bij het middestatio aa, e be doorweekt e heb het koud. Ik besef dat ik u heb geleerd wat ee seeuwstorm is, e dat het gee pretje is. Ik heb weiig extreme atuur- omstadighede meegemaakt, maar deze heeft wel het meeste idruk op me gemaakt. Hier zie je wat het weer allemaal ka doe, dat seeuw, wid e hoogte va ee simpele blauwe piste ee witte hel kue make. Deze periode gaa we ees bekijke hoe dat ka. We gaa kijke aar de zee, aar hoe het water ka strome. Dit doe we i vier oderdele. 1. De aatrekkigskracht va de maa, deze geeft eb e vloed. 2. Warme e koude zeestrome. 3. Verdampig door de zo 4. De wid die het oppervlaktewater laat bewege. De zee Hoe ka water strome Pagia 1 va 8
Eb e vloed. Eigelijk zij eb e vloed begrippe va bewegige, al worde ze vaak aders gebruikt. Eigelijk zou je het hoog- e laag water moete oeme. Als de zee va hoog aar laag water gaat heet het eb, e va laag aar hoog water heet het vloed. Op sommige strade zij deze verschille ee paar meter (tusse hoog e laag water), deze hebbe da ee relatief steile kustlij. (of ee kleiere zee). Maar bij sommige zij de verschille erg groot, deze strade hebbe da ee relatief lagzaam oploped strad, Zie tekeig 1. Als je midde op de oceaa bet, is het verschil tusse hoog e laag water 3 meter, terwijl de oceaa ee gemiddelde diepte heeft va 2700 meter, dus dit verschil is iet echt heel groot. Nu wete we wat hoog e laag water is, maar og iet hoe het komt. Hoog e laag water komt door de aatrekkigskracht va de maa op de aarde. Hij trekt al het water aar ee kat, zie tekeig 2. Doordat de aarde draait, otstaa er cetrifugale krachte, e is het tegeover de plek waar de maa het water aar toe trekt ook vloed, dit ka je vergelijke met ee kogelsligeraar, die moet tegegewicht geve om iet om te valle. Tusse deze twee hoogwaterpute i is het laagwater (zie tekeig #). Doordat de aarde i 24 uur om zij as draait is het aar 6 uur weer laag water, als het eerst hoogwater was, ou om precies te zij aar 6:12:30, wat de maa draait ook og om de aarde. Zo komt hoogwater e laagwater dus. Je hebt atuurlijk hoog e laag water, maar ook og sprigtij. I Nederlad wete we dat maar al te goed. Wie ket iet de zwartwit beelde va de watersoodramp op 31 jauari 1953, wie ket iet de verhale va mese die lagzaam i het water valle. Deze ramp ko gebeure doordat er sprigvloed e orkaa was, e de kustvorm erg ogustig was voor Zeelad. (zie tekeig 4) Er viele 1800 dode. Deze ramp was aaleidig voor het huidige deltapla. Maar hoe komt sprigvloed da? Sprigvloed komt als de zo e de maa op éé lij staa. De zo heeft amelijk ook zwaartekracht, die trekt ook voor 2/5 aa het water. (zie tekeig 3) Bij sprigvloed ka het water dus wel 1 meter 20 hoger zij. I Caada heb je ee plaats, waar het verschil tusse eb e sprigvloed 13 meter is. Als je daar dus lekker op het strad gaat slape, ka je erg makkelijk verdrike, wat als je eve iet oplet wordt je igeslote door het water, e zul je op grote rotse va 30 meter moete klimme, iets wat iet echt heel makkelijk is. Dat de vloed hier zo hoog is komt door de vorm va de baai, deze is trechtervormig. Het water ka iet weg, e wordt dus omhoog gestuwd. Zeestrome Toe i 1516 de otdekkigsreiziger Poce de Leo probeerde aa te legge voor de kust va Florida, otdekte hij dat er ee zeer sterke tegestroom was. Terwijl die ee paar kilometer aar bove of aar odere er iet was. Deze meeer Leo gaat ees op otdekkig uit, e merkt dat die Golfstroom iet allee i Florida is, maar over de hele oceaa. (zie tekeig #) Door hierva gebruik te make ko deze meeer veel seller zeile da zij cocurrete, e zo kwam het dat aar erg veel spioage, pas 200 jaar later dit algemee beked was. Ze zij er dus, zeestrome, maar hoe kome ze er? Doordat het water op de eveaar wordt verwarmd zet het uit, e stroomt het het oordelijk e zuidelijk halfrod op. Uiteidelijk koelt het af bij de pole e gaat Pagia 2 va 8
als ee koude oderstroom weer terug aar de eveaar te gaa, om daar weer opgewarmd te worde. (zie tekeig #) Maar waarom loopt de Golfstroom ou juist precies zo: Om dat te kue begrijpe hebbe we eerst De wet va Buis Ballot odig. Alle bewegige va lucht e water krijge op het oordelijk halfrod ee afwijkig aar rechts vauit het startput gezie, e alle bewegige va lucht e water krijge op het zuidelijk halfrod ee afwijkig aar liks vauit het startput gezie. Het water wordt dus vaaf de eveaar aar buite gesligerd, krijgt vaart i de golf va Mexico, e gaat dat aar rechts door de wet va Buis Ballot. De koude Golfstroom heb je ook og ( zie kaart), e op de plek waar de warme e koude Golfstroom elkaar kruize is er erg vaak mist. Zeestrome door verschil i zoet e zout. Er kue ook zeestrome otstaa door verschil i zoet e zout water. Verschil i de zoutheidsgraad va het water komt door verdampig. Wat als zeewater verdampt, blijft het zout atuurlijk i de zee, e dus het je dezelfde hoeveelheid zout over mider water verdeelt, e krijg je verschil i de zoutheidsgraad. Maar de atuur wil dat iet, dus treed er diffusie op. Bijvoorbeeld i de Middelladse Zee. Deze is iets zouter da de aagrezede oceaa, e dus stroomt er zoet water va de oceaa de Middelladse Zee i, om het zoutgehalte weer gelijk te krijge. Odertusse stroomt er, als oderstroom, zout water uit de Middelladse Zee, (zout water is zwaarder da zoet water, dus is het lager), om dezelfde rede. Zeestrome door wid. Over dit oderwerp kue we heel kort zij. Door de wid gaat het oppervlaktewater stome. Dat gebeurt iet allee i de zee, maar ook op slootjes, plasse e adere wateroppervlakke. Ee beked verschijsel dus. Het Klimaat Het woord Klimaat geld voor grote gebiede. Je kut het dus iet hebbe over het klimaat va je achtertui, maar wel over het klimaat va Europa. Het klimaat meet je ook over ee periode va 30 jaar, omdat je da gee last hebt va toevallige uitschieters, je krijgt ee goed e gemiddeld beeld. Het weer, e daarbij het klimaat heeft alles te make met luchtdruk. I de 17e eeuw vod meeer Torricielli ee maier uit om de luchtdruk te mete, amelijk met ee kwikmeter. Hij zei: De gemiddelde luchtdruk is 75 cm kwikdruk;" hij had ee igewikkelde istallatie gemaakt om dat te mete. Het kwam er op eer dat het gewicht va lucht per vierkate cm overee kwam met 75 cm kwik per vierkate cm. Tegewoordig zegge wij: de gemiddelde luchtdruk is 1 bar, of terwijl 1000 millibar. Maar meeer Torricielli was og iet klaar met zij experimete. Hij woode i Clermod Ferrad, wat op 407 meter bove de zeespiegel lag. Vlak bij hem was ee berg, de Pui de Dôme, deze was 1465 meter hoog. Hij stuurde zij vried met ee kwikmeter de berg op, e precies op hetzelfde momet mate ze de luchtdruk. E wat bleek, hoe hoger je komt, hoe mider luchtdruk er is. Pagia 3 va 8
Luchtdrukverschil e het otstaa va wid I tekeig # zie je ee strad e ee zee, die beide verwarmd worde door de zo. Maar het strad warmt seller op, dus is de lucht bove het strad warmer e stijgt verder op. Da komt de lij va de tropopauze bove lad hoger te ligge da bove zee, e dus stroomt er lucht va lad aar zee toe, om de tropopauze weer gelijk te krijge. Dit gebeurt hoog i de atmosfeer. I de situatie die we da krijge zij er dus meer luchtmolecule bove zee als bove lad, e dus is de luchtdruk bove zee groter. Daar is dus ee hoge drukgebied. Maar ook dit wil de atuur weer gelijk trekke, dus gaa er luchtmolecule va de zee aar het lad waaie. Daardoor heb je op ee zomerse dag ook vaak rod 15:00 ee verkoeled briesje dat va de zee komt. De passaat e de ITCZ Het verschijsel wat we gistere hebbe gezie op lokaal iveau komt ook op veel grotere schaal voor. Namelijk op de eveaar. De zo schijt daar costat op, zodat de gemiddelde temperatuur daar veel hoger ligt da op 30 grade oorder- of zuiderbreedte. De tropopauzelij ligt daardoor ook hoge bove de eveaar, e dus vloeit er lucht af aar de 30 gradelije. Het gevolg is dat op de eveaar lagedrukgebiede otstaa, e op de 30 gradelije hogedrukgebiede. E je raad het al, er otstaat ee wid va de 30 gradelije aar de eveaar. Deze wid heet de passaat. Hij krijgt uiteraard ook og met de wet va Buis Ballot te make, dus krijgt ook og ee afwijkig aar liks e aar rechts op de desbetreffede halfrode. De ITCZ, de Iter Tropische Covergetie Zoe, is de plaats waar de zo recht bove staat. Deze verplaatst door het jaar hee. I dit voorbeeld zij we er vauit gegaa dat de ITCZ op de eveaar ligt. Deze ka echter ook verplaatse. Hoe de passaat daardoor beïvloed wordt gaa we morge bekijke. De verplaatsig va de ITCZ I de situatie die we gistere hebbe behadeld gaa we erva uit dat de Iter Tropische Covergetie Zoe precies op de eveaar ligt. Dit is echter allee het geval op 21 maart e 21 september. Maar op bijvoorbeeld 21 jui licht de ITCZ op de kreeftskeerkrig, op 23,5 graad oorderbreedte. I dat geval ligge op die 23,5 graad de bijbehorede lagedrukgebiede, e waait de passaat dus de adere kat op. (zie tekeig #) Maar aagezie we ook hier met de wet va Buis Ballot te make hebbe, krijgt de wid op het zuidelijk halfrod og ee bewegig aar liks, maar draait die op het oordelijk halfrod weer aar rechts. De wet va Buis Ballot is ee feit door het volgede geval. De aarde draait op de eveaar ogeveer met ee selheid va 1667 kilometer per uur. Terwijl op de oord (e zuid) pool deze selheid 0 kilometer per uur is. Maar ziet allee de aarde draait zo sel, ook de lucht eromhee, wat als dat iet zo zou zij zou je op de eveaar, (e ook op heel veel adere plaatse) ee flike overdosis wid hebbe. Maar als ee luchtdeeltje va de oordpool aar de eveaar wil, ka hij dit iet i ee rechte lij doe, wat eer hij geoeg afstad heeft afgelegd (e voldoede selheid heeft gemaakt) om bij de eveaar te kome, zij de luchtdeeltjes waar hij op de oordpool og i ee rechte lij tegeover stod, opees ee heel stuk verder geschove! Daardoor lijkt het alsof het luchtdeeltje ee afwijkig heeft. Pagia 4 va 8
De Moesso Hoe komt de moesso? Vaaf de eveaar wordt over de zee waterdamp aagevoerd. Deze is bove zee ozichtbaar, daarom is het prachtig weer. Echter, bij Idia moet hij ee hoogvlakte op. 300 meter omhoog, beteket 1,5 grade kouder, e da ka de lucht opees heel wat mider water bevatte. Daardoor otstaat mist. Maar de waterdamp wordt verder gestuwd, de berge i. Het wordt zo koud dat de lucht de hoeveelheid waterdamp iet meer aaka, e het gaat regee. Dit heet stuwigsrege. Op te toppe va de himalaya is dat uiteraard seeuw. Deze seeuw smelt ook, e daardoor hebbe mese i Bagladesh vaak last va hevige overstromige. De hoeveelheid rege die de moesso bregt is eorm. Terwijl i Nederlad per jaar 1000 millimeter water valt, valt i Idia, maar ook i Australië i drie a vier maade maarliefst 10000 millimeter water. E that s it. I Australië zij huize ook op pale gebouwd, ( i sommige gebiede), allemaal tege het hoge water. Stijgigsrege Naast stuwigsrege heb je ook stijgigsrege. Deze reges kome omdat i de trope vooramelijk de luchtvochtigheidsgraad heel hoog is. De lucht, met ee vochtgehalte va ogeveer 100 % wordt door de zo verwarmd, e stijgt dus op. Maar da komt hij i hogere luchtlage, e da ka de lucht de hoeveelheid vocht iet meer aa, e wordt het water zichtbaar. Je krijgt dus ee wolk. Da komt de lucht og hoger, e komt dus i og koudere regioe. Da ka de lucht de hoeveelheid vocht echt iet meer aa, e gaat het valle, oderweg eemt het adere druppeltjes mee, e zo otstaat er ee regebui. Dit verschijsel heet stijgigsrege. De stijgigsreges kome i gevaar. Omdat de trope overbevolkt rake wordt er steeds meer bos weggebrad voor vruchtbare aarde, e kue de bome het vocht iet meer vast houde. Daardoor stijgt het water iet meer op, e valt dus ook iet meer aar beede. Hierdoor otstaat, op de plek waar eerst tropische regewoude ware, u woestij. Frotale reges. Frotale reges kome vooral voor rod de 60 gradelije. Ze otstaa als koude lucht va de pool e warme lucht va de eveaar met elkaar botse. Da kue er door middel va veraderig i de luchtdruk, die we al wel ees vaker hebbe gezie kue da lagedrukgebiede otstaa. Aa de rad va deze lagedrukgebiede reget het. Het otstaa va orkae. Stel je ee eilad voor, waar de zo recht op schijt. Da wordt het eilad warm, gaat de lucht erbove uitzette, e otstaat op het eilad ee lagedrukgebied, e i de zee eromhee otstaa hogedrukgebiede. Da heb je ee miidepressie. Da komt er wid, e die blaast oze miidepressie weg. Als het zeewater ou warmer is da 27 grade, gaat de miidepressie groeie, e door de wet va Buis Ballot ook draaie. Zo heb je dus ee grote depressie. E die depressie wordt alsmaar groter, zolag Pagia 5 va 8
het zeewater 27 grade of hoger is. Zo otstaat dus lagzaam ee orkaa. Verschillede soorte klimate. Het klimaat i de wereld ka je oderverdele i 5 hoofdklimate, die je op zij beurt weer ka oderverdele i subklimate. Hoe zit dat precies. We gaa de 5 hoofdklimate éé voor éé behadele. Het A- Klimaat Het A Klimaat is ee klimaat waar het altijd warm is. Dit klimaat ket eigelijk gee witer. Het AF klimaat I het AF klimaat reget t het hele jaar door. Dit heb je bij de tropische regewoude Het AW Klimaat I het Aw klimaat heb je zomerreges, de rest va het jaar is het droog. Dit komt voor i de savae, e de gebiede waar de moesso valt. Het B- Klimaat I dit klimaat staat alles i het teke va droogte. Er is daardoor weiig plategroei, e er staat ee costate harde wid. Het BW klimaat Hier valt zowat ooit rege, dit is het echte woestijklimaat. Het BS klimaat. I dit klimaat komt og iets vaker rege voor. Dit klimaat vid je terug i de steppe. Het C- Klimaat Dit klimaat ket gee strege witers, het is daarom ee zeeklimaat. Het CF klimaat Het Cf klimaat ket eerslag i alle jaargetijde. I Nederlad heb je ee CF klimaat Het Cs klimaat Pagia 6 va 8
I het CS klimaat valt er s witers veel eerslag, maar s zomers is het praktisch droog. Dit klimaat komt voor bij de Middelladse Zee. Het CW klimaat Aa dit klimaat zij heel wat voorwaarde gebode. Het klimaat ka s zomers erg warm zij. De atste zomermaad moet miimaal 10 keer zo at zij als de droogste witermaad. Ook dit is ee moessoklimaat. Het D - klimaat I dit klimaat is het s witers droog e s zomers at. Vooral op het Noordelijk Halfrod valt i de zomer veel rege. Het DF klimaat I dit klimaat is het verschil tusse eerslag i de witer e eerslag i de zomer iet echt heel groot Het DW klimaat. I dit klimaat is het s witers extra koud e extra droog Het E- klimaat I het E klimaat bestaat er gee warme periode. Het is dus ee koud klimaat Het Et Klimaat Dit klimaat heerst er i de toedra s. De temperatuur i de warmste maad komt bove het vriesput uit, maar blijft oder de 10 grade. Het EF klimaat Dit is het koudste kilmaat op aarde. Hier is het altijd koud. Er is gee atuurlijke vegetatie. Nawoord Aagezie aardrijkskude iet i mij vakkepakket zit, ik doe atuur, verwachtte ik iet erg veel va de periode. Maar ik vod het wel ee beetje op ee atuurkude periode lijke met wat Beta elemete eri. Ik had erg veel tekeige gemaakt, maar be het mapje waar die izate ee beetje kwijtgeraakt, dus het zij er wat mider, sorry daarvoor. Maar ik vod de periode wel aardig leuk, vooral de filmpjes over orkaageweld. Toch wel machtig wat de Pagia 7 va 8
atuur ka aarichte. Pagia 8 va 8