GEMEENTE MENTERWOLDE Integraal accommodatiebeleid en accommodatieplan juni 2014
INHOUDSOPGAVE 1. INLEIDING 2 2. BELANG VAN ACCOMMODATIEBELEID 3 3. DEMOGRAFISCHE ONTWIKKELINGEN 4 4. LOKALE CONTEXT 5 5. LANDELIJKE CONTEXT 8 6. ACCOMMODATIEVRAAGSTUKKEN 12 7. NORMATIEF KADER 30 8. EIGENDOM, BEHEER EN EXPLOITATIE 31 9. SAMENVATTING EN CONCLUSIES 36 COLOFON 40 BIJLAGE 1 41 K043-rap01-ln-rb-vs 1.0 juni 2014 M3V 1
1. INLEIDING 1.1 SITUATIESCHETS De gemeente Menterwolde kent veel maatschappelijk vastgoed waarin uiteenlopende activiteiten plaatsvinden op het gebied van o.a. onderwijs, kinderopvang, welzijn en sport. Onder maatschappelijk vastgoed verstaan wij de accommodaties voor onderwijs, cultuur, welzijn en sport waarvan de gemeente vaak eigenaar is of soms huurder. Daarnaast bestaat maatschappelijk vastgoed ook uit accommodaties waarvan de gemeente geen eigenaar is, maar waarvan ze de activiteiten in sommige gevallen wel subsidieert. Als gevolg van demografische krimp en bezuinigingsmaatregelen, wil de gemeente deze historisch gegroeide vastgoedportefeuille heroverwegen. Om te komen tot een goede heroverweging van de vastgoedportefeuille en keuzes met betrekking tot het handhaven of afstoten van gebouwen en locaties, is voorliggend accommodatiebeleid- en plan opgesteld. Op basis van dit plan kan de gemeente keuzes maken met betrekking tot: a. welke gebouwen worden afgestoten en welke niet in relatie tot toekomstige ontwikkelingen en de toekomstige behoeften; b. welke functies in de gebouwen (kunnen) worden ondergebracht; c. welke spreiding en clustering van accommodaties mogelijk is. 1.2 AANPAK EN RESULTAAT Het voorliggende strategisch accommodatiebeleid en accommodatieplan is tot stand gekomen op basis van verschillende beleidsdocumenten van de gemeente. Daarnaast is er een aantal gesprekken geweest met vertegenwoordigers van de gemeente en met de maatschappelijke partners (onderwijs, kinderopvang, peuterspeelzaalwerk, dorpshuizen en jongerencentra). Het resultaat is het voorliggende accommodatiebeleid en -plan dat een belangrijke beleidsmatige kapstok is voor keuzes met betrekking tot diverse voorzieningen op het gebied van o.a. welzijn, cultuur, onderwijs en sport. 1.3 LEESWIJZER In deze rapportage wordt achtereenvolgens ingegaan op: - Het belang van het accommodatiebeleid - De demografische ontwikkelingen - De landelijke en lokale context - De accommodatievraagstukken - Een normatief kader - Het eigendom, beheer en exploitatie van accommodaties - Samenvatting en conclusies In het integraal accommodatieplan gaat het om accommodaties (en/of terreinen) met betrekking tot onderwijs, kinderopvang, peuterspeelzaalwerk, sport en welzijn (dorpshuizen en jeugdsozen). K043-rap01-ln-rb-vs 1.0 juni 2014 M3V 2
2. BELANG VAN ACCOMMODATIEBELEID Accommodatiebeleid is naast het gemeentelijk subsidiebeleid een belangrijk beleidsinstrument voor gemeenten. Door het realiseren en beschikbaar stellen van accommodaties worden maatschappelijke activiteiten mogelijk gemaakt. In dit hoofdstuk wordt verder ingegaan op het belang van accommodaties en accommodatiebeleid. 2.1 BELEIDS- EN STURINGSINSTRUMENT Accommodaties zijn een belangrijk beleidsinstrument voor de maatschappelijke opgaven van de gemeente Menterwolde. Door het realiseren en beschikbaar stellen van accommodaties kunnen de gemeente, maatschappelijke instellingen en/of inwoners van de gemeente activiteiten uitvoeren die gewenst of noodzakelijk zijn. In die zin zijn accommodaties een belangrijke katalysator voor alle vormen van maatschappelijke participatie en sociale cohesie. Door het accommodatiebeleid in samenhang te ontwikkelen op basis van de beleidsambities en -voornemens, waardoor bijvoorbeeld slimme combinaties van accommodaties worden gerealiseerd, wordt samenwerking tussen instellingen gestimuleerd. Het doel van gezamenlijk gebruik van accommodaties is meer inhoudelijke, organisatorische en ruimtelijke synergie. 2.2 EFFICIENCY EN EFFECTIVITEIT Naast het beleidsmatige belang van accommodatiebeleid zijn er ook belangen die betrekking hebben op efficiency en effectiviteit. Door een betere en integrale afstemming van vraag en aanbod kan er meer efficiency en effectiviteit gerealiseerd worden in de accommodaties. De noodzaak hiertoe wordt versterkt door de veranderende bevolkingssamenstelling (vergrijzing en ontgroening van de bevolking) en het huidige economische klimaat. De vraag hoe de toekomstbestendige voorzieningenstructuur in stand kan worden gehouden, wordt hierdoor steeds urgenter. Nu nog worden veel accommodatievraagstukken ad hoc opgelost. Afstemming en samenhang kan nog meer plaatsvinden waardoor meer slimme combinaties kunnen worden gemaakt. Wanneer meer accommodaties multifunctioneel en flexibel zijn, kan er meer efficiency worden gehaald. Accommodaties moeten als het ware levensloopbestendig zijn en de veranderende behoeften blijvend kunnen huisvesten 1. Daarom is het belangrijk te streven naar multifunctionele voorzieningen waarin meerdere instellingen zijn ondergebracht. Bij vertrek van een of meer van de partijen moet de vrijkomende ruimte ook flexibel ingezet kunnen worden door andere partijen en functies. Veel accommodaties zijn een randvoorwaarde voor de uitvoering van of uitkomst van wettelijke taken. Op grond van diverse wet- en regelgeving heeft de gemeente de verantwoordelijkheid te voorzien in accommodaties. Het bekendste voorbeeld is de onderwijshuisvesting waarvoor de gemeente op grond van de wetgeving een zorgplicht heeft. Maar ook in het kader van de WMO ligt er een nadrukkelijk appèl op de gemeente om te voorzien in ontmoetingsplekken, loketten e.d. Uitgangspunt in het accommodatiebeleid is dat gezocht wordt naar duurzame oplossingen. Dit betekent dat niet alleen gestreefd wordt naar nieuwe multifunctionele accommodaties, maar ook naar het zoveel mogelijk benutten van de bestaande accommodaties. Leegstand moet zoveel mogelijk worden voorkomen. 1 Dat geldt voor het accommodatiebeleid in algemene zin in Nederland. K043-rap01-ln-rb-vs 1.0 juni 2014 M3V 3
3. DEMOGRAFISCHE ONTWIKKELINGEN Een goed voorzieningenniveau is noodzakelijk om de leefbaarheid in de gemeente te behouden en om de gemeentelijke ambities te realiseren. Om de kwaliteit van de voorzieningen te behouden en daarmee de kwaliteit van de leef- en woonomgeving van de inwoners, is het noodzakelijk de voorzieningen voortdurend en tijdig aan te passen aan de demografische ontwikkelingen van de gemeente. Op 1 januari 2014 telde de gemeente Menterwolde ruim 12.000 inwoners. De bevolkingsprognoses laten zien dat de bevolking van de gemeente Menterwolde de komende 10 jaar gaat afnemen met zo n 7 procent. Naast krimp laten de prognoses een verandering van de bevolkingssamenstelling zien. Zo neemt het aandeel ouderen de komende jaren aanzienlijk toe (absoluut en relatief). Het aandeel 75+ is nu circa 5 procent van de totale bevolking en groeit in de toekomst naar ruim 10 procent. Het aantal kinderen neemt daarentegen juist af. In die zin is sprake van vergrijzing en ontgroening in een dalende bevolkingsomvang. De wijziging van de bevolkingssamenstelling in de gemeente Menterwolde heeft gevolgen voor de maatschappelijke voorzieningen op het gebied van wonen, welzijn, zorg, onderwijs, kinderopvang, sport en cultuur. In het volgende hoofdstuk wordt verder ingezoomd op de beleidsmatige context op deze beleidsterreinen en de consequenties voor het accommodatiebeleid. Ontwikkeling bevolking gemeente Menterwolde 2 Bevolkingsprognoses gemeente Menterwolde 2015 2020 2025 2030 2035 2040 0-14 1.901 1.644 1.519 1.505 1.475 1.412 15-29 1.777 1.700 1.545 1.379 1.310 1.314 30-44 2.228 2.016 1.956 1.930 1.919 1.854 45-64 4.014 3.870 3.606 3.319 3.082 2.885 65-74 1.413 1.598 1.651 1.683 1.684 1.626 >75 738 877 1.108 1.297 1.448 1.571 Totaal 12.071 11.705 11.385 11.113 10.918 10.662 De prognoses uit het regionaal woon- en leefbaarheidsplan Oost-Groningen (november 2013) laten ook een daling van het aantal inwoners zien, maar minder sterk dan bovenstaande prognoses. Algemene lijn is echter die van een dalende bevolking met minder kinderen en jongeren en meer ouderen. Hierbij dient nog opgemerkt te worden dat het aantal ouderen in de toekomst mogelijk meer gaat toenemen door de extramuralisering van de zorg waardoor ouderen langer thuis blijven wonen. Op dit moment verlaten nog veel ouderen de gemeente Menterwolde om in een naburige gemeente in een verpleeg- of verzorgingshuis te gaan wonen. Bevolkingsprognoses Regionaal Woon- en leefbaarheidsplan 2013 2018 2023 2028 2033 12.379 12.164 11.890 11.569 11.193 2 ABF Research Primos 2013 K043-rap01-ln-rb-vs 1.0 juni 2014 M3V 4
4. LOKALE CONTEXT De gemeente Menterwolde hecht veel belang aan een adequaat voorzieningenniveau voor haar inwoners. Dit is o.a. in onderstaande beleidsdocumenten verwoord: WMO beleid Jeugd- en jongerenbeleid; Welzijns- en zorgbeleid; Sportbeleid. In deze paragraaf worden de verschillende beleidsinvalshoeken, de daarbij behorende uitgangspunten en de betekenis daarvan voor het accommodatiebeleid in beeld gebracht. 4.1 COALITIE AKKOORD 2014-2018 In het coalitie akkoord 2014-2018 heeft de coalitie van Menterwolde Gewoon, SP en VVD de ambities uitgesproken om van Menterwolde een zo aantrekkelijk mogelijke gemeente te maken om in te wonen, recreëren en te werken. Deze ambitie betekent dat er nagedacht moet worden over de toekomstige maatschappelijke voorzieningen (onderwijs, cultuur, sport etc.). In het coalitie akkoord zijn hiertoe de volgende ambities genoemd: - Het realiseren van een toekomstbestendig onderwijsaanbod in de verschillende kernen waarbij het concept van integrale kindcentra (IKC s) verder wordt uitgewerkt; - Het behouden van de jeugdsoos in elke kern; - Het behouden van het D.G. van den Noortbad in Muntendam; - Het organiseren van gedeelde verantwoordelijkheid voor de tennisbanen en de opstallen. In het accommodatiebeleid moeten bovenstaande ambities worden meegenomen. 4.2 WMO-BELEID 3 Het beleid met betrekking tot de WMO kan in zekere zin gezien worden als een overkoepelend kader. De nadruk op participatie komt immers tot uitdrukking in het onderwijs-, jeugd- en jongerenbeleid etc. De gemeente Menterwolde vindt het belangrijk dat iedereen zoveel en zolang mogelijk mee kan blijven doen in de maatschappij. Bij de uitvoering van het WMO beleid staat niet meer het aanbod van diensten, maar de vraag van burgers centraal. Dit betekent dat de nadruk wordt gelegd op het versterken van de netwerken rond mensen die zorg nodig hebben en een goed aanbod van collectieve voorzieningen dat voor iedereen toegankelijk is. Individuele voorzieningen zijn beschikbaar voor mensen die dat echt nodig hebben. 4.3 WELZIJNS- EN ZORGBELEID In 2015 krijgt de gemeente de verantwoordelijkheid voor alle vormen van jeugdhulp. De gemeente is vanaf dat moment verantwoordelijk voor een kwalitatief en kwantitatief toereikend aanbod van de verschillende vormen van jeugdhulp en van gecertificeerde instellingen. De gemeente moet er voor zorgen dat ieder kind dat een vorm van jeugdhulp nodig heeft, deze ook krijgt. De activiteiten van het centrum voor jeugd en gezin spelen hierbij een belangrijke rol. Om deze verantwoordelijkheid uit te kunnen voeren, moet de gemeente in regionaal verband transitie arrangementen uitwerken. In dit regionale transitie arrangement wordt aangegeven hoe de gemeente de continuïteit van de zorg wil realiseren en welke infrastructuur hiervoor moet worden gerealiseerd. Naast de invoering van de nieuwe jeugdwet wordt ook passend onderwijs ingevoerd. Doel van passend onderwijs is dat ieder kind thuis nabij onderwijs krijgt. 3 Kadernotitie De Kanteling WMO (november 2011); De toekomst van welzijn in de gemeente Menterwolde (maart 2013). K043-rap01-ln-rb-vs 1.0 juni 2014 M3V 5
Schoolbesturen krijgen de zorgplicht om kinderen die extra ondersteuning nodig hebben een passende onderwijsplek aan te bieden. Tot slot wordt in 2015 ook nog de hervormde Wet maatschappelijke ondersteuning (WMO) ingevoerd. Deze nieuwe WMO moet het mogelijk maken dat meer mensen dan nu met ondersteuning en zorg thuis kunnen blijven wonen en kunnen blijven meedoen in de samenleving. De gemeente is verantwoordelijk voor deze ondersteuning. Deze ondersteuning is voor verschillende doelen beschikbaar, zoals verzorging, begeleiding en participatie. Alle AWBZ-activiteiten gaan vallen onder de WMO. De nieuwe jeugdwet, de wet passend onderwijs en de nieuwe WMO hebben veel raakvlakken met elkaar. Uitwerking van deze wetten en het nadenken over de gevolgen hiervan voor de voorzieningenstructuur zullen dan ook in samenhang moeten plaatsvinden. 4.4 JEUGD- EN JONGERENBELEID 4 De gemeente Menterwolde heeft de ambitie zorg te dragen voor goede voorzieningen voor kinderen waardoor zij (sociaal) veilig kunnen opgroeien en zich kunnen ontplooien tot zelfredzame, verantwoordelijke en initiatief nemende burgers met voldoende kansen. Om dit te realiseren, streeft de gemeente naar het meer aanbieden van vrijetijdsactiviteiten, het realiseren van ontmoetingsplekken en binnen- en buitenspeelruimte en het zorgen voor begeleiding van de kinderen en jongeren tijdens activiteiten. Dit betekent dat in het accommodatiebeleid-/plan gestreefd moet worden naar in ieder geval: - Een ontmoetingsplek voor kinderen in de leeftijd van 12 18 jaar - Uitdagende binnen- en buitenspeelruimte 4-11 jaar Met het integraal jeugdbeleid wil de gemeente Menterwolde een sluitende aanpak voor kinderen van 0 tot 12 jaar realiseren. Dit betekent dat er een logisch samenhangend aanbod tot stand moet worden gebracht waardoor sprake is van een doorgaande lijn in het aanbod van voorzieningen. Doel hiervan is dat kinderen zich optimaal kunnen ontwikkelen en ouders optimaal worden ondersteund bij de opvoeding. De gemeente Menterwolde heeft de ambitie om in iedere kern een integraal kindcentrum (IKC) te realiseren waar in ieder geval onderwijs en een vorm van kinderopvang zijn gehuisvest en samenwerken. Het samenhangend aanbod en de doorgaande lijn kan worden gerealiseerd door het ontwikkelen van IKC s of brede scholen c.q. multifunctionele accommodaties. Dit betekent voor het integraal accommodatiebeleid dat alle instellingen rondom het kind nabij of onder één dak dienen te worden gehuisvest. Gestreefd wordt naar multifunctionaliteit voor zowel de hoofdgebruikers (het over en weer gebruiken van elkaars ruimten), maar ook voor het medegebruik van de voorziening na bijvoorbeeld de onderwijstijden. Het moet mogelijk zijn om de onderwijsgebouwen in te zetten voor aanvullende activiteiten voor bijvoorbeeld de jeugd of ouderen. Wanneer door een daling van het aantal leerlingen op langer termijn leegstand ontstaat in de schoolgebouwen, biedt dit kansen om ruimten in te zetten voor andere maatschappelijke instellingen en activiteiten. 4.5 SPORTBELEID 5 De gemeente Menterwolde wil haar inwoners stimuleren actief deel te nemen aan sport en bewegen door sportaanbieders te ondersteunen, door samen met sportaanbieders sportstimuleringsactiviteiten te organiseren en door verbindingen te leggen tussen zorg, sport, welzijn en onderwijs. Een goed niveau van sportvoorzieningen dat aansluit bij het daadwerkelijke gebruik vormt hierbij het uitgangspunt. Daarbij geldt dat de bestaande voorzieningen zo efficiënt en effectief mogelijk moeten worden ingezet. In het coalitieakkoord is afgesproken 4 Jong in Menterwolde; dat doen we samen! (april 2011). 5 Kadernota Sport, gemeente Menterwolde, 2012 K043-rap01-ln-rb-vs 1.0 juni 2014 M3V 6
om de verantwoordelijkheid van het beheer en de exploitatie van de banen en opstallen te delen met de verenigingen. 4.6 DORPSVISIES In het verleden is voor elk dorp in de gemeente Menterwolde een dorpsvisie opgesteld. In deze dorpsvisies staan ambities genoemd over de toekomstige ontwikkeling van de kernen. Over het voorzieningenniveau is in de dorpsvisies opgenomen dat gestreefd moet worden naar multifunctionele accommodaties. Het organiseren van gedeelde verantwoordelijkheid voor diverse maatschappelijke voorzieningen, waaronder de tennisbanen en de opstallen, de voetbalvelden en andere voorzieningen. 4.7 SAMENVATTING Bovenstaande beleidsdoelstellingen geven inzicht in hoe de gemeente Menterwolde de komende jaren met onderwijs, sport, cultuur, welzijn en zorg wil om gaan. Deze beleidsdoelstellingen vormen de bouwstenen van het integraal accommodatiebeleid. Samengevat komen uit de beleidsdocumenten de volgende uitgangspunten naar voren waarmee binnen het accommodatiebeleid- en plan rekening moet worden gehouden: Multifunctioneel gebruik van bestaande en nieuwe voorzieningen; Clusteren van kindfuncties (onderwijs, kinderopvang, peuterspeelzaalwerk en overige kindfuncties) in integrale kindcentra. In iedere kern een IKC; Ontmoetingsplekken voor kinderen en jongeren; o Een ontmoetingsplek voor kinderen in de leeftijd van 12 18 jaar per kern o Uitdagende binnen- en buitenspeelruimte 4-11 jaar CJG als laagdrempelige voorziening voor kinderen, jongeren tot 23 jaar, ouders en professionals; Goede voorzieningen voor Passend Onderwijs; Ontwikkeling van het Maatschappelijk Activeringscentrum (MAC); Een goed niveau van sportvoorzieningen; K043-rap01-ln-rb-vs 1.0 juni 2014 M3V 7
5. LANDELIJKE CONTEXT Er is een aantal ontwikkelingen dat de komende jaren van invloed is op het accommodatiebeleid van de gemeente Menterwolde. Voorbeelden hiervan zijn de transities van jeugd, zorg en werk. Vanaf 2015 worden gemeenten verantwoordelijk voor de taken op deze gebieden. Tegelijkertijd moeten gemeenten het sociaal domein omvormen van een algemeen regelgestuurd systeem naar een stelsel van ondersteuning en activering. In deze paragraaf worden deze en andere landelijke ontwikkelingen beschreven. 5.1 Passend onderwijs Vanaf schooljaar 2014/2015 treedt de Wet passend onderwijs in werking. Met de invoering van passend onderwijs krijgen schoolbesturen de plicht om een passende onderwijsplek aan te bieden aan leerlingen die extra ondersteuning nodig hebben. Als de school dit zelf niet kan leveren, moet de school binnen het samenwerkingsverband het kind een zo goed mogelijke plek op een andere school aanbieden. De intentie van de Wet passend onderwijs is dat meer kinderen instromen in het reguliere onderwijs in plaats van in het speciaal onderwijs. In het schooljaar 2014/2015 wordt de zorgplicht voor een passende onderwijsplek ingevoerd. Dit betekent dat de scholen dit schooljaar nog hebben om zich hierop voor te bereiden. onderwijszorgbeleid van de samenwerkingsverband worden vastgelegd hoe het de doelstelling van passend onderwijs wil realiseren en hoe de middelen moeten worden verdeeld. Daarnaast moet elke school een eigen zorgprofiel opstellen. Dit zorgprofiel moet aangeven welke leerling met welke beperking de school gaat opvangen. Hierbij kunnen verschillende varianten worden onderscheiden, waarbij de basis wordt gevormd door onderstaande profielen: 1. Netwerkschool Deze school laat de zorg voor leerlingen met speciale onderwijsbehoeften aan het speciaal onderwijs / andere scholen over en vangt zelf nauwelijks kinderen op met een zorgvraag. 2. Smalle zorgschool De smalle zorgschool biedt adequaat onderwijs aan een specifieke categorie leerlingen. De school vangt circa 1/3 van de geïndiceerde leerlingen zelf op. 3. Brede zorgschool De brede zorgschool vangt meerdere categorieën leerlingen met speciale onderwijsbehoeften op. De school vangt 2/3 van de geïndiceerde leerlingen zelf op. De invoering van passend onderwijs heeft gevolgen voor de onderwijshuisvesting. Als meer kinderen met een extra zorgvraag op reguliere scholen instromen, moet de kwaliteit van de huisvesting daarmee in overeenstemming zijn. Dit betekent dat het opnemen van leerlingen die extra zorg en ondersteuning nodig hebben mogelijk kan leiden tot het aanpassen van schoolgebouwen. Aangezien het niet haalbaar en realistisch is om elke school in de gemeente aan te passen aan alle leerlingen met een specifieke zorgvraag, moet in het 4. Inclusieve school In de inclusieve school worden alle leerlingen met een speciale onderwijszorgbehoefte regulier opgevangen. Slechts een zeer klein percentage van de leerlingen volgt nog onderwijs in speciale scholen. Het ondersteuningsprofiel van het samenwerkingsverband moet in een OOGO (op overeenstemmingsgericht overleg) met de gemeente worden vastgesteld. Hierbij kan ook worden gekeken in hoeverre de bestaande huisvesting voldoet om de K043-rap01-ln-rb-vs 1.0 juni 2014 M3V 8
doelstelling van passend onderwijs te realiseren. Geadviseerd wordt om de zorgprofielen van de scholen te vertalen in een huisvestingsplan voor passend onderwijs zodat alle scholen in een gebouw worden gehuisvest dat past bij hun zorgprofiel. Indien aanpassing van de huisvesting noodzakelijk is, wordt geadviseerd om leegstaande lokalen in de schoolgebouwen hiervoor in te zetten. Op basis van de huidige wet- en regelgeving komen de kosten van de aanpassingen in principe voor rekening van het schoolbestuur. Dit standpunt is gebaseerd op de Wet op primair onderwijs waarin staat dat aanpassingen zoals het aanbrengen van invalidentoiletten en het toegankelijk maken van het gebouw voor gehandicapten geen voorzieningen in de huisvesting zijn en daarmee voor rekening van het schoolbestuur komen. Onzeker is nog in hoeverre deze wet- en 5.2 Participatiewet Met de Participatiewet wil het kabinet bereiken dat zoveel mogelijk mensen meedoen (participeren) in de samenleving. De Participatiewet voegt de Wet werk en bijstand, de Wet sociale werkvoorziening en een deel van de Wajong samen. Er is straks dus één regeling voor iedereen die in staat is om te werken. Voor mensen die helemaal niet kunnen werken, blijft er een sociaal vangnet in de vorm van een bijstandsuitkering. De Participatiewet moet wel voorkomen dat mensen in dit vangnet blijven. Juni 2014 wordt de Participatiewet in de Eerste Kamer behandeld. De Wajong is er vanaf 1 januari 2015 alleen voor mensen die volledig en duurzaam niet kunnen werken. Iedere 5 jaar komt er een herkeuring. Mensen die geen recht hebben op een Wajong-uitkering, kunnen naar het Werkbedrijf. Het Werkbedrijf helpt deze mensen op weg naar werk. Zij komen in dienst bij de gemeenten. De gemeente verzorgt zo nodig een uitkering op bijstandsniveau. Ook mensen die al een Wajong-uitkering hebben, worden herkeurd. Iedereen die kan werken (arbeidsvermogen heeft) kan bij de gemeente terecht voor een uitkering op bijstandsniveau en hulp bij re-integratie. 5.3 Decentralisatie van de jeugdzorg Vanaf 2015 is de gemeente ook verantwoordelijk voor de jeugdzorg. In de toekomst zal de gemeente een participatiebudget krijgen wat naar eigen inzicht wordt verdeeld over verschillende posten, waaronder jeugdzorg. Hierdoor zou het makkelijker moeten zijn om maatwerk te leveren, zeker in de huidige gevallen waarbij er een breed scala aan hulpverleners bij hetzelfde gezin moeten komen. De school vormt hierin een belangrijke schakel. regelgeving wordt aangepast na invoering van de Wet passend onderwijs. De transitie van de jeugdzorg en de invoering van passend onderwijs hebben een nauwe relatie met elkaar en de plannen voor onderwijs en zorg dienen goed op elkaar te worden afgestemd. K043-rap01-ln-rb-vs 1.0 juni 2014 M3V 9
5.4 Integrale kindcentra De samenwerking tussen kinderopvang en het basisonderwijs is vooral na de motie Aartsen-Bos 6 niet meer weg te denken in de samenleving. In steeds meer schoolgebouwen is buitenschoolse opvang, peuterspeelzaalwerk of kinderdagopvang ondergebracht. Sinds enkele jaren zijn de integrale kindcentra (IKC) in opmars. Hierbij is er niet alleen sprake van gezamenlijke huisvesting van onderwijs en kinderopvang, maar is er ook sprake van één pedagogische visie en soms al één aansturing. Met het realiseren van een IKC wil men de doorgaande ontwikkelingslijn van 0-12 jaar bevorderen. Daarnaast is een IKC een ideale vorm om de kabinetsvisie over het optimaal afstemmen tussen onderwijs, kinderopvang en peuterspeelzaalwerk vorm te geven. De gemeente Menterwolde heeft de ambitie uitgesproken om in iedere kern een IKC te realiseren. 5.5 Doordecentralisatie buitenonderhoud In 1997 is de onderwijshuisvesting naar de lokale overheden gedecentraliseerd. In de wet is beschreven voor welke voorzieningen in de huisvesting de gemeente verantwoordelijk is. De gemeente is verantwoordelijk voor nieuwbouw, vervangende nieuwbouw, uitbreiding, aanpassingen en aantal onderhoudstaken. De gemeente is verantwoordelijk voor (de financiering van) lang-cyclische werkzaamheden aan de buitenzijde van de schoolgebouwen en de schoolbesturen zijn verantwoordelijk voor het onderhoud aan de binnenzijde 7 van schoolgebouwen. Vanaf 2015 wordt de zorgplicht van het onderhoud echter doorgedecentraliseerd naar de schoolbesturen. Dit betekent dat de schoolbesturen vanaf dat moment verantwoordelijk zijn voor het totale onderhoud van de onderwijsgebouwen zoals al het geval is bij het voortgezet onderwijs. Gemeenten zijn vanaf 2015 alleen nog verantwoordelijk voor uitbreiding en nieuwbouw van schoolgebouwen. De voorziening renovatie is net als nu ook na 6 Sinds de motie Aartsen-Bos zijn schoolbesturen verplicht buitenschoolse opvang aan te bieden wanneer ouders daarom vragen. 7 In de wet is een limitatieve opsomming opgenomen van onderhoudsvoorzieningen waarvoor de gemeente verantwoordelijk is. Globaal gaat het om een scheiding Binnenkant- Buitenkant, maar hierop zijn een aantal uitzonderingen. de invoering van de doordecentralisatie niet wettelijk geregeld. Het technisch en functioneel verbeteren van schoolgebouwen is geen voorziening in de huisvesting. De gemeenten blijven verantwoordelijk voor vervangende nieuwbouw en de schoolbesturen voor onderhoud. Ook over maatregelen ter verbetering van het binnenklimaat bestaat geen duidelijkheid wie hiervoor straks verantwoordelijk is. Dit betekent dat de komende periode gemeenten en schoolbesturen goede afspraken hierover moeten maken. Als het gebruik van een schoolgebouw eindigt, vervalt het gebouw immers terug aan de gemeente. Hierdoor blijft de gemeente belang houden bij een goed onderhouden gebouwenbestand en zal de bouwkundige staat van schoolgebouwen altijd onderdeel van gesprek tussen schoolbesturen en gemeente blijven. Naast deze wettelijke doordecentralisatie kunnen gemeente en schoolbesturen op vrijwillige basis afspraken maken over de verantwoordelijkheid voor de voorzieningen in de huisvesting. Naast de overheveling van middelen voor het buitenonderhoud wil het kabinet met ingang van 2015 256 miljoen uit het Gemeentefonds nemen en overhevelen naar de schoolbesturen van het primair en voortgezet onderwijs. Deze overheveling van middelen gaat niet gepaard met het overhevelen van taken. Dit betekent dat de gemeente straks dezelfde taken met minder geld moet gaan uitvoeren. 5.6 Demografische krimp Demografische krimp staat volop in de belangstelling. Met name het onderwijs merkt veel van de veranderende bevolkingssamenstelling. Als gevolg van ontgroening en krimp daalt het aantal leerlingen van veel scholen. Dit betekent voor het schoolbestuur hoge kosten omdat de inkomsten veelal sneller dalen dan de kosten voor het personeel, de exploitatie en de huisvesting. De daling van het aantal leerlingen vormt daarom in krimpgebieden een risico voor de kwaliteit, de diversiteit en de spreiding en bereikbaarheid van het onderwijs. Kleine scholen zijn ook kwetsbaarder; het is moeilijker om op kleine scholen het onderwijs goed te organiseren. Er zijn vaker combinatiegroepen. Dit vraagt specifieke kwalificaties K043-rap01-ln-rb-vs 1.0 juni 2014 M3V 10
van docenten die vaker verschillende taken moeten uitvoeren. Door gelijkblijvende lasten maar dalende inkomsten blijft er immers minder geld over voor het primaire proces. De staatssecretaris pleit in zijn beleidsvisie leerlingendaling (mei 2013) daarom voor een (regionale) samenwerking tussen scholen en schoolbesturen. Echter niet alleen de daling van het aantal leerlingen, ook de afnemende Rijksbekostiging, de gemeentelijke bezuinigingen, de toenemende leegstand in schoolgebouwen, de op handen zijnde doordecentralisatie van het buitenonderhoud, ontwikkelingen op het gebied van passend onderwijs, integrale kindcentra en de externe alsook interne focus op het vergroten van de onderwijskwaliteit en het rendement zijn belangrijke aanleidingen om na te denken over de toekomstige positie van de basisscholen. Zowel inhoudelijk als bedrijfsmatig komt er immers heel veel af op schoolbesturen en worden er veel strategische keuzes gevraagd. Dit geldt wellicht in versterkte mate voor gebieden en kernen zoals de gemeente Menterwolde, waar de basisscholen enerzijds te maken hebben met leerlingendaling en anderzijds een toenemend appel op het beleidsvoerend vermogen van de scholen t.b.v. het behoud of versterken van de onderwijskwaliteit. K043-rap01-ln-rb-vs 1.0 juni 2014 M3V 11
6. ACCOMMODATIEVRAAGSTUKKEN In dit hoofdstuk wordt ingezoomd op de accommodatievraagstukken in de gemeente Menterwolde. Daarbij wordt de huidige situatie in beeld gebracht en geplaatst in het licht van de in de vorige paragrafen beschreven beleidslijnen. De daling van het aantal leerlingen zien we terug in de ruimtebehoefte 8 van de school. In 2014 heeft de school een normatieve leegstand van 2 lokalen. Dit neemt in de toekomst toe tot 3 lokalen. 6.1 Muntendam Muntendam is de grootste kern van de gemeente. De kern heeft circa 5.000 inwoners. In Muntendam zijn veel maatschappelijke accommodaties. Er zijn drie basisscholen, kinderdagopvang, peuterspeelzaalwerk, een dorpshuis en verschillende sportaccommodaties. In deze paragraaf worden de accommodatievraagstukken beschreven. Onderwijs In Muntendam zijn drie basisscholen. Twee openbare scholen (Europaschool en de Burgemeester Verkruisenschool) en één christelijke school (De Parel). OBS Europaschool De Europaschool telde op 1 oktober 2013 89 leerlingen. De daling van het aantal kinderen in Muntendam zien we terug in de leerlingenprognoses van de school. Het aantal leerlingen daalt de komende jaren tot zo n 75 leerlingen. Aantal leerlingen Europaschool 120 110 100 Het gebouw van de Europaschool dateert van 1960 en is uitgebreid in 2003. De onderhoudskosten zijn hoog. De gemiddelde jaarlijkse onderhoudskosten bedragen 52.960. Dit is circa 50,- per vierkante meter. Aangezien de Rijksvergoeding voor het onderhoud jaarlijks ongeveer 30,- per vierkante meter 9 bedraagt, betekent dit dat het schoolbestuur middelen die bedoeld zijn voor het onderwijs moet besteden aan het onderhoud van de gebouwen. Ook de kosten voor gas, water en licht (GWL) zijn hoger dan het schoolbestuur van het Rijk krijgt. Tot slot voldoet het gebouw onderwijskundig niet meer. Het schoolbestuur heeft 90 80 70 60 50 40 2012201320142015201620172018201920202021202220232024202520262027 8 De ruimtebehoefte van een school is afhankelijk van het aantal leerlingen. Dit heet de normatieve ruimtebehoefte. Wanneer een school minder leerlingen heeft, daalt de normatieve ruimtebehoefte en neemt de vergoeding die de school vanuit het rijk krijgt. De werkelijke leegstand in een school kan minder zijn dan de normatieve leegstand maar daar staat geen bekostiging tegenover. De school moet de ruimte zelf bekostigen. 9 Dit betreft de vergoeding die scholen van het rijk krijgen voor materiele instandhouding ( 16/m2 BVO) en de gemiddelde kosten voor het buiten onderhoud ( 15/m2 BVO) K043-rap01-ln-rb-vs 1.0 juni 2014 M3V 12
aangegeven dat de school door de opzet van de lokalen onderwijskundig niet toekomstbestendig is. Burgemeester Verkruisenschool Burgemeester Verkruisenschool is de grootste school in Muntendam. De school telde op 1 oktober 2013 189 leerlingen. De leerlingenprognoses laten voor de komende jaren een daling van het aantal leerlingen zien van 22 procent. Aantal leerlingen Burg. Verkruisenschool 210 190 170 150 130 110 90 70 50 2012201320142015201620172018201920202021202220232024202520262027 Totaal Door de daling van het aantal leerlingen daalt ook de ruimtebehoefte van de school. De normatieve leegstand neemt toe van 1 lokaal in 2013/2014 tot 3 lokalen in 2024. Het gebouw van de Burg. Verkruisenschool dateert uit 1972 en is in de jaren 1987, 2000 en 2005 uitgebreid. De onderhoudskosten zijn hoog. De gemiddelde jaarlijkse onderhoudskosten bedragen 63.359. Dit is circa 50,- per vierkante meter. Net zoals bij de Europaschool zijn ook bij de Burg. Verkruisenschool de kosten voor GWL hoger dan de rijksvergoeding. De daling van het aantal leerlingen, de toenemende leegstand en de afnemende bekostiging van het Rijk, is voor het schoolbestuur van de 2 openbare basisscholen in Muntendam, OPRON, aanleiding om in de toekomst de Europaschool en de Burg. Verkruisenschool in één gebouw te willen onder brengen en te fuseren. PC De Parel Basisschool De Parel telde op 1 oktober 2013 105 leerlingen. Door de daling van het aantal kinderen in Muntendam neemt ook het aantal leerlingen op basisschool De Parel na eerst nog een lichte stijging op termijn af met zo n 22 procent. Aantal leerlingen De Parel 130 120 110 100 90 80 70 60 50 40 2012201320142015201620172018201920202021202220232024202520262027 K043-rap01-ln-rb-vs 1.0 juni 2014 M3V 13
Het verloop van de leerlingenaantallen is terug te zien in de ruimtebehoefte van de school. De eerste 3 jaar heeft De Parel nog een ruimtetekort van 1 lokaal 10. Na 2017 heeft de school voldoende ruimte om de leerlingen te huisvesten. In onderstaande figuur is de ruimtebehoefte van De Parel weergegeven. solitair schoolgebouw of gezamenlijk met het openbaar onderwijs (maar waar dan wel sprake is van 2 gescheiden scholen onder één dak). Vanuit het accommodatiebeleid is het niet wenselijk om nog solitaire voorzieningen te realiseren. Dit betekent dan ook dat van nieuwbouw van alleen De Parel geen sprake kan zijn. Het gebouw van De Parel is ruim 100 jaar oud. Het gebouw is onderwijskundig en bouwkundig verouderd. De onderhoudskosten zijn hoog. De gemiddelde jaarlijkse onderhoudskosten bedragen 23.264. Dit is circa 42,- per vierkante meter. Aangezien de Rijksvergoeding voor het onderhoud jaarlijks ongeveer 30,- per vierkante meter bedraagt, betekent dit dat het schoolbestuur middelen die bedoeld zijn voor het onderwijs moet besteden aan het onderhoud van de gebouwen. De hoge kosten voor het onderhoud en het onderwijskundig verouderde gebouw zijn voor het schoolbestuur van De Parel aanleiding om in de toekomst vervangende nieuwbouw aan te vragen. Deze nieuwbouw kan vorm krijgen in een 10 Hoewel De Parel een tijdelijk ruimtetekort heeft, heeft de school geen recht op uitbreiding. Conform de verordening onderwijshuisvesting komt een school pas in aanmerking voor (tijdelijke) uitbreiding wanneer er sprake is van minimaal 4 jaar ruimte tekort. Het schoolbestuur laat daarom op eigen kosten een tijdelijk lokaal plaatsen. Brede school / Integraal kindcentrum De schoolbesturen OPRON en VCO willen in Muntendam een brede school ontwikkelen voor basisschool De Parel, de Burg. Verkruisen en de Europasschool. Deze ambitie komt voort uit de wens om integrale kindcentra te realiseren voor kinderen van 0 tot 12 jaar, de daling van het aantal leerlingen, de afnemende bekostiging en de bouwkundige en onderwijskundige beperkingen van de huidige schoolgebouwen. Door de relatie te leggen met de voorschool is er sprake van een doorgaande leerlijn voor kinderen van 0 tot 12 jaar waardoor kinderen zich optimaal kunnen ontwikkelen. Deze ambitie van beide schoolbesturen om te komen tot een brede school past goed bij de ambitie van de gemeente om in iedere kern de kindfuncties te clusteren. Gelet echter op de huidige omvang van de basisscholen en de benodigde ruimtebehoefte is het niet mogelijk om de brede school / IKC in één van de bestaande scholen te huisvesten. Ook het samenvoegen van de 2 openbare basisscholen in één van de bestaande schoolgebouwen is op basis van de huidige ruimtebehoefte niet mogelijk zonder de gebouwen uit te breiden. Omdat het realiseren van IKC s past bij de gemeentelijke ambitie, wordt in onderstaande paragraaf bekeken wat de mogelijkheden voor de realisatie van een IKC / brede school in Muntendam zijn. In onderstaande tabel zijn de huidige exploitatielasten weergegeven. Onderdeel Boekwaarde Jaarlijkse afschrijving Europaschool 553.089,39 30.453,96 Kapitaalslasten (afschrijving + rente) Onderhoudskosten Totaal per jaar (incl. 10 % kapitaalslasten en beg. Kosten) onderhoudskosten 99.335,80 46.375,80 52.960,00 Burg. Verkruisenschool 509.642,49 29.862,96 44.607,48 63.359,00 107.966,48 De Parel 98.724,46 4.819,80 7.678,80 25.590,40 33.269,20 Totaal 240.571,48 K043-rap01-ln-rb-vs 1.0 juni 2014 M3V 14
Als we ook nog de jaarlijkse lasten meenemen voor gas, water en elektra komen we tot het volgende beeld. Onderdeel IKC Muntendam Voor het realiseren van een IKC in Muntendam is een aantal scenario s in theorie denkbaar. Er kan gekeken worden naar nieuwbouw voor al het onderwijs of nieuwbouw voor alleen het openbaar onderwijs. Dit laatste achten wij echter niet wenselijk omdat dan basisschool De Parel als solitaire school blijft bestaan, wat niet aansluit bij de ambitie voor samenwerking en clustering van de kindfuncties. Om deze reden laten we het scenario van nieuwbouw voor alleen het openbaar onderwijs buiten beschouwing. Wat overblijft is dan het scenario van nieuwbouw voor alle drie de basisscholen en het scenario van uitbreiding van één van de bestaande schoolgebouwen. Totaal kapitaalslasten en onderhoudskosten GWL Uit ons onderzoek blijkt dat de locatie bij de Burg. Verkruisenschool niet voldoende groot is om een gebouw te realiseren voor het gehele openbaar onderwijs of het openbaar onderwijs en De Parel. Op de locatie van de Europaschool zijn wel uitbreidingsmogelijkheden 11. Hier zou de huisvesting voor 11 Hierbij is nog geen rekening gehouden met het vigerende bestemmingsplan. Totale kosten Europaschool 99.335,80 10.399,00 109.734,80 Burg. Verkruisenschool 107.966,48 29.105,00 137.071,48 De Parel 33.269,20 8.500,00 41.769,20 Totaal 240.571,48 288.575,48 het openbaar onderwijs gecentreerd kunnen worden. De locatie is waarschijnlijk niet groot genoeg om hier - met behoud van het bestaande gebouw van de Europaschool - al het onderwijs (dus inclusief De Parel) van Muntendam te realiseren. In deze paragraaf worden de mogelijke scenario s voor het realiseren van een IKC beschreven en financieel vertaald. Welk scenario uiteindelijk wordt gekozen, is afhankelijk van de keuze om drie scholen onder één dak te brengen of alleen de twee openbare basisscholen. Het verdient in ieder geval de aanbeveling om te kijken of bij het onderwijs ook andere kindfuncties, zoals peuterspeelzaalwerk, kunnen worden ondergebracht zodat het IKC vorm krijgt. Daarnaast adviseren wij om vanuit inhoudelijke overwegingen te kiezen voor het clusteren van alle drie de scholen in een gezamenlijke voorziening. Er moet zoveel mogelijk voorkomen worden dat er één solitaire school overblijft. De mogelijke scenario s zijn: a. Nieuwbouw IKC (drie scholen en PSZ) in Muntendam; b. Renovatie en uitbreiding van Europaschool; renovatie en uitbreiding t.b.v. huisvesting openbare scholen en PSZ en handhaven van het gebouw van De Parel. Voor de vertaling bovenstaande scenario s zijn de volgende uitgangspunten gehanteerd: Op langer termijn zijn er in Muntendam 325 leerlingen. Op basis van de Verordening voorzieningen huisvesting onderwijs bedraagt de normatieve ruimtebehoefte dan 2.035 m² BVO 12. De 2 openbare basisscholen hebben op termijn circa 250 leerlingen. De normatieve ruimtebehoefte bedraagt dan 1.458 m² BVO. 12 In dit scenario is er sprake van 2 scholen onder één dak. Bij de berekening van de ruimtebehoefte is daarom tweemaal de vaste voet van 200 m² BVO meegenomen (1 x de vaste voet voor het openbaar onderwijs en 1x voor basisschool De Parel). K043-rap01-ln-rb-vs 1.0 juni 2014 M3V 15
Tijdelijk ruimtetekort bij De Parel wordt opvangen in de bestaande onderwijs capaciteit, conform de Verordening onderwijshuisvesting. Financiële vertaling 1. Nieuwbouw voor alle scholen in Muntendam, incl. peuterspeelzaalwerk (PSZ) De daling van het aantal leerlingen, de afnemende bekostiging en de toenemende leegstand is voor het schoolbestuur van de twee openbare basisscholen, OPRON, aanleiding om in de toekomst de twee openbare basisscholen in Muntendam samen te voegen en te fuseren. Op basis van de leerlingenprognoses en de omvang van de huidige scholen is het niet mogelijk de scholen in één van de twee bestaande schoolgebouwen onder te brengen. Dit betekent dat wanneer beide scholen worden samengevoegd er of één school moet worden uitgebreid of dat sprake is van nieuwbouw. Wanneer besloten wordt tot nieuwbouw, wordt sterk aanbevolen om ook basisschool De Parel hierbij te betrekken. Er is een eenmalige kans om een sterke en toekomstbestendige voorziening voor de kindfuncties in Muntendam te realiseren. Dit kan alleen door al het onderwijs hierbij te betrekken. Voorkomen moet worden dat er één solitaire school blijft bestaan. In onderstaande tabel is weergegeven welke investeringen nodig zijn voor de realisatie van nieuwbouw voor alle scholen in Muntendam inclusief het peuterspeelzaalwerk. Investeringsoverzicht Onderdeel Omvang (m² bvo) Kosten Opmerkingen Nieuwbouw alle scholen 2.025 2.589.089 Normvergoeding Nieuwbouw ruimte PSZ 115 186.875 1.625/ m 2 Op basis van bovenstaand investeringsoverzicht zijn de jaarlijkse exploitatielasten berekend. De tabel geeft de jaarlijkse exploitatielasten weer bij de realisatie van één nieuw IKC (schoolgebouw voor alle drie de scholen + PSZ) in Muntendam. Overzicht exploitatielasten (kapitaalslasten en onderhoud) nieuwe school Onderdeel Kosten Opmerkingen Nieuwbouw 3 scholen 130.810,00 Kapitaalslasten, afschrijving 40 jaar Nieuwbouw ruimte PSZ 9.442,00 Kapitaalslasten, afschrijving 40 jaar Afschrijving een openbare school 45.000,00 Kapitaalslasten en rente Onderhoudslasten nieuw IKC Muntendam 66.650,00 31 per m² Totale jaarlijkse lasten 251.902,00 Bij nieuwbouw is nog niet bepaald op welke locatie dit zal plaatsvinden. Voor de locaties die afgestoten worden, kan er in bepaalde gevallen vanuit worden gegaan dat de opbrengst van deze locaties gelijk zijn aan de boekwaarde en de sloopkosten. Omdat op de gebouwen van de Europaschool en de Burg. Verkruisenschool nog erg hoge boekwaarden zitten, kan er in deze gevallen niet vanuit worden gegaan dat het afstoten van deze locaties kostenneutraal zal plaatsvinden (voor De Parel kan dit wel aangehouden worden). Dit betekent dat naast de bedragen die in bovenstaande tabel zijn weergegeven nog rekening moet worden gehouden met de afschrijving van bestaande boekwaarden en evt. sloopkosten ter hoogte van 45.000 13 voor een her te gebruiken locatie (locatie Europaschool/Burg. Verkruisenschool). Wanneer deze lasten erbij worden gerekend komen de jaarlijkse lasten neer op 296.902. 13 Dit betreft de jaarlijkse afschrijving van de boekwaarden. De hoogten van een eenmalige afboeking van de boekwaarden zijn 509.642 (Verkruisenschool) en 553.089 (Europaschool). K043-rap01-ln-rb-vs 1.0 juni 2014 M3V 16
Overzicht exploitatielasten (kapitaalslasten en onderhoud) nieuwe school Onderdeel Kosten Opmerkingen Totale jaarlijkse lasten 251.902 Afschrijving af te stoten locatie 45.000 Totaal per jaar 296.902 In bovenstaande berekeningen is er nog geen rekening mee gehouden dat naast onderwijs ook andere functies in de nieuwe gebouwen komen (behoudens peuterspeelzaalwerk). Wanneer dit commerciële functies betreft, zoals kinderopvang 14 of buitenschoolse opvang, dienen de investeringen die met huisvesting van deze functies gemoeid gaan door huuropbrengsten te worden bekostigd. 2. Renovatie en uitbreiding van de Europaschool t.b.v. de openbare fusieschool De Europaschool is een gebouw uit 1960 en 2003 en heeft in totaal 7 lokalen. Door de uitbreiding/verbouwing van de school in 2003 heeft het gebouw nog een hoge boekwaarde van ruim 553.000. Aangezien een deel van het schoolgebouw al meer dan 50 jaar oud is, zijn de onderhoudskosten hoog. Wanneer dit gebouw geschikt wordt gemaakt voor de gefuseerde openbare basisschool, zal het gebouw waarschijnlijk gerenoveerd moeten worden om het te laten voldoen aan de eisen die het hedendaagse onderwijs stelt en om het toekomstbestendig te maken. Als uitgangspunt is genomen dat de renovatiekosten 1.013 per vierkante meter bedragen 15. Voor het schoolbestuur heeft het niet de voorkeur om de Europaschool als locatie voor de fusieschool te gebruiken vanwege de onderwijskundige staat van het gebouw. De Europaschool heeft 7 lokalen en een omvang van 1.046 m² BVO. Voor de huisvesting van de fusieschool incl. PSZ is minimaal 1.573 m² BVO nodig. Dit betekent dat een uitbreiding nodig is van 527 m². In onderstaande tabellen zijn de investeringen en de jaarlijkse lasten weergegeven wanneer de Europaschool geschikt wordt gemaakt voor de openbare fusieschool. De jaarlijkse kosten van basisschool De Parel zijn ook in het overzicht meegenomen omdat deze kosten blijven bestaan. Zoals al bij het nieuwbouwscenario is vermeld, moet ook in dit scenario rekening worden gehouden met de afschrijving van de boekwaarde op het gebouw van de Burg. Verkruisenschool. Dit betekent dat naast de 235.795 er jaarlijks nog eens ca. 45.000 (excl. sloopkosten) bij komt. De totale jaarlijkse lasten komen daarmee op ca. 280.000. Investeringsoverzicht Onderdeel Omvang (m² bvo) Kosten Opmerkingen Uitbreiding Europaschool 527 m² 783.009 Normvergoeding Renovatie Europaschool 1046 m² 1.059.598 1.013 per m² Totaal 1.842.607 Overzicht exploitatielasten (kapitaalslasten en onderhoud) Onderdeel Kosten Opmerkingen Uitbreiding Europaschool 39.560,00 Kapitaalslasten, afschrijving 40 jaar Renovatie 67.827,00 Kaptiaalslasten afschrijving 25 jaar Afschrijvingskosten De Parel 7.678,80 Kapitaalslasten en rente Afschrijving Europaschool 46.375,80 Onderhoudslasten nieuwe openbare school 48.763,00 De Parel 25.590,40 31 per m² Onderhoudskosten per jaar (incl. 10 % beg. Kosten) Totale jaarlijkse lasten 235.795,00 14 Kinderopvang Het Apenstaartje heeft nu een eigen locatie in Muntendam. Het verplaatsen van de kinderopvang naar een nieuwe locatie is complex omdat dan eerst de eigen locatie moet worden verkocht dan wel de markt voor kinderopvang moet zo sterk veranderd zijn dat er een tweede groep kinderopvang kan worden gerealiseerd. 15 Nader onderzoek moet uitwijzen welke bedragen daadwerkelijk benodigd zijn voor een verduurzaming van het gebouw. K043-rap01-ln-rb-vs 1.0 juni 2014 M3V 17
Overzicht exploitatielasten (kapitaalslasten en onderhoud) Onderdeel Kosten Opmerkingen Totale jaarlijkse lasten 235.795 Afschrijving af te stoten locatie 45.000 Totaal per jaar 280.795 In bovenstaande tabel zijn de kosten voor gas, water en elektra (GWL) niet meegenomen. Op dit moment zijn de kosten voor gas, water en elektra voor de bestaande gebouwen van OPRON in Muntendam hoger dan de vergoeding die OPRON krijgt van het Rijk. Dit gaat ten kosten van het onderwijs omdat er immers minder middelen beschikbaar zijn voor het primaire proces. Na renovatie zullen de kosten voor gas, water en elektra afnemen. Het is op dit moment niet aan te geven hoeveel de kosten voor GWL zullen dalen. Hiervoor is nader onderzoek nodig. Samenvatting en conclusie In bovenstaande paragrafen zijn twee scenario s uitgewerkt om te komen tot toekomstbestendige onderwijshuisvesting in Muntendam. Gelet op de ambities van de gemeente ten aanzien van integrale kindcentra en doorgaande leerlijnen is het gewenst om onderwijs en voorschool onder één dak te brengen. Dit is meegenomen in de scenario s. In onderstaande tabel is een samenvatting weergegeven van de financiële consequenties van de mogelijke scenario s. In de tabel is ook de afschrijving van de boekwaarden van de bestaande schoolgebouwen meegenomen. 16 16 De boekwaarde van De Parel zijn niet meegenomen omdat hiervan wordt uitgegaan dat verkoop van het gebouw kostenneutraal kan plaatsvinden. Overzicht huisvestingslasten alle scenario's Exploitatielasten Investeringkosten Exploitatielasten (kapitaalslasten + onderhoudslasten) GWL (kapitaalslasten + onderhoudslasten), incl. GWL Opmerkingen Huidige situatie n.v.t. 240.571 39.504 280.075 Scenario 1: nieuwbouw alle drie scholen 2.775.964 251.902 14.000 265.902 296.902 14.000 310.902 incl. af te stoten locatie Scenario 2: uitbreiding en renovatie Europaschool t.b.v fusieschool 1.842.607 235.795 ntb ntb 280.795 ntb ntb incl. af te stoten locatie Als we kijken naar de toekomstscenario s dan lijkt het op basis van bovenstaand overzicht financieel het meest gunstig om de huidige situatie te handhaven. Dit komt - zoals ook te zien is in de tabel- met name doordat bij nieuwbouw of renovatie rekening moet worden gehouden met de afschrijving van de boekwaarden op bestaande gebouwen. Bij de cijfers is echter nog een aantal kanttekeningen te maken: In de huidige jaarlijkse lasten zijn de huurlasten van de peuterspeelzaal nog niet meegenomen. De huidige jaarlijkse lasten zijn in de werkelijkheid dus iets hoger; Voor de openbare scholen zal op termijn sprake zijn van aanzienlijke leegstand. Voor de vierkante meters die boven de norm liggen, ontvangt het schoolbestuur geen middelen. De discrepantie tussen de inkomsten en de kosten wordt daarmee in de toekomst groter. Daarnaast telt de Europaschool in de nabije toekomst nog maar 4 à 5 groepen. Om de kwaliteit van het onderwijs te waarborgen, wil het schoolbestuur in de toekomst beide openbare basisscholen fuseren zodat sprake is van een goede schaalgrootte. In dat scenario is het wenselijk deze fusieschool ook te huisvesten in één gebouw. Vanuit kwaliteitsoogpunt is het dus in ieder geval zeer gewenst om een unielocatie te realiseren voor het openbaar onderwijs. Ook voor De Parel geldt dat op termijn nog maar sprake is van ca. 4 groepen. De schoolbesturen vinden het op dit moment niet wenselijk om in Muntendam een K043-rap01-ln-rb-vs 1.0 juni 2014 M3V 18
samenwerkingsschool te realiseren. De doelgroepen van de verschillende scholen zijn nu nog te divers. Een brede school met twee scholen onder één dak en gedeelde voorzieningen heeft echter wel de voorkeur. Bij de drie huidige scholen is niet voldoende ruimte om met behoud van de bestaande gebouwen huisvesting te realiseren voor het gehele onderwijs van Muntendam. Indien echter wordt gekozen voor nieuwbouw voor de openbare scholen adviseren wij met nadruk De Parel daarin mee te nemen zodat een gebouw gerealiseerd kan worden dat toekomstbestendig is en al het onderwijs goed kan huisvesten. Wij zien het renoveren en uitbreiden van de Europaschool voor de openbare fusieschool als mogelijkheid. Wel adviseren wij nader onderzoek te doen naar de technische staat van dit gebouw, de uitbreidingsmogelijkheden, de onderwijskundige staat van het gebouw en mogelijkheden voor verduurzaming voordat definitief besloten wordt om over te gaan tot renovatie en uitbreiding dan wel tot nieuwbouw. Opgemerkt wordt wel dat de inzet van de Europaschool voor de fusieschool niet de voorkeur heeft van het schoolbestuur. Indien geen sprake is van nieuwbouw ziet het schoolbestuur de Burg. Verkruisenschool als een meer toekomstbestendig gebouw. Op basis van onze eerste verkenning lijkt uitbreiding van deze locatie echter niet mogelijk. Het heeft ook om deze redenen onze voorkeur om voor de drie scholen incl. aanvullende kindfuncties nieuwbouw te realiseren. Kinderopvang en peuterspeelzaalwerk In Muntendam is een kinderdagopvang en buitenschoolse opvang aanwezig. Dit is het Apenstaartje. De BSO van Het Apenstaartje is gevestigd in de Verkruisenschool en heeft plek voor 15 kinderen. De kinderdagopvang zit elders in een eigen locatie en biedt plek voor 16 kindplaatsen (eigendom van Apenstaartje). Naast deze kinderopvang zijn er in Muntendam 6 locaties voor gastouderopvang met in totaal 22 kindplaatsen. Tot slot is er in Muntendam 1 peuterspeelzaal met 16 kindplaatsen. De peuterspeelzaal zit gehuisvest in MFC De Gilde. Het peuterspeelzaalwerk heeft aangegeven dat zij in de toekomst graag samen gehuisvest wil worden met het onderwijs in het kader van de doorgaande leerlijn. De Menterne De Menterne is een multifunctioneel centrum in het hart van Muntendam. De Menterne is eigendom van het stichtingsbestuur. Dit stichtingsbestuur krijgt van de gemeente een jaarlijkse exploitatievergoeding van 20.000. Daarnaast onderhoudt de gemeente de buitenkant van het gebouw. De jaarlijkse gemiddelde onderhoudskosten voor de komende 12 jaar bedragen circa 50.000. De exploitatie van de Menterne ligt in handen van een pachter. In de Menterne zijn diverse zalen aanwezig welke gebruikt worden voor vergaderingen, evenementen, exposities, trainingen e.d. Naast de zalen beschikt De Menterne over een sportzaal en een gymnastiekzaal. Deze zijn eigendom van de gemeente en worden o.a. gebruikt door de basisscholen in Muntendam en diverse sportverenigingen. Een andere vaste huurder van De Menterne is de fysiotherapeut. Tot voor kort waren ook de bibliotheek en een peuterspeelzaal vaste huurders. Beide functies zijn echter uit het dorpshuis verdwenen wat betekent dat een deel van het centrum leegstaat. Wij adviseren deze leegstaande ruimten in te vullen door: - Het consultatiebureau Op dit moment is er in Muntendam geen consultatiebureau aanwezig. Uit onderzoek van de GGD blijkt dat hier wel behoefte aan is. Het consultatiebureau zou een plek kunnen krijgen in De Menterne. - De activiteiten van het Maatschappelijk Activeringscentrum (MAC) De gemeente Menterwolde heeft de ambitie om de dienstverlening op het terrein van werk & inkomen en zorg & welzijn meer integraal uit te voeren en de samenwerking tussen betrokken partijen te versterken. Deze ambitie moet vorm krijgen in een maatschappelijk activeringscentrum (MAC). Doel is dat K043-rap01-ln-rb-vs 1.0 juni 2014 M3V 19