collegeadvies reg. nr. INTB-13-01005 datum 29 oktober 2013 portefeuillehouder wethouder Yuri Liebrand van Aart Koers bijlagen 3 afdeling Beleid en Ontwikkeling Onderwerp Gemeentelijk afvalbeheer; inzameling kunststof verpakkingsmateriaal (KVM) Ontwerpbesluit Besloten wordt de raad voor te stellen: 1. over te gaan tot 2-wekelijkse huis-aan-huis inzameling van KVM met behulp van kunststofzakken en daarbij als achtervang op 5 locaties nog brengcontainers; 2. na een jaar het haalsysteem voor KVM te evalueren; 3. de kosten in 2014 te dekken uit de Reserve afvalstoffenheffing en vanaf 2015 mee te nemen in het product Inzameling huishoudelijk afval. Samenvatting Het college van burgemeester en wethouders stelt de raad voor om met ingang van 1 maart 2014 kunststof verpakkingsmateriaal (KVM) tweewekelijks huis-aan-huis op te halen. Op dit moment kunnen Oldenzalers hun plastic verpakkingsmateriaal alleen nog wegbrengen bij de oranjekleurige verzamelcontainers. Met het huis-aan-huis ophalen wil de gemeente Oldenzalers stimuleren om afval nog meer te scheiden. Uit sorteeranalyses blijkt dat in het Oldenzaalse restafval nog veel plastic verpakkingsmateriaal zit. Het huisaan-huis inzamelen van plastic is een logische eerste stap in de richting van een Afvalloos Twente. Betrokken medewerker(s) Communicatieadviseur Gerard Remerink; Ronnie Nijland; Saskia Everink Begrotingswijziging ja nee Openbaar nee ja, vanaf ; Vooroverleg PH 7 oktober 2013 Collegevergadering 5 november 2013 Persbericht ja nee Raadsvergadering Raadsinfobrief Overige overlegvormen MOO OR n.v.t. Wettelijke verplichting WKPB WBP WOB afdelingshoofd concerncontroller directiesecretaris gemeentesecretaris collegelid Michelle Mengerink Albert Lageweg Eef Peters Hennie van Rinsum wethouder Yuri Liebrand Besluit college
reg. nr. INTB-13-01005 datum 29 oktober 2013 portefeuillehouder wethouder Yuri Liebrand van Aart Koers bijlagen 3 afdeling Beleid en Ontwikkeling Toelichting 1 Inleiding De huidige manier van omgaan met grondstoffen is in toenemende mate niet duurzaam en niet vol te houden. Overheid en bedrijfsleven zijn al in beweging, getuige de opkomst van producentenverantwoordelijkheid, toename kunststofrecycling, nieuwe inzamelconcepten en hernieuwde aandacht voor het sluiten van kringlopen door transitie naar een circulaire economie. In de Twentse gemeenten wordt de ambitie tot meer hergebruik van 'afval' opgepakt na het verschijnen van het rapport "Naar een afvalloos Twente", waarin verschillende scenario's worden geschetst om uiteindelijk tot 90% afvalscheiding te komen. De gemeente Oldenzaal realiseert momenteel 54% afvalscheiding. In het algemeen bevestigt het rapport dat er een trendbreuk in het afvalbeleid nodig is om de doelstelling de komende jaren te kunnen behalen. Een mogelijkheid om het scheidingsresultaat te verbeteren is het verhogen van de service. Dat kan onder andere door van een brengsysteem over te schakelen op een haalsysteem. In Oldenzaal is dit mogelijk bij het huidige brengsysteem voor het kunststof verpakking materiaal (KVM). Op verzoek van de gemeente heeft Twente Milieu een adviesrapport opgesteld met als doel de verbetering van het afvalscheidingpercentage door optimalisatie van de inzameling van KVM. In dit advies leest u op welke wijze deze optimalisatie het beste kan plaatsvinden. Naar een afvalloos Twente In het rapport Naar een afvalloos Twente is de ambitie gesteld om uiterlijk in 2030 minimaal 90% hergebruik van huishoudelijk 'afval' te realiseren, waarbij er jaarlijks niet meer dan 50 kg restafval per inwoner overblijft. Binnen afvalbeleid bestaat een onderlinge verwevenheid van milieueffecten, service voor de burger en de kosten voor afvalmanagement. Dit wordt meestal weergegeven in de vorm van de afvaldriehoek. Afweging van maatregelen vindt binnen deze driehoek plaats. In 2012 is in Oldenzaal nog 218 kg restafval per inwoner/jaar opgehaald. Om de doelstelling te halen zal er dus tussen nu en 2030 nog 168 kg restafval moeten worden 'omgebogen' richting grondstof hergebruik. Routekaart naar een afvalloos Oldenzaal Om een beeld te krijgen van de vertaling van het ambitiedocument Naar een afvalloos Twente naar de Oldenzaalse situatie hebben we een overzicht gemaakt van hoofdlijnen waarlangs het Oldenzaalse afvalbeheer (grondstoffenbeheer) ontwikkeld kan worden. Een en ander is schematisch weergegeven in onderstaande figuur.
Het gaat om de hoofdlijnen zoals deze op dit moment, met de kennis en ervaringen van nu, kunnen worden geschetst. Vanwege de lange looptijd en de onzekerheden in de uitwerking van de verschillende onderdelen zal het nodig zijn elke stap opnieuw zorgvuldig te overwegen. Kortom: het gaat hier niet om de presentatie van een blauwdruk. Het overzicht kan wel dienen als uitgangspunt, om te bepalen dat we de juiste dingen doen. Opeen volgende besluiten moeten passen in een totaalbeeld, waarbij uiteindelijk de ambitie van een afvalloos Twente gerealiseerd kan worden. Inzameling KVM Inzameling van KVM door gemeenten is onderdeel van de raamovereenkomst tussen het ministerie van Infrastructuur en Milieu, het verpakkende bedrijfsleven en de VNG over de aanpak van de dossiers verpakkingen en zwerfvuil voor de jaren tot en met 2022. Gemeenten ontvangen een vergoeding voor de ingezamelde hoeveelheid KVM: in 2013 445/ton en in 2014 430/ton. De vergoeding vanaf 2015 is nog onderwerp van onderzoek. Met ingang van dat jaar is de gemeente ook verantwoordelijk voor het sorteren en eventueel vermarkten van het KVM. De vergoeding wordt dan daarop aangepast en is alleen van toepassing op de (gesorteerde) herbruikbare hoeveelheid KVM. Tot slot is een belangrijke wijziging de afschaffing van het statiegeld op PET-flessen, waardoor het volume aan KVM zal toenemen. Inmiddels gaan steeds meer Twentse gemeenten over op huis-aan-huis inzameling van KVM. In de buurgemeenten Hengelo, Enschede en Dinkelland wordt KVM al aan huis ingezameld. Varianten huis-aan-huis inzameling KVM Wat betreft de inzameling van KVM zijn 2 haalsystemen te onderscheiden. 1. tweewekelijks haalsysteem met zakken: a. thuis flexibel mee om te gaan; b. geschikt voor laag- en hoogbouw; c. geen investering aanschaf inzamelmiddelen (minicontainers); d. inzet personeel uit doelgroep Participatiewet. 2. vierwekelijkse inzameling met minicontainers: a. netter straatbeeld en minder kans op verwaaiing; b. keuzemogelijkheid tussen twee- of vierwekelijkse inzameling; c. alleen geschikt voor laagbouw; hoogbouw brengsysteem als onder 1.; d. (goedkopere) lediging met inzamelwagens (zijbelading) zonder beladers; e. geschikt om in toekomst uit te breiden naar grondstoffenton. 2
Kosten en baten 2012 KVM zakken twee wekelijks KVM containers vier wekelijks kg. KVM/inw./jr. 4,7 8,4 8,4 tonnen KVM/jaar 155 277 230 kosten h.a.h. inzameling 178.000 N 111.000 N kosten brengvoorziening 50.500 N 10.000 N 10.000 N vergoeding Nedvang 60.450 V 108.000 V 90.000 V tot. kosten inzameling KVM 9.950 V 80.000 N 31.000 N vermeden 18.000 V 32.000 V 27.000 V verwerkingskosten resultaat exploitatie 28.000 V 48.000 N 4.000 N effect op heffing 2,01 V 3,46 N 0,29 N communicatie, eenmalig 10.900 N 6.400 N De exacte kosten en baten van de 2 wekelijkse huis-aan-huis inzameling met zakken zijn niet bekend. Op basis van kengetallen en ervaringen bij andere gemeenten is een conservatieve inschatting gemaakt. Ook is in de tabel een inschatting gemaakt van vermeden verwerkingskosten. Dit zijn de kosten voor verwerking die anders in rekening zouden zijn gebracht bij verwerking (verbranding) door Twence (ca. 117/ton). Deze vermeden verwerkingskosten staan niet als zodanig genoemd in de gemeentebegroting, maar zijn verwerkt in de post Afvaltransport en verwerking. Ook is een indicatie van het effect op de hoogte van de heffing weergegeven. Daarnaast is gerekend met een (lage) standaard vergoeding door Nedvang van 389,-/ton om de vergelijking tussen bestaand en toekomstig eenduidig te kunnen maken. De huis-aan-huis inzameling van KVM kost naar schatting 48.000,- per jaar. Omgerekend per aansluiting is dat 3,46. De invoering van huis-aan-huis inzameling moet worden ondersteund door een voorlichtingsactie. Deze eenmalige kosten bedragen ongeveer 10.900,-. Wat in de tabel opvalt is dat op dit moment door een ruime vergoeding van Nedvang de KVM inzameling een positief exploitatie resultaat heeft van 28.000,-. Het 2-wekelijks haalsysteem met zakken vertoont een exploitatietekort van 48.000,- en het 4 wekelijkse haalsysteem met minicontainers is nagenoeg kostenneutraal. Omgekeerd inzamelen Op dit moment ligt de nadruk bij inzameling grotendeels bij restafval. Dat wordt 2-wekelijks aan huis ingezameld, terwijl inwoners voor waardevolle grondstofstromen zoals glas en kunststof meer moeite moeten doen en verder moeten lopen naar een brengvoorziening. Het gemakkelijkst is het om niet te scheiden; een perverse prikkel dus, haaks op de beleidsdoelstellingen. Bij de transitie waarbij niet het restafval, maar juist de grondstoffen centraal staan past een omgekeerde logica. Bij omgekeerd inzamelen is afvalscheiding gemakkelijker dan afval niet scheiden. In de praktijk kan dat bijvoorbeeld door het restafval minder vaak aan huis op te halen, alleen waardevolle grondstoffen aan huis op te halen (en restafval moet naar een wijkcontainer worden gebracht), of het volume van de restafvalcontainer te beperken. DIFTAR (gedifferentieerde afvaltarieven) is in feite ook een methode om het gescheiden aanbieden van waardevolle grondstoffen aantrekkelijker te maken. Dat kan bijvoorbeeld door volume/frequentiedifferentiatie, waarbij de afvalstoffenheffing afhankelijk is van het volume van de container en het aantal malen dat de container wordt aangeboden (frequentie). 3
2 Doel Het realiseren van een Afvalloos Twente met een minimaal hergebruik van 90% en niet meer dan 50 kilo restafval per inwoner per jaar. 3 Argumenten Bestaand beleid Het huis-aan-huis inzamelen van KVM is voor Oldenzaal een logische eerste stap in de richting van een Afvalloos Twente. Afval(scheiding) is namelijk één van de speerpunten uit het Oldenzaalse milieubeleid. Ook is de omvorming van afvalbeleid naar grondstoffenbeleid genoemd als een actie in het kader van de voorbereiding van duurzaamheidbeleid. Nog veel KVM in restafval Oldenzaal is eind 2009 gestart met de gescheiden inzameling van KVM. Daartoe zijn 16 oranje gekleurde verzamelcontainers geplaatst, verdeeld over 9 locaties. Hierbij is sprake van een brengsysteem: inwoners moeten zelf het verzamelde KVM naar de container brengen. In 2012 is 4,6 kg. KVM per inwoner ingezameld. Uit sorteeranalysen blijkt dat er in het Oldenzaalse restafval in 2012 nog ca. 35 kg. KVM per inwoner aanwezig is. Gemeentebreed bezien werd er 150 ton KVM gescheiden ingezameld en verdwijnt er nog ruim 1000 ton KVM met de verwerking van restafval. Kortom: er is nog veel ruimte om de inzameling van KVM te optimaliseren. Een voor de hand liggend middel daartoe is het verhogen van de servicegraad, in de vorm van huis-aan-huis inzameling, ook wel haalsysteem genoemd. KVM is vooral volume Het invoeren van een KVM haalsysteem levert een gunstige bijdrage aan de hoeveelheid 'afval' dat gescheiden wordt ingezameld. Het gaat daarbij vooral om een groot volume. De gewicht hoeveelheid is echter beperkt ten opzichte van de totale hoeveelheid afval c.q. grondstoffeninzameling. Uitgaande van een conservatieve inschatting van de ingezamelde hoeveelheid KVM zal er circa 277 ton KVM worden opgehaald. Dit is een verbetering van 0,7% aan het totale scheidingsresultaat. Vanaf 2015 vervalt het statiegeld op PET-flessen waardoor een grote (volume)stroom aan het huishoudelijk afval wordt toegevoegd. Achtervang met brengcontainers In beide varianten is een achtervang met brengcontainers voorzien. Bij variant 1. kan deze vervallen doch wordt voorgesteld om in eerste instantie een beperkt aantal brengcontainers te handhaven als extra service. Mochten deze niet gebruikt worden kunnen ze alsnog worden opgeheven. Bij variant 2. is de achtervang in ieder geval noodzakelijk voor de hoogbouw. Ten opzichte van de huidige situatie (op 9 locaties totaal 16 containers) stellen we voor in beide varianten de achtervang te beperken tot 5 locaties met een KVM-container. Keuze voor 2 wekelijks inzamelen KVM met zakken Uit de kosten-baten tabel blijkt dat het 2 wekelijks haalsysteem met zakken duurder is dan het vierwekelijks inzamelen met een minicontainer. Het 2 wekelijks haalsysteem met zakken heeft echter ten opzichte van 4 wekelijks inzamelen met minicontainers een aantal voordelen: de invoering kan op korte termijn kan worden gerealiseerd toepasbaar voor zowel hoog- als laagbouw inzameling mogelijk met inzet van mensen uit de doelgroep Participatiewet geen investering in inzamelmiddel geen discussie over een invoering van een 3 e minicontainer. Gelet op deze voordelen adviseren wij u, ondanks de hogere exploitatiekosten, voor de inzameling van KVM over te gaan op een 2 wekelijks haalsysteem met zakken. 4
Kostenneutraal is op termijn haalbaar Uit berekeningen van Twente Milieu blijkt ook dat, uitgaande van de gestandaardiseerde vergoeding door Nedvang, kostenneutraal huis-aan-huis inzamelen van KVM mogelijk is. Het omslagpunt ligt bij ongeveer 11,2 kg./inw./jaar (27 kg. per huishouden/jaar). Op basis van ervaringen bij andere gemeente verwachten we dat deze hoeveelheid alleen gerealiseerd kan worden met verdergaande maatregelen zoals omgekeerd inzamelen of DIFTAR (voorbeeld: gemeente Hengelo). 4 Kanttekeningen Haalsysteem duurder? Huis-aan-huis inzameling van KVM kost meer dan het brengsysteem. Doordat het KVM gescheiden wordt ingezameld, neemt het volume restafval sterk af. Daarmee worden volgende stappen op weg naar een afvalloos Twente mogelijk, zoals het terugbrengen van de inzamelfrequentie van het restafval of zelfs de introductie van DIFTAR. Wij stellen voor na een jaar het haalsysteem voor KVM evalueren en op dat moment te overwegen de inzamelfrequentie van restafval terug te brengen naar eens per 4 weken. Inwoners hebben dan namelijk kunnen constateren dat het volume van het restafval aanzienlijk is afgenomen, waardoor de acceptatiegraad van deze maatregel groter zal zijn. Op dat moment nemen de inzamelkosten restafval af met ca. 125.000,- (exclusief flankerend beleid en maatwerk) zodat uiteindelijk de combinatie van een haalsysteem voor KVM en 4 wekelijks inzamelen restafval leidt tot een afname van de inzamelkosten. Daarnaast betekent het verlagen van de inzamelfrequentie restafval voor bewoners een extra prikkel om KVM toch vooral gescheiden aan te bieden. Toekomstperspectief afvalstoffenheffing Op weg naar een afvalloos Oldenzaal zal er geïnvesteerd moeten worden, bijvoorbeeld in de introductie van een 3 e minicontainer, de inrichting van 5 à 6 volwaardige milieu-eilanden en de overgang naar omgekeerd inzamelen restafval. Dit zou kunnen leiden tot forse schommelingen in de tariefontwikkeling van de afvalstoffenheffing. Op termijn verwachten we echter een dalende tendens. Om genoemde schommelingen te voorkomen zou een egalisatiereserve ingesteld kunnen worden. Om deze te kunnen maken is inzicht nodig in de te verwachten investeringen, bijvoorbeeld over een periode van 15 jaar. In 2014 willen wij u adviseren over het inzetten van de Reserve afvalstoffenheffing en deze zo mogelijk omvormen naar een egalisatiereserve. 5 Resultaten van overleg en inspraak (inclusief burgerinitiatief) Geen. 6 Gevolgen middelen (control) Begrotingswijziging Uitgaande van invoering van huis-aan-huis inzamelen van KVM per 1 maart 2014 (2 maanden huidige inzamelsysteem, 10 maanden nieuwe systeem) worden de kosten begroot op 74.193,-. Dit bedrag is als volgt opgebouwd (begrotingswijziging is bijgevoegd): 125.482,- hogere inzamelkosten Twente Milieu, incl. communicatie (nadeel) -39.622,- hogere opbrengsten ingezameld KVM-materiaal (voordeel) -11.667,- lagere afvalverwerkingskosten Twence (voordeel) 74.193,- Totaal (nadeel). Voorstel: dekking t.l.v. Reserve Afvalstoffenheffing In de Programmabegroting 2014 is het tarief voor de afvalstoffenheffing voor 2014 berekend op 249,68. In dit bedrag is geen rekening gehouden met bovenstaande kosten. Aangezien het tarief voor 2014 reeds bepaald is en ter voorkoming van een tariefstijging in 2014, stellen we voor 74.193,- te dekken uit de Reserve Afvalstoffenheffing. 5
Vanaf 2015 kunnen de lasten meegenomen worden in het product Inzameling huishoudelijk afval en via de Afvalstoffenheffing worden verrekend. Op dat moment zijn de eerste ervaringen met de KVM inzameling bekend en kan een nauwkeuriger inschatting worden gemaakt van kosten en baten. 7 Uitvoering De invoering van huis-aan-huis inzamelen van KVM kost enige voorbereidingstijd. Bewoners moeten goed worden geïnformeerd en er moeten bijvoorbeeld inzamelzakken worden aangeschaft. We gaan er van uit dat invoering per 1 maart haalbaar is. 8 Communicatie De invoering van het huis-aan-huis inzamelen van KVM moet voldoende gecommuniceerd worden. Communicatiedoelen zijn onder andere dat de inwoners van Oldenzaal weten hoe en welk kunststof verpakking materiaal gescheiden wordt ingezameld en waarom. Communicatie uitingen via websites van gemeente en Twente Milieu, uitgifte punten KVM kunststof zakken en een persoonlijke brief met toezending eerste KVM zakken. 9 Bijlagen Minder restafval, meer grondstoffen, Adviesrapport Twente Milieu d.d. 19 september 2013 Begrotingswijziging Concept raadvoorstel Persbericht 6