Hoe innovatief is ondernemend Nederland? Grafieken rapportage opinie onderzoek BNR november 2015 (39438) 1
Inhoudsopgave 1 2 3 Aanleiding en opzet Management summary Onderzoeksresultaten Bijlagen onderzoeksverantwoording en certificering 2
1. Aanleiding en opzet 3
Aanleiding Aanleiding Op 3 december organiseert BNR vanaf de LiveWire awards een uitzending over innovatie bij ondernemers (MKB). De centrale vraag hierbij is hoe innovatief ondernemend Nederland is. BNR heeft GfK gevraagd een opiniepeiling uit te voeren onder ondernemers naar hun visie op innovatie. De uitkomsten van het onderzoek worden gebruikt in de uitzending. Opinie onderzoek Het onderzoek geeft inzicht in welk belang ondernemers uit verschillende sectoren en met verschillende bedrijfsgroottes aan innovatie hechten, hoe zij up to date blijven, welke voorbeelden zij daarbij hanteren en hoeveel budget zij daarvoor tot hun beschikking hebben. 4
Onderzoeksopzet Online onderzoek (CAWI) In het rapport zijn opvallende verschillen tussen verschillende groepen weergegeven aan de hand van onderstaande symbolen: GfK Business Panel, onderdeel van het GfK Online Panel Zelfstandig ondernemers uit alle sectoren, werkzaam bij bedrijven met 2 tot 250 werknemers Verschillen tussen branches/sectoren Verschillen tussen grotere en kleinere bedrijven n=501 Representatief voor bedrijfsgrootte volgens CBS gegevens Veldwerkperiode: 18 t/m 23 november 2015 5
2. Management Summary 6
Samenvatting Mening over innovatie Een meerderheid van de ondernemers (56%) geeft aan zelf creatief genoeg te zijn om te innoveren, 80% is het oneens met de stelling dat het bedrijf te groot is om te innoveren. Twee derde van de ondernemers (66%) onderschrijft het belang te innoveren, zij hebben het gevoel met de tijd mee te moeten omdat innovatie aan de orde is in hun sector. De ondernemers reageren verdeeld op de overige voorgelegde stellingen. Ruim een derde onderneemt tegen de stroom in en gooit in crisistijd de boel om, terwijl 21% dat niet doet. Circa een derde (35%) zegt niet bang te zijn om financiering te vinden, terwijl een kwart (25%) zich daar wel zorgen om maakt. Een kwart (26%) heeft behoefte aan coaching van buiten om te kunnen groeien, terwijl 40% die behoefte niet heeft. Scores voor innovatie De innovatiebudgetten liggen sterk uiteen, zoals te verwachten hebben grote bedrijven een groter budget tot hun beschikking dan kleine bedrijven. Nederlandse ondernemers krijgen gemiddeld een 6,3 voor hun innovatiekracht. Bijna de helft van de ondernemers maakt geen gebruik van big data. Grote bedrijven en bedrijven uit de zakelijke en financiele dienstverlening hebben de meeste kennis van big data. Innovaties bijhouden Veel ondernemers geven aan dat het noodzakelijk is innovaties bij te houden. Het bijhouden van innovaties is voor sommige ondernemers een uitdaging, door de snelheid waarmee innovaties elkaar opvolgen en moeite om relevante informatie te filteren. 7
Samenvatting Het aanjagen van innovatie Ondernemers kijken naar de overheid, branche organisaties en universiteiten voor het aanjagen van innovaties. Vooral grote bedrijven zien hierin ook een rol weggelegd voor de Kamer van Koophandel. De ondernemers die innovaties ontwikkelen doen dat in grote mate met de klant in het achterhoofd. Klanten hebben behoefte aan innovaties en soms worden de innovaties in samenwerking met de klant ontwikkeld. Ook worden enkele externe ontwikkelingen genoemd die innovaties bevorderen, zoals gesignaleerde trends of wetgeving. Veel ondernemers geven aan zelf geen voorbeeldfiguur te hebben. Ondernemers die wel een rolmodel hebben, zoeken die met name in Nederlandse of Amerikaanse personen of bedrijven. Verwachtingen over drie jaar De ondervraagde ondernemers zien de toekomst over het algemeen positief tegemoet. Zij verwachten dat het bedrijf over drie jaar de huidige situatie heeft behouden of groter is gegroeid. Sommige ondernemers verwachten een verschuiving van werkzaamheden, bijvoorbeeld naar dienstverlening in de vorm van een kenniscentrum of uitbreiding van diensten aan internationale klanten. 8
3. Onderzoeksresultaten 9
Een meerderheid van de ondernemers (56%) geeft aan zelf creatief genoeg te zijn om te innoveren. Circa één op de drie ondernemers (29%) ziet Nederlandse bedrijven als voorlopers op het gebied van innovatie. Ik ben zelf creatief genoeg om innovatie toe te passen binnen mijn bedrijf Ik onderneem graag tegen de stroom in, in tijden van crisis ga ik juist de boel omgooien Ik haal mijn financiering niet meer bij banken, die snappen mij toch niet 1% 9% 2% 19% 6% 20% 34% Mening over innovatie (1) 49% 43% 39% 31% 24% 7% 4% 11% Top-2 56% 36% 36% Voor financiering vind ik altijd wel iemand, daar ben ik niet bang voor 5% 20% 40% 30% 5% 35% In Nederland zijn we voorloper qua innovatie 2% 18% 51% 26% 2% 29% Om te kunnen groeien, heb ik behoefte aan coaching van buiten 12% 28% 34% 25% 1% 26% Er is sprake van een start-up bubbel Het zou goed zijn als er in iedere provincie een Technische Universiteit zou zijn 5% 8% 21% 29% 48% 39% 22% 19% 3% 5% 25% 24% Er is een ministerie van innovatie nodig Mijn onderneming is goed voorbereid op de exponentiële technische groei 12% 2% 21% 31% 54% 34% 19% 20% 4% 3% 23% 23% 0% 20% 40% 60% 80% 100% helemaal mee oneens mee oneens neutraal mee eens helemaal mee eens A01: In hoeverre bent u het eens met onderstaande stellingen? Basis: Allen (n= 501) 10
Circa de helft van de ondernemers (51%) is het oneens met de stelling dat innovatie niet aan de orde is in hun sector. Mening over innovatie (2) Top-2 Hoe groter je bedrijf wordt, hoe moeilijker het wordt om te innoveren 8% 38% 32% 20% 2% 22% Dat disruptieve gedoe is alleen interessant voor de bühne. Ik kan er in de praktijk weinig mee 6% 21% 54% 18% 2% 20% Innovatie: ik sta erbij en kijk er naar. Er gebeurt zo veel, ik kan het allemaal niet bijbenen 11% 40% 35% 14% 1% 15% ik wil graag creatieve mensen aantrekken voor mijn bedrijf, maar ik weet niet waar ik ze vandaan moet halen 14% 39% 32% 13% 1% 14% Ik hoef niet met de tijd mee. Innovatie is niet aan de orde in mijn sector 24% 44% 21% 8% 2% 11% Groei remt innovatie in mijn bedrijf af 11% 44% 35% 10% 1% 10% Ik wil wel disruptief zijn en anders denken, maar ik weet niet hoe 9% 32% 49% 9% 1% 10% Er is teveel concurrentie in Nederland op het gebied van innovatie 10% 37% 46% 7% 1% 8% Mijn bedrijf is te groot voor innovatie, ik laat dat over aan start-ups en jonge creatieve mensen 31% 49% 18% 2% 1% 2% 0% 20% 40% 60% 80% 100% helemaal mee oneens mee oneens neutraal mee eens helemaal mee eens A01: In hoeverre bent u het eens met onderstaande stellingen? Basis: Allen (n= 501) 11
Analyse: opvallende verschillen in de meningen over innovatie naar bedrijfsgrootte en sectoren Bedrijfsgrootte Ondernemers werkzaam bij grote bedrijven....zijn vaker van mening dat Nederland geen voorloper is op het gebied van innovatie...geven vaker dan kleine bedrijven aan dat groei innovatie afremt, toch vinden zij minder vaak dat het binnen grote bedrijven moeilijk innoveren is...maken zich minder zorgen of het lukt financiering te vinden dan ondernemers uit kleine bedrijven. Grote bedrijven zeggen minder moeite te hebben om financiering te regelen bij banken...grote bedrijven zijn in grotere mate voorstander van een ministerie van innovatie en oprichting van een technische universiteit in elke provincie. Sectoren De antwoorden van de ondernemers in de (zakelijke en financiële) dienstverlening en de gezondheidszorg wijken het meest af: Ondernemers in de gezondheidszorg geven aan beter in staat te zijn nieuwe innovaties te kunnen bijbenen. Ondernemers uit de dienstverleningssector (en dan met name de zakelijke en financiële dienstverlening) lijken meer belang te hechten aan innovatie. Zij zijn in tijden van crisis eerder geneigd de boel om te gooien, zij zijn vaker voorstander van een ministerie van innovatie en zij geven vaker aan dat zij met hun tijd mee moeten omdat innovatie aan de orde is in hun sector. Bovendien zien zij in Nederland vaker concurrentie op het gebied van innovatie. 12
Innovaties niet kunnen bijbenen heeft te maken met de snelheid van veranderingen en de moeite te filteren wat relevant is. Ook noemen ondernemers hun leeftijd of bedrijfsomvang als mogelijk verklaring. Reden eens met stelling Bloemlezing Ontwikkelingen gaan snel Wat vandaag nieuw is, is morgen alweer achterhaald. Er gebeurt zoveel, dat is simpelweg te veel om te kunnen volgen. Moeite met filteren relevante informatie Filteren van info kost veel tijd. Te veel veranderingen, lastig om te beoordelen of het voor mij interessant is. Leeftijd ondernemer Ik word er te oud voor blijkbaar. Denk dat mijn leeftijd dit veroorzaakt. Bedrijfsomvang Ons kleine bedrijf kan het innovatiegeweld van de groten niet bijhouden. A02: Waarom bent u het (helemaal) eens met de stelling? Innovatie: ik sta erbij en kijk er naar. Er gebeurt zo veel, ik kan het allemaal niet bijbenen. Basis: Is het eens met de stelling (n= 75) 13
Innovaties wel kunnen bijhouden is volgens de meerderheid van de ondernemers noodzakelijk, dit is mogelijk met een focus op relevante informatie en gebeurt automatisch als je zelf innoveert. Reden oneens met stelling Bloemlezing Innoveren is noodzakelijk Stilstaan is met grote snelheid achteruitgaan. Focus op relevante innovaties Ik focus me vooral op de innovatie die voor mij interessant is. Innovatie in mijn vakgebied is beperkt en daardoor makkelijk te volgen. Ondernemer innoveert zelf Wij innoveren constant binnen ons bedrijf. Innovatie is de kern van onze werkzaamheden; wij zijn juist een partij die sturing geeft bij (technische) innovatieprocessen van andere bedrijven. A02: Waarom bent u het (helemaal) oneens met de stelling? Innovatie: ik sta erbij en kijk er naar. Er gebeurt zo veel, ik kan het allemaal niet bijbenen Basis: Is het oneens met de stelling (n= 251) 14
Innovatiebudgetten lopen sterk uiteen. Grotere bedrijven investeren grotere bedragen in innovatie. Budget innovatie 100% 80% 22% 11% minder dan 1.000 1.000 tot 2.499 Ondernemers uit grote bedrijven hebben een groter innovatiebudget tot hun beschikking: meer dan 10.000: 60% 40% 11% 8% 14% 2.500 tot 4.999 5.000 tot 9.999 meer dan 10.000 2-4 wn: 6% 5-9 wn: 17% 10-49 wn: 36% 50-250 wn: 76% 20% 23% weet niet 0% 10% wil niet zeggen A03: Hoeveel budget is er in uw organisatie gemoeid met innovatie? Basis: Allen (n=501) 15
De Nederlandse ondernemer scoort met een gemiddeld rapportcijfer van 6,3 een magere voldoende voor innovatie. Mate van innovatie Nederlandse ondernemers 100% 80% 60% 6,3 1% 13% 38% 9-10 8 7 40% 20% 0% 28% 13% 8% 6 5 1-4 A04: Hoe innovatief is de Nederlandse ondernemer volgens u? Geef dit weer op een schaal van 1-10, waarbij 1 is helemaal niet innovatief en 10 is heel innovatief Basis: Allen (n=501) 16
Bijna de helft van de ondernemers vindt big data niet relevant, het zijn vooral grote bedrijven die hier wel gebruik van maken. 100% 80% 60% 40% Gebruik big data 12% 13% 10% 47%..zitten er bovenop en weten er veel vanaf..willen er meer mee doen, maar weten niet goed hoe..snappen niet wat het toevoegt en doen er dus nog weinig tot niks mee..doen niks, het is niet relevant voor onze business Vooral grote bedrijven (>50 werknemers) hebben veel kennis van big data: Zitten er bovenop en weten er veel vanaf: 10-49 wn: 22% 50-250 wn: 67% Ondernemers uit kleine bedrijven geven vaker aan dat big data niet relevant is: 2-4 wn: 51% 5-250: 39% 20% 0% 4% 14% anders, namelijk weet niet Andere antwoorden o.a.: in oriënterende fase klanten zijn ermee bezig maken er beperkt gebruik van, dat kan nog veel verder gaan In de zakelijke en financiële dienstverlening is meer kennis van big data: Zitten er bovenop en weten er veel vanaf: 21% A05: In hoeverre is uw organisatie bezig met big data? Geef aan welk van onderstaande omschrijvingen dit het beste typeert. Basis: Allen (n=501) 17
Volgens ondernemers moeten de overheid, brancheorganisaties en universiteiten innovaties aanjagen. Toejuichen en aansturen van innovatie 65% 61% 58% de overheid 36% branche organisaties universiteiten 29% Kamer van Koophandel 6% 8% multinationals anders, namelijk weet niet 0% 20% 40% 60% 80% 100% Andere antwoorden o.a.: banken, ondernemers, mkb, start-ups, ict-branche Vooral grote bedrijven vinden dat de Kamer van Koophandel innovatie moet aanjagen: 2-4 wn: 36% 5-9 wn: 28% 10-49 wn: 36% 50-250 wn: 67% In de zakelijke en financiële dienstverlening worden veel voorgelegde partijen vaker aangewezen als aanjagers van innovaties: overheid: 73% universiteiten: 70% multinationals: 36% A06: Welke instituten moeten volgens u innovatie toejuichen en aansturen? Basis: Allen (n=501) 18
Innovaties worden vooral gedaan voor en in samenwerking met de klant, komen vanuit de ondernemer of het personeel en worden extern geïnitieerd. Belangrijkste motor voor innovatie Bloemlezing De klant Klanten willen de nieuwste ontwikkelingen. Innovatie vindt bij ons plaats in samenwerking met onze klant. Ontzorgen van klanten. Mogelijkheden bieden tegen lage kosten, waardoor geconcurreerd kan worden tegen grote bedrijven. De ondernemer en werknemers Onze personeelsleden en ik. Moet een vast onderdeel zijn van de bedrijfsvoering. Externe ontwikkelingen Trends in de markt signaleren. Wijzigende wetgeving. Verplichtingen van verzekeraars (gezondheidszorg) A08: Wat is de belangrijkste motor in uw organisatie voor innovatie? Basis: Allen (n=501) 19
Veel ondernemers geven aan geen rolmodel te hebben. Voorbeeldfiguren zijn voornamelijk afkomstig uit NL en de VS. Wie of welk bedrijf is een voorbeeld? Bloemlezing Geen voorbeeld genoemd Ik heb geen direct voorbeeld. Geen specifiek. Ik kijk breed. Nationale voorbeelden Albert Heijn, Bol.com, ASML, Blendle TU Delft professor Ad van Wijk Buurtzorg, Jos de Blok Internationale voorbeelden Amerikaanse hotelbranche met al hun gastendata. Google, Apple, Audi, IKEA Steve Jobs, Mark Zuckerberg Bill Gates, Richard Branson A09: Wie of welk bedrijf is zakelijk gezien uw voorbeeld en uit welk land komt deze persoon of dit bedrijf? Basis: Allen (n=501) 20
De verwachtingen voor de komende drie jaar zijn overwegend positief; behoud van de huidige situatie of groei. Toekomstbeeld Bloemlezing Situatie over 3 jaar gelijk aan nu De status quo zal min of meer gehandhaafd blijven. Verschuiving in de werkzaamheden De omvang van ons bedrijf zal niet sterk wijzigen, wel zal onze rol meer van software ontwikkelaar naar kenniscentrum gaan. Grotendeels hetzelfde, mogelijk uitbreiding van activiteiten. Meer internationaal werk. Over drie jaar gegroeid We zijn minimaal 3x zo groot en hebben 200.000 klanten. We hebben dan een nog sterkere positie dan nu. De economie trekt alleen maar verder aan en dat is zeer positief voor ons. Door verdere innovatie zullen wij gestaag groeien. A07: Hoe denkt u dat uw bedrijf er over drie jaar uitziet? Hoe staat u dan bijvoorbeeld in de markt en welke kant is uw organisatie opgegaan? Basis: Allen (n=501) 21
Bijlagen 22
Onderzoeksverantwoording 23
Onderzoeksopzet Methode Online onderzoek (CAWI) 19 stellingen, 7 gesloten vragen, 4 open vragen Invulduur vragenlijst: circa 4 minuten Steekproef GfK Business Panel, onderdeel van het GfK Online Panel Zelfstandig ondernemers uit alle sectoren, van bedrijven met 2 tot 250 werknemers Weging: representatief voor bedrijfsgrootte volgens CBS gegevens Onderwerp vragenlijst: innovatie Veldwerk Veldwerkperiode: 18 t/m 23 november 2015 1.200 uitgenodigd, screenout indien niet voldaan aan selectiecriteria rond bedrijfsgrootte 501 volledig ingevulde vragenlijsten Responspercentage: 64% 24
Responsoverzicht Responsoverzicht Respons Na weging (n=501) (n=501) Bedrijfsgrootte 2-4 werknemers 330 326 5-9 werknemers 95 90 10-49 werknemers 67 70 50-250 werknemers 9 15 Sector Landbouw/ Industrie 66 67 Handel 83 85 Zak./Fin. dienstverlening 109 108 Overige dienstverlening 108 108 Gezondheidszorg 40 40 Overig 95 94 25
Uw contact Inge Monsees Research Manager Media & Entertainment +31 (0)35 6258 587 +31 (0)6 51790229 inge.monsees@gfk.com The Netherlands 26
Certificering 27
Certificering Het onderzoek is uitgevoerd in overeenstemming met het quality systeem van GfK dat is gecertificeerd volgens de normen van NEN-EN-ISO 9001, ISO 20252 en ISO 26362. GfK onderschrijft de gedragsregels van E.S.O.M.A.R. (European Society for Opinion and Market Research) en is lid van de brancheorganisatie MOA (zie http://www.moaweb.nl). Het extern publiceren van de uitkomsten van onderzoek dient altijd afgestemd te worden met GfK. Indien GfK toestemming verleent voor publicatie, dient de inhoud van de publicatie voorgelegd te worden aan GfK alvorens deze wordt gepubliceerd. In de publicatie dient GfK als bron te worden vermeld. Exclusiviteit van verzamelde gegevens is gebaseerd op de Gedragscode van de MOA, art. 5 (zie http://www.moaweb.nl). 28
29