5 -minuten versie voor Provinciale Staten p'" ^"j'^^ HOLLAND Directie DRM Afdeling Afdeling Ruimte.Wonen en Bodem Registratienummer PZH-2012-363768946 {DOS-2012-0000699} Datum vergadering Gedeputeerde Staten 5 februari 2013 Portefeuillehouder Veldhuijzen, G Verzenddalum O 5 FEB 2013 Paraaf Provincie Geheim Nee Termijn 27 maart 2013 Onderwerp Beleidsvisie Bodem en Ondergrond Zuld-Holland Bijlagen Voordracht vaststellen Beleidsvisie Bodem en Ondergrond Beleidsvisie Bodem en Ondergrond Nota van Beantwoording op de ingebrachte zienswijzen op de ontwerp Beleidsvisie Bodem Servicedocument_BeleidsvisieBodemenOndergrond voorstel van GS aan PS: vaststellen van de Beleidsvisie Bodem en Ondergrond kennisnemen van de Nota van Beantwoording 1. Onderwerp in kort bestek De Beleidsvisie Bodem en Ondergrond heeft de volgende hoofdlijnen: a. Als prioritaire bodemambities zijn benoemd: Meer hernieuwbare energie uit de bodem; Effectlever en efficiënter gebruik van de bodem voor ondergrondse Infrastructuur; Voldoende grondwater van goede kwaliteit; Verbeteren van lokale en diffuse bodemkwaliteit; Verantwoord benutten en beschermen van Intrinsieke bodemwaarden; Evenwichtig verdelen van de ondergrondse ruimte. b. Ten aanzien van het onderwerp aardwarmte wordt de ambitie uitgesproken dat de provincie de bevoegd gezag taak voor de vergunningveriening over wil nemen van het Rijk en daarover het gesprek wil aangaan. Voor de overige onderwerpen ln de diepe ondergrond waarvoor het Rijk bevoegd gezag ls op grond van de Mijnbouwwet, wil de provincie vanuit haar provinciale belangen een sterkere adviesrol waarin de ruimtelijke aspecten een prominentere plaats krijgen. c. Als handellngsperspectlef voor het maken van keuzes rond bodemfuncties wordt een Bodemladder op basis van de begrippen hernieuwbaarheid en aanvaardbaarheid geïntroduceerd. d. Er wordt toegewerkt naar verdere verweving van de ruimtelijke aspecten en implicaties van het bodembeleid in de integrale herziening van de Provinciale Structuurvisie. e. De sturlngsfllosofie ls beschreven hoe de provincie de ambities van de Beleidsvisie Bodem en Ondergrond wil realiseren. 1/6
p^^^^"j^^ HOLLAND De Beleidsvisie Bodem en Ondergrond is een uitweriting van Doel 3,3 binnen de provinciale begroting: een schonere bodem en optimaal bodemgebrulk in Zuid-Holland. Met het opstellen van de Beleidsvisie Bodem en Ondergrond is invulling gegeven aan Taak 3,3,1: Kaderstellen en de provincie vertegenwoordigen ten behoeve van optimaal bodemgebrulk. De Beleidsvisie Bodem heeft geen vaste einddatum. Voor zover mogelijk zullen de ambities van de Beleidsvisie Bodem worden vertaald in de integrale herziening van de Provinciale Structuurvisie, waarvoor recent de Startnotitie is vastgesteld. De Beleidsvisie Bodem zal te zijner tijd opgaan ln de op grond van de Omgevingswet op te stellen Omgevingsvisie en daaraan verbonden programma's. De huidige Bodemvisie 2005 blijft als informatiedocument bestaan, totdat de aangekondigde Bodematlas ls vastgesteld. De Bodematlas zal de actuele kennis van de bodemkwaliteiten in Zuld-Holland en de effeclen van het gebruik bevatten. 2. Afbakening van (wettelijk) kader en partijen a. Europees/nationaal/provinciaal wettelijk en beleidskader De Beleidsvisie Bodem en Ondergrond ls een autonome beleidsonhvikkellng met relaties naar diverse beleidsontwikkelingen op grond van de Wet ruimtelijke ordening, de Waterwet. Mijnbouwwet en de Wet milieubeheer, ln de begroting 2012 is een schonere bodem en optimaal bodemgebruik als doel geformuleerd. Het opstellen van een Beleidsvisie Bodem en Ondergrond geefl invulling aan de afspraken tussen het Rijk. IPO, VNG en UvW over de transitie in het bodembeleid in het Bodemconvenant (2009). Afgesproken is dat het nieuwe bodembeleid zich op Integrale wijze meer dient te richten op strategisch en innovatief gebruik van de bodem. Daarvoor is afgesproken dat provincies een visie op ondergronds ruimtegebruik opstellen. b. Relatie andere interne beleidsterreinen Vanuit de doelstelling van de Beleidsvisie Bodem en Ondergrond om Inzichtetijk te maken wat de bodem bij kan dragen aan de opgaven van het hoofdlijnenakkoord is er afstemming geweest met verschillende interne beleidsterreinen zoals ruimtelijke ordening, milieu, economie, energie, natuur, landbouw, water, mobiliteiten cultuurhistorie. De concretisering van het bodembeleid voor de onderdelen bodemsanering en nazorg stortplaatsen is beschreven ln de Beleidsvisie Duurzaamheid en Milieu en de uitvoering daarvan is opgenomen in het Uitvoeringsprogramma Milieu. c. Relatie externe partijen De Beleidsvisie Bodem en Ondergrond is ontwikkeld in afstemming met andere stakeholders, te weten het Rijk, gemeenten/regio's, waterschappen, maar ook het georganiseerde bedrijfsleven, de drinkwaterbedrijven en kennisinstituten. Dit is onder andere gebeurd door middel van een tweetal atelierdagen met stakeholders in de eerste helft van 2012, die georganiseerd zijn in samenwerking met het Xplorelab. Externe partijen zijn in de gelegenheid gesteld om hun zienswijze op het ontwerp van de zienswijze in te brengen. 2n
"^^jlj'j^jj HOLLAND 3. Procesbeschrijving en rol Staten a. Voorgeschiedenis Het Rijk. IPO, VNG en Unie van Waterschappen hebben in 2009 het convenant bodemontwikkellngsbeleld en aanpak spoedlocaties gesloten (Bodemconvenant) om o.a. te komen tot een bodemontwikkellngsbeleld gericht op een duurzaam gebruik van de bodem en de aanpak van spoedeisende bodemverontreinigingen. De Beleidsvisie Bodem en Ondergrond ls een uitwerking van de afspraken uit dal bodemconvenant. De Beleidsvisie Bodem en Ondergrond: naar een optimaal gebnjik van de bodem is als beleidsproduct aan Provinciale Staten toegezegd ln een brief van de gedeputeerde van november 2011 aan Provinciale Staten. In die brief is meegedeeld dat deze beleidsvisie een vervanging en bundeling is van eerder aangekondigde beleidsproducten. zoals het Afwegingskader Ondergronds Ruimtegebruik en Toepassingskaders voor de ondergrond en dal de Bodemvisie 2005 zal worden geactualiseerd. De startnotitie voor deze beleidsvisie is in maart 2012 door Provinciale Staten vasigesleld. De Bodemvisie 2005 (voorloper van de Beleidsvisie Bodem) is agenderend geweest voor enkele belangrijke bodemlhema's, zoals de thema's aanpak bodemverontreiniging, bodemdaling en verzilting Ondergronds Ruimtegebruik ls een van de thema's uit die Bodemvisie, Dit thema was echter beperkt uitgewerkt ln die Bodemvisie, omdat dit destijds nog een relatief nieuw thema was. Het onderwerp ondergronds ruimtegebruik ls eerder in Provinciale Staten aan de orde geweest. Vaststelling startnotitie voor 'Afwegingskader voor ondergronds ruimtegebruik' 27 januari 2010. Motie 213, Visie Ondergrond; het belang van de 3"^^ dimensie (juli 2010) waarin is verzochl om een Visie op ondergronds ruimtegebruik op te stellen en deze begin 2011 in le voegen in de Provinciale Structuurvisie en in de Verordening Ruimte. Vaststelling Actualisatie Provinciale Structuurvisie 2011 waarin hel thema Ondergrond mede naar aanleiding van de molie, in algemene zin is opgenomen. Bij die actualisatie is ook het ambitiegebied voor bodemenergie vastgesteld (zie onder) Voor kennisgeving aangenomen een toetsingskader voor het verlenen van vergunningen voor warmte- en koudeopslagsystemen (WKO) (april 2011). De Beleidsvisie Bodem en Ondergrond sluit aan bij het coalitieakkoord. De beleidsvisie geeft aan hoe eigenschappen en kwaliteiten van de bodem bijdragen aan de belangrijke provinciale opgaven uit het coalitieakkoord. Het Rijk heefl hel voornemen om te komen tot een Structuurvisie Ondergrond (STRONG). Het productbeeld voor deze Rljksstrucluurvlsie is sinds vaststelling van de startnotitie voor de Beleidsvisie Bodem aangepast. Oorspronkelijk was de benadering dal in deze structuurvisie de rijksbelangen (vooral de functies die onder de Mijnbouwwet vallen) centraal zouden staan met het doel om daartoe concrete reserveringen of aanwijzingen voor gebieden of locaties voor bepaalde functies op te nemen. Eind 2012 heeft het Rijk besloten dat STRONG verdiept en verbreed zal worden tot een integrale beleidsvisie waarin alle gebruiksmogelijkheden van bodem en ondergrond in hun onderiinge samenhang aan de orde komen en dus niet louter toegespitst op 3/6
p^^^ijj"j^i5 HOLLAND de nationale belangen, STRONG zal gaan over maatschappelijke vragen die leven met betrekking tot de gehele ondergrond, wat ook een verbreding naar de ondiepe ondergrond inhoudt. STRONG gaat onder meer over de volgende - deels maatschappelijke gevoelige - activiteiten, zoals: De winning van aardwarmte (geothermle) ln de diepe ondergrond; De winning van aardolie en aardgas, conventioneel en onconventioneel zoals schallegas en steenkoolgas; De opslag van aardgas. C02, andere gassen; Opslag van bijzondere vormen van afval (zoals nucleair afval); Drinkwaterwinning; Winning oppervlaktedelfstoffen; (Ondergrondse) infrastructuur (wegen, tunnels en buisieidingen). Deze activiteiten kunnen een relatie (positief of negatief) hebben met provinciale ondergrondse en/of bovengrondse belangen (economie en energie, leefomgevingkwaliteit e.d.). De wijzigingen in het productbeeld van de Rijksstructuurvisle betekenen dat het proces van het Rijk is vertraagd. De huidige planning is: April 2013: afronding maatschappelijke opgaven (incl, gedeelde probleemstelling); Mei/juni 2013: afronding ruimtelijke alternatieven, Inclusief nota detailniveau en reikwijdte: December 2013: kabinetsstandpunt over ontwerp Rijksstructuurvisle Ondergrond: Voorjaar 2014: Zienwijze procedure en behandeling 2" en l^ kamer Najaar 2014: vaststeling definitieve Rijksstructuurvisle Ondergrond In de Beleidsvisie Bodem en Ondergrond zijn met het benoemen van de strategische bodemopgave voor de provincie en de afwegingssystematiek van de Bodemladder op basis van hernieuwbaarheid en aanvaardbaarheid de bouwstenen gelegd voor de inbreng van de provincie Zuid-Holland op de Structuurvisie Ondergrond en advisering op concrete vergunningaanvragen. De resultaten van STRONG zullen niet tot een nieuwe beleidsvisie Bodem en Ondergrond lelden, maar zullen worden meegenomen in de integrale herziening van de PSV, In de loop van het proces van het opstellen van de ontwerp-beleidsvisie Bodem is in april 2012 een werksessie met Statenleden georganiseerd. Op 19 september 2012 heeft de Statencommissie Ruimte en Leefomgeving ingestemd met het vrijgeven door Gedeputeerde Stalen van hel ontwerp van de Beleidsvisie Bodem voor de inspraak. Het ontwerp van de beleidsvisie heeft van 5 oktober 2012 lot en met 15 november 2012 ter inzage gelegen. In die periode zijn 16 zienswijzen ingebracht. De hoofdlijn van de zienswijzen is positief: steun voor hel ontwikkelen van dit bodembeleid en het daarin verwoorde handellngsperspeclief vla de bodemladder. Tevens zijn er veel aanbiedingen om samen met de provincie lol uitvoering le komen c.q. onderdelen van hel beleid verder uil te werken. Er zijn enkele vragen gesleld en kanttekeningen geplaatst. Deze belangrijkste opmerkingen betreffen met name: 1: onduidelijkheden over de uilwerking van - onderdelen van - het handelingsperspectief van de bodemladder. 4»
'^^^^^"j^^ HOLLAND 2: te weinig aandacht voor preventie c.q. bescherming van bodemwaarden. Reacties op de opmerkingen zijn: Ad 1, Hel handellngsperspectlef is een nieuw instrument waarvan Gedeputeerde Staten zich bewust zijn dat deze nog nadere uitwerking behoeft. Gedeputeerde Stalen willen de werking van dll handelingsperspectief in samenspraak met de stakeholders met concrete toepassingen ln de uitvoering verder uitwerken. Ad 2: Preventie en bescherming van bodemwaarden blijfl voor de provincie zonder meer de aandacht behouden. Er ls echter wel een kentering ln denken waarin veel meer dan in het verieden gekeken wordt naar de mogelijkheden van het benutten van de bodem(waarden). De provincie speelt daar in de Beleidsvisie Bodem en Ondergrond op in. onder meer door via hel handellngsperspeclief van de Bodemladder het beschermen een evenwichtige plaats in de afwegingen te geven. Uitgangspunten voor de uitvoering van de Beleidsvisie Bodem en Ondergond zijn bestaande wet- en regelgeving en het daarin verwoorde preventieve en beschermingsbeleid, De beleidsvisie grijpt daar niet op in. De zienswijzen zijn samengevat en voorzien van een beantwoording in de Nota van Beantwoording (NvB). De conclusie is dat de Beleidsvisie Bodem niel sterk hoeft te worden aangepast maar op enkele onderdelen le worden aangescherpt cq. tekstueel verduidelijkt le worden. De Provinciale Adviescommissie Leefomgevingkwalltell (PAL) ls geconsulteerd over de ontwerp Beleidsvisie Bodem, Het advies van de PAL is betrokken bij de definitieve vaststelling van de Beleidsvisie Bodem en Ondergrond en ls meegenomen ln de Nota van Beantwoording. Het advies van de PAL heefl geleid lot aanpassing van de naamgeving van de beleidsvisie naar Beleidsvisie Bodem en Ondergrond. De begrippen bodem en ondergrond worden in de praktijk verschillend en door elkaar gebruikt, waardoor er een verschil in interpretatie kan ontstaan over de reikwijdte van de beleidsvisie. In één benadering wordt onder bodem verstaan het vaste deel van de aarde met de zich daarin bevindende vloeibare en gasvormige bestanddelen en organismen- Anderen zien de ondergrond als het deel van de aarde vanaf het maaiveld lol circa 10 kilometer diepte, waarin onder bodem wordt verstaan dat gedeelte van de ondergrond waarin zich de bodemvormende processen afspelen. Het begrip ondergrond omval tevens de ondergrondse ruimte. Door de verschillende benaderingswijzen en de verschillende benamingen van bodem en ondergrond, lijkt het of er over twee verschillende compartimenten gesproken wordt. Om dal beeld weg te nemen, hebben wij de suggestie van de PAL voor verbreding van de naamgeving van de visie overgenomen. De Provinciale Planologische Commissie (PPC) heefl in haar vergadering van 23 januari 2013 positief geadviseerd op Beleidsvisie Bodem en Ondergrond. b. Waar staan we nu? De fase van visie/strategiebepaling Het vaststellen van de Beleidsvisie Bodem en Ondergrond. 5«
^ZUID^^^^'^^ Door enkele gewenste inhoudelijke aanscherpingen heeft de vaststelling van de ontwerp Beleidsvisie Bodem pas na het zomerreces plaatsgevonden. Daardoor is de agendering van de definitieve vaststelling van de beleidsvisie twee maanden later ten opzichte van de oorspronkelijke planning volgens de lange lermljnagenda. c. Vervolgprocedure Na vaststelling van de Beleidsvisie Bodem en Ondergrond zuilen Gedeputeerde Staten een uitvoeringsprogramma vaststellen. 4. Financiële aspecten (dekking en risico's) De geraamde kosien voor de vaststelling en publicatie van de beleidsvisie bedragen ca 30.000, Deze kosten en de kosien van de uitvoering van deze beleidsvisie, geraamd op 1,3 miljoen, worden gedekl uil de middelen van de provinciale begroting voor hel programma 3. "Ruimte, Wonen en Energie", doel 3.3, "Een schonere bodem en optimaal bodemgebruik in Zuid-Holland". De uitvoering van de Beleidsvisie Bodem en Ondergrond maakl onderdeel uit van het op 16 februari 2010 door Gedeputeerde Staten vastgestelde Werkprogramma Bodemsanering 2010-2014. Met hel Rijk wordl in IPO-verband overiegd over een nieuw Bodemconvenant en in dat kader ook over de financiering voor bodemopgaven voor de periode na 2014. De vooruitzichten zijn dal het Rijk voor die periode voor het beleidsveld bodem ook substantiële budgetten, zij hel lager dan voor de huidige periode, beschikbaar heefl. De voor die periode concreet beschikbare middelen zijn echter nog niet bekend. Technische & proces vragen en Informatie bij Ambtenaar Tetefoon 070-441 64 39 C.q. 441 70 84 L.A. Hamerlinck / J.A.M, van Hagen Kamer A 01 6/B