De naburige rechten van de vertlkende en uitverende kunstenaars Inhud Principe... 2 Begunstigden van de bescherming... 3 De mvang van de bescherming dr de naburige rechten... 4 Duur...4 Vermgensrechten...4 Mrele rechten...6 Uitznderingen...6 De explitatie van de prestatie... 6 Algemene regels...7 Prestatie in uitvering van een arbeidscntract f een statuut...8 Prestatie in uitvering van een pdracht...8 Prestaties uitgeverd vr audivisuele uitveringen...8 De ryalty s vr naburige rechten en de sciale zekerheid... 10 De nderwerping aan de sciale zekerheid...10 De werklsheid...11 Het Pensien...11 De ryalty s vr naburige rechten en de fiscaliteit... 12 Dit dcument werd gedwnlad van de site van SMart
Principe U hebt een literair f artistiek werk, f circus- f variéténummers, vertlkt f uitgeverd. Alleen al dr dit feit wrdt u beschermd dr de wet p het auteursrecht 1, znder dat hiervr enige frmaliteit is vereist. Deze wet kent u, vr een bepaald duur, rechten te p uw prestatie ( naburige rechten genemd). Dankzij deze vrrechten kunt u de explitatie beheren (vermgensrechten) en de persnlijkheid van de prestatie beschermen (mrele rechten). Er zijn enkele uitznderingen p deze vrrechten. U kunt bepaalde van deze vrrechten (uitsluitend de vermgensrechten) tevertruwen aan andere persnen tegen de vrwaarden die u bepaalt. U kunt in ruil hiervr een vergeding eisen: ryalty s vr naburige rechten. Zlang zij vlden aan deze vrwaarden, mgen deze derden dan uw werk expliteren. De eventuele naburige rechten vrmen dus een vergeding vr het expliteren van uw prestatie dr een derde. Opgelet! Het ntvangen van ryalty s vr naburige rechten heeft gevlgen p het vlak van de belastingen. De naburige rechten zijn verwante rechten van het auteursrecht die bepaalde, dr de wet vastgelegde, categrieën van persnen beschermen. Meer bepaald, zijn de naburige rechten van vertlkende f uitverende kunstenaars de naburige rechten ter bescherming van de persnen die literaire f artistieke werken f circus- f variéténummers vertlken f uitveren. De naburige rechten zijn wel gelijkaardige rechten als het auteursrecht, maar ze zijn niet z uitgebreid. Bvendien mgen deze naburige rechten de auteursrechten nit schaden f beperken (in geval van cnflict, hebben de auteursrechten altijd vrrang). 1 De wet die het auteursrecht regelt is de wet van 30 juni 1994 hudende het auteursrecht en de naburige rechten (zals gewijzigd dr de wet van 22 mei 2005 tt mzetting in het Belgisch recht van de Eurpese Richtlijn 2001/29/CE van 22 mei 2001 vr de harmnisering van bepaalde aspecten van het auteursrecht en de naburige rechten in de geïnfrmatiseerde maatschappij). Dit dcument werd gedwnlad van de site van SMart 2
Begunstigden van de bescherming U hebt een literair f artistiek werk 2, circus- f variéténummers vertlkt f uitgeverd. Alleen al dr dit feit, bent u beschermd dr de wet p de naburige rechten 3 znder dat hiervr enige frmaliteit vereist is. De begunstigden van de naburige rechten zijn dus de vertlkende f uitverende kunstenaars, d.w.z. de acteurs, zangers, muzikanten, dansers en andere persnen die literaire en artistieke werken vrstellen, zingen, reciteren, vrdragen, spelen f p m het even welke wijze uitveren 4. De variétékunstenaars (jngleurs, gchelaars, ) en de circusartiesten wrden k beschuwd als vertlkende f uitverende kunstenaars. Daarentegen wrden de aanvullende kunstenaars, als zdanig erkend dr de gebruiken van het vak, niet erkend als vertlkende f uitverende kunstenaars, en genieten zij dus geen bescherming van de naburige rechten p hun prestaties (dit is het geval vr figuranten in een film f vr pdiumtechnici). De bescherming dr de naburige rechten bestaat p het mment dat de prestatie wrdt geleverd. Geen enkele frmaliteit is vereist. 2 D.w.z. een werk beschermd dr het auteursrecht (zie Het auteursrecht) 3 De wet die het auteursrecht regelt is de wet van 30 juni 1994 hudende het auteursrecht en de naburige rechten (zals gewijzigd dr de wet van 22 mei 2005 tt mzetting in het Belgisch recht van de Eurpese Richtlijn 2001/29/CE van 22 mei 2001 vr de harmnisering van bepaalde aspecten van het auteursrecht en de naburige rechten in de geïnfrmatiseerde maatschappij). 4 Art. 3, a), van het Verdrag van Rme van 26 ktber 1961. Dit dcument werd gedwnlad van de site van SMart 3
De mvang van de bescherming dr de naburige rechten Duur Deze wet kent u vr een bepaalde duur rechten p de prestatie te. Dankzij deze vrrechten kunt u de explitatie (vermgensrechten) beheren en de persnlijkheid van de prestatie beschermen (mrele rechten). Er zijn enkele uitznderingen p deze vrrechten. Het principe luidt als vlgt: de vertlkende f uitverende kunstenaar geniet de bescherming p zijn prestatie gedurende 50 jaar na de datum van zijn prestatie f zijn publicatie f cmmunicatie. Deze duur wrdt berekend vanaf 1 januari vlgend p de prestatie f publicatie. Na het verlijden van de vertlkende f uitverende kunstenaar, wrden zijn rechten uitgeefend dr de persn die hij hiervr heeft aangeduid f, bij gebrek hieraan, dr zijn erfgenamen. Vermgensrechten Principe De vermgensrechten van de vertlkende kunstenaars hebben betrekking p het gebruik van de prestatie. De vertlkende f uitverende kunstenaar heeft als enige het recht zijn prestatie te reprduceren f mee te delen aan het publiek, p welke wijze f in welke vrm k. De vermgensrechten zijn, geheel f gedeeltelijk, verdraagbaar. De vertlkende f uitverende kunstenaar mag dus aan een derde de testemming geven zijn prestatie te reprduceren f mee te delen aan het publiek, mits die de vrwaarden naleeft die hij bepaalt. Hij kan deze testemming beperken in duur en mvang en in ruil een vergeding vragen: de betaling van de ryalty s vr naburige rechten. Als zij deze vrwaarden naleven, mgen deze derden dan de prestatie expliteren. De ryalty s vr naburige rechten vrmen dus de tegenprestatie vr het expliteren van de prestatie dr een derde. Dit dcument werd gedwnlad van de site van SMart 4
Nuanceringen van het principe In geval van een live vertlking dr een kunstenaarsensemble In geval van een live vertlking (een cncert, een theaterpvering, enz.) dr een kunstenaarsensemble, wrdt de testemming verleend dr de slisten, rkestleiders, regisseurs, en, vr de andere vertlkende f uitverende kunstenaars, dr de directeur van het ensemble. Het is dan k niet ndig de testemming van de andere kunstenaars te verkrijgen. Uitzending en verspreiding in een penbare plaats van de prestaties Wanneer hun prestaties p wettige wijze gereprduceerd f uitgeznden wrden, kunnen de vertlkende f uitverende kunstenaars zich niet verzetten tegen: de uitzending (radi, televisie) van hun prestaties de verspreiding van hun pgenmen f uitgeznden prestaties in een penbare plaats (p vrwaarde dat hun prestaties niet wrden gebruikt in een vrstelling en het publiek geen tegangsrecht tt deze plaats f een tegenwaarde met betalen m te mgen genieten van deze verspreiding) De vertlkende f uitverende kunstenaars hebben dus geen exclusief recht meer p dit gebruik van hun prestaties, maar ze hebben wel recht p een vergeding, billijke vergeding genemd. Deze billijke vergeding wrdt gestrt dr de gebruikers aan de venntschappen vr cllectief beheer die ze vervlgens verdelen nder de kunstenaars. (Vr meer inlichtingen ver de billijke vergeding: www.bverged.be ). Dit dcument werd gedwnlad van de site van SMart 5
Mrele rechten De mrele rechten beschermen de persnlijkheid van de vertlkende f uitverende kunstenaar en van zijn prestatie De vertlkende f uitverende kunstenaar geniet mrele rechten p zijn prestatie. Z heeft hij: een recht p vaderschap: Het recht m zijn naam vermeld te zien bij de explitatie van zijn prestatie, maar alleen vr zver deze vermelding vereenstemt met de eerlijke praktijken in het vak (een vrbeeld: in de filmreclame wrden de namen van de vertlkende f uitverende kunstenaars niet altijd vermeld); daarnaast, het recht m een njuiste teschrijving te verbieden een integriteitrecht: De auteur heeft het recht m zich te verzetten tegen elke inbreuk p zijn prestaties, die schadelijk kunnen zijn vr zijn eer f zijn reputatie; hij kan zich verzetten tegen elke vervrming, verminking f andere wijziging van zijn prestatie f tegen elke andere inbreuk hierp, die schadelijk kan zijn vr zijn eer f zijn reputatie De mrele rechten zijn niet verdraagbaar aan derden. De vertlkende f uitverende kunstenaar kan er echter wel gedeeltelijk aan verzaken. Uitznderingen De exclusieve rechten van de vertlkende f uitverende kunstenaar zijn niet nbegrensd. Er bestaan bepaalde uitznderingen p en grenzen aan de uitefening van deze rechten. Deze uitznderingen zijn bedeld m rekening te huden met diverse beheften, zals: het beschermen van bepaalde fundamentele vrijheden f het rekening huden met het penbaar belang. Zij zijn het resultaat van een belangenevenwicht tussen de ndzaak van naburige rechten en andere ndzaken. Bijvrbeeld: De citaten: citaten, afkmstig uit een prestatie, gebracht met het g p een kritiek, een plemiek, een verzicht f een pedaggisch del; f in wetenschappelijke werken, rekening hudend met de eerlijke berepspraktijken en in vereenstemming met het nagestreefde del, zijn tegestaan. De pardieën: karikaturen, pardieën f pastiches zijn tegestaan, rekening hudend met de eerlijke praktijken. enz. De explitatie van de prestatie De vereenkmsten m.b.t. de naburige rechten De wet heeft bijzndere aandacht besteed aan deze vereenkmsten. Dit met het g p een z ged mgelijke bescherming van de vertlkende f uitverende kunstenaar, Dit dcument werd gedwnlad van de site van SMart 6
die wrdt beschuwd als de zwakkere cntractuele partij. Er werden dan k verschillende beschermingsmaatregelen uitgevaardigd m deze vereenkmsten te mkaderen. Algemene regels Ten pzichte van de kunstenaar, meten alle cntracten schriftelijk vastgelegd wrden. Een derde die beweert dat hij de testemming heeft gekregen m zijn prestatie te expliteren, met dit schriftelijk kunnen bewijzen. De vereenkmsten ver de naburige rechten van de kunstenaars en hun explitatiewijze zijn nderwrpen aan een strikte interpretatie. De verkrijger (diegene aan wie de kunstenaar een deel van zijn rechten heeft vergedragen) met de explitatie van de prestatie uitveren vlgens de eerlijke praktijken van het vak. De verdracht van rechten vr explitatievrmen die ng nbekend zijn is verbden, en als erin is vrzien, zal hij als nietig wrden beschuwd. De verdracht van de vermgensrechten vr tekmstige prestaties geldt slechts vr een beperkte tijd en vr zver het genre van de prestaties waarvr de verdracht geldt vastgelegd is Merk p dat de wet vr elke explitatievrm de uitdrukkelijke vermelding van de vergeding, de mvang en de duur van de verdracht niet verplicht. Als één van deze bepalingen niet nageleefd wrdt, kan de auteur vr de rechter de ntbinding vragen van de vereenkmst f het gedeelte van de vereenkmst dat deze bepalingen niet respecteert, naast eventuele schadevergeding en interesten. Opmerking: de verdracht van het vrwerp die een vastlegging van de vertlking inhudt, geeft niet het recht m deze te expliteren (dr er, bijvrbeeld, reprducties van te maken). Dit dcument werd gedwnlad van de site van SMart 7
Prestatie in uitvering van een arbeidscntract f een statuut Wanneer prestaties wrden geleverd dr een vertlkende f uitverende kunstenaar in uitvering van een arbeidscntract f een statuut (penbaar ambt), kunnen de vermgensrechten wrden vergedragen aan de werkgever, vr zver de verdracht van de rechten uitdrukkelijk vereengekmen is en de creatie van het werk tt de mvang van het cntract f het statuut behrt. In dat geval, en in afwijking van de algemene regels: Is het mgelijk p uitdrukkelijke wijze het recht ver te dragen m het werk te expliteren in ng nbekende explitatievrmen, p vrwaarde dat wrdt vrzien in een deelname in de winst die dr deze explitatie wrdt vrtgebracht. Is de verdracht m.b.t. tekmstige prestaties tegestaan. Is er geen verplichting m het werk te expliteren. De mvang en de mdaliteiten van de nder deze vrwaarden gedane verdrachten kunnen wel wrden vastgelegd in cllectieve vereenkmsten. Prestatie in uitvering van een pdracht Wanneer een vertlkende f uitverende kunstenaar prestaties levert in uitvering van een pdracht, kan hij de vermgensrechten verdragen aan diegene die de pdracht plaatst, ten minste als de activiteit van deze laatste betrekking heeft p de nietculturele industrie f de reclame, als het werk vr deze activiteit bestemd is en de verdracht van de rechten uitdrukkelijk is bepaald. In dat geval, en in tegenstelling met de algemene regels: kan men p uitdrukkelijke wijze het recht verdragen m de prestatie te expliteren in ng nbekende explitatievrmen, p vrwaarde dat wrdt vrzien in een deelname in de winst die deze explitatie plevert. is de verdracht vr tekmstige prestaties tegestaan. is er geen verplichting m de prestatie te expliteren. De mvang en de mdaliteiten van de nder deze vrwaarden gedane verdrachten kunnen wel wrden vastgelegd in cllectieve vereenkmsten. Prestaties uitgeverd vr audivisuele uitveringen In tegenstelling met de algemene regels betreffende de verdracht van naburige rechten, draagt de vertlkende f uitverende kunstenaar het exclusieve recht p de audivisuele explitatie van zijn prestatie ver aan de prducent van een audivisueel Dit dcument werd gedwnlad van de site van SMart 8
werk, inclusief de ndige rechten vr deze explitatie. Hij behudt wel de mrele rechten p zijn prestatie. Behalve vr prestaties geleverd vr audivisuele uitveringen vr de niet-culturele industrie f de publiciteit, hebben de vertlkende f uitverende kunstenaars recht p een aparte vergeding vr elke explitatiewijze. Als de vereengekmen vergeding een percentage van de inkmsten is, met de prducent, vereenkmstig de eerlijke praktijken van het vak, vr elke explitatiewijze een lijst van de inkmsten die hij heeft ntvangen bezrgen aan de vertlkende f uitverende kunstenaars. Dit dcument werd gedwnlad van de site van SMart 9
De ryalty s vr naburige rechten en de sciale zekerheid De nderwerping aan de sciale zekerheid Een persn die auteursrechten ntvangt met niet nderwrpen zijn aan de sciale zekerheid vr zelfstandigen als hij kan bewijzen dat hij reeds een minstens evenwaardige sciale bescherming geniet. Zniet met hij zich in principe nderwerpen aan de sciale zekerheid vr zelfstandigen. Als de persn die auteursrechten ntvangt geen berepsactiviteit uitefent (nch als auteur, nch enige andere), wrdt hij niet nderwrpen aan het sciaal statuut vr zelfstandigen. De jurnalisten, perscrrespndenten en de persnen die genieten van auteursrechten zijn niet gebnden aan tepassing van dit Besluit als zij reeds, in welke hedanigheid dan k, nderwrpen zijn aan een sciaal statuut dat minstens gelijkwaardig is aan datgene wat wrdt gerganiseerd in dit huidige Besluit ( Artikel 5 van het Kninklijk Besluit nr 38 van 27 juli 1967 dat het sciale statuut vr zelfstandigen rganiseert) Artikel 5 van het kninklijk besluit nr. 38 van 1967 en de naburige rechten Kan het bvengenemde artikel 5 wrden tegepast p de uitverende kunstenaars die naburige rechten genieten? Kan men dan het vlgende beweren: een persn die naburige rechten ntvangt, mag niet wrden nderwrpen aan de sciale zekerheid van de zelfstandigen als hij kan bewijzen dat hij reeds een minstens evenwaardige sciale bescherming geniet? De auteursrechten en naburige rechten zijn gelijkaardige inkmsten. Beide zijn inkmsten van rerende aard, vrtvleiend uit de explitatie van werken f uitveringen dr derden. Het lijkt ns dan k, dat het discriminerend zu zijn m een verschillend stelsel te te passen p gelijkaardige inkmsten (vr meer details ver de specifieke aard van het auteursrecht en de naburige rechten, klik hier). Overigens stamt artikel 5 van het kninklijk besluit nr. 38 uit 1967, een tijd ten de naburige rechten ng niet werden erkend dr de Belgische wet, wat verklaart dat het begrip naburige rechten er niet uitdrukkelijk in wrdt vermeld. De naburige rechten zijn wel pgenmen, sinds 30 juni 1994, in de wet p het auteursrecht en de naburige rechten. Artikel 5 met, vlgens ns, dan k wrden geïnterpreteerd alsf het betrekking heeft p de naburige rechten. Dit dcument werd gedwnlad van de site van SMart 10
OPGELET! : de RSVZ is van rdeel dat artikel 5 niet p de naburige rechten kan wrden tegepast. Vrzichtigheid is dan k gebden. Wij kunnen echter pmerken dat de RSVZ zijn analyse ndersteunt met een nvlledige redenering. Immers, de RSVZ meent dat er een zeer duidelijk verschil is tussen de aard van de auteursrechten en die van de naburige rechten. We hebben echter het raden naar de argumenten die als bewijs meten dienen vr dit zeer duidelijk verschil tussen de aard van de auteursrechten en die van de naburige rechten, dat een verschillende behandeling van de auteursrechten en de naburige rechten met rechtvaardigen. De werklsheid De werklsheid wrdt beschuwd als een sciale bescherming die minstens evenwaardig is aan die van de zelfstandigen. Een werklze die auteursrechten ntvangt, met zich dan k niet nderwerpen aan het sciaal statuut vr zelfstandigen vanwege deze auteursrechten. Wat betreft de auteursrechten verwijzen wij naar de cntrversie uiteengezet in de vrgaande tekst (de nderwerping aan de sciale zekerheid). Opgelet!: de RVA meent dat u jaarlijks vr niet meer dan een bepaald bedrag aan naburige rechten mag ntvangen; zniet wrdt uw werklsheidsuitkering verminderd in verhuding tt het verschrijdend bedrag. Deze regel bestaat vr alle inkmsten die geen ln zijn (inclusief de naburige rechten vlgens de interpretatie van de RVA) en die werden ntvangen tijdens de werklsheidsperide. Hetzelfde regime is tepasbaar p het prepensien. Vr meer inlichtingen: verwijzing naar de rubriek werklsheid van de site Het Pensien U mag nbeperkt auteursrechten cumuleren met uw pensien, vr zver u vldet aan bepaalde vrwaarden. Link naar het pensienstelsel Dit dcument werd gedwnlad van de site van SMart 11
De ryalty s vr naburige rechten en de fiscaliteit Raadpleeg nze site, nder de rubriek Alles weten ver / Fiscaliteit Dit dcument werd gedwnlad van de site van SMart 12