gemeente Eindhoven Raadsnummer 11R4268 Inboeknummer 11bst00285 Beslisdatum B&W 15 maart 2011 Dossiernummer 11.11.753 RaadsvoorstelDuurzaamheid Inleiding In de vorige collegeperiode is Duurzaamheid en Klimaatbeleid aangewezen als ēēn van de bestuurlijke speerpuntprogramma s. Er werd een (tijdelijke) programmamanager aangewezen en het speerpunt werd opgedeeld in 3 pijlers: Klimaatbeleid, Kwaliteit in bouwen en wonen en Duurzaam Ondernemen. Ten aanzien van de pijler klimaatbeleid is de Visie Eindhoven Energieneutraal 2035-2045 vastgesteld. Ook is de Routekaart naar een energieneutraal Eindhoven vastgesteld en het Uitvoeringsprogramma Klimaatbeleid 2009-2012. Ten aanzien van de pijler Kwaliteit in bouwen en Wonen is een adviseur duurzaam bouwen in vaste dienst aangesteld en het Plan van Aanpak Kwaliteit in Bouwen en Wonen vastgesteld. Per jaar is 83.000 uit ISV middelen hiervoor beschikbaar. Dit plan van aanpak wordt momenteel uitgevoerd. Door het ontbreken aan menskracht en middelen is de pijler Duurzaam Ondernemen, nauwelijks van de grond gekomen. Wel is de gemeente in 2010 begonnen met de implementatie van duurzaam inkopen. De gemeenteraad heeft de ambitie vastgesteld om in 2010 75% duurzaam in te kopen en in 2015 100%. Hier worden de duurzaam inkopen lijsten van AgentschapNL voor gebruikt. Naast Klimaatbeleid, Kwaliteit in Bouwen en Wonen, Duurzaam Ondernemen (tegenwoordig maatschappelijk verantwoord ondernemen) is ook Duurzame Mobiliteit een pijler van duurzaamheid. Daar is de afgelopen jaren al aan gewerkt maar gefragmenteerd in de organisatie. In het Coalitieakkoord Werken aan morgen is uitgesproken dat wordt vastgehouden aan de ambitie van energieneutraliteit in 2045. Daarbij is tegelijkertijd geconstateerd dat de gestelde ambities niet gerealiseerd kunnen worden als we op de huidige manier blijven denken en werken. Geconcludeerd werd dat een intensivering van het beleid nodig is. De uitwerking van de intensivering en herprioritering van het bestaand beleid voor de komende vier jaar wordt via dit raadsvoorstel aan u voorgelegd. De basis voor dit raadsvoorstel wordt gevormd door de uitgangspunten zoals met u besproken tijdens de vergadering van de commissie Economie en Mobiliteit van 21 december 2010. Wij
verwijzen naar de commissienotitie duurzaamheid, nummer 10R4105. Ook het initiatiefvoorstel Duurzaam Eindhoven van GroenLinks vormt een uitgangspunt bij dit raadsvoorstel. Hoewel het programma deze hele raadsperiode uitgevoerd zal worden, is met name voor 2011 concreet gemaakt waar de middelen aan besteed worden. Vanaf 2012 zal in de kadernota en begroting duurzaamheid als raadsprogramma opgenomen worden. Doelstelling De doelstelling van het programma Duurzaamheid 2011 2014 is om duurzaamheid zoveel mogelijk te verankeren in de organisatie en om daarnaast de komende jaren zoveel mogelijk voorbeelden te laten zien waar we dat als gemeente al doen of gaan doen. Daarnaast wil de gemeente door haar eigen duurzame gedrag, partijen in de stad stimuleren om ook duurzamer gedrag te vertonen. Een duurzame gemeente word je immers alleen als alle partijen daaraan meewerken. In het verduurzamen van deze gemeente neemt de gemeente verschillende rollen in. Ten eerste nemen we onze eigen verantwoordelijkheid bij ons eigen handelen. Ten tweede willen we het goede voorbeeld en de juiste informatie geven aan partijen in de stad. Ten slotte willen we ook partijen stimuleren en ondersteunen bij het uitvoeren van duurzamer gedrag. Voorstel 1. a. De methode The Natural Step (TNS) implementeren voor verankering van duurzaamheid binnen de gemeentelijke organisatie. b. Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO) toepassen binnen de eigen organisatie en de ISO 26000 norm hierbij gebruiken als leidraad. c. Samenwerking met partijen in de stad intensiveren om duurzaamheid in de stad te stimuleren. d. De kosten van implementatie van TNS, het toepassen van MVO en de intensivering van samenwerking met partijen in de stad voor een bedrag van 240.000 voor 2011 te dekken uit de intensiveringsmiddelen Duurzaamheid. Deze aanpak wordt opgepakt als een project. Het project verankering duurzaamheid. 2. Het Uitvoeringsprogramma Klimaat 2009-2012 voortzetten met de nadruk op de eigen organisatie, bestaande bouw en duurzame opwekking van energie en daarbij binnen de nog beschikbare middelen (externe kosten, loonkosten en investeringskosten) zodanig herprioriteren dat op bovenstaande terreinen maximale resultaten bereikt kunnen worden. 3. Het Uitvoeringsprogramma Kwaliteit in Bouwen en Wonen 2009-2012 verlengen en intensiveren tot en met 2014 en hier voor de jaren 2013 en 2014 jaarlijks 83.000 beschikbaar stellen ten laste van de ISV middelen. 2
4. Duurzame Mobiliteit integraal benaderen, gericht op elektrisch vervoer, alternatieve brandstoffen en alternatieve vervoerswijzen en specifiek voor de uitvoering van elektrisch rijden voor 2011 30.000 te dekken uit de intensiveringsmiddelen duurzaamheid.. 5. Duurzaam Inkopen verder vorm geven vanuit de afdeling inkoop en hier vanuit het programma Duurzaamheid inhoudelijk aanhaken met betrekking tot de implementatie van TNS en MVO. 6. De Stichting Duurzaam Eindhoven een incidentele subsidie ad 117.000 per jaar te verstrekken voor 2013 en 2014 ten behoeve van hun werkzaamheden ten laste van de ISV middelen duurzaamheid. 7. De begrotingswijziging vaststellen Argumenten 1.1.a Door een stevigere verankering van duurzaamheid binnen de gemeentelijke organisatie kunnen ambities beter worden bereikt. Ook kunnen kansen voor duurzaamheid binnen de gemeente beter worden benut. Deze verankering houdt meer concreet in dat duurzaamheid een primair afwegingskader is. Dat wil zeggen dat de organisatie doordrongen is van de betekenis van duurzaamheid voor Eindhoven in het algemeen en specifiek voor het eigen werkveld; weten wat de gemeente daarmee wil in relatie tot de ambities en weten wat de eigen bijdrage kan zijn. Daarbij wordt gebruik gemaakt van de methodiek The Naturel Step (TNS). Deze methodiek is wetenschappelijk onderbouwd en wordt internationaal toegepast. Eindhoven neemt met de implementatie van TNS het voorbeeld over van toonaangevende gemeenten en bedrijven op het gebied van duurzaamheid. Denk hierbij aan bedrijven als InterfaceFlor, IKEA, Electrolux, Scandic Hotels en gemeenten als Dublin en Malmö. 1.1.b. Met de ISO 26000 norm als leidraad kan MVO worden toegepast binnen de eigen organisatie. ISO 26000 kan gebruikt worden als richtlijn (hulpmiddel) voor het implementeren van MVO. Hierbij kan (en hoeft) geen certificaat, diploma of keurmerk behaald te worden als we dit proces hebben doorlopen. Het is dus eerder een hulpmiddel voor het systematisch invoeren van een MVO-beleid dan een bewijs ervan. Het is echter wel een omvangrijke richtlijn die uiteindelijk een beleidsmatige aanpak vergt om MVO te integreren in alle bedrijfsprocessen. Daarom zal eerst een doorvertaling gemaakt moeten worden om die elementen eruit te pikken die voor de gemeentelijke organisatie het meest relevant zijn. 1.1.c. Duurzaam gedrag van partijen in de stad is noodzakelijk om als totale stad duurzaam te worden. Om die partijen in de stad (bedrijfsleven, bewoners, corporaties, kennisinstellingen etc) te bereiken, zal een communicatieplan opgesteld en 3
uitgevoerd worden. Voor de Stichting Duurzaam Eindhoven (die door de gemeente gesubsidieerd wordt) zien we hierin een specifieke rol om (kleinschalige) lokale duurzame initiatieven op te pakken. Het keurmerk Duurzaam Eindhoven en het logo Duurzaam Eindhoven zullen ingezet worden voor herkenbare duurzame projecten en partijen.. 1.2. Tegemoetkoming aan Coalitie-akkoord en bestuurlijke toezeggingen. Met dit raadsvoorstel wordt tegemoet gekomen aan de toezegging zoals opgenomen in het Coalitie-akkoord Werken aan morgen om voor de komende vier jaar met een uitwerking te komen op gebied van duurzaamheid met aandacht voor de eigen organisatie en partners in de stad. Ook wordt tegemoet gekomen aan de toezegging aan commissie d.d. 21 december 2010 en 22 juni 2010 en aan de toezegging aan uw raad d.d. 5 oktober 2010. 2.1 Het huidige uitvoeringsprogramma Klimaatbeleid 2009-2012 wordt voortgezet maar met een focus op speerpunten. De grootste energiewinst is te halen in de bestaande bouw, het goede voorbeeld geven we door de eigen organisatie te verduurzamen en duurzame energie op te wekken. Het huidige Uitvoeringsprogramma Klimaatbeleid 2009-2012 is volop in uitvoering en bestaat uit een grote hoeveelheid projecten, doorlopend tot en met 2012. In de bijlage vindt u de tussentijdse evaluatie van het programma. Hieruit blijkt dat de huidige projectenaanpak onvoldoende is om de gestelde ambities te bereiken. Ook wordt hierin voorgesteld om meer de focus te leggen op die speerpunten waar de grootste energiewinst te halen is en waar we als gemeente een voorbeeldfunctie in hebben. Door een brede verankering van duurzaamheid in de gemeentelijke organisatie door middel van TNS en MVO, zal bezien worden of een deel van de projecten binnen het Uitvoeringsprogramma Klimaatbeleid overgenomen kan worden door andere delen van de gemeentelijke organisatie. Door de integrale aanpak van Duurzame Mobiliteit en de totstandkoming van het DEB, zal bezien worden of ook binnen het programma zelf een deel van de projecten overgenomen kan worden. 3.1 De grootste energiebesparingsmogelijkheden zitten in de bestaande bouw. De opgave in de bestaande bouw omvat meer dan alleen energiebesparing. Het omvat het stimuleren van duurzaam (ver)bouwen in de brede zin van het woord. De komende jaren wordt met name ingezet op goede afspraken en samenwerking met de woningbouwcorporaties. Zij hebben een groot deel van de bestaande woningvoorraad in hun bezit en zijn daarmee hele belangrijke spelers op dit terrein. Daarnaast biedt ook een intensievere samenwerking in de Triple Helix van onze Brainportregio (o.a. TUe) ruime mogelijkheden om als stad voorop te lopen in nieuwe toepassingen. Eindhoven als laboratoriumstad. 4
Door het in eerste instantie ontbreken van personele capaciteit en financiële middelen is met de start van het programma later begonnen. Het is daarom mogelijk het programma langer door te laten lopen. De ISV middelen zijn beschikbaar tot eind 2014. Met die extra middelen kan het programma ook geïntensiveerd worden. 4.1 Integrale aanpak van Duurzame Mobiliteit is noodzakelijk om toekomstige problemen te voorkomen. De bereikbaarheid en luchtkwaliteit staan in Eindhoven onder druk. Dit kan in de komende jaren leiden tot (grote) problemen voor de lokale economie en voor de voortgang van ruimtelijke projecten. Door de verkeersproblematiek in z n totaliteit te bekijken en te streven naar duurzame mobiliteit, kunnen we deze problemen oplossen. Denk hierbij aan stimulering openbaar vervoer en fietsgebruik, elektrisch vervoer en alternatieve brandstoffen. Om dit voort te zetten en integraal te borgen worden hier middelen voor vrijgemaakt. 5.1 De gemeente Eindhoven heeft zichzelf opgelegd in 2010 75% duurzaam in te kopen en in 2015 100% Met duurzaam inkopen kan de gemeente niet alleen de ambities op het gebied van duurzaamheid dichterbij brengen en het goede voorbeeld geven maar ook partijen stimuleren duurzamere producten en diensten aan te bieden. Dit heeft zijn plaats in het gemeentelijk inkoopbeleid maar vergt nauwe afstemming met het programma Duurzaamheid. De implementatie van TNS en MVO dienen hierbij betrokken te worden. Duurzaam inkopen wordt vormgegeven conform de bij het raadsvoorstel Inkoop vastgestelde spelregels. 6.1De Stichting Duurzaam Eindhoven draagt bij aan het realiseren van het duurzaamheidsbeleid van de gemeente. De Stichting heeft een makelaarsfunctie tussen bewoners van de stad en andere partijen in de stad. Zij kunnen snel en efficiënt schakelen. Dat heeft een toegevoegde waarde voor de gemeente. Omdat de Stichting met name werkt voor partijen die daar zelf nauwelijks of geen middelen voor hebben, is het niet reëel om te verwachten dat zij andere middelen vinden voor hun bestaan. Daar waar zij werkzaamheden doen voor partijen die wel over genoeg financiële middelen beschikken, zullen zij kosten in rekening brengen. Hierdoor kan de Stichting haar taken en netwerk uitbreiden. Kanttekeningen 1 Duurzaamheid is een ruim begrip dat op vele manieren geïnterpreteerd wordt. Daarnaast leven we in een dynamische wereld waar de innovaties op het gebied van duurzaamheid elkaar snel opvolgen. Hierdoor is het vrijwel onmogelijk ten aanzien van energieneutraliteit een vaste route uit te stippelen tot aan 2035-2045 waarbij op voorhand zeker is dat de 5
doelstelling gehaald wordt en op welke manier. Met deze nieuwe aanpak wordt duurzaamheid als uitgangspunt genomen voor het gemeentelijk handelen en stimuleren we andere partijen in de stad dit voorbeeld te volgen. Hiermee verwachten we optimaal gebruik te kunnen maken van de dynamiek in onze regio en de wereld om ons heen. 2 Door de dynamische omgeving en de vele verschillende definities is het moeilijk de concrete voortgang meetbaar te maken. Door het opstellen van een ondubbelzinnige definitie van de gewenste eindsituatie kunnen wel verschillende monitoringsinstrumenten gebruikt worden als barometer om de voortgang te bepalen. 3 De subsidie aan Stichting Duurzaam Eindhoven wordt inmiddels meerdere jaren achtereenvolgens verleend. Indien deze subsidie daarna niet wordt voortgezet dient te gemeente Eindhoven te onderzoeken of er een afbouwregeling getroffen moet worden. Kosten Voor 2011 wordt voorgesteld de 400.000 intensiveringsmiddelen Duurzaamheid als volgt te verdelen: Programmamanagement Duurzaamheid 100.000 Ondersteuning communicatie 30.000 Duurzame mobiliteit (kosten elektrisch vervoer) 30.000 Strategisch communicatieplan 2011-2014 50.000 Implementatietraject TNS en MVO 190.000 (Trainingen, workshops, uitwisseling ervaringen, sprekers etc.) Daarnaast is vanuit ISV voor de periode 2010-2014 200.000 per jaar beschikbaar voor duurzaamheid. Deze middelen worden als volgt per jaar ingezet (reeds in de voorgaande periode besloten en vastgesteld t/m 2012): Subsidiëring Stichting Duurzaam Eindhoven 117.000 (beschikt t/m 2012) Kwaliteit in Bouwen en Wonen 83.000 Communicatie Voor de communicatie rondom duurzaamheid zal een strategisch communicatieplan gemaakt worden. Het komende jaar zal de nadruk nog vooral op het interne traject liggen maar vanaf 2012 zal de focus steeds meer naar partijen in de stad verlegd worden. Planning en uitvoering Na goedkeuring door de raad kan met de implementatie van TNS en MVO begonnen worden. De navolgende akties worden uitgevoerd: b De (interne) Stuurgroep Duurzaamheid zal een plan van aanpak opstellen; 6
b Opleiden van interne trainers op gebied van TNS; b Het strategisch communicatieplan zal zo snel mogelijk na goedkeuring opgesteld worden. Dit zal de interne en externe communicatie omvatten; b De huidige stand van zaken ten aanzien van MVO binnen de gemeente zal in kaart gebracht worden. Op basis hiervan wordt een voorstel voor verbetering opgesteld en uitgevoerd; b Implementeren van duurzaamheid in nieuwe gemeentelijke projecten en waar mogelijk in lopende projecten. b Er zal gezocht worden naar monitoringssystemen die het beste aansluiten bij de integrale duurzame manier van werken; b De resultaten hiervan zullen bijgehouden worden en in het kader van monitoring na een jaar aan uw raad teruggekoppeld worden. Evaluatie In het tweede kwartaal van 2012 zal uw raad een evaluatie ontvangen van de ervaringen van één jaar werken met The Natural Step. Ook zal dan aangegeven worden hoe de gemeente MVO vorm geeft en hoe het totale traject gemonitord wordt. Bijlage(n) Als bijlage(n) bij dit voorstel behoren: - Evaluatie klimaatbeleid 2009-2010 X De bijlagen liggen ter inzage in de leeskamer Een ontwerp-raadsbesluit bieden wij u hierbij ter vaststelling aan. Burgemeester en wethouders van Eindhoven,, secretaris. 7
Raadsbesluit De raad van de gemeente Eindhoven; gezien het voorstel van burgemeester en wethouders van 15 maart 2011; besluit: 1. a. De methode The Natural Step (TNS) implementeren voor verankering van duurzaamheid binnen de gemeentelijke organisatie. b. Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO) toepassen binnen de eigen organisatie en de ISO 26000 norm hierbij gebruiken als leidraad. c. Samenwerking met partijen in de stad intensiveren om duurzaamheid in de stad te stimuleren. d. De kosten van implementatie TNS, het toepassen van MVO en de intensivering van samenwerking met partijen in de stad voor een bedrag van 240.000 voor 2011 te dekken uit de intensiveringsmiddelen Duurzaamheid. Deze aanpak wordt opgepakt als een project. Het project verankering duurzaamheid. 2. Het Uitvoeringsprogramma Klimaat 2009-2012 voortzetten met de nadruk op de eigen organisatie, bestaande bouw en duurzame opwekking van energie en daarbij binnen de nog beschikbare middelen (externe kosten, loonkosten en investeringskosten) zodanig herprioriteren dat op bovenstaande terreinen maximale resultaten bereikt kunnen worden. 3. Het Uitvoeringsprogramma Kwaliteit in Bouwen en Wonen 2009-2012 verlengen en intensiveren tot en met 2014. Voor de jaren 2013 en 2014 jaarlijks 83.000 beschikbaar stellen voor het Uitvoeringsprogramma Kwaliteit in Bouwen en Wonen ten laste van de ISV middelen ( 83.000 per jaar in het ISV budget). 4. Duurzame Mobiliteit integraal benaderen, gericht op o.a. elektrisch vervoer, alternatieve brandstoffen en alternatieve vervoerswijzen en specifiek voor de uitvoering van elektrisch rijden voor 2011 30.000 te dekken uit de intensiveringsmiddelen duurzaamheid.. 5. Duurzaam Inkopen verder vorm geven vanuit de afdeling inkoop en hier vanuit het programma Duurzaamheid inhoudelijk aanhaken met betrekking tot de implementatie van TNS en MVO. 6. De Stichting Duurzaam Eindhoven een incidentele subsidie ad 117.000 per jaar te verstrekken voor 2013 en 2014 ten behoeve van hun werkzaamheden ten laste van de ISV middelen duurzaamheid. 7. De begrotingswijziging vaststellen 8
Aldus vastgesteld in de openbare vergadering van 12 april 2011. R. van Gijzel, voorzitter. J. Verheugt, griffier. vsi/la11006211 9