project: Lesbrieven voor daltonen jenaplanonderwijs
Colofon Uitgeverij Edu Actief b.v. Meppel Postbus 1056 7940 KB Meppel Tel.: 0522-235235 Fax: 0522-235222 E-mail: info@edu-actief.nl Internet: www.edu-actief.nl Mascha Schrander en ROC Mondriaan Lesbrieven voor Dalton- en Jenaplanonderwijs Auteurs Titel Vormgeving DBD Design/Ruurd de Boer, omslag: Tekst in Beeld/Hubi de Gast Foto s Uitgeverij Edu Actief b.v. ISBN 978 90 3720 403 2 Copyright 2010 Uitgeverij Edu Actief b.v. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, microfilm, fotokopie of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. De uitgever heeft ernaar gestreefd de auteursrechten te regelen volgens de wettelijke bepalingen. Degenen die desondanks menen zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich alsnog tot de uitgever wenden. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikelen 16h t/m 16m Auteurswet 1912 jo. Besluit van 27 november 2002, Stb. 575, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoeding te voldoen aan de Stichting Reprorecht te Hoofddorp (Postbus 3060, 2130 KB) of contact op te nemen met de uitgever voor het treffen van een rechtstreekse regeling in de zin van art. 16l, vijfde lid, Auteurswet 1912. De uitgever heeft ernaar gestreefd de auteursrechten te regelen volgens de wettelijke bepalingen. Degenen die desondanks menen zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich alsnog tot de uitgever wenden. 2 Lesbrieven voor dalton- en jenaplanonderwijs
> Over dit project Werken aan een project doe je vaak met een groepje mensen gedurende een langere periode. Je werkt met meerdere personen aan een project omdat het vaak niet mogelijk is om het werk alleen uit te voeren. Tijdens de duur van het project werk je aan een einddoel. Je houdt tijdens het werken rekening met bepaalde doelstellingen. Doelstellingen Je kunt lesbrieven ontwikkelen voor het dalton- en jenaplanonderwijs waarmee leerlingen (8-10 jaar) zelfstandig en op onderdelen samen kunnen werken en hun zelfredzaamheid vergroten. Je kunt opdrachten ontwikkelen die passen binnen de structuur en onderwijsvisie van het daltononderwijs. Je kunt opdrachten ontwikkelen die passen binnen de structuur en onderwijsvisie van het jenaplanonderwijs. Je kunt opdrachten ontwikkelen die de leerlingen laten oefenen met vaardigheden die de zelfredzaamheid bevorderen. Je kunt een behoefteonderzoek opstellen. Je kunt opdrachten maken die aansluiten bij de leeftijd, ontwikkelingsfase en belevingswereld van de leerlingen. Je kunt een thema kiezen dat de leerlingen aanspreekt. Je kunt werkvormen kiezen waarmee de leerlingen zelfstandig en samen aan het werk kunnen. Je kunt afwisselende en voor de leerlingen uitdagende werkvormen kiezen. Je kunt voor de leerlingen geschikte en uitdagende leermiddelen kiezen. Je kunt opdrachten verwerken in een aantrekkelijk vormgegeven lesbrief waarmee de leerlingen zelfstandig en ook samen aan de slag kunnen, zonder hulp van de leraar of lerares. Je kunt in een lesbrief duidelijk aangeven wanneer de leerlingen zelfstandig of samen aan het werk moeten. Je kunt nakijkbladen maken voor opdrachten in een lesbrief. Je kunt voorbeeldbladen bij een lesbrief maken. Je kunt een docentenhandleiding maken. Je kunt een lijst maken met benodigde materialen en eventueel kosten. Naast de producten die de opdrachtgever vraagt, lever je bij je docent ook een persoonlijk verslag in. In dit persoonlijke verslag is opgenomen: plan van aanpak takenlijstjes logboek reflectie volgens de STARR-methode. Taal Taal Taal Taal Neem dit project door en onderstreep de woorden die je niet kent. Neem deze woorden over in je woordenlijst en zet de betekenis erbij. Nieuwe, onbekende woorden die je tegenkomt tijdens dit project voeg je toe aan de woordenlijst. Na afloop van het project neem je dit overzicht op in je taalportfolio. Werkmodel 2: Woordenlijst Uitgeverij Edu Actief b.v. 3
> Casus Mike en Juanita zijn sinds ze elkaar ontmoetten op de pabo goede vrienden geworden. Mike werkt inmiddels op een daltonbasisschool en Juanita op een jenaplanbasisschool. Iedere maandag na het squashen praten Mike en Juanita bij over hun leven en werk. Mike vertelt Juanita dat hij behoefte heeft aan opdrachten waarmee de kinderen zelfstandig en op onderdelen ook samen aan het werk kunnen. Op die manier kan hij kinderen die extra uitleg nodig hebben helpen aan de instructietafel. Juanita is ook weer toe aan nieuwe opdrachten voor wereldoriëntatie. Zij vindt het niet alleen belangrijk dat de kinderen zelfstandig en samen werken tijdens de opdrachten, maar wil ook dat ze de gelegenheid krijgen te oefenen met vaardigheden die hun zelfredzaamheid vergroten. Bijvoorbeeld plannen, informatie opzoeken en een telefoongesprek voeren. Ook Mike vindt dat belangrijk. Juanita heeft gehoord dat het mogelijk is opdrachten te laten uitvoeren door mbo-deelnemers aan de opleiding Onderwijsassistent. Dat vindt Mike een goed idee. Hij zal voor hen beiden contact opnemen met het mbo. Mike en Juanita. 4 Lesbrieven voor dalton- en jenaplanonderwijs
De opdracht > Opdrachtgever De opdrachtgevers zijn Mike Verbaan, leraar van groep 5 van daltonbasisschool t Kompas, en Juanita Salud, lerares van jenaplanbasisschool De Regenboog. Juanita begeleidt een bovenbouwgroep, de kinderen zijn acht tot en met tien jaar. > Omschrijving opdracht Je maakt per projectgroep één lesbrief voor groep 5 van daltonbasisschool t Kompas en één lesbrief voor de bovenbouwgroep (8-10 jaar) van jenaplanbasisschool De Regenboog. De lesbrief bestaat uit opdrachten en taken waaraan de leerlingen gedurende drie weken zes uren per week kunnen werken. Op jenaplanbasisschool De Regenboog zijn dat de uren waarin ze aan wereldoriëntatie werken. Bij daltonbasisschool t Kompas kan de lesbrief in de weektaak opgenomen worden, zodat de kinderen daar tijdens werklessen aan kunnen werken. De lesbrieven moeten verschillende uitdagende werkvormen bevatten, waarbij de leerlingen zowel zelfstandig als samen werken. Het thema van de lesbrieven mag je zelf bedenken, maar is verschillend per lesbrief en moet aansluiten bij de belevingswereld van de leerlingen. Met de uitvoering van de lesbrieven oefenen leerlingen vaardigheden die ze nodig hebben om zelfredzaam aan schoolopdrachten te kunnen werken. > Producteisen Samen met je projectgroep lever je vijf producten op: één lesbrief voor daltonbasisschool t Kompas, met de daarbij behorende docentenhandleiding, en één lesbrief voor jenaplanbasisschool De Regenboog, met daarbij de docentenhandleiding en een vergelijking waarin jullie aangeven wat de verschillen zijn in de lesbrieven, ook ten aanzien van de verschillende soorten onderwijs. Eisen lesbrieven De lesbrieven bevatten opdrachten en taken waaraan de kinderen zelfstandig en samen, verdeeld over drie weken à 6 uur per week, kunnen werken. De lesbrieven sluiten aan bij de structuur en de onderwijsvisie van het dalton- en jenaplanonderwijs. De lesbrieven bevatten opdrachten die de leerlingen laten oefenen met vaardigheden die de zelfredzaamheid bevorderen bij schoolopdrachten maken. De lesbrieven bevatten afwisselende en uitdagende opdrachten die aansluiten bij de leeftijd, ontwikkelingsfase en belevingswereld van de leerlingen. De leerlingen moeten zelfstandig kunnen werken aan de lesbrief. De lesbrieven hebben elk een thema dat de leerlingen aanspreekt. De lesbrieven zijn aantrekkelijk vormgegeven. De lesbrieven hebben een duidelijke opbouw en afsluiting. Er zijn voorbeeldbladen toegevoegd. Er zijn nakijkbladen toegevoegd. Uitgeverij Edu Actief b.v. 5
Eisen docentenhandleiding In de docentenhandleiding staat beschreven: een lijst met benodigde leermiddelen en kosten wat de docent moet klaarzetten en doen ter voorbereiding, zodat de leerlingen met de lesbrieven aan het werk kunnen welke instructies de docent de kinderen vooraf moet geven over het werken met de lesbrieven hoe de docent de gemaakte opdrachten en taken kan (laten) nakijken hoe de docent het werken met de lesbrieven kan afsluiten. Eisen vergelijking De vergelijking beschrijft ten minste drie verschillen tussen de lesbrieven. Per verschil wordt uitgelegd hoe de lesbrieven beter passen bij het jenaplan- óf daltononderwijs. Kinderen werken samen aan het bouwen van een voertuig. 6 Lesbrieven voor dalton- en jenaplanonderwijs
> Het project Plan van aanpak Lees eerst het project helemaal door. Begin daarna met de uitwerking van het project zoals in dit boek beschreven wordt. Stel samen een plan van aanpak voor het hele project op. Zorg dat het plan van aanpak op maximaal twee A4 tjes past. Werk de volgende punten uit: 1. Aanleiding of probleemstelling Hier geef je antwoord op de volgende vraag: Waar loopt de opdrachtgever tegenaan? 2. Doelstellingen van de opdrachtgever Behandel hier de vraag: Wat wil de opdrachtgever bereiken met het product dat je voor hem/haar maakt? 3. Beschrijving van de opdracht Ga in op de vraag: Wat wordt er als resultaat verwacht, hoe moet het worden opgeleverd, aan welke eisen moet de opdracht voldoen? 4. Betrokken partijen (samenwerkingscontract) Je werkt samen met meerdere mensen in de projectgroep. Maak afspraken over de werkwijze en leg deze vast in een samenwerkingscontract. 5. Activiteitenlijst Maak een overzicht van de activiteiten die je voor dit project gaat doen. 6. Planning en afspraken Maak een planning voor de activiteiten die jullie gaan doen en verdeel daarbij de taken. Houd de opleverdatum goed in de gaten en maak afspraken over wie wat en wanneer klaar moet hebben. Laat je plan van aanpak goedkeuren door je docent/begeleider. Werkmodel 3: Samenwerkingscontract Werkmodel 1: Logboek Ieder projectlid maakt een begin met het schrijven van zijn eigen logboek. Ieder projectlid beschrijft daarin regelmatig de volgende zaken: Hoe is het samenwerken verlopen? Welke bijdrage heb jij zelf geleverd? Vind jij jouw bijdrage wel of niet voldoende? Waarom? Hebben jullie duidelijke afspraken gemaakt? Hoe is het met de afspraken in de praktijk verlopen? Vooronderzoek Voordat je lesbrieven kunt ontwerpen die passen binnen het dalton- en jenaplanonderwijs, heb je kennis nodig over de beide onderwijssoorten. Om de lesbrieven naar volle tevredenheid van de opdrachtgever en de leerlingen te maken, heb je informatie nodig over waaraan zij behoefte hebben. Daarom doe je vooronderzoek. De resultaten van jullie vooronderzoek leggen jullie vast in een verslag. Kijk voor meer informatie op website www.factor-e.nl Wat is dalton- en jenaplanonderwijs? Zoek op wat de drie pijlers van het daltononderwijs zijn. Zoek op wat de basisprincipes van het jenaplanonderwijs zijn. Maak twee vragenlijsten waarmee je duidelijk krijgt hoe de pijlers van het daltononderwijs en de basisprincipes van het jenaplanonderwijs in de praktijk tot uiting komen. Vraag in ieder geval naar de vaardigheden die kinderen moeten ontwikkelen om de voor de onderwijssoort specifieke schoolopdrachten goed te kunnen uitvoeren. Uitgeverij Edu Actief b.v. 7
Vraag twee medestudenten die op een daltonbasisschool gezeten hebben of daar stage gelopen hebben of je ze mag interviewen. Vraag twee medestudenten die op een jenaplanbasisschool gezeten hebben of daar stage gelopen hebben of je ze mag interviewen. Schrijf op aan welke voorwaarden de lesbrieven moeten voldoen om aan te sluiten bij de onderwijssoorten. Werkmodel 4: Een interview houden Behoefteonderzoek De opdrachtgevers willen dat de kinderen oefenen met vaardigheden die hun zelfredzaamheid vergroten, bijvoorbeeld plannen, informatie opzoeken en een telefoongesprek voeren. Maar welke vaardigheden moeten de kinderen allemaal ontwikkelen? Waarmee hebben zij de meeste moeite? Wat kunnen ze al en wat willen ze graag leren? Op welke manier maak je het leren leuk? Om deze vragen te beantwoorden doe je een behoefteonderzoek. Doe een literatuuronderzoek naar de ontwikkelingsfase van de leerlingen, kinderen van 8-10 jaar. Beschrijf minimaal drie conclusies waarmee je bij het ontwikkelen van de lesbrieven rekening moet houden. Denk bijvoorbeeld aan spanningsboog en leerstijlen. Maak een lijst met minimaal vijftien vaardigheden die kinderen nodig hebben voor het zelfstandig en samen werken aan schoolopdrachten. (Je kunt hierbij denken aan wat je zelf allemaal moet kunnen om de opdrachten en projecten te maken.) Zoek uit welke thema s binnen het vak wereldoriëntatie kinderen van 8-10 jaar aanspreken en maak een top tien. Vraag een aantal kinderen in de leeftijd van 8-10 jaar om aan te kruisen welke vaardigheid ze beter onder de knie zouden willen hebben. Vraag hun ouders ook waaraan hun kind volgens hen de meeste behoefte heeft. Vraag door totdat je duidelijk hebt wat de kinderen willen leren en waarom. Vraag de kinderen hun top drie van favoriete thema s aan te kruisen. Werkvormen en leermiddelen Noteer tijdens de lessen die je zelf volgt de verschillende werkvormen waarin je leerstof aangeboden krijgt. Geef per werkvorm aan waarom deze wel of niet geschikt is voor de leerlingen. Geef ook aan of de werkvorm geschikt is voor zelfstandig werken, samen werken of allebei. Noteer tijdens de lessen die je zelf volgt de verschillende leermiddelen die gebruikt worden. Geef per leermiddel aan waarom dat wel of niet geschikt is voor de leerlingen. Bestaande lesbrieven Verzamel drie bestaande lesbrieven en lees ze goed door. Beschrijf de overeenkomsten en verschillen tussen de lesbrieven. Bespreek met elkaar wat jullie goed vinden aan de lesbrieven en wat jullie zeker anders gaan doen. Denk bijvoorbeeld aan vormgeving, opbouw, afwisseling, werkvormen en taalgebruik. Noteer de conclusies. > Takenlijst Maak naar aanleiding van het vooronderzoek een takenlijst. Geef aan wie van jullie welke taak gaat doen en maak hiervoor een planning. Vul de gegevens in de tabel op de volgende bladzijde. Takenlijst: zie website www.factor-e.nl 8 Lesbrieven voor dalton- en jenaplanonderwijs